LEHEN PROLOGUA
Egün hun desiratzen deiziet,
konpaiña uhuratia,
beha athenzionereki
zien date profeitia.
Istoria bathen egiteran
ükhan dügü deliveratü,
othoi, athenzionereki
behar düzie behatü.
Ihasko Phanzarten semiaz
gira minzatüren,
anza Juanik Hobe
hura beita deitzen.
Eta haren emastia
Arlaita ahalkegabia,
deitzen ahal dügü,
gizon saflazalia.
Ikusiren düzie hura
bere senharraren saflatzen,
behar ondoko, sifflet
eta ausuki egiten.
Gizon miserablia
ümilkhi minzatüren,
üdüri beitükhe ezi
ari dela hilzen.
Hori jakhinik jüstiziak
eskü dere harthüren,
nahiz zerbait atzaman
gorati minzatüren.
Beste egitekuak oro
ütziren dütie,
eta senhar emaste haiez
minzatüren diradie.
Bi avokatü futre hurak
dira pleiteiatüren,
batha kontre bestia althe
dira minzatüren.
Mons de Colus date
haien kontre minzazale,
mons de Zerbait althe
presentez ase beitie.
Bena nahi bada present
eta finezia jokatürik,
estira libratüren
kondenatü gaberik.
Zeren atzione itxusia
beitie kometitü,
paphakan eraunz düe
eta emastia gehientü.
Ikusiren düzie orano
emastiak senharrari
behar ondokoz ari
eta ausukiz maxelatz.
Bai miserable gizuna
onxa dolügari dela,
besotz eta maxelatz
ausukia beitate.
Kohat eta sifflet,
eta behar ondoko,
emazte harek dizü
hala tratatükho.
Oh, zer emastia!
Hura deia onxa egitia
senharrarren safflatzen
ützirik ahalkhia?
Jinkuak begira gitzala
gü bat bedera
arakontra eztezagün
halako emaste bedera.
Aldiz, eskontürik zirienek
gogoman ezazie onxa,
har estizazien
emastea abantaila.
Ezi behin eskhia
gaiñen pausatzen badeizie,
mementhoroz bilhuetan
xilinxan dütükhezie.
Anza Juanik Hoberi
hala helthüko,
Perverina emastiak
abanthaila hartü beitü.
Ez nor izan baliz,
etzon ez hartüren,
eztira batere gizon
lotxa direnak emasten.
Zer lege propia
den hobe pratikatzen
onxa egin giniro egitez
asto lasterkhen.
Anza Juanik Hobe
ikusiren düzie ünheririk egiten,
eta izerthü beitate
athoraren galdatzen.
Perverina ahalkhegabiak
phipilki arafüsatxen,
bere amari galdatzera
juan dadin manhatzen.
GM
Ordüan senhar harek
eginen zon onxa,
makhila bat hartürik
onxa baratzia.
GM
Bena miserable gizona
etzen, ez, ausartü,
aiharia emon lizon
ümilki zon galdatü.
GM
Emastiak arapostia
berzian ezari ziala,
eta han bestereki zon
jauzi bilhuetara.
GM
Nula emastiak gizona
phorokatzen beitzian,
mithilak ikusirik
nausia faboritü zian.
GM
Perverina, despitez,
ordian zen koleratü,
zeren eta espeitzen
nahi bezala sangatü.
GM
Aizorietak oihüz
eta heles zen hasi,
eta, aropak bildürik,
hanti nahi izan jalki.
GM
Bena, gizon oilo miserablia,
ordian da lotxatüren,
eta mithilari begiratzez
manü dü emanen.
GM
Mithilak aropak eta berak
dü barnerat sareraziren,
eta gai hartan emastia
solaian lothü zen.
Arlaita has jalkhi
Ikusi düziela Juanik Hobe,
ene senhar hüstüxa,
espeitü solament balio
harek horaren putxa.
Non ere beita,
segür niz ostatian dela,
aleta hizamaiten dot
behar althekoz bethatzera.
Banua, banua xerka
hura den lekiala,
bena etxera denian
phakatüren dü zalxa. (soné)
Retira. Juanik Hobe jalki.
Juanik Hobe.
Izan zeit emastia
ostatüra xerka,
eta geros aldiz lobat
egin düt net huna.
Orai gosetü benis,
non düt baraskaria,
esta, ez, posible
jan gabe egoitia.
Arlaita jalki. eskia südürila.
Onxa merexi düt
hik jan deza,
güti saritan orai
jauxzera nitzirot müthüra.
Bai, merexi düt, merexi,
hik erekeitatzia,
merexiago hüke
behar althekoz bethatzia.
Ekürü bila biribilkatürik südürila.
Arlaita
Güti saritan orai
jauxerazi nitzirot südüra,
bai etare bürüko bilhorik
astaparrekila.
Soné.
Io. Thira bilhoti. Bataila.
Airia. Jalki separerazi.
Airia
Zer traza dira horik?
Zer penxatzen düzie?
Norbaitek jakhiten badüe,
astolasterkak eginen dütie.
Lan xarrak dira horik
senhar emasten arteko,
hola ari zirieno
etzirie jinkuren gogoko.
Ala badere soberanzia,
Arlaita, zuretako
gizun hartü düzia
hola tratatzeko?
Arlaita
Airia, ixil zite,
zure elhe xarrekila,
eta ützi nezazü senharrari
khürübila kolpü emaitera.
Soné. Eman. Lot. Bataila. Partirazi.
Airia
Jaja, bego, ützazü
Juanik Hobe miserablia,
balima dolütü ziozü
zure senhar izatia.
Beharrago likezü
jan baraskaria,
onxa dolügari beita
gizon miserablia.
Juanik Hobe
Etzakizat zer düdan eginen,
ala nizan bühürtüren.
Onxa merexi belüke
olhatzia heben.
Etzakinat, etzakinat
eztianez phakatüren,
jizan bezalako inpertinenta
zabaltürik ütziren.
Jo. Arlaita
GM
Honzaz güti saritan
emanen düt kolpü bat,
bai eta hartara
aidatüren bilhuak.
Sone. Lot. Bataila. Separerazi.
Airia
Ken zite, Arlaita,
eta juan hebeti,
zure kolera
gaistho horreki.
Airia retirerazi Arlaita
Juanik Hobe
Etzakik zer lükin merexi
debrü emaste horek.
Ezüren haustia
merexi likezü horek.
Arlaita jalki. Karaka hegarekila.
Arlaita.
Ezürrak eni haux eia?
Aigü, aigü, astua,
nik nahi diat hori karakatü
ipurdiko zillua.
Soné. Inkarara jo. Bataila.
Juanik Hobe gero onxa jo.
Karakalagas ere borta bateti
sar. Separerazi.
Arlaita.
Aiei, aiei, hel, hel,
jentiak bara ezazie, arren
eni bestala orai
erhoren nai heben.
Juanik Hobe retira. Negar.
Airia
Merexi düzü. Arlaita
sobera düzü theritatü.
Hotz behar dizigü
hebeti eretiratü. (Soné).
Retira biak lotürik.
Satan jalki.
A, zer plazera den
senar emaste haren ikhustia!
Eni egiten deitadie
haiek plazer handia.
Hara ari direno
ene zerbütxari dirate,
erekonpenxa ere
eneganik ükanen düe.
Herriaren erdian
badükek kaidera bedera,
han ezariren beitütüt
bero ditian nahi badira.
Hola, hola, ziek ere
ari balin bazintie,
hura, hura
ene plazera lizate.
Jaja, ixil zitie,
Jigant animal bat hanxe
zamariz jiten agerzen
eta jiten zeizie.
Aigü, aigü hunat,
bertan enegana,
nik gidatüko hait
behar dian lekiala.
Jiganta zamariz
Hor iza, Satan?
Erak zer kartieretan nizan.
Enük heri huntan
ni seküla izan.
Nahasirik nabilak
mündian lasterka.
Erak, ene pausatzeko
mendi zabal bat badüka?
Satan
Aigü, hau dük heben
Aoxelako mendia.
Huna igaraiteko
eman izadak eskia.
Heben ükanen dük, bai,
aharis asia,
estük goserik iraganen
hun badük apetitia.
Jiganta
Apetitia huna nikek
urde ahari kustila jateko.
Aigü, jin hakik huna,
behar naik lagüntü igaiteko.
Eraiz, lagün igaraiten
gibeleti. Soinas pusa.
Satan
Altxa izak zanko horik,
alimal phezü handia,
üdüri dük badiala
hamar kintaleren pezia.
Zübürü thinietan irthoki.
Jiganta eroria
Ale, izan bezalako
Satan mithiria,
hola düka, hola,
ene erabilteko aidia? (Jaiki)
Nahi hait, bai, orai,
mailü hunes lehertü,
bai etare gero
zünzürin behera gaintitü.
Satan
Gezüra eranen dük,
ni iretxirik.
Zanko haur sartüren diat
lehenago zinzüretik. Soné.
Bataila. Satan eskapa bortha
bateti. Sar besteti. Jalki ari.
Satan eskapa.
Jiganta
A, Satan bugria,
baliatü zait laster egitia.
Banua, bai, ni ere
ahari zonbaiten jatera.
Soné. Retira. Janfort jalki.
Passeia. GM. Avokatiak oro.
Jeanfort jalki eta passeia.
Jaunak, huna nitzaitzie
mezü inportant batez
eta mündü oro
estunatürik den batez.
Bala & Vilota
Juanik Hobe eta Arlaita
senhar emazte eli batzü,
beti papakan ari dütüzü,
eta emastia beti gehien dizü.
Papakan haga kolpüs
eta kandeler / tüpina kolpüs
gizuna tratatzen dizü
bai eta kürübila kolpüs.
Hori dela kausa, Agremon eregia,
egorraiten nizü ziegana,
egiteko hori jüstizian
pleiteiatü behar düziela.
Eta letera bat, mons de Colus,
badit zuretako,
estizü atzione horek
ützi behar pünitzeko.
Eman letera.
Mons de Zerbait.
Jauna, estit sinhesten
horik egiak direla,
berek ziozie norbaitek
gezüra eraiki deiela.
Estütüzü hurak hartako
ene uste orotan,
kontrariuk direla baizik
etzirozük nik eran.
Eta orano leterak dio,
emastia jan zila olasko bat sendoa.
Bai, nahiago likezie
segürki salzeko. (Nahasirik)
Jaunak, haren althe nizate
ni ja segürki,
behar bada egiteko horek
pleiteiatzen ari.
Janfort kapitaina
Jaunak, sinhex ezazie
haien phapaka egia dela.
Aizua eta oro
bildü estire ia.
Püblik dela püblik,
nik eraiten deiziet,
eta jakile behar bada
nik erekariko deiziet.
Eta egin dezazien ziek
zien egin bidia,
bestela ükanen düzie
errege Agremonten desgrazia.
Adio, korthe nublia,
pharka izadazie,
nik eranen sinhestea
komeni ezaizie.
Retira korthia orai egin nº 4.
nº 4. Fastol. Janfort. Agremont.
Jalkhi. Agremont.
Janfort, behar düzü
zük juan berhala
jüstiziari eraitera
senhar emaste haien phapaka.
Nula Juanik Hobe
eta Arlaita anderea
phapakan ari direla,
hori atzione ixusia beita.
Eta mons de Coluri
letera haur emozü.
Hortan arazua
hobeki badütüzü.
Kapitain Janfort
Sira, banuazü
orai berhala,
zük eman komisionaren
bertan egitera.
Eta plazer badüzü,
eretira zitie berhala,
etzitadazü kostaren haniz
harako bidajia.
Soné. Jeanfort paseia, beste
retira. Avokatia jalki
(Bala eta Vilota astolasterka
tartekatzen da)
...
Espaiñula jalki.
A, zer plazera dü
senhar emaste haien ikhustia!
Eni egiten deitadie
haiek plazer handia.
Hala ari direno
debriren zerbütxari dirate,
erekonpenxa ere
han ükanen düe.
Iferniaren erdian
badükie kaidera bedera,
han behar beitükie
bero ditin nahi badira.
Hula, hula ziek ere
ari balin bazirie,
hura, hura
ene plazera lizate.
Ja, ja, ixil zitie,
Jigant animal bat hanxe
zamaris agerzen
eta jiten zaizie.
Aigü, aigü hunat,
bertan enegana,
nik gidatüko hait
behar dian lekiala.
Jiganta zamaris jin.
Hor hiza espaiñula?
Erak zer kartieretan nizan,
enük herri hontan
ni seküla izan.
Nahasirik nabilak
mündian lasterka.
Erak, ene pausatzeko
oihan zabalik badüka?
Espaiñula
Aigü, haur dük heben
Sorhegiko oihana,
huna igaraiteko
.................................
Heben ükanen dük, bai,
urde aharis asia,
estük gosserik igaranen
hun badük apetitia.
Jiganta
Apetitia hun nikek
urde ahari kustila jateko.
Aigü, jin hakik huna,
behar naik lagüntü igaiteko.
Eraiz lagünt igaiten.
Gibeletik sunaz pusa.
Altxa itzak zanko horik,
animal phezü handia,
üdüri dük badiala
hamar kintaleren phezia.
Zübürü thinietan irthuki.
Jiganta eroririk.
Ale, hizan bezalako
espaiñul urdia,
hola düka, hola
ene erabilteko aidia. Jaiki
Nahi hait, bai, orai
malü hunes lehertü,
bai etare gero
zünzürin behera gaintü.
Espaiñula
Gezüra eranen dük
ni iretxirik,
askora hau sartüren diat
lehenago zünzüretik.
Bataila. Espaiñula eskapa
Borta batetik sar besteti jalki.
Eskapa. Jiganta.
A, espaiñul bügria,
baliatü egin laster (...)
.....................................
.....................................
Sarganta, kapitaina, errege jalki.
Errege.
Kapitaina, behar düzü
zük juan berhala
jüstiziari eraitera
senhar emaste haien phapaka.
Nula Bala, Phanzart
eta Vilota anderia
phapakan ari direla,
hori atzione itxusi beita.
Eta mons de Colusi
letera hau emozü.
Hortan arazuak
hobeki badütüzü.
Kapitaina
Sira, banuazü
orai berhala
zük eman komisionaren
bertan egitera.
Eta plazer badüzü,
eretira zitie berhala
etzitadazü kostaren haniz
harako bidajia.
Kapitaina retira. Bestik retira.
Colus prozüradoria. Jüjia.
Zerbait jalki. Kapitaina.
Jaunak, huna nitzaizie
mezü inportant batez,
eta mündü oro
estunatürik den batez.
Bala Vilota,
senhar emaste eli bazü,
bethi phapakan ari dütüzü,
eta emastia gehien dizü.
.........................................
Hori dela kausa, Agremont eregia,
egorraiten nizü ziegana,
egiteko hori jüstizian
pleiteiatü behar düziela.
Eta letera bat, Mons de Colus,
badit züretako,
estizü atzione horek
ützi behar pünitzeko.
Eman letera. Sogin orok.
Mons de Zerbait
Jauna, estit sinhesten
horik egiak direla,
berek ziozie norbaitek
gezüra eraiki deiela.
Estütüzü hurak hasteko
ene uste orotan,
kontrariuak direla baizik
etzirozük nik eran.
Eta orano leterak dio,
ardua düela hurtatü.
Mithil gastek, eraidizie
ardua nahiz den famatü.
Jaunak, haren althe nizate
ni ja segürki,
behar bada egiteko horek
pleiteiatzen ari.
Kapitaina
Jaunak, sinhes ezazie
haien phapaka egia dela.
Aizuak eta oro
bildü estireia.
Püblik dela püblik,
nik eraiten deiziet,
eta jakile behar bada
nik erekaxiko deiziet.
Eta egin dezazien
ziek zien egin bidia,
bestela ükanen düzie
segür Agremonten desgrazia.
Adio (...)
GM
Ikusiren düzie kapitaina
bere süitaren
khantoren kantatzen
alagranziarekhi.
Phanzart, Juanik Hoberen anaia,
beste zonbaiteki gero,
bataila handi eginen dü
kapitaina aldiz goithüko.
Ikusiren dütüzie hanitzetan
phapaka eta gerlak,
zeren handi diren
emaste haren photeriak.
Askhenekoz jüstiziak Arlaita
Marxapipirat kondenatüko,
iruten delarik kapitainak
lepotik lothürik dü libratüko.
Zeren eta bere güsaitha
bidila beita galthüko.
Han dira batailatüko,
kapitainak bataila beitü ütziko.
Jaunak, inposible zait
süjet ororen esplikatzia,
sari, othoi, beha zitie
konprenitüren tüzie güziak.
Orai ni banua, jente hunak,
ene lagünetara,
eta erekharten tüt
esplikazioniak egitera.
...........................................
GM
Fain. Soné
Ceste piece a ete representée par la jeunesse
dolhaiby le jour 27 8abre 1788.
Dagün üdan guk pastoral bat egin gei beitügü
orai beno hobeki egiten essaiatüko gütüzü.
KONKLÜSIONIA
Jaunak eta anderiak,
eniz hanbat kapable
zien eremediatzera,
jiten niz halere.
Egin deiküzie ohure
ikustera jitez,
bai etare orano
athenzionereki behatzez.
Eremestiazen zütiet, aren
ene moldegaiskherian,
eta exenplü har ezazie,
egünko gure istorian.
Gizon eskontik, zier
nitzaizie minzatzen,
emaster abainthaila
ahalaaz etxeki dezazien.
Ezi egünko egünian
bada emaste mithiririk,
lotzen beitzitze gizuner
bürüko bilhuetarik.
Hori ohartürik nihaur ere,
eniz ausart eskonzera,
halako bat arakontra baneza
juan naite desesperatzera.
Bena ez, ene fedia,
eniro ützi zaflatzera,
ez eta solamente
inkharü egitera.
Ützi etxenplü egian
ikusi düzie,
sependent Peverina
baratü Marxapipira gabe.
Izüsi düzie nula
kapitainaganik libratü den,
gozaita jinik,
hura lepoti lotzen.
Orano ere segür niz
phelatüren diala senharra,
hura egiten badü
izanen da astolasterka.
Orai merexitürik
izan beita baratü,
istoria haur
onxa da konposatü.
Onxa kostarik segürki,
eta espiritia penatürik,
inprimürak dio
zela okhüpatürik.
Jinkuak osagarri diola
Biblioteka denari,
eta begira zitie
halako emastetarik.
Etzükian Peirot Juan Hobek
eran eskonzeko zenian,
halako zolasik behar ziala
izan haren eretzian.
GM
Pastoral bat ezin eginez
haur representatü dügü,
solaz propi xipigorik
mündin ez ahal düzü.
GM
Estügüla onxa representatü
erregre bat badügü,
bena pharka huzkak oro,
zieki danzatü behar dügü.
Fain
Jakin ezazie, Lanbaretarek
Phanzart egin dügüla,
hartakoz aktür güti
giradiela.
Adio, jente huna
eskitzatziela trüfa,
orok eran ezazie
net onxa egin dügüla.
Estügüla behar bezala
ez agradableki representatü,
nahi deizügü gihaureq
ümilki aithortü.
Bena daigün üdan gora
pastoral bat egin gei beitügü,
haren egitera hobeki
preparatü nahi gütüzü.
Konjit galthatzen deiziet,
konpaña uhuratia,
desiratzen deiziet
orori ossagarria.
