Biblia/Hasiera

←Aurkibidea

Biblia Hasiera

Irteera→

Itzulpena: Elizen Arteko Biblia taldea

1. atala

¹ Hasieran, Jainkoak zeru-lurrak egin zituen. ² Lurra nahas-mahas hutsa zen: leize handiaren gain ilunpea. Jainkoaren arnasa uren gainean zebilen.

³ Eta Jainkoak esan zuen: «Izan bedi argia».
Eta izan zen argia.
⁴ Ikusi zuen Jainkoak argia ona zela eta bereizi egin zuen ilunpeetatik: ⁵ argiari «egun» eman zion izen eta ilunpeei «gau». Honela, lehen eguna burutu zen.

⁶ Jainkoak esan zuen: «Izan bedi sabaia uren artean, goiko eta beheko urak bereiz ditzan».
Eta hala izan zen. ⁷ Jainkoak sabaia egin zuen eta sabai azpiko urak sabai gainekoetatik bereizi zituen. ⁸ Jainkoak sabaiari «zeru» eman zion izen. Honela, bigarren eguna burutu zen.

⁹ Jainkoak esan zuen: «Bil bitez multzoan zeru azpiko urak eta ager bedi lehorra».
Eta hala izan zen. ¹⁰ Lehorrari «lur» eman zion izen eta ur-multzoari «itsaso». Eta Jainkoak ona zela ikusi zuen. ¹¹ Jainkoak esan zuen: «Eman bitza lurrak belar hezea, hazidun landareak eta orotariko fruta-arbolak beren hazi eta guzti».
Eta hala izan zen. ¹² Eta lurrak orotariko hazidun landareak eta fruta-arbolak beren hazi eta guzti eman zituen. Eta Jainkoak ona zela ikusi zuen. ¹³ Honela, hirugarren eguna burutu zen.

¹⁴ Jainkoak esan zuen: «Izan bitez argizagiak zeru-sabaian, eguna eta gaua bereizteko, eta jaiak, egunak eta urteak ezagutarazteko. ¹⁵ Izan bitez zeru-sabaian lurrari argi egiteko».
Eta hala izan zen. ¹⁶ Jainkoak bi argizagi handi egin zituen: handiena egunaren gain jartzeko eta txikiena gauaren gain. Eta izarrak ere egin zituen. ¹⁷ Zeru-sabaian ezarri zituen lurrari argi egiteko, ¹⁸ egunaren eta gauaren gain jartzeko, argia eta ilunpea bereizteko. Eta Jainkoak ona zela ikusi zuen. ¹⁹ Honela, laugarren eguna burutu zen.

²⁰ Jainkoak esan zuen: «Egin bezate urek borbor bizidunez; egin bezate hegan hegaztiek lurraren gainean, airean». ²¹ Jainkoak itsas arraintzarrak sortu zituen, uretan borbor dabiltzan orotariko bizidunak eta orotariko hegaztiak. Eta Jainkoak ona zela ikusi zuen. ²² Eta bedeinkatu egin zituen, esanez: «Sor itzazue umeak, ugaldu eta bete itsas urak; ugal bitez hegaztiak ere lurraren gainean». ²³ Honela, bosgarren eguna burutu zen.

²⁴ Jainkoak esan zuen: «Eman bitza lurrak orotariko bizidunak: abereak, piztiak eta narrastiak».
Eta hala izan zen. ²⁵ Jainkoak orotariko bizidunak sortu zituen: abereak, piztiak eta narrastiak. Eta Jainkoak ona zela ikusi zuen.

²⁶ Jainkoak esan zuen: «Egin dezagun gizakia; izan bedi gure irudiko, gure antzeko; mendera ditzala itsasoko arrainak, zeruko hegaztiak, abereak, basapiztiak eta lurrean narraska dabiltzan piztia guztiak».

²⁷ Jainkoak, beraz, bere antzeko egin zuen gizakia, Jainkoaren beraren irudira egin zuen; ar eta eme egin zituen.

²⁸ Eta bedeinkatu egin zituen, esanez: «Sor itzazue umeak eta ugaldu, bete lurra eta izan haren nagusi; mendera itzazue itsasoko arrainak, zeruko hegaztiak eta lurrean narraska dabiltzan piztia guztiak».

²⁹ Jainkoak esan zien: «Hara, zeuei ematen dizkizuet lurrazalean diren hazidun landare guztiak eta hazidun fruta-arbola guztiak; horiek izango dituzue janari. ³⁰ Abere, zeruko hegazti eta lurrean narraska dabiltzan bizidun guztiei, berriz, belar hezea ematen diet janari».
Eta hala izan zen. ³¹ Eta egin zuen guztia oso ona zela ikusi zuen Jainkoak. Honela, seigarren eguna burutu zen.

2. atala

¹ Honela burutu zituen Jainkoak zeru-lurrak, berauetan dagoen guztiarekin. ² Zazpigarren egunerako burutu zuen Jainkoak berak eginiko lana eta zazpigarren egunean lanari utzi zion. ³ Eta bedeinkatu egin zuen zazpigarren eguna
eta sagaratu, egun horretan hartu baitzuen atseden kreazio-lanetik. ⁴ Hau da zeru-lurren kreazioaren historia. Jainko Jaunak zeru-lurrak egin zituenean, ⁵ ez zegoen oraindik landarerik lurrean, ezta belarrik ere erneta, Jainko Jaunak ez baitzion oraindik lurrari euririk eman, eta ez baitzen lurra lantzeko gizakirik. ⁶ Hala ere, lurrazala hezetzen zuen lurrina zerion lurrari.

⁷Orduan, Jainko Jaunak lur-hautsez gizona moldatu zuen; sudur-zuloetan bizi-arnasa putz egin zion, eta gizona bizidun bilakatu zen. ⁸Ondoren, Jainko Jaunak baratzea landatu zuen Edenen, ekialdean, eta hantxe ezarri moldaturiko gizona. ⁹ Orotariko zuhaitzak sorrarazi zituen lurretik, ikusgarriak eta fruitu gozodunak. Baratze erdian bi zuhaitz ernearazi zituen: batak bizia ematen zuen eta besteak dena ezagutzeko ahalmena.

¹⁰ Edendik ibai bat sortzen zen; baratzea ureztatu eta gero, lau adarretan banatzen zen. ¹¹ Lehenari Pixon zeritzan; urrea aurkitzen den Habilako lurraldea inguratzen du. ¹² Urre ona hangoa; badira han erretxina eta harribitxiak ere. ¹³ Bigarrenari Gihon zeritzan; honek Etiopiako lurralde guztia inguratzen du. ¹⁴ Hirugarrenari Tigris, Axurko ekialdetik doana. Laugarrenari Eufrates.

¹⁵ Jainko Jaunak gizona hartu eta Edengo baratzean ezarri zuen, landu eta zain zezan. ¹⁶ Eta agindu zion: «Baratzeko zuhaitz guztietatik jan dezakezu; ¹⁷ baina ez jan dena ezagutzeko ahalmena ematen duen zuhaitzetik; hartatik jaten baduzu, hil egingo zara».

¹⁸ Gero, esan zuen Jainko Jaunak: «Ez da on gizona bakarrik egotea; egin diezaiodan berari dagokion laguna». ¹⁹ Jainko Jaunak, landako abere guztiak eta zeruko hegazti guztiak lurrez moldatu eta gizonari eraman zizkion zein izen ezartzen zien ikusteko; honela, bizidun orok gizonak ezarritako izena izango zuen. ²⁰ Beren izena jarri zien, beraz, abere guztiei, zeruko hegaztiei eta piztiei; baina berari zegokion lagunik ez zuen aurkitu. ²¹ Orduan, Jainko Jaunak lozorroan murgilarazi zuen gizona. Loak hartu zuenean, saihets-hezur bat kendu zion, hezurraren hutsunea haragiz bete ziolarik. ²² Jainko Jaunak gizonari kenduriko saihets-hezurrez emakumea moldatu eta gizonari eraman zion. ²³ Honek esan zuen:
«Hau bai dela
ene hezurraren hezur,
ene haragiaren haragi!
“Emakume” izango da deitua,
gizakumeagandik
izan baita hartua».

²⁴ Hargatik, gizonak bere aita-amak utziko ditu bere emaztearekin elkartzeko, eta bat bera izango dira. ²⁵ Biluzik zeuden gizona eta emaztea; hala ere, ez zuten elkarren lotsarik.

3. atala

¹ Sugea zen Jainko Jaunak egindako piztiarik maltzurrena.
Sugeak esan zion emakumeari:
–Jainkoak debekatu egin dizue, beraz, baratzeko arbola guztietako fruituetarik jatea?

² Emakumeak erantzun:
–Ez, jan dezakegu baratzeko arboletako fruituetarik. ³ Baratze erdian dagoen zuhaitzaz bakarrik esan digu Jainkoak: «Ez jan horretatik, ezta ukitu ere, hil nahi ez baduzue».

⁴ –Ez zarete inolaz ere hilko –esan zion sugeak–. ⁵ Ongi daki Jainkoak, hartatik jan dezazuenean, begiak zabalduko zaizkizuela, eta bera bezalako bihurtuko zaretela, dena ezagutzeko ahalmena lortuz.

⁶ Ikusi zuen emakumeak fruitua gozoa zela, arbola ikusgarria eta jakituria lortzeko desiragarria. Hartu zuen, beraz, haren fruituetariko bat eta jan egin zuen. Gero, bere senarrari eman eta honek ere jan egin zuen.
⁷ Orduan, begiak zabaldu zitzaizkien eta biluzik zeudela ohartu ziren. Piku-hosto batzuk josi eta estalki bana egin zuten.

⁸ Arratsean, gizonak eta emazteak baratzean zebilen Jainko Jaunaren oin-hotsa entzun zuten eta harengandik gorde egin ziren zuhaitz artean. ⁹ Baina Jainko Jaunak dei egin zion gizonari:
–Non zara?

¹⁰ Gizonak erantzun:
–Zure oin-hotsa baratzean entzun dudanean, beldurtu eta gorde egin naiz, biluzik nagoelako.

¹¹ Jainkoak esan zion:
–Eta nork jakinarazi dizu biluzik zaudela? Galarazi nizun arbolako fruitua jan al duzu?

¹² Gizonak erantzun:
–Laguntzat eman didazun emakumeak fruitua eskaini dit eta jan egin dut.

¹³ Jainko Jaunak esan zion emakumeari:
–Zer egin duzu?
Emakumeak erantzun:
–Sugeak engainatu nau eta jan egin dut.
¹⁴ Orduan, Jainko Jaunak sugeari esan zion:
«Hori egin dualako,
madarikatua hi abere guztien artean
eta basapiztia guztien artean!
Sabel gainean arrastaka ibiliko haiz
eta hautsa jango duk
heure bizitzako egun guztietan.
¹⁵ Elkarren etsai egingo zaituztet
hi eta emakumea,
hire eta haren ondorengotza;
honek burua zapalduko dik
eta hik orpotik helduko diok».

¹⁶ Emakumeari esan zion:
«Haurdun gelditzean,
oinazeak ugalduko dizkizut
eta saminez izango dituzu haurrak;
irritsak senarrarengana
bultzatuko zaitu,
eta hura izango duzu nagusi».

¹⁷ Eta gizonari esan zion:
«Emaztearen esanari jaramon egin
eta galarazi nizun zuhaitzetik
jan duzunez gero,
madarikatua lurra zure erruz!
Nekearen nekez
aterako diozu janaria
zeure bizitzako egun guztietan.
¹⁸ Sasia eta laharra emango dizkizu,
basalandarez elikatu beharko duzu.
¹⁹ Zeure bekokiko izerdiz
jango duzu ogia,
lurrera itzuli arte,
handik izan zara hartua eta:
hautsa zara
eta hautsera itzuliko zara».

²⁰ Gizonak bere emazteari Eva, hau da, «Bizi», eman zion izen, bizidun guztien ama delako. ²¹ Jainko Jaunak larruzko arropaz jantzi zituen gizona eta emaztea. ²² Gero, Jainko Jaunak esan zuen: «Horra gizakia gutariko bat bihurtua, dena ezagutzeko ahalmena duelarik. Ez dezala orain bizi-arbolako fruiturik hartu eta, hura janez, betiko bizi». ²³ Beraz, Jainko Jaunak, Edengo baratzetik bota egin zuen, lurra landu zezan, handik izan baitzen hartua. ²⁴ Gizakia bota ondoren, izaki hegaldun batzuk jarri zituen Edengo baratzearen ekialdean, suzko ezpata distiratsuak zituztela, bizi-arbolarako pasabidea ixteko.

4. atala

¹ Gizonak bere emazte Evarekin harremanak izan zituen. Haurdun gelditu zen Eva, eta Kain –hau da, «Eskuratua»– izan zuen. Orduan, esan zuen: «Gizon bat eskuratu dut Jaunari esker». ² Gero, haren anaia Abel izan zuen.

Abel artzain bilakatu zen; Kain, berriz, nekazari. ³ Handik aldi batera, Kainek lurreko fruituen eskaintza egin zion Jaunari.

⁴ Abelek ere ekarri zituen artaldeko lehen bildotsak eta ardi-gantza. Jaunak abegi on egin zien Abeli eta honen emaitzari; ⁵ ez, ordea, Kaini eta honen emaitzari. Kain biziki haserretu zen, eta kopetilun zebilen. ⁶ Jaunak esan zion, orduan:
– Zergatik zaude haserre? Zergatik kopetilun? ⁷ Zuzen jokatuko bazenu, argituko litzaizuke aurpegia; baina oker zabiltzanez gero, atean duzu bekatua, gainera erortzeko zain. Hala ere, mendera dezakezu.

⁸ Behinola, Kainek esanda, Abel eta biak landara elkarrekin joan zirelarik, Kainek anaiari eraso eta hil egin zuen.

⁹ Jaunak esan zion Kaini:
–Non da anaia?

Kainek erantzun:
–Ez dakit. Anaiaren zaintzaile ote naiz, bada, ni?

¹⁰ Jaunak, orduan:
–Zer egin duk? Hire anaiaren odola lurretik oihuka ari zaidak.

¹¹ Horregatik, madarikatu egiten hau hik isuritako odola edan duen lurrak. ¹² Lurra landuko duk, baina ez dik fruiturik emango; noraezean ibiliko haiz munduan.

¹³ Kainek esan zion Jaunari:
–Astunegia dut zigor hau, eraman ahal izateko. ¹⁴ Gaur lur hauetatik botatzen nauzularik, zure begi-bistatik urrun eta munduan noraezean ibili beharko dut; hala, aurki nazan edonork hil egingo nau.

¹⁵ Jaunak, ordea, erantzun zion:
–Ez horixe! Kain hiltzen duena, zazpi aldiz gogorrago izango da zigortua.

Eta Jaunak ezaugarri bat ezarri zion Kaini, aurkitzen zuen inork hil ez zezan. ¹⁶ Honela, Kain, Jaunarengandik aldendurik, Nod lurraldean bizi izan zen, Edenez ekialdera.

¹⁷ Kain bere emazteari batu eta haurdun gelditu zen emaztea, eta Henok izan zuen. Hiri bat eraiki zuen Kainek eta Henok eman zion izen, bere semeari bezala. ¹⁸ Henok Iraden aita izan zen; Irad Mehuiaelena; Mehuiael Metuxaelena, eta Metuxael Lamekena.

¹⁹ Lamekek bi emazte hartu zituen. Batak Ada zuen izena, besteak Tzila. ²⁰ Adak Jabal sortu zuen, oihal-etxoletan bizi diren abeltzainen arbasoa. ²¹ Honen anaiak Jubal zuen izena, zitara- eta txirula-jotzaileen arbasoa. ²² Tzilak, berriz, Tubalkain sortu zuen; errementaria izan zen, brontze- eta burdin lanetan ari direnen arbasoa. Arreba bat izan zuen: Naama.

²³ Lamekek esan zien bere emazteei:
«Ada eta Tzila, entzun!
Lameken emazteok,
aditu nire kopla:
Zauritu ninduelako, gizona hil dut;
jipoitu ninduelako, mutikoa.
²⁴ Kainen hilketa zazpi aldiz
mendekatuko badute,
zazpi mila aldiz
gehiago
Lamekena».

²⁵ Adam berriro batu zitzaion bere emazteari; honek semea sortu eta Set eman zion izen. Orduan, esan zuen: «Jainkoak sorrarazi dit beste seme hau, Kainek hil zigun Abelen ordez».

²⁶ Setek ere semea izan zuen, Enox izenekoa. Orduan hasi ziren Jaunaren izena gurtzen.

5. atala

¹ Hau da Adamen ondorengoen izen-zerrenda. Jainkoak gizakia egin zuenean, bere irudiko egin zuen.

² Gizaseme eta emakume egin zituen, bedeinkatu eta «gizaki» eman zien izen egin zituen egun berean.

³ Ehun eta hogeita hamar urte zituela, Adamek semea izan zuen, bere antz eta irudikoa, eta Set eman zion izen. ⁴ Set izan zuenetik, beste zortziehun urtez bizi izan zen, eta seme-alabak izan zituen. ⁵ Beraz, guztira bederatziehun urte bizi izan ondoren, hil egin zen.

⁶ Ehun eta bost urte zituela, Setek Enox izan zuen. ⁷ Enox izan zuenetik, beste zortziehun eta zazpi urtez bizi izan zen, eta seme-alabak izan zituen. ⁸ Beraz, guztira bederatziehun eta hamabi urtez bizi izan ondoren, hil egin zen.

⁹ Laurogeita hamar urte zituela, Enoxek Kenan izan zuen. ¹⁰ Kenan izan zuenetik, beste zortziehun eta hamabost urtez bizi izan zen, eta seme-alabak izan zituen. ¹¹ Beraz, guztira bederatziehun eta bost urtez bizi izan ondoren, hil egin zen.

¹² Hirurogeita hamar urte zituela, Kenanek Mahalalel izan zuen. ¹³ Mahalalel izan zuenetik, beste zortziehun eta berrogei urtez bizi izan zen, eta seme-alabak izan zituen. ¹⁴ Beraz, guztira bederatziehun eta hamar urtez bizi izan ondoren, hil egin zen.

¹⁵ Hirurogeita hamabost urte zituela, Mahalalelek Jered izan zuen. ¹⁶ Jered izan zuenetik, beste zortziehun eta hogeita hamar urtez bizi izan zen, eta seme-alabak izan zituen. ¹⁷ Beraz, guztira zortziehun eta berrogeita hamabost urtez bizi izan ondoren, hil egin zen.

¹⁸ Ehun eta hirurogeita bi urte zituela, Jeredek Henok izan zuen. ¹⁹ Henok izan zuenetik, beste zortziehun urtez bizi izan zen, eta seme-alabak izan zituen. ²⁰ Beraz, guztira bederatziehun eta hirurogeita bi urtez bizi izan ondoren, hil egin zen.

²¹ Hirurogeita bost urte zituela, Henokek Matusalem izan zuen.

²² Matusalem izan zuenetik, beste hirurehun urtez bizi izan zen, Jainkoak nahi bezala jokatuz, eta seme-alabak izan zituen. ²³ Beraz, guztira hirurehun eta hirurogeita bost urtez bizi izan zen. ²⁴ Jainkoak nahi bezala jokatuz bizi izan zenez gero, behin batean desagertu egin zen, Jainkoak eramanik.

²⁵ Ehun eta laurogeita zazpi urte zituela, Matusalemek Lamek izan zuen. ²⁶ Lamek izan zuenetik, beste zazpiehun eta laurogeita bi urtez bizi izan zen, eta seme-alabak izan zituen. ²⁷ Beraz, guztira bederatziehun eta hirurogeita bederatzi urtez bizi izan ondoren, hil egin zen.

²⁸ Ehun eta laurogeita bi urte zituela, Lamekek semea izan zuen, ²⁹ eta Noe eman zion izen. Honela zioen: «Honek kontsolatuko gaitu, Jaunak madarikaturiko lurra lantzeak dakarzkigun ahalegin eta nekeetatik». ³⁰ Noe izan zuenetik, beste bostehun eta laurogeita bost urtez bizi izan zen, eta seme-alabak izan zituen. ³¹ Beraz, guztira zazpiehun eta hirurogeita hamazazpi urtez bizi izan ondoren, hil egin zen.

³² Bostehun urte zituela, Noek Sem, Kam eta Jafet izan zituen.

6. atala

¹ Gizakiak munduan ugaltzen hasi ziren eta alabak izan zituzten. ² Jainkoaren semeek, gizakien alabak ederrak zirela ikusirik, haien artetik hautatu eta emaztetzat hartu zituzten.

³ Orduan, Jaunak esan zuen: «Ez diot neure bizi-arnasa betiko utziko gizakiari, haragi hutsekoa denez gero. Horregatik, ehun eta hogei urteko muga jarriko diot haren bizitzari».

⁴ Jainkoaren semeek gizakien alabekin batu eta haurrak izan zituztenean, baita geroago ere, baziren erraldoiak munduan: antzinako heroiak dira hauek, izen handikoak.

⁵ Ikusi zuen Jaunak handituz zihoala munduan gizakiaren gaiztakeria eta honen burubide guztiek txarrera jotzen zutela beti.

⁶ Damutu zen Jauna gizakia egin izanaz eta, bihozmindurik,

⁷ esan zuen: «Desagerrarazi egingo dut mundutik egin dudan gizakia, eta gizakia ez ezik, baita abereak, narrastiak eta zeruko hegaztiak ere, damu bainaiz hauek egin izanaz».

⁸ Baina Noe begiko izan zuen Jaunak.

⁹ Hona hemen Noeren historia. Gizon zuzena zen Noe eta akatsik gabea bere garaikoen artean. Jainkoak nahi bezala jokatzen zuen.

¹⁰ Hiru seme izan zituen: Sem, Kam eta Jafet.

¹¹ Mundua gaiztakeriaz eta indarkeriaz betea zegoen, ¹² den-denek jokaera makurra baitzeramaten. Jainkoak, mundua hain gaiztotua ikustean, ¹³ esan zion Noeri: «Izaki oro suntsitzea erabaki dut, gizakien erruz indarkeriaz betea baitago mundua; gizakia eta mundua, biak suntsituko ditut.

¹⁴ «Egizu zeuretzat ontzi bat erretxina-egurrez. Antolatu gelak barruan eta estali bikez barrutik eta kanpotik. ¹⁵ Hona zein neurritakoa egingo duzun: ehun eta berrogeita hamar metro luze, hogeita bost metro eta erdi zabal, eta hamabost metro eta erdi gora. ¹⁶ Sabaiez estaliko duzu, gailurretik hegalera metro eta erdiko jaitsiera emanez. Alboan atea jarriko diozu. Hiru solairu izango ditu.

¹⁷ «Nik uholdea bidaliko dut mundura, zerupeko bizidun guztiak suntsitzeko. Munduko izaki guztiak hilko dira.

¹⁸ Baina zurekin ituna eginen dut. «Sar zaitezte ontzian emaztea eta biok, baita zure semeak ere emazteekin.

¹⁹ Animali mota bakoitzetik bikotea, ar-emeak, sartuko duzu, zurekin batera bizirik iraun dezaten. ²⁰ Hegazti-, abere- eta narrasti-mota bakoitzetik bina sartuko dira zurekin, bizirik iraun dezaten. ²¹ Elikagai guztietatik bildu, zer jan izan dezazuen».

²² Jainkoak agindu guztia egin zuen Noek zehatz-mehatz.

7. atala

¹ Jaunak esan zion Noeri: «Sar zaitez ontzian zeure etxeko guztiekin, zu beste gizon zuzenik ez baitut ikusi zure garaikideen artean.

² Har itzazu zeurekin zazpina bikote, ar-emeak, legez kutsatu gabeko diren abereen artetik, eta bikote bana, ar-emeak, kutsatuak direnen artetik.

³ Zeruko hegaztietatik ere zazpina bikote, ar-emeak, hauen arrazak munduan iraun dezan. ⁴ Zazpi egunen buruan euria bidaliko dut lurrera berrogei egun eta berrogei gauez, egin dudan izaki oro suntsitzeko».

⁵ Noek Jaunak agindu guztia egin zuen. ⁶ Seiehun urte zituen uholdea gertatu zenean.

⁷ Uholdea hasi baino lehen, ontzian sartu zen bere emazte, seme eta errainekin batera.

⁸ Abere kutsatu gabe eta kutsatu, hegazti eta lurrean narraska dabiltzan guztietatik, ⁹ bikote bana sartu zen ontzian Noerekin batera, Jainkoak agindu bezala.

¹⁰ Zazpi egunen buruan uholdea hasi zen.

¹¹ Noeren bizitzako seiehungarren urtean, bigarren hilaren hamazazpian, lur azpiko itsasoaren iturri guztiak lehertu ziren eta zeruko atexkak ireki.

¹² Euri-jasa izan zen berrogei egun eta berrogei gauez.

¹³ Egun hartan bertan sartu zen Noe ontzian bere seme Sem, Kam eta Jafetekin, bere emazte eta errainekin. ¹⁴ Sartu ziren, baita ere, mota guztietako abere eta piztiak, lurreko narrasti eta hegaztiak. ¹⁵ Bizidun guztiak binaka sartu ziren ontzian Noerekin batera, ¹⁶ mota bakoitzetik arra eta emea, Jainkoak Noeri agindu bezala. Gero, Jaunak ontziko atea itxi zuen.

¹⁷ Berrogei egunez iraun zuen uholdeak. Gora egin zuten urek eta ontzia lurretik jaso zuten. ¹⁸ Urak gero eta handiago eta indartsuago ziren, eta ontzia ur gainean zebilen.

¹⁹ Hain uholde handia izan zen, ezen zerupeko mendi-gailurrik garaienak ere estali baitzituen. ²⁰ Eta oraindik ere zazpi metro gorago igo ziren urak.

²¹ Bizidun guztiak hil ziren: narrastiak, hegaztiak, abereak eta piztiak, eta lurrazalean mugitzen den oro, eta gizaki guztiak. ²² Lehorrean bizi-arnasa zuen oro hil zen. ²³ Munduko izaki guztiak, bada, suntsitu ziren: gizakietatik hasi eta abere, narrasti eta zeruko hegazti guztietaraino. Ez zen gelditu Noe eta beronekin ontzian zirenak besterik.

²⁴ Ehun eta berrogeita hamar egunez iraun zuen uholdeak.

8. atala

¹ Gogoratu zen Jainkoa Noe eta beronekin ontzian ziren piztia eta abere guztiez: haizea bidali zuen, eta urak jaisten hasi ziren. ² Lur azpiko itsasoaren iturriak eta zeruko atexkak itxi ziren eta euria atertu. ³ Poliki-poliki atzera egin zuten urek lurrazaletik. Ehun eta berrogeita hamar egunen buruan jaitsiak ziren urak, ⁴ eta, zazpigarren hilaren hamazazpian, ontzia Ararat mendi gainean kokatu zen. ⁵ Urak gutxituz joan ziren hamargarren hila arte; hilaren lehen egunean mendi-gailurrak agertu ziren.

⁶ Berrogei egunen buruan, Noek, berak egindako ontziko leihoa irekiz, ⁷ belea bidali zuen. Hau atera eta joan eta etorri ibili zen, lurreko urak lehortu arte.

⁸ Ondoren, usoa bidali zuen, urak lurrean gutxitu ote ziren jakiteko. ⁹ Baina usoa, bere hankak non pausaturik ez eta, ontzira itzuli zen, oraindik ura baitzegoen lurrazalean. Noek, eskua luzatuz, usoa hartu eta ontzi barrura sartu zuen.

¹⁰ Beste zazpi egun itxaron eta berriro bidali zuen usoa ontzitik. ¹¹ Arratsean etorri zitzaion, olibondo-adartxo moztu berria mokoan zekarrela. Hortik jakin zuen Noek urak gutxitu zirela lur gainean. ¹² Beste zazpi egun itxaron eta usoa bidali zuen; oraingoan ez zen itzuli.

¹³ Beraz, Noeren bizitzaldiko seiehun eta batgarren urtean, lehen hilaren lehen egunean, lehortu ziren urak. Noek ontziko estalkia zabaldu eta lurrazala lehor ikusi zuen. ¹⁴ Bigarren hilaren zazpian zen hori.

¹⁵ Orduan, Jainkoa mintzatu zitzaion Noeri: ¹⁶ «Irten zaitez ontzitik emazte, seme eta errainekin. ¹⁷ Atera zeurekin dituzun bizidun guztiak ere: hegazti, abere eta narrasti guztiak. Zabal bitez munduan, sortu umeak eta ugaldu».

¹⁸ Atera zen Noe bere emazte, seme eta errainekin. ¹⁹ Atera ziren ontzitik bizidun guztiak ere: abere, hegazti eta narrastiak.

²⁰ Noek aldarea eraiki zion Jaunari, eta, kutsatu gabeko abere eta hegazti batzuk harturik, erre-oparitzat eskaini zituen aldarean. ²¹ Jaunak, oparien lurrina atseginez usnatuz, bere baitarako esan zuen: «Ez dut berriro mundua madarikatuko gizakia dela eta; egia da okerrera jarria dagoela gizakia gaztetandik, baina ez ditut bizidunak berriro suntsituko, orain egin dudan bezala.

²² «Lurrak diraueino,
ereiteak eta uzta-biltzeak,
hotzak eta beroak,
udak eta neguak,
egunak eta gauak
ez dute behin ere huts egingo».

9. atala

¹ Jainkoak Noe eta beronen semeak bedeinkatu zituen, esanez: «Sortu umeak, ugaldu eta bete lurra.

² Zuen beldur-ikara izango dute abereek eta zeruko hegaztiek; lurreko narrastiak eta itsasoko arrainak zuen esku uzten ditut.

³ Bizi eta mugitzen den guztitik jan dezakezue; lehenago landareak bezala, den-dena ematen dizuet.

⁴ Baina ez duzue haragia odolarekin jango, odolean baitago bizia.

⁵ Horregatik, zuen odolaren, hau da, zuen biziaren, kontu eskatuko diet abereei, eta bere lagun hurkoaren biziaren kontu gizakiari.

⁶ «Giza odola isuriko duenari
giza eskuak isuriko dio berea,
Jainkoak bere irudiko
egin baitu gizakia.
⁷ Zuek sortu umeak, ugaldu,
zabaldu munduan
eta bete ezazue jendez”».

⁸ Jainkoak Noeri eta beronen semeei esan zien, gainera: ⁹ «Ituna egiten dut zuekin eta zuen ondorengoekin,

¹⁰ baita zuekin dituzuen bizidun guztiekin ere: hegazti, abere eta piztiekin, ontzitik atera diren guztiekin. ¹¹ Hona ematen dizuedan itun-hitza: ez duela uholdeak berriro bizidunik hondatuko, ez dela aurrerantzean mundua suntsituko duen uholderik izango».

¹² Hau ere esan zien Jainkoak: «Hau da zuei eta zuen artean bizi diren bizidun guztiei belaunez belaun eta betiko ematen dizuedan itun-hitzaren ezaugarria: ¹³ neure ostadarra ezartzen dut hodeien artean, eta nire eta munduaren arteko itunaren seinale izango da.

¹⁴ «Nik zerua lainotzean, ostadarra azalduko da hodeietan; ¹⁵ orduan, zuei eta bizidun guztiei emandako itun-hitz honetaz oroituko naiz: ez direla aurrerantzean urak uholde bihurtuko, bizidun oro suntsitzeko. ¹⁶ Ostadarra hodeietan ikustean, bizidun guztiei betiko ematen diedan itun-hitz honetaz oroituko naiz».

¹⁷ Jainkoak esan zion Noeri: «Hau da, bada, lurreko bizidun guztiekin egiten dudan itunaren ezaugarria».

¹⁸ Noerekin beronen semeok atera ziren ontzitik: Sem, Kam, Kanaanen aita, eta Jafet.

¹⁹ Noeren hiru seme hauetatik sorturiko ondorengoak munduan barrena hedatu ziren.

²⁰ Noe nekazaria zen eta mahastia landatu zuen. ²¹ Ardoa edan zuen batean, mozkortu egin zen eta bere oihal-etxolaren erdian biluzik zegoen etzana.

²² Kanaanen aita Kamek, bere aita biluzik ikusirik, kanpoan ziren beste bi anaiei jakinarazi zien. ²³ Sem eta Jafetek, soingaineko bat hartu, sorbaldan bien artean ipini eta, atzeraka joanez, aita biluzia estali egin zuten. Beste aldera begiratzen zutenez, ez zuten aita biluzik ikusi. ²⁴ Ardoaren lozorrotik esnatu zenean, jakin zuen Noek bere seme gazteenak egin ziona. ²⁵ Orduan, esan zuen:
«Madarikatua Kanaan: izan bedi
bere senideen esklaboen esklabo».

²⁶ Esan zuen, gainera:
«Bedeinkatua Jauna,
Semen Jainkoa!
Izan bedi Kanaan Semen esklabo!
²⁷ Jainkoak zabal egin
beza Jafet!
Bizi bedi Semen oihal-etxoletan!
Izan bedi Kanaan Jafeten esklabo!»

²⁸ Uholdearen ondoren, ehun eta berrogeita hamar urtez bizi izan zen Noe. ²⁹ Guztira bederatziehun eta berrogeita hamar urtez bizi ondoren, hil egin zen.

10. atala

¹ Hauek dira Sem, Kam eta Jafeten, Noeren semeen, ondorengoak, uholde ostean izan zituztenak.

² Jafeten semeak Gomer, Magog, Madai, Jaban, Tubal, Mexek eta Tiras izan ziren.

³ Gomerren semeak, Axkenaz, Rifat eta Togarma.

⁴ Jabanen semeak, Elixa, Tarsis, kitiarrak eta rodatarrak. ⁵ Hauek uharte eta itsas hegira hedatu ziren.

Horiek izan ziren Jafeten ondorengoak; leinu eta herri bakoitzak bere lurraldea eta hizkuntza ditu.

⁶ Kamen semeak Kux, Mitzraim, Put eta Kanaan izan ziren.

⁷ Kuxen semeak, Seba, Habila, Sabta, Raema eta Sabteka.

Raemaren semeak, Saba eta Dedan.

⁸ Kuxek Nimrod izan zuen. Hau izan zen lehenengo gizon boteretsua munduan; ⁹ ehiztari aparta izan zen, eta hortik dator esaera: «Nimrod adinako ehiztari aparta». ¹⁰ Beronen erresumako hiriburuak Babel, Erek eta Akad izan ziren, guztiak Xinear lurraldean. ¹¹ Hemen du Axurrek bere jatorria. Axurrek hiri hauek eraiki zituen: Ninive, Rehobot-Ir, Kala ¹² –hiri handia– eta Resen, Ninive eta Kala artean.

¹³ Mitzraimen semeak, ludtarrak, anamdarrak, lehabtarrak, naftuharrak, ¹⁴ patrostarrak, kasluharrak eta kaftortarrak; azken hauengandik datoz filistearrak.

¹⁵ Kanaanek Sidon, lehen-semea, eta Het izan zituen. ¹⁶ Kanaanengandik datoz besteok ere: jebustarrak, amortarrak, girgaxtarrak, ¹⁷ hibiarrak, arkitarrak, sindarrak, ¹⁸ arbadtarrak, tzemartarrak eta hamatarrak; gerora, barreiatu egin ziren kanaandar jatorrikoak. ¹⁹ Kanaandarren lurraldea Sidondik Gazaraino hedatzen zen Gerar aldetik; eta Sodoma, Gomorra, Adma eta Tzeboim aldetik Laxaraino.

²⁰ Horiek izan ziren Kamen ondorengoak; leinu eta herri bakoitzak bere lurraldea eta hizkuntza ditu.

²¹ Semek ere, hebrear guztien aita eta Jafeten anaia nagusienak, izan zituen semeak: ²² Elam, Axur, Arpakxad, Lud eta Aram.

²³ Aramen semeak Utz, Hul, Geter eta Max izan ziren.

²⁴ Arpakxadek Xelah sortu zuen, eta Xelahek Eber. ²⁵ Eberrek bi seme izan zituen: batak Peleg, hau da, «Zatiketa», zuen izena, bere garaian zatitu baitzen mundua; anaiak, berriz, Joktan.

²⁶ Joktanen semeak Almodad, Xelef, Hatzarmabet, Jerah, ²⁷ Hadoram, Uzal, Dikla, ²⁸ Obal, Abimael, Xeba, ²⁹ Ofir, Habila eta Jobab izan ziren. ³⁰ Mexatik Zefar aldera dagoen lurraldean kokatu ziren, ekialdeko mendietan.

³¹ Horiek izan ziren Semen ondorengoak; leinu eta herri bakoitzak bere lurraldea eta hizkuntza ditu.

³² Horiek izan ziren Noeren semeen leinuak, nor bere ondorengo eta herrien arabera. Horiengandik sortu ziren herriak uholdearen ondoren eta hedatu munduan zehar.

11. atala

¹ Garai hartan mundu guztiak hizkuntza eta mintzaira berberak zituen.

² Ekialdetik etorririk, gizonek lautada bat aurkitu zuten Xinear lurraldean eta bertan kokatu ziren. ³ Honela esan zioten elkarri: «Ea, adreiluak egin eta sutan erre ditzagun». Honela, harriaren ordez adreilua erabili zuten eta kare-orearen ordez bikea. ⁴ Gero, esan zuten: «Ea, eraiki ditzagun hiri bat eta zerurainoko dorre bat. Ospetsu egingo gara eta ez gara munduan zehar barreiatuko».

⁵ Jaitsi zen Jauna gizasemeak eraikitzen ari ziren hiria eta dorrea ikustera, ⁶ eta esan zuen: «Hara, guztiak herri bat bera dira, hizkuntza bat berekoak. Hau beren lehenengo lana badute, ez zaie aurrerantzean egin nahiko duten ezer ezinezko gertatuko. ⁷ Jaitsi eta nahas diezaiegun, bada, hizkuntza, elkar uler ez dezaten».

⁸ Horrela, Jaunak handik bota eta mundu zabalean sakabanatu zituen; hiria eraikitzeari utzi egin behar izan zioten. ⁹ Horregatik, Babel –hau da, «Nahasketa»–, eman zioten izena, han nahasi baitzuen Jaunak mundu osoko hizkuntza eta handik sakabanatu baitzituen mundu zabalera.

¹⁰ Hona hemen Semen ondorengoak. Ehun urte zituela, uholdetik bi urtera, Semek Arpakxad izan zuen.

¹¹ Beste bostehun urtez bizi izan zen, eta seme-alabak izan zituen.

¹² Hogeita bost urte zituela, Arpakxadek Xelah izan zuen. ¹³ Ondoren, laurehun eta hiru urtez bizi izan zen, eta seme-alabak izan zituen.

¹⁴ Hogeita hamar urte zituela, Xelahek Eber izan zuen. ¹⁵ Ondoren, laurehun eta hiru urtez bizi izan zen, eta seme-alabak izan zituen.

¹⁶ Hogeita hamalau urte zituela, Eberrek Peleg izan zuen. ¹⁷ Ondoren, laurehun eta hogeita hamar urtez bizi izan zen, eta seme-alabak izan zituen.

¹⁸ Hogeita hamar urte zituela, Pelegek Reu izan zuen. ¹⁹ Ondoren, berrehun eta bederatzi urtez bizi izan zen, eta seme-alabak izan zituen.

²⁰ Hogeita hamabi urte zituela, Reuk Serug izan zuen. ²¹ Ondoren, berrehun eta zazpi urtez bizi izan zen, eta seme-alabak izan zituen.

²² Hogeita hamar urte zituela, Serugek Nahor izan zuen. ²³ Ondoren, berrehun eta zazpi urtez bizi izan zen, eta seme-alabak izan zituen.

²⁴ Hogeita bederatzi urte zituela, Nahorrek Terah izan zuen. ²⁵ Ondoren, ehun eta hemeretzi urtez bizi izan zen, eta seme-alabak izan zituen.

²⁶ Hirurogeita hamar urte zituela, Terahek Abram, Nahor eta Haran izan zituen.

²⁷ Hona hemen Terahen ondorengoak:
Terahek Abram, Nahor eta Haran izan zituen.

Haran Loten aita izan zen. ²⁸ Haran bere sorterrian, kaldearren Ur hirian, hil zen, oraino bere aita bizi zela.

²⁹ Abramek eta Nahorrek emazteak hartu zituzten: Abramenak Sarai zuen izena eta Nahorrenak Milka, Haranen alaba eta Jiskaren ahizpa.

³⁰ Sarai agorra zen, eta ez zuen seme-alabarik.

³¹ Hartu zituen Terahek bere seme Abram, bere biloba Lot, Haranen semea, eta bere erraina Sarai, Abramen emaztea, eta kaldearren Ur hiria utzi zuen Kanaan lurraldera joateko. Haranera iritsi zirenean, bertan kokatu ziren.

³² Terah Haranen hil zen berrehun eta bost urte zituela.

12. atala

¹ Jaunak esan zion Abrami:
«Utzi zeure lurra, zeure ahaideak
eta zeure aitaren etxea
eta zoaz nik erakutsiko dizudan
lurraldera.
² Nazio handi eginen zaitut.
Ospetsu bihurtuko dut zure izena.
Bedeinkatuko zaitut,
eta bedeinkazio-iturri izango zara.
³ Bedeinkatzen zaituena
bedeinkatu egingo dut;
madarikatzen zaituena, berriz,
madarikatu.
Zure bitartez bedeinkatuko ditut
lurreko herri guztiak».

⁴ Abiatu zen, beraz, Abram, Jaunak agindu bezala. Hirurogeita hamabost urte zituen Harandik atera zenean. ⁵ Berekin hartu zituen bere emazte Sarai, iloba Lot, Haranen lortutako ondasunak eta erositako esklaboak. Hala, Kanaan aldera jo zuten.

Kanaanera iritsi zirenean, ⁶ Abramek lurraldea igaro zuen Sikem deritzan lekuraino, Moreko arteraino. Kanaandarrak ziren garai hartan bertako bizilagun.

⁷ Jauna agertu zitzaion Abrami eta esan zion: «Hau da zure ondorengoei emango diedan lurraldea».

Eta aldarea eraiki zion bertan Abramek agertu zitzaion Jaunari.

⁸ Handik, mendi aldera jo zuen, Betel-en ekialdera. Han kokatu zuen oihal-etxola, Betel mendebaldera eta Ai ekialdera zituela. Beste aldare bat eraiki eta Jauna gurtu zuen.

⁹ Ondoren, geldialdiak eginez, Negev aldera jo zuen.

¹⁰ Gosetea izan zen lurralde hartan. Hain larria zenez, Egiptora joan zen Abram, atzerritar gisa bizitzera.

¹¹ Hara iristear zegoela, Sarai bere emazteari esan zion: «Adizu, badakit emakume ederra zarela. ¹² Egiptoarrek, ikus zaitzatenean, nire emaztea zarela uste izango dute eta hil egingo naute, eta zu bizirik utzi. ¹³ Esazu, arren, arreba zaitudala, zuri esker bizirik utzi eta ongi har nazaten».

¹⁴ Abram Egiptora heldu bezain laster, ikusi zuten egiptoarrek oso ederra zela haren emaztea. ¹⁵ Ikusi zuten faraoiaren zenbait zerbitzarik ere, eta haren edertasuna faraoiari aipatu zioten. Horrela, faraoiaren jauregira eraman zuten. ¹⁶ Oso tratu ona eman zioten Abrami Sarairengatik, eta ardiak eta behiak, astarrak eta astemeak, neskame-morroiak eta gameluak eskaini zizkioten oparitzat. ¹⁷ Jaunak, ordea, gaitz handiz zigortu zituen faraoia eta honen etxea, Abramen emazte Sarai zela eta.

¹⁸ Deitu zuen faraoiak Abram eta esan zion: «Zer egin didazu? Zer dela-eta ez didazu jakinarazi zeure emazte zenuela? ¹⁹ Arreba duzula esan didazu eta emaztetzat hartu dut. Horra zeure emaztea, hartzazu eta zoaz».

²⁰ Eta Abram, bere emazte eta zituen guztiekin, bidaltzeko agindua eman zien faraoiak bere zerbitzariei.

13. atala

¹ Abram, Egiptotik Negev aldera abiatu zen bere emazte eta ondasun guztiekin. Lot ere berarekin zihoan.

² Oso aberatsa zen Abram. Abere, zilar eta urre ugari zuen.

³ Geldiuneak eginez, Negevetik Betelera itzuli zen, beste behin ere oihal-etxola kokatua zuen lekura, Betel eta Airen artean. ⁴ Eta lehenago aldarea eraiki zuen leku berean gurtu zuen Jauna.

⁵ Abramen bidelagun zen Lotek ere bazuen artalde, behi-talde eta oihal-etxola ugari. ⁶ Horrenbeste abere izanik, lurralde hark ez zien denak batera bizitzeko egokierarik eskaintzen; ⁷ garai hartan, gainera, kanaandarrak eta periztarrak bizi ziren han. Behin batean, liskarra sortu zen Abramen eta Loten artzainen artean.

⁸ Abramek Loti esan zion: «Senitartekoak gara biok. Beraz, ez dugu bion artean liskarrik izan behar, ezta zure eta nire artzainen artean ere. ⁹ Bereiz gaitezen, beraz. Hor duzu aurrean eskualde guztia; zuk ezkerrera jotzen baduzu, ni eskuinera joango naiz; zuk eskuinera jotzen baduzu, ni ezkerrera joango naiz».

¹⁰ Jaso zituen begiak Lotek eta Jordango ibarra ikusi zuen. Jaunak Sodoma eta Gomorra erraustu baino lehen, ibar hura Tzoar-eraino uretan aberatsa zen: Jaunaren baratzea zirudien, Nilo ibarraren antzekoa.

¹¹ Lotek Jordango ibar osoa hautatu zuen beretzat eta ekialderantz jo. Honela, banatu egin ziren bata bestearengandik.

¹² Abram Kanaan lurraldean jarri zen bizitzen, eta Lot ibarreko hirietan. Honen oihal-etxolak Sodoma bertaraino hedatzen ziren. ¹³ Sodomako bizilagunak gaiztoak ziren eta bekatu larriak egiten zituzten Jaunaren aurka.

¹⁴ Lotek alde egin ondoren, honela mintzatu zitzaion Jauna Abrami: «Begira inguru guztira; zuzendu begiak zauden lekutik iparralde nahiz hegoaldera, ekialde nahiz mendebaldera. ¹⁵ Ikusten duzun lurralde hau guztia betiko emango dizuet zeuri eta zure ondorengoei.

¹⁶ Lurreko hautsa bezain ugari egingo ditut zure ondorengoak: ezin konta ahalako izango dira, lurreko hautsa ezin konta ahalako den bezala.

¹⁷ Zoaz orain lurralde hau bere luze-zabalean zeharkatzera, zeuri emango baitizut».

¹⁸ Oihal-etxolak bildu eta Hebronen zegoen Mambreren artadian kokatu zen Abram, eta aldarea eraiki zion Jaunari.

14. atala

¹ Hona zer gertatu zen Xinearko Amrafel, Elasarko Ariok, Elamgo Kedorlaomer eta Goimgo Tidal erregeen garaian. ² Errege hauek gudu egin zieten Sodomako Bera, Gomorrako Birxa, Admako Xinab, Tzeboimgo

Xemeber erregeei eta Belako, hau da, Tzoarko, erregeari. ³ Azken hauek Sidim haranean bildu ziren, gaur egun Itsaso Hila dagoen lekuan. ⁴ Kedorlaomerren mende hamabi urtez egon ondoren, hamahirugarrenean haren kontra matxinatu ziren. ⁵ Hamalaugarrenean, Kedorlaomerrek, lagun zituen erregeekin joan eta refatarrak garaitu zituen Axterot-Karnaimen, zuzitarrak Hamen, emitarrak Xabe-Kiriataimen ⁶ eta hortarrak Seir mendialdean, El-Paran basamortutik hurbil. ⁷ Handik itzultzean, En-Mixpatera, hots, Kadexera, etorri eta amalektarrak xehatu zituzten beren lurralde guztian, baita Jatzetzon-Tamarren bizi ziren amortarrak ere.

⁸ Irten ziren, orduan, Sodoma, Gomorra, Adma, Tzeboim eta Bela edo Tzoarko erregeak, eta eraso egin zieten Sidimgo haranean ⁹ Elamgo Kedorlaomer, Goimgo Tidal, Xinearko Amrafel eta Elasarko Ariok erregeei; bost errege lauren aurka.

¹⁰ Sidimgo harana galipot-putzuz josia zegoen, eta, ihesi zihoazela, hauetara erori ziren Sodoma eta Gomorrako erregeak; gainerakoek mendialdera egin zuten ihes. ¹¹ Garaileek, Sodoma eta Gomorrako ondasun eta jaki oroz jabeturik, alde egin zuten. ¹² Sodoman bizi zen Abramen iloba Lot ere atxilotu egin zuten, bere ondasun eta guzti. Eta alde egin zuten.

¹³ Iheslarietako bat gertatuaren berri Abram hebrearrari ematera joan zitzaion. Abram Mambre amortarraren artadian bizi zen, eta Mambreren anaia Exkol eta Anerrekin hitzarmena egina zuen. ¹⁴ Abramek, iloba bahitu ziotela jakitean, hirurehun eta hemezortzi laguneko taldea morroi fidagarrienekin prestatu zuen eta errege haien ondoren joan zen Daneraino. ¹⁵ Bere gizataldearekin gauez etsaien gainera erori eta garaitu egin zituen, eta Damaskotik iparraldera dagoen Hobaraino jazarri. ¹⁶ Haiek harrapatutako guztia berreskuratu zuen: Lot eta honen ondasunak, bahiturik zeramatzaten emakumeak eta gainerako jendea.

¹⁷ Kedorlaomer eta honek lagun zituen erregeak garaitu ondoren, itzulbidetik zetorrela, Sodomako erregea atera zitzaion Abrami bidera Xeba haranean, hau da, Erregearen haranean.

¹⁸ Une hartan, Melkisedek Xalemgo erregeak ogi-ardoak atera zituen, Goi-goiko Jainkoaren apaiza baitzen, ¹⁹ eta Abram bedeinkatu zuen, esanez:
«Goi-goiko Jainkoak,
zeru-lurren egileak,
bedeinka zaitzala, Abram!
²⁰ Eta bedeinkatua izan bedi
Goi-goiko Jainkoa,
zure etsaien garaile
egin zaituelako».

²¹ Sodomako erregeak esan zion Abrami:
–Itzul iezadazu neure jendea, eta gorde zeuretzat guda-harrapakinak.

²² Abramek ihardetsi zion:
–Jaunarengatik, zeru-lurren egile den Goi-goiko Jainkoarengatik, dagit zin ²³ ez dudala zurerik deus hartuko, ezta oinetako lokarririk ere, Abram aberastu duzula esaterik izan ez dezazun. ²⁴ Ez dut ezer ere nahi neuretzat, nire gizonek jan dutena eta Aner, Exkol eta Mambre nire lagunei dagokiena izan ezik. Hauek har dezatela berena.

15. atala

¹ Gertakizun hauen ondoren, Jauna ikuskari batean mintzatu zitzaion Abrami, esanez:
–Ez izan beldur, Abram! Zure babesle nauzu, eta sari bikaina emango dizut.

² Abramek, ordea, erantzun zion:
–Jauna, ene Jainkoa, zer eman diezadakezu, baldin semerik gabe banoa mundutik, eta nire etxaldearen oinordeko Eliezer damaskoarra izango bada?

³ Hara –erantsi zuen Abramek–, semerik ez didazu eman eta neure etxeko morroia izango dut oinordeko!

⁴ Jaunak esan zion:
–Ez horixe! Morroia ez, baizik eta zeuregandik jaioko dena izango duzu oinordeko.

⁵ Ondoren, kanpora aterarazi eta esan zion: «Begira zerura eta zenbatu izarrak, ahal baduzu. Horiek bezainbat izango dira zure ondorengoak».

⁶ Abramek sinetsi egin zuen Jaunarengan eta, honengatik, Jaunak zuzenetsi egin zuen.

⁷ Jaunak esan zion Abrami:
–Ni Jauna naiz. Nik irtenarazi zintudan kaldearren Ur hiritik lurralde hau zuri emateko.

⁸ –Jauna, ene Jainkoa –erantzun zion Abramek–, nola jakin nezake lurralde hau neurea izango dudala?

⁹ Jaunak esan zion:
–Ekarri txahal bat, ahuntz bat eta ahari bat, hiruna urtekoak, usapal bat eta usakume bat.

¹⁰ Abere guztiok eskuratuz, Abramek erdibi egin zituen, eta puskak bata bestearen aurrez aurre ipini; hegaztiak ez zituen erdibitu. ¹¹ Hegazti harrapariak abere hildakoen gainera etorri ziren, baina Abramek uxatu egin zituen.

¹² Eguzkia sartzean, lozorroan murgildu zen Abram. Izua eta larria nagusitu zitzaizkion.

¹³ Orduan, Jaunak esan zion: «Jakizu zure ondorengoak atzerritar gisa biziko direla berena ez duten lurraldean. Esklabo bihurtuko dituzte eta zapaldurik edukiko laurehun urtez.

¹⁴ Alabaina, zigortu eginen dut esklabo bihurtuko dituen herria; ondoren, aberastasunez beterik irtenaraziko ditut.

¹⁵- ¹⁶ Laugarren belaunaldian itzuliko dira hona, ez baita ordu arte bere betera helduko amortarren gaiztakeria. Zu, berriz, zahartzaro zoriontsua izan ondoren, zeure arbasoekin elkartuko zara bakean».

¹⁷ Eguzkia sartu eta iluna egin zenean, labe bat ketan eta zuzi bat sutan igaro ziren hildako abereen artetik.

¹⁸ Egun hartan, Jaunak agintzari hau egin zion Abrami: «Lurralde hau zure ondorengoei ematen diet, Egiptoko ibaitik hasi eta Eufrates ibai handiraino:

¹⁹ orain kendarrak, keniztarrak, kadmondarrak, ²⁰ hititak, periztarrak, refatarrak, ²¹ amortarrak, kanaandarrak, girgaxtarrak eta jebustarrak bizi direneko lurraldea, alegia».

16. atala

¹ Saraik, Abramen emazteak, ez zion semerik ematen. Bazuen, ordea, Agar izeneko mirabe egiptoarra,

² eta Saraik esan zion Abrami: «Begira, Jaunak agor egin nau. Elkar zaitez, bada, nire mirabearekin. Beharbada, izango dut semerik haren bitartez».

Abramek onartu egin zuen Sarairen proposamena, ³ eta Saraik Agar mirabe egiptoarra eman zion bere senarrari emaztetzat. Hamar urte zeramatzaten bizitzen Kanaanen.

⁴ Abram Agarrekin batu eta hau haurdun gertatu zen. Horretaz ohartzean, etxekoandreari mespretxuz begiratzen hasi zen Agar. ⁵ Orduan, Saraik esan zion Abrami:
–Zeu zara mespretxu horren erantzule. Neuk eman nizun besoetara mirabea. Baina haurdun dagoela ohartu deneko, gutxietsi egiten nau. Jaunak erabaki beza nork duen arrazoi gu bion artean.

⁶ Abramek esan zion:
–Zeure esku duzu mirabea. Egiozu hobekien deritzozuna.

Saraik gaizki hartu zuen Agar, eta honek ihes egin zuen. ⁷ Jaunaren aingeruak basamortuan, Xur

bidean dagoen iturri ondoan, aurkitu zuen ⁸ eta honela mintzatu zitzaion:
–Agar, Sarairen mirabe hori, nondik zatoz eta nora zoaz?

–Sarai neure etxekoandreagandik nator ihesi –erantzun zion Agarrek.

⁹ Jaunaren aingeruak esan zion:
–Itzuli zeure etxekoandreagana, eta izan zakizkio menpeko.

¹⁰ Eta berriro Jaunaren aingeruak:
–Kontaezin hainbat
ugalduko ditut zure ondorengoak.
¹¹ Haurdun zaude
eta semea izango duzu,
eta Ismael
ezarriko diozu izen,
entzun baitizu Jaunak
zeure atsekabean.
¹² Basastoa bezalakoa
izango da,
denen aurka borrokatuko da,
eta denak izango ditu aurka.
Anaia guztiengandik aparte
biziko da.

¹³ Agarrek «Zeu zara ikusi nauzun Jainkoa» eman zion izen mintzatu zitzaion Jainkoari, hau baitzioen: «Ez dut, bada, ni ikusi nauena bera ikusi?» ¹⁴ Horregatik, Kadex eta Bered artean dagoen ur-putzuari Lahai-Roi deritza, hau da, «Bizi denak ikusi nau». ¹⁵ Gerora, semea eman zion Agarrek Abrami, eta honek Ismael ezarri zion izena.

¹⁶ Laurogeita sei urte zituen Abramek, Agarrek Ismael sortu zionean.

17. atala

¹ Abramek laurogeita hemeretzi urte zituela, berriro agertu zitzaion Jauna eta esan zion: «Ni Jainko Ahaltsua naiz. Bizi nire zerbitzuan, eta joka zuzen.

² Ituna egingo dut zurekin: zure ondorengoak arras ugalduko ditut».

³ Ahuspez erori zen Abram, eta Jainkoa mintzatzen jarraitu zitzaion:

⁴ «Hona egiten dizudan agintzaria:
herri askoren sorburu izango zara.
⁵ Aurrerantzean, ez duzu
Abram izango izen, Abraham
baizik,
herri askoren sorburu
egingo baitzaitut.
⁶ Ugalduko ditut zure ondorengoak,
nazioen sorburu egingo zaitut
eta erregeak aterako dira
zuregandik.
⁷ Belaunez belaun eutsiko diot
zurekin eta zure ondorengoekin
egin dudan itunari,
betiko balio izango du;
zure eta zure ondorengoen Jainkoa
izango naiz.
⁸ Zuri eta zure ondorengoei
betiereko jabegotzat emango dizuet
Kanaan lurraldea,
gaur egun etorkin gisa
bizi zareneko lurraldea;
zure ondorengoen Jainkoa
izango naiz».

⁹ Honela mintzatu zitzaion Jainkoa Abrahami: «Gorde nirekiko ituna zeuk eta zure ondorengoek belaunez belaun. ¹⁰ Hau da zuk eta zure ondorengoek nirekiko duzuen konpromisoa: zuetako gizaseme oro erdaintzea.

¹¹ Zeuen zakil-muturra erdainduko duzue: horixe izango duzue nire eta zuen arteko itunaren ezaugarria. ¹² Zuetako gizaseme oro, jaio eta zortzi egunera, erdaindu egingo duzue belaunez belaun; baita esklaboa ere, zuregandik sortua izan ez arren, etxean jaioa nahiz atzerrian erosia izan.

¹³ Salbuespenik gabe erdainduko dituzue esklaboak, etxean jaioa ala diruz erosia izan. Honela, nire ituna zuen gorputzean geldituko da seinalatua betiko.

¹⁴ Erdaingabea, hau da, bere zakil-muturra erdaindu ez duen gizasemea, herritik bota egingo duzue, nire ituna hautsi duelako».

¹⁵ Jainkoak esan zion Abrahami: «Aurrerantzean ez diozu zeure emazteari Sarai esango, baizik eta Sara izango du izen. ¹⁶ Honen bidez semea emango dizut. Bedeinkatuko dut, nazio askoren sorburu egingo eta harengandik erregeak aterako dira».

¹⁷ Orduan, Abrahamek, ahuspezturik, irri egin zuen. Pentsatu zuen bere baitan: «Ehun urteko gizakumeari sortu al lekioke semerik? Edota, izan ote dezake semerik Sarak bere laurogeita hamarrekin?»

¹⁸ Horregatik ziotson Abrahamek Jainkoari:
–Ai, Ismaeli bederen bizirik eutsiko bazenio!

¹⁹ –Ez! –erantzun zion Jainkoak–. Zeure emazte Sarak sortuko dizu semea, eta Isaak jarriko diozu izen. Ituna egingo dut harekin eta haren ondorengoekin betiko. ²⁰ Aditu dizut Ismaeli buruz esan duzuna ere. Bedeinkatu egingo dut: ondorengo ugari izango ditu, hamabi printze sortuko ditu eta herri handi baten sorburu egingo dut.

²¹ Baina nire ituna burutu, Isaakekin burutuko dut, Sarak urtebete barru sasoi honetan sortuko dizun semearekin.

²² Abrahamekin mintzatu ondoren, alde egin zuen Jainkoak.

²³ Egun hartan bertan, Jainkoak agindu bezala, bere etxeko gizaseme guztiak erdaindu zituen Abrahamek: Ismael bere semea eta esklabo guztiak, nahiz etxean jaioak nahiz diruz erosiak.

²⁴ Erdaindu zirenean, Abrahamek laurogeita hemeretzi urte zituen, ²⁵ eta Ismael semeak hamahiru. ²⁶ Biok egun berean erdaindu ziren.

²⁷ Abrahamekin batera erdaindu ziren etxeko gizaseme guztiak ere, nahiz etxean jaioak nahiz atzerrian diruz erosiak.

18. atala

¹ Behin batean, Jauna agertu zitzaion Abrahami Mambreren artadian. Abraham oihal-etxolaren sarreran eserita zegoen, berorik handieneko orduan. ² Begiak jasorik, hiru gizonezko ikusi zituen bere aurrean zutik. Ikusi orduko, lasterka joan zitzaien oihal-etxolaren sarreratik. Ahuspez jarri ³ eta esan zien:
–Ene Jauna, begiko banauzu, ez alde egin, arren.

⁴ Berehala ekarriko dizuet ura, oinak garbitzeko. Hartzazue atseden bitartean, zuhaitzaren itzalpean. ⁵ Jateko zerbait ekarriko dizuet indarberri zaitezten. Gero, bideari jarraituko diozue. Zerbaitegatik igaro zarete zeuen zerbitzari honen ondotik.

–Ongi da –erantzun zioten–; egizu esan bezala.

⁶ Abraham korrika sartu zen oihal-etxolara, Sararengana, eta esan zion:
–Bizkor, egizu orea irinik onenaz hirurentzat eta presta itzazu opil batzuk.

⁷ Abraham bera bizi-bizi joan zen ukuilura, eta, zekor guri eta gizen bat aukeraturik, morroi bati eman zion; honek berehala atondu zuen. ⁸ Hartu zituen gatzatua, esnea eta atonduriko okela, eta bisitariei eraman zizkien. Haiek jaten zuten bitartean, zutik egon zen bera ondoan, zuhaizpean. ⁹ Bukatzean, esan zioten:
–Non da Sara zure emaztea?

–Oihal-etxolan –erantzun zuen Abrahamek.

¹⁰ Jaunak esan zion:
–Zinez, urtebete barru itzuliko natzaizu, eta ordurako zure emazte Sarak semea izango du.

Sara adi-adi zegoen oihal-etxolako ate ostean.

¹¹ Abraham eta Sara oso zaharrak ziren, eta iragana zuen Sarak seme-alabak izateko garaia. ¹² Horregatik, irri egin zuen

Sarak, bere artean pentsatuz: «Agor-agorra nagoelarik, senti ote nezake atseginik? Eta nire senarra zaharra dela, gainera».

¹³ Orduan, Jaunak esan zion Abrahami:
–Zergatik ari da irribarrez Sara, zaharra izanik, semerik ezin duela izan pentsatuz? ¹⁴ Ba ote da ezer ezinezkorik Jaunarentzat? Urtebete barru itzuliko natzaizunean, Sarak semea izango du!

¹⁵ Sarak, beldurturik, ukatu egin zuen, esanez:
–Ez dut irribarrerik egin.

–Nola ezetz! Irri egin duzu –erantzun zion hark.

¹⁶ Ondoren, gizon haiek Sodomarantz

abiatu ziren. Abrahamek lagundu egin zien apur batez, agurtu aurretik.

¹⁷ Honela ziharduen Jaunak berekiko: «Egingo dudanaren berri eman gabe utzi behar ote dut Abraham?

¹⁸ Izan ere, berau izango da herri handi eta ahaltsu baten buru eta herri guztientzat bedeinkazio-iturri.

¹⁹ Berau hautatu dut bere seme-alaba eta etxekoei Jaunaren arabera bizitzen irakasteko, on eta zuzen dena eginez. Eta nik, Jaunak, bete egingo dut Abrahami aginduriko guztia».

²⁰ Esan zion, beraz, Jaunak Abrahami: «Izugarria da Sodoma eta Gomorraren aurkako salakuntza. Larriegia da hiri horien bekatua. ²¹ Salakuntza hori egiaztatzera joan behar dut, eta egiazkoa den ala ez ikusi».

²² Gizasemeek Sodomarantz jo zuten.

Abraham, berriz, Jaunaren aurrean zutik gelditu zen. ²³ Hurbildurik, esan zion:
–Egiaz, errugabea galdu behar ote duzu errudunarekin

batera? ²⁴ Beharbada, berrogeita hamar errugabe izango dira herri horretan. Horiek ere hilarazi behar ote dituzu? Ez ote zenioke barkatuko hiri osoari berrogeita hamar errugabeongatik? ²⁵ Utikan zuregandik errugabea errudunarekin batera hilaraztea! Nola jokatuko duzu, bada, berdin batarekin zein bestearekin? Munduaren epaileak ez ote du zuzenbiderik egingo?

²⁶ Jaunak erantzun:
–Baldin berrogeita hamar errugabe aurkitzen baditut, haiengatik hiri osoari barkatuko diot.

²⁷ Abrahamek esan zion:
–Hara, hauts eta errauts besterik ez naizen arren, ene jaun horri mintzatzera ausartzen naiz. ²⁸ Gerta daiteke berrogeita hamarrera iristeko bost falta izatea. Hiri osoa suntsituko ote duzu bost horiengatik?

–Ez –erantzun zion Jaunak–, ez dut suntsituko, berrogeita bost errugabe aurkitzen baditut.

²⁹ Eta Abrahamek, berriro:
–Gerta daiteke berrogei besterik ez izatea.

–Ba –ihardetsi zion Jaunak–, ez dut suntsituko berrogei horiengatik.

³⁰ Abrahamek esan zion:
–Ez zaitez haserre, ene Jauna, oraindik ere mintzatzen banatzaizu. Badaiteke hogeita hamar besterik ez izatea.

–Ez dut suntsituko hogeita hamar aurkitzen baditut –erantzun zion Jaunak.

³¹ Abrahamek, berriro ere:
–Badakit ausartegia naizela, baina badaiteke hogei besterik ez izatea.

–Ez dut suntsituko hogei horiengatik –erantzun zion Jaunak.

³² Eta Abrahamek, oraindik:
–Ez haserre, Jauna, beste behin mintzatzen banatzaizu. Badaiteke hamar besterik ez izatea.

Jaunak erantzun zion:
–Ez dut suntsituko hamar horiengatik.

³³ Abrahamekin mintzatzen amaitu ondoren, alde egin zuen Jaunak. Eta Abraham bere oihal-etxolara itzuli zen.

19. atala

¹ Bi aingeruak Sodomara iritsi zirenean, arratsaldean, Lot hiriko sarreran eseria zegoen. Ikusi zitueneko, altxatu eta bidera atera zitzaien. Ahuspezturik, ² esan zien:
–Arren, ene jaunok, zatozte nire etxera, oinak garbitu eta gaua igaro dezazuen. Bihar, goizean goiz, zeuen bidaiari jarraituko diozue.

Haiek erantzun zioten:
–Ez! Nahiago dugu gaua plazan igaro.

³ Baina Lotek hainbeste erregutu zienez gero, berarekin joan ziren etxera. Afaria prestatu zien, legamia gabeko ogia errearaziz, eta afaldu egin zuten.

⁴ Baina bisitariek oheratu baino lehen, Sodomako gizaseme guztiek, zahar eta gazte, hiritar guztiek, etxea inguratu zuten.

⁵ Oihuka esan zioten Loti:
–Non dituk bart etorri zaizkian gizonak? Atera itzak, bortxatu egin nahi dizkiagu eta!

⁶ Lot atarira irten, bere atzean atea itxi ⁷ eta esan zien:
–Arren, anaiok, ez egin horrelako gaiztakeriarik! ⁸ Hara, baditut oraindik birjina dauden bi alaba. Aterako dizkizuet zeuen gogara erabil ditzazuen. Gizaseme hauek, ordea, ez ukitu, ostatua eta babesa eman baitizkiet.

⁹ –Alde hortik! –erantzun zioten–. Hara, gure artean atzerritar izan eta zer egin behar dugun erakutsi nahi ziguk! Horiei baino tratu txarragoa emango diagu heuri.

Loten aurka oldartu ziren eta ateraino hurbildu, behera botatzeko asmoz. ¹⁰ Orduan, bisitariek heldu eta etxe barrura erakarri zuten Lot, eta atea itxi. ¹¹ Etxe atarian zeudenak, zahar nahiz gazte, itsuturik utzi zituzten. Alferrik jardun zuten ate bila.

¹² Gizaseme haiek esan zioten Loti: «Nor duzu besterik hemen? Atera hiri honetatik zeure alabak, suhigaiak eta bertan daukazun guztia, ¹³ erraustu egin behar dugu eta. Handiak dira, izan ere, bertako bizilagunen aurka Jaunak jaso dituen salaketak, eta hiria erraustera bidali gaitu».

¹⁴ Lotek suhigaien bila joan eta esan zien: «Ea, atera zaitezte hemendik, Jaunak erraustu egin behar baitu hiria». Baina haiek txantxetan ari zitzaiela pentsatu zuten.

¹⁵ Eguna argitzear zegoelarik, bisitariek presa eman zioten Loti, esanez: «Bizkor! Zoaz hemendik emazte eta alaba biekin; bestela, hiri honi ezarritako zigor berean hilko zara!»

¹⁶ Eta, Lot nagi zebilela ikusirik, bisitariek indarrez atera zituzten bera, emaztea eta bi alabak, eta hiritik kanpo utzi, erruki izan baitzien Jaunak.

¹⁷ Hiritik kanpora eraman zituztenean, haietako batek esan zion:
–Libra zaitez! Ez begiratu atzera, ez gelditu ibar honetan. Ihes egizu mendira, hondamendian eror ez zaitezen.

¹⁸ Lotek, ordea, erantzun:
–Ez, arren, ene jauna! ¹⁹ Egiaz zure zerbitzari hau begiko izan duzu eta onginahi handia agertu didazu, bizirik gordez. Baina ez dut inolako salbabiderik mendian, hondamendiak harrapatu eta bidean hilko baininduke. ²⁰ Ikusi herri koskor hura. Nahiko hurbil dago, bertan babesteko. Arren, uztazu herri txiki horretaraino joaten, eta bizirik aterako naiz.

²¹ –Ea, bada –erantzun zion–, emango dizut hori ere. Ez dut suntsituko aipatu didazun herrixka. ²² Zoaz bizkor, ez baitezaket ezer egin zu hara iritsi arte.

Honengatik, herri hari Tzoar –hau da, «Txiki»– deritza.

²³ Eguzkia ateratzen ari zuen Lot Tzoarrera iritsi zenean. ²⁴ Orduan, Jaunak sufre eta suzko euria bota zuen zerutik Sodoma eta Gomorraren gainera.

²⁵ Jaunak erraustu egin zituen hiriak eta bertako bizilagunak, lautada osoa eta lurralde hartako landaretza.

²⁶ Loten emazteak atzera begiratu zuen, eta gatz-irudi bihurtu zen.

²⁷ Abraham, goizean goiz jaikirik, Jaunarekin egondako lekura joan zen. ²⁸ Eta Sodoma, Gomorra eta ibar aldeko lautada osora begiraturik, kea ikusi zuen labe batetik bezala lurretik altxatzen.

²⁹ Honela, ibarreko hiriak erraustu zituenean, Abrahamez gogoratu zen Jainkoa eta onez atera zuen Lot, bizi zeneko hirien hondamen hartatik.

³⁰ Gero, Lotek alde egin zuen Tzoartik, han gelditzeko beldur baitzen, eta mendian kokatu zen bere bi alabekin. Harpe batean jarri ziren bizitzen. ³¹ Behin batez, alaba zaharrenak gazteenari esan zion: «Gure aita zaharra dun eta hemen inguruan ez zegon ezkontzeko gizonezkorik, lurralde guztian egin ohi den bezala. ³² Goazeman; mozkor dezagun aita eta etzan gaitezen berarekin; horrela, izango dinagu semerik geure aitarengandik».

³³ Hala, gau hartan bertan mozkortu zuten aita eta beronekin etzan zen alaba zaharrena; Lot ez zen ohartu alaba noiz etzan eta noiz jaiki zen.

³⁴ Biharamunean, alaba zaharrenak gazteenari esan zion: «Bart ni egon naun aitarekin. Mozkor dezagun berriro eta gaur gauean hi joango haiz harekin etzatera; horrela, biok izango dizkinagu semeak geure aitarengandik».

³⁵ Gau hartan ere mozkortu zuten aita eta alaba gazteena joan zitzaion. Lot ez zen ohartu noiz etzan eta noiz jaiki zen. ³⁶ Hala, Loten bi alabak haurdun gelditu ziren beren aitarengandik.

³⁷ Zaharrenak semea izan zuen, eta Moab eman zion izen; berau da gaur eguneko moabdarren arbasoa. ³⁸ Gazteenak ere semea izan zuen, eta Ben-Ami eman zion izen; berau da gaur eguneko amondarren arbasoa.

20. atala

¹ Abraham, zegoen tokitik Negeveko eskualdera abiatu zen eta Gerar hirian jarri zen bizitzen atzerritar gisa, Kadex eta Xur-en artean.

² Han zegoelarik, Sara bere emaztea, arreba zuela zioen. Orduan, Gerarko errege Abimelekek Sara eraman ziezaiotela agindu zuen. ³ Baina, gau hartan, Jainkoa agertu zitzaion Abimeleki ametsetan, esanez: «Hil egingo zara, hartu duzun emakumea ezkondua baita».

⁴ Baina Abimelekek ez zuen oraindik inolako harremanik izan Sararekin. Horregatik esan zion:
–Jauna, galdu egin behar al duzu errugabe den herri bat? ⁵ Ez al dit, bada, berak esan arreba zuela? Andreak ere neba zuela zioen. Nik fede onez eta zintzo jokatu dut.

⁶ Jainkoak erantzun zion ametsetan:
–Bai, badakit fede onez jokatu duzula; horregatik, ez dizut utzi Sararekin harremanak izaten, nire aurka bekatu egin ez zenezan.

⁷ Orain, ordea, itzul iezaiozu gizon horri bere emaztea; profeta denez, zure alde erregutuko du eta ez duzu galduko bizia. Itzultzen ez badiozu, berriz, zinez hilko zarete zu zeu eta zuretar guztiak.

⁸ Goizean goiz jaikirik, Abimelekek bere zerbitzari guztiak deitu zituen, ametsaren berri emateko. Denak harriturik gelditu ziren. ⁹ Etorrarazi zuen Abimelekek Abraham, eta esan zion:
–Baina zer egin didazu? Zer kalte egin dizut, ni neu eta nire herria halako bekatu handiaren arriskuan jartzeko? Ez duzu ongi jokatu nirekin. ¹⁰ Zer dela-eta jokatu duzu horrela?

¹¹ Abrahamek erantzun zion:
–Neure baitarako pentsatu nuen: «Segur aski leku honetan ez zegok Jainkoarekiko begirunerik; nire emazteaz jabetzeko, hil egingo naitek».

¹² Gainera, egiaz nire arreba duzue Sara aitaren aldetik, nire amarenetik ez bada ere, eta emaztetzat hartu nuen. ¹³ Horrela, Jainkoak neure aitarenetik atzerrira bidean jarri ninduenean, esan nion Sarari: «Norabait sartzen garenean, esazu, arren, neba nauzula».

¹⁴ Orduan, Abimelekek itzuli egin zion Abrahami emaztea. Era berean, ardiak, behiak eta morroi-mirabeak eman zizkion oparitzat, ¹⁵ eta esan zion:
–Hor duzu zeure aurrean nire lurralde guztia. Geldi zaitez bizitzen gogokoen duzun lekuan.

¹⁶ Sarari, berriz, esan zion:
–Adizu, zure nebari zilarrezko mila txanpon eman dizkiot. Opari honek egiaztatzen die zuretarrei eta denei errugabea zarela; honela, denek jakingo dute ez duzula inolako okerrik egin.

¹⁷ Abrahamek Jainkoari otoitz egin eta Jainkoak sendatu egin zituen Abimelek, honen emaztea eta mirabeak, berriro seme-alabak izan ahal zitzaten.

¹⁸ Izan ere, Jaunak agor bihurtuak zituen Abimeleken etxekoak, Sara Abrahamen emaztea zela eta.

21. atala

¹ Agindu bezala, Jauna aldeko agertu zitzaion Sarari eta esana bete zion.

² Abraham zaharra izan arren, Sara haurdun gertatu zen, eta semea eman zion, Jainkoak iragarritako garaian. ³ Abrahamek, Isaak ezarri zion izena Sararengandik izandako semeari. ⁴ Zortzi egun iragan ondoren, erdaindu egin zuen, Jainkoak agindu bezala.

⁵ Abrahamek ehun urte zituen Isaak jaio zitzaionean. ⁶ Sarak esan zuen: «Irri egiteko bide eman dit Jainkoak, eta honen berri jakingo duten guztiek irri egingo dute nirekin batera». ⁷ Eta esan zuen gainera: «Nork esango ziokeen Abrahami, Sarak haurrak izango zituela? Hala ere, bere zahartzaroan, semea eman diot».

⁸ Isaak handitzen ari zen. Bularra kendu zioten egunean, Abrahamek otordu bikaina antolatu zuen.

⁹ Ohartu zen Sara, Agar egiptoarragandik Abrahamek izandako semea bere seme Isaakekin ari zela jostatzen.

¹⁰ Eta honela esan zion Abrahami: «Bidal itzazu etxetik mirabea eta beronen semea. Honek ez baitu oinordeko izan behar nire seme Isaakekin batera!»

¹¹ Biziki atsekabetu zen Abraham, Ismael ere bere seme baitzuen. ¹² Baina Jainkoak esan zion: «Ez zaitez atsekabe zeure mirabe eta mutikoagatik. Egiozu jaramon Sarak esaten dizun guztiari, Isaaken bidez izango baitituzu ondorengoak.

¹³ Baina zeure mirabearen seme horren bidez ere herri handi bat sorraraziko dut, hori ere zeure seme duzulako».

¹⁴ Abrahamek, goizean goiz jaiki, ogia eta zahato bat ur hartu eta Agarri ezarri zizkion bizkarrean. Hala, haurrarekin batera igorri egin zuen etxetik. Abiatu zen, bada, Agar, eta Beer-Xeba eremuan noragabe ibili zen. ¹⁵ Zahatoko ura ahitu zitzaionean, zuhaitz baten azpian utzi zuen haurra ¹⁶ eta, urrutiraturik, aurrez aurre eseri zitzaion ehunen bat metrora. Honela zioen berekiko: «Ez dinat neure semea hiltzen ikusi nahi». Ama eseria zegoelarik, negarrez hasi zen haurra ozenki.

¹⁷ Aditu zuen Jainkoak mutikoaren ahotsa, eta Jainkoaren aingeruak dei egin zion zerutik Agarri, esanez: «Zer duzu, Agar? Ez izan beldur, aditu baitu Jainkoak hor duzun mutikoaren ahotsa. ¹⁸ Ea, hartzazu berriro mutikoa eta ez utzi eskutik, herri handi baten aita bihurtuko baitut».

¹⁹ Orduan, Jainkoak ur-putzu bat ikusarazi zion Agarri. Honek zahatoa urez bete eta edaten eman zion mutikoari.

²⁰- ²¹ Jainkoa lagun izan zuen mutikoak; hau handituz joan zen eta Parango eremuan bizi izan zen. Arkulari trebe bihurtu zen. Amak emakume egiptoar bat eman zion emaztetzat.

²² Aldi hartan, Abimelek erregeak, Pikol gudalburua berekin zuela, Abrahamengana joan eta esan zion:
–Jainkoa duzu lagun egiten duzun orotan.

²³ Jainkoarengatik, beraz, egizu zin, ez duzula maltzurki jokatuko nirekin, ez neure seme-alabekin, ez hauen ondorengoekin. Ni leial izan nauzunez, emadazu hitza zeu ere hala izango zarela nirekin eta orain atzerritar gisa bizi zareneko herri honekin.

²⁴ Abrahamek erantzun:
–Zin dagit!

²⁵ Baina Abrahamek errieta egin zion Abimeleki, honen morroiek bortxaz hartu zuten ur-putzua zela eta.

²⁶ Abimelekek erantzun zuen:
–Ez dakit nork egin duen horrelakorik. Zuk ez didazu ezer aipatu, eta nik ez dut gaurdaino deus ere entzun.

²⁷ Orduan, Abrahamek ardiak eta behiak eman zizkion Abimeleki. Honela burutu zuten bien arteko hitzarmena.

²⁸ Bestalde, Abrahamek artaldeko zazpi arkume bereiz jarri zituen. ²⁹ Abimelekek galdetu zion:
–Zer esan nahi du zazpi arkume horiek bereiz jartzeak?

³⁰ Abrahamek erantzun:
–Nire eskutik hartu behar dituzu zazpi arkume hauek. Ezaugarri hau dela bide, denek jakingo dute ur-putzu hau nik zulatu dudala.

³¹ Horregatik, toki hari Beer-Xeba deritzo –hau da, «Zin-Putzu»–, bertan biek zin egin zutelako.

³² Beer-Xeban hitzarmena burutu ondoren, Abimelek eta Pikol gudalburua filistearren lurraldera itzuli ziren. ³³ Abrahamek, bere aldetik, tamarindo bat aldatu zuen Beer-Xeban, eta Jauna, betiereko Jainkoa, gurtu zuen.

³⁴ Luzaro bizi izan zen Abraham, atzerritar gisa, filistearren lurraldean.

22. atala

¹ Handik aldi batera, Jainkoak probatu egin nahi izan zuen Abraham eta dei egin zion:
–Abraham!

Honek erantzun:
–Hemen nauzu!

² Eta Jainkoak:
–Hartzazu Isaak zeure semea, hain maite duzun seme bakarra, eta zoaz Moria

lurraldera. Igo zaitez nik erakutsiko dizudan mendira eta eskain iezadazu semea han erre-oparitzat.

³ Biharamunean, goizean goiz jaiki zen Abraham, txalmatu zuen astoa eta, oparitarako egurra txikiturik, Jainkoak esandako lekura joan zen, bere seme Isaak eta bi morroirekin. ⁴ Hirugarren egunean, urrutira, aipatutako lekua ikusi ahal izan zuen Abrahamek. ⁵ Orduan, esan zien morroiei: «Gelditu hemen astoarekin. Mutikoa eta biok hara goaz, Jainkoa gurtzeko. Gero, itzuliko gara».

⁶ Hartu zuen Abrahamek oparitarako egurra, eta bizkarrean jarri zion bere seme Isaaki; berak aiztoa eta sua zeramatzan. Biak batera zihoazela, ⁷ Isaakek bere aita Abrahami esan zion:
–Aita!

–Zer duzu, seme? –erantzun zion Abrahamek.

Eta Isaakek:
–Sua eta egurra badaramatzagu; baina non dugu oparitarako arkumea?

⁸ Abrahamek erantzun:
–Utzi hori Jainkoaren esku, seme!

Eta elkarrekin zihoazen bidean.

⁹ Jainkoak aipatutako lekura iritsi zirenean, aldarea eraiki zuen Abrahamek eta egurra prestatu. Ondoren, lotu zuen Isaak eta aldareko egur gainean ezarri. ¹⁰ Eskua luzatuz, hartu zuen aiztoa bere semea hiltzeko. ¹¹ Baina Jaunaren aingeruak dei egin zion zerutik:
–Abraham! Abraham!

–Hemen nauzu! –erantzun zuen Abrahamek.

¹² Aingeruak, orduan:
–Geldi esku hori! Ez egin kalterik mutikoari! Orain badakit Jainkoari begirune diozula, ez baitiozu zeure seme bakarra ere ukatu.

¹³ Jaso zituen begiak Abrahamek, ingurura begiratu eta ahari bat ikusi zuen sasi artean adarretatik kateatua. Hartu eta erre-oparitzat eskaini zuen bere semearen ordez.

¹⁴ Abrahamek leku hari «Jaunak du hornitzen» ezarri zion izena, eta gaur egun ere hala dio jendeak: «Mendian Jaunak du hornitzen».

¹⁵ Bigarren aldiz deitu zion Jaunaren aingeruak zerutik, ¹⁶ esanez: «Honela dio Jaunak: Hala jokatu duzulako, zeure seme bakarra ere ukatu ez didazulako, nik neurez zin dagit:

¹⁷ Oparo bedeinkatuko zaitut eta zure ondorengoak zeruko izarrak eta itsasertzeko hondarra bezain ugari egingo ditut eta etsaien hiriez jabetuko dira.

¹⁸ Zure ondorengoen bidez lurreko herri guztiak bedeinkatuko ditut, nire esana bete duzulako».

¹⁹ Orduan, Abraham bere morroiengana itzuli eta elkarrekin Beer-Xebara joan ziren. Hantxe jarri zen Abraham bizitzen.

²⁰ Aldi baten ondoren, jakinarazi zioten Abrahami bere anaia Nahorri zortzi seme sortu zizkiola Milkak:

²¹ Utz izeneko lehen-semea, Buz, Aramen aita Kemuel, ²² Kesed, Hazo, Pildax, Idlaf eta Betuel; ²³ hau Rebekaren aita izan zen. Zortzi seme hauek eman zizkion Milkak Abrahamen anaia Nahorri.

²⁴ Reuma izeneko ohaideak, aldiz, lau seme hauek eman zizkion: Tebah, Gaham, Tahax eta Maaka.

23. atala

¹ Sara ehun eta hogeita zazpi urtez bizi izan zen. ² Kiriat-Arban hil zen, Hebronen alegia, Kanaan lurraldean. Abrahamek dolu egin zuen haren heriotzagatik.

³ Gero, Sararen gorpua zetzan lekua utzirik, hititengana joan eta esan zien:

⁴ –Atzerritarra nauzue ni zeuen artean. Sal iezadazue lursail bat nire emaztea ehorzteko.

⁵ Hititek erantzun zioten:

⁶ –Entzun, jauna. Jainkoak buruzagi egin zaitu gure artean. Ehortzi, beraz, zeure emaztea gure hilobirik bikainenean. Gutariko inork ez dizu galaraziko bere hilobian ehorztea.

⁷ Jaiki zen Abraham eta, lurraldeko jendearen aurrean ahuspezturik, ⁸ esan zuen:
–Baldin eta nire emaztea hemen ehorzteko baimena ematen badidazue, egidazue mesede hau: eskaiozue nire izenean Efroni, Tzoharren semeari, ⁹ saltzeko niri bere soroaren ondoan dagoen Makpelako harpea. Eman diezadala balio duen diruaren truke, zuen lurraldean hilobiaren jabetza ukan dezadan.

¹⁰ Efron bera eseria zegoen beste hitita guztien artean, hiri-sarrerako plazan. Denen aurrean erantzun zion:

¹¹ –Ez, arren, ene jauna. Hara, doan ematen dizut harpea eta soro guztia ene hirikideen aurrean. Ehortzi bertan zeure emaztea.

¹² Abrahamek, ordea, hititen aurrean ahuspeztu ¹³ eta hauek lekuko harturik, esan zion Efroni:
–Entzun iezadazu, arren. Ordaindu egin nahi dizut soroa. Hartzazu dirua eta orduan ehortziko dut neure emaztea.

¹⁴ Efronek erantzun:

¹⁵ –Hara, jauna: lursailak zilarrezko laurehun txanpon balio ditu. Diru horregatik ez gara eztabaidan hasiko. Ehortzi bertan zeure emaztea.

¹⁶ Bat etorri zen Abraham Efronekin, eta zilarrezko laurehun txanpon ordaindu zizkion, merkatariek erabili ohi duten dirutan.

¹⁷ Honela, Makpelan dagoen Efronen lursaila, Mambretik ekialdera, bere harpe, zuhaitz eta guzti, ¹⁸ Abrahamenak izan ziren aurrerantzean. Honen lekuko gertatu ziren hititak eta hiri-sarrerako plazatik igarotzen ari ziren guztiak.

¹⁹ Kanaan lurraldean, Mambre eta Hebronen aurrez aurre dagoen Makpelako soro ondoko harpean ehortzi zuen Abrahamek bere emazte Sara. ²⁰ Honela, soroaren eta harpearen jabetza hititen eskuetatik Abrahamengana aldatu zen, hilobi izateko.

24. atala

¹ Abraham zaharra zen, adinean aurreratua. Jaunak gauza guztietan bedeinkatua zuen. ² Etxeko bere morroi zaharrenari, zuen guztiaren arduradunari, esan zion Abrahamek:
–Ezarri eskua nire izterpean. ³ Zin egidazu Jaunarengatik, zeru-lurren Jainkoarengatik, ez duzula nire semearentzat emazterik hartuko bizi naizen lurralde honetako kanaandarren alabetatik,

⁴ baizik eta nire sorterrira eta ahaideengana joango zarela, nire seme Isaakentzat emaztea hautatzera.

⁵ Morroiak galdegin zion:
–Beharbada, neskak ez du lurralde honetara nirekin etorri nahi izango. Orduan, zure semea zure sorterrira eraman beharko ote dut?

⁶ Abrahamek erantzun:
–Ez eraman hara nire semea. ⁷ Zeruko Jainko Jaunak nire aitaren etxetik eta nire ahaideetatik hartu ninduen eta zin eginez agindu zidan: «Lurralde hau zure ondorengoei emango diet». Hain zuzen, berak bidaliko dizu aingerua aurretik, handik nire semearentzat emaztea hartu ahal izan dezazun.

⁸ Eta emakumeak zurekin etorri nahi ez badu, egin didazun zin-hitzetik aske geldituko zara. Dena den, ez eraman hara nire semea.

⁹ Morroiak, orduan, bere nagusi Abrahamen izterpean eskua ezarri eta zin egin zion.

¹⁰ Bere nagusiaren hamar gamelu eta gauzarik hoberenak harturik, Mesopotamia aldera abiatu zen morroia, Nahor bizi zen hirira.

¹¹ Bertara iristeko zegoela, gameluak ur-putzu baten ondoan etzanarazi zituen. Arratsaldea zen, emakumeak ur bila joan ohi ziren sasoia.

¹² Bere baitan otoitzari eman zion, honela: «Jauna, nire nagusi Abrahamen Jainkoa, arren, aurki dezadala gaur bila nabilena; ager ezazu nire nagusi Abrahami diozun onginahia. ¹³ Ni ur-putzu honen ondoan geldituko naiz. Hiriko neskatxak ura ateratzera datozenean, ¹⁴ esango diot haietariko bati: “Eraitsi zeure pegarra edan dezadan”. Berak erantzungo balu: “Edazu, eta zure gameluei ere emango diet edaten”, izan bedi huraxe zeure zerbitzari Isaakentzat hautatu duzuna. Honela jakingo dut zeure onginahia agertu diozula nire nagusiari».

¹⁵ Bere arteko otoitza amaitu baino lehen, horra non hurbiltzen den Rebeka, pegarra sorbaldan. Betuelen alaba zen; Betuel, berriz, Abrahamen anaia Nahorren eta Milkaren semea.

¹⁶ Neskatxa oso ederra zen, birjina eta ezkongabea. Ur-putzura jaitsi, pegarra bete eta igo egin zen. ¹⁷ Abrahamen morroia lasterka bidera atera zitzaion eta honela mintzatu:
–Emadazu, arren, ur pixka bat zeure pegarretik.

¹⁸ Hark erantzun:
–Edazu, jauna.

Eta, berehala pegarra besoetara eraitsirik, edaten eman zion.

¹⁹ Edan zuenean, esan zion neskatxak:
–Zure gameluentzat ere ura ateratzera noa, ase arte edan dezaten.

²⁰ Hustu zuen pegarra askan, eta lasterka joan zen putzura ur gehiago hartzera, gamelu guztiei eman zien arte. ²¹ Bien bitartean, morroia hari begira zegoen, isilean bere buruari galdezka bere bidaiaren helburua lorrarazi ote zion Jaunak.

²² Gamelu guztiak ase zirenean, hartu zituen morroiak sei gramoko urrezko eraztuna eta ehun gramo baino gehiago zuten urrezko bi eskumuturreko, ²³ eta galdegin zion:
– Adizu! Noren alaba zara? Ba ote da zure aitaren etxean tokirik guretzat, gaua igarotzeko?

²⁴ Rebekak erantzun zion:
– Betuelen alaba naiz, Milkak Nahorri eman zion semearena.

²⁵ Gainera, esan zion:
–Bada gure etxean lasto eta belar ugari, eta baita gaua igarotzeko tokia ere.

²⁶ Orduan, morroiak, ahuspezturik, Jauna gurtu zuen, ²⁷ esanez: «Bedeinkatua Jauna, nire nagusi Abrahamen Jainkoa, onbera eta leiala izan baita ene nagusiarekin. Jaunak neure nagusiaren ahaideen etxerako bidean jarri nau».

²⁸ Neskatxa lasterka joan zen etxera gertatu zitzaionaren berri amari ematera.

²⁹- ³⁰ Rebekak neba bat zuen, Laban izenekoa. Bere arrebak zeramatzan eraztuna eta eskumuturrekoak ikusi eta gizon bat mintzatu zitzaiola entzunik, Laban etxetik atera eta ur-putzu aldera joan zen korrika morroiarengana. Hau oraindik ur-putzutik hurbil zegoen, gameluen ondoan. ³¹ Labanek esan zion: «Zertan zaude hor kanpoan? Zatoz etxera, Jaunak bedeinkatu hori! Atondua dut etxea, baita gameluentzako tokia ere».

³² Labanek, etxean sartu, gameluei zamak kendu eta lastoa eta belarra eman zizkien. Ondoren, ura ekarri zien morroiari eta honen bidelagunei, oinak garbitzeko. ³³ Janaria aurrean jarri zien, baina morroiak esan zuen:
–Ez dut jango, esateko dudana esan aurretik.

Labanek erantzun zion:
–Esan, bada.

³⁴ Morroiak jarraitu zuen:
–Abrahamen morroia nauzu. ³⁵ Jaunak oparo bedeinkatu du nire nagusia eta aberats egin: ardi eta behiak, zilar eta urrea, morroi eta mirabeak, gamelu eta astoak eman dizkio.

³⁶ Sarak, nire nagusiaren emazteak, nire nagusiari seme bat sortu dio bere zahartzaroan, eta honek semeari utzi dizkio bere ondasun guztiak. ³⁷ Neure nagusiak zin eragin zidan, esanez: «Ez duzu nire semearentzat emazterik hartuko bizi naizen lurralde honetako kanaandarren alabetatik. ³⁸ Aitzitik, nire aitaren etxera, nire ahaideengana joango zara nire semearentzat emaztea hartzera». ³⁹ Orduan, nagusiari esan nion: «Beharbada, neskak ez du nirekin etorri nahi izango». ⁴⁰ Hark erantzun zidan: «Ni Jaunaren zerbitzuan bizi izan naiz beti eta hark bere aingerua bidaliko du zurekin; zure bidaiaren helburua lorraraziko dizu, eta nire semearentzat emaztea hartuko duzu nire ahaideen artetik, nire aitaren etxetik. ⁴¹ Nire ahaideengana joan ondoren, zin-hitzetik aske geldituko zara. Emaztea eman nahi ez badizute ere, zin-hitzetik aske geldituko zara». ⁴² Beraz, gaur ur-putzura iristean, neurekiko esan dut: «Jauna, nire nagusi Abrahamen Jainkoa, egiten ari naizen bidaiaren helburua lorrarazi nahi badidazu, ⁴³ ur-putzu honen ondoan geldituko naiz; eta neskatxaren bat ura ateratzera datorrenean, hau esango diot: “Emadazu, arren, ur pixka bat zeure pegarretik”. ⁴⁴ Hark erantzungo balit: “Edazu zeuk, eta zure gameluentzat ere aterako dut ura”, izan bedi hori, Jauna, nire nagusiaren semearentzat hautatu duzun emaztea».

⁴⁵ «Nirekiko otoitza amaitu baino lehen, hona non azaldu den Rebeka, pegarra sorbaldan, eta ur-putzura jaitsi ura ateratzera. “Emadazu, arren, edaten”, esan diot. ⁴⁶ Eraitsi du berehala pegarra sorbaldatik eta esan dit: “Edazu, eta emango diet edaten zure gameluei ere”. Edan dut nik eta eman die edaten nire gameluei ere. ⁴⁷ Ondoren, galdegin diot: “Noren alaba zara?”. “Betuelena, Milka eta Nahorren semearena”, erantzun dit. Orduan, eraztuna ezarri diot sudurrean eta eskumuturrekoak. ⁴⁸ Ahuspeztu eta Jauna gurtu dut. Bedeinkatu dut Jauna, neure nagusi Abrahamen Jainkoa, zuzeneko bidetik ekarri nauelako, haren semearentzat neure nagusiaren iloba emaztetzat hartzeko. ⁴⁹ Orain, bada, esadazue nire nagusiarekiko onbera eta leial agertu nahi duzuen ala ez, nora jo jakin dezadan».

⁵⁰ Labanek eta Betuelek erantzun zioten:
– Jaunaren gauza da hau; ezin dizugu esan ez baietz, ez ezetz. ⁵¹ Horra, hor duzu aurrean Rebeka. Hartzazu eta zoaz. Izan bedi zure nagusiaren semearen emazte, Jaunak esan bezala.

⁵² Abrahamen morroia, hitzok entzun orduko, lurrean ahuspeztu zen, Jaunari eskerrak emanez. ⁵³ Atera zituen zilarrezko eta urrezko bitxiak eta soinekoak, eta Rebekari eman zizkion. Honen nebari eta amari ere egin zizkien opariak. ⁵⁴ Gero, morroia eta bidelagunak afaldu eta lotara joan ziren.

Biharamun goizean, jaikitzean, morroiak esan zuen:
–Uztazue neure nagusiagana itzultzen.

⁵⁵ Rebekaren nebak eta amak esan zioten:
–Bego oraindik neskatxa gurekin hamarren bat egun; gero joango zara.

⁵⁶ Morroiak esan zien:
–Ez nazazue atzerarazi, Jaunak nire bidaiari bukaera ona eman dionez gero. Uztazue neure nagusiagana itzultzen.

⁵⁷ Orduan, esan zioten:
–Deitu eta galde diezaiogun neskatxari berari.

⁵⁸ Deitu eta galdegin zioten Rebekari:
–Joan nahi al duzu berehala gizon honekin?

–Bai! –erantzun zuen.

⁵⁹ Orduan, amore eman zuten, beren arreba Rebeka eta honen inudea Abrahamen morroiarekin eta bidelagunekin joan zitezen, ⁶⁰ eta Rebekari, bedeinkatuz, esan zioten:
«Izan dezazula
ondorengo ugari, arreba!
Menpera ditzatela
zure ondorengoek
etsaien hiriak!»

⁶¹ Jaiki ziren Rebeka eta honen mirabeak, gameluetara igo eta Abrahamen morroiarekin abiatu ziren denak.

⁶² Isaak Lahai-Roiko ur-putzutik etorria zen, eta Negev lurraldean bizi zen.

⁶³ Arrats batean, landara ibilaldi bat egitera joan eta, begiak jasorik, gameluak zetozela ikusi zuen. ⁶⁴ Rebekak ere jaso zituen begiak eta, Isaak ikusirik, gamelutik jaitsi zen, ⁶⁵ eta morroiari galdegin:
–Nor da landan zehar bidera datorkigun gizon hori?

Morroiak erantzun:
–Ene nagusia.

Orduan, Rebekak bere aurpegia estali zuen zapi batez.

⁶⁶ Eginiko guztia kontatu zion morroiak Isaaki. ⁶⁷ Honek bere ama Sararena izandako oihal-etxolara eraman zuen Rebeka. Emaztetzat hartu eta maite izan zuen. Honela poztu zuen Isaakek bere burua, ama hil ondoren.

25. atala

¹ Abraham berriro ezkondu zen Ketura izeneko emakume batekin. ² Honek seme hauek eman zizkion: Zimran, Jokxan, Medan, Madian, Ixbak eta Xuah. ³ Jokxanek, bere aldetik, Xeba eta Dedan sortu zituen. Dedanen ondorengoak hauek izan ziren: axurtarrak, letuxtarrak eta leumdarrak. ⁴ Eta Madianen semeak Efa, Efer, Henok, Abida eta Eldaa. Hauek guztiak Keturaren ondorengoak dira.

⁵ Zeukan guztia Isaaki utzi zion Abrahamek.

⁶ Beste ohaideen semeei opariak eman zizkien, eta Isaakengandik urruti bidali zituen ekialderantz, bera oraindik bizi zela.

⁷ Ehun eta hirurogeita hamabost urtez bizi izan zen Abraham. ⁸ Zahartzaro luze eta betearen ondoren hil zen eta bere arbasoekin elkartu.

⁹ Bere seme Isaak eta Ismaelek ehortzi zuten Makpelako harpean, Tzohar hititaren seme Efronen soroan, Mambreren aurrez aurre.

¹⁰ Abrahamek hititei erositako soroan ehortzi zituzten Abraham eta honen emazte Sara.

¹¹ Abraham hil ondoren, Jainkoak bedeinkatu egin zuen haren seme Isaak; hau Lahai-Roiko ur-putzuaren ondoan bizi zen.

¹² Hona hemen Abrahamen seme Ismaelen ondorengoak –Ismael Sararen mirabe egiptoarrak sortu zion Abrahami–.

¹³ Hauek dira Ismaelen semeen izenak: Nebaiot lehen-semea; ondoren, Kedar, Adbeel, Mibsam, ¹⁴ Mixma, Duma, Masa, ¹⁵ Hadad, Tema, Jetur, Nafix eta Kedma. ¹⁶ Horiek dira Ismaelen semeen izenak; hamabi buruzagi beste hainbeste leinurentzat; izen horiek eman zitzaizkien haien bizileku eta kanpalekuei ere.

¹⁷ Ehun eta hogeita hamazazpi urtez bizi izan zen Ismael. Gero, azken arnasa emanez, hil egin zen eta bere arbasoekin elkartu. ¹⁸ Haren ondorengoak Habila eta Xur-en artean dagoen eskualdean, Egiptoren mugan, Axur bidean, jarri ziren bizitzen, beren anaien aurrez aurre.

¹⁹ Hona hemen Abrahamen seme Isaaken historia.

Abrahamek Isaak sortu zuen. ²⁰ Isaakek berrogei urte zituen, Betuelen alaba eta Labanen arreba zen Rebekarekin ezkondu zenean. Betuel eta Laban Mesopotamiako aramearrak ziren.

²¹ Rebeka emaztea agorra zela eta, haren alde erregutu zion Isaakek Jainkoari. Jaunak erregua aditu eta haurdun gelditu zen Rebeka.

²² Bi ume ari zitzaizkion sabelean elkarren lehian. Rebekak zioen berekiko: «Zergatik gertatu zait gero niri horrelakorik?» Jaunarengana jo zuen argitasun eske, ²³ eta Jaunak erantzun:
«Bi nazio dituzu sabelean,
bi herri aterako zaizkizu erraietatik:
bata besteari nagusituko zaio,
zaharrena gazteenaren morroi
izango da».

²⁴ Erditzerakoan bikiak izan zituen. ²⁵ Lehenengo atera zena ilegorria zen, abere-larrua bezain iletsua: Esau eman zioten izena. ²⁶ Berehala anaia irten zen, bere eskuaz anaiaren orpoari helduta. Honengatik, Jakob eman zioten izena. Hirurogei urte zituen Isaakek Rebekak bikiak izan zituenean.

²⁷ Haurrak handi egin ziren. Esau ehiztari trebe bihurtu zen eta oihan-gizon. Jakob, ostera, gizon patxadatsua zen eta etxekoia. ²⁸ Isaakek maiteago zuen Esau, gogoko baitzuen ehiza-jana; Rebekak, aldiz, Jakob zuen maiteago.

²⁹ Behin batean, Jakob lapikokoa egosten ari zela, iritsi zen Esau oihanetik, oso nekatua, ³⁰ eta esan zion anaiari:
–Emadak lapikoko gorri horretatik, leher egina nator eta. (Honegatik, Edom –hau da, «Gorri»– izena ezarri zitzaion).

³¹ Jakobek esan zion:
–Heure lehen-semetzaren eskubidearen truke emango diat.

³² Esauk erantzun:
–Goseak hiltzear egonik, zertarako diat lehen-semetzaren eskubidea?

³³ Eta Jakobek:
–Zin egidak.

Zin egin zion Esauk, lehen-semetzaren eskubidea salduz. ³⁴ Orduan, eman zizkion Jakobek anaiari ogia eta platerkada dilista. Hark jan, edan, mahaitik altxa eta alde egin zuen. Honela gutxietsi zuen Esauk bere lehen-semetzaren eskubidea.

26. atala

¹ Beste gosete bat ere izan zen lurralde hartan, Abrahamen garaikoaz gain, eta Isaak Gerar-era joan zen, filistearren errege Abimelekengana.

² Jauna agertu zitzaion Isaaki eta esan zion: «Ez jaitsi Egiptora. Zaude nik adieraziko dizudan lurraldean. ³ Bizi lurralde horretan atzerritar gisa; ni zeurekin izango nauzu eta bedeinkatu egingo zaitut: herrialde hauek guztiak emango dizkizuet zuri eta zeure ondorengoei. Honela beteko dut zure aitari egin nion zin-hitza.

⁴ Zure ondorengoak zeruko izarrak bezain ugari egingo ditut, eta lurralde hau guztia emango diet. Zure ondorengoen bidez lurreko herri guztiak bedeinkatuko ditut,

⁵ Abrahamek nire esana, nire agindu, arau eta legeak aditu eta bete dituelako».

⁶ Hala, Isaak Gerar-en gelditu zen bizitzen. ⁷ Hango bizilagunek bere emazteaz galdegin zioten. Isaakek arreba zuela esaten zien, emaztea zuela esan beharrean, honen edertasunagatik bera hilko zuten beldurrez.

⁸ Denboraldia zeraman Isaakek Gerar-en. Behin batez, filistearren errege Abimelek leihora atera zen. Eta hona non ikusten dituen Isaak eta Rebeka emaztea harreman goxoan. ⁹ Deitu zion Abimelekek Isaaki eta esan:
–Emaztea duzu, ezta? Zergatik esan zenigun, bada, arreba zenuela?

Isaakek erantzun:
–Bera zela-eta hilko ninduzuen beldur nintzelako esan nuen hori.

¹⁰ Abimelekek jarraitu zuen:
–Zer egin diguzu, gero? Nola bururatu zaizu horrelakorik? Edozein herritar ohera zitekeen zure emaztearekin. Orduan, denok bihurtuko gintuzun errudun.

¹¹ Eta herri osoari agindu zion:
–Gizon hau eta beronen emaztea ukitzen dituenari heriotza-zigorra ezarriko zaio.

¹² Erein zuen Isaakek lurralde hartan eta bateko ehun jaso zuen urte hartan, Jaunak bedeinkatu egin baitzuen. ¹³ Aberastu egin zen, gero eta aberatsago eta ahaltsuago egin ere.

¹⁴ Artalde eta behi-talde handiak eta morroi asko lortu zituen.

Horregatik, filistearrek bekaitzez begiratzen zioten. ¹⁵ Filistearrek lurrez beteak zituzten Isaaken aita Abrahamen garaian honen morroiek zulatutako putzu guztiak.

¹⁶ Orduan, Abimelekek esan zion Isaaki: «Alde egizu gure artetik, gu baino ahaltsuago egin baitzara».

¹⁷ Hala, Isaak urrutiratu egin zen leku hartatik eta, Gerarko ibarrean oihal-etxola kokatuz, bertan jarri zen bizitzen. ¹⁸ Eta berriro zulatu zituen putzuak, bere aitaren garaian morroiek zulatu eta Abraham hil ondoren filistearrek lurrez beteriko putzu berberak. Bere aita Abrahamek emandako izen berak eman zizkien.

¹⁹ Isaaken morroiek ibarrean zulatu eta iturburu bat aurkitu zuten. ²⁰ Baina Gerarko artzainek sesioa izan zuten Isaaken artzainekin. Esaten zuten: «Geurea diagu ura!»

Esek –hau da, «Liskar»– izena ezarri zion Isaakek putzu hari, beronengatik liskartu zirelako. ²¹ Zulatu zuten beste bat, eta honengatik ere errietan ari izan ziren. Hau dela eta, Isaakek Sitna – hau da, «Salakuntza» – eman zion izen. ²² Handik urrunago beste bat zulatu zuten, baina ez zen oraingoan errietarik sortu. Honi Rehobot – hau da, «Zabaleta» – ezarri zion izena, esanez: «Orain bai lurralde zabala eta emankorra eman digula Jaunak».

²³ Handik Beer-Xebara igo zen. ²⁴ Gau hartan Jauna agertu zitzaion, esanez:
«Ni naiz
zure aita Abrahamen Jainkoa.
Ez izan beldur, zeurekin bainauzu.
Bedeinkatuko zaitut,
ondorengo ugari emango dizut
neure zerbitzari Abrahamengatik».

²⁵ Isaakek aldarea eraiki zuen leku hartan eta Jauna gurtu zuen. Han kokatu zuen oihal-etxola, eta morroiek beste putzu bat zulatu zuten.

²⁶ Abimelek Gerartik etorri zitzaion Isaaki, Ahuzat bere adiskidearekin eta Pikol gudalburuarekin. ²⁷ Isaakek galdetu zien:
–Zertara zatozkidate, zeuen artetik bekaizkeriaz uxatu nauzuenok?

²⁸ Haiek erantzun:
–Orain ohartu gara argi eta garbi, zeurekin duzula Jauna eta hau pentsatu dugu: Zin egin diezaiogun elkarri; egin dezagun hitzarmena:

²⁹ zuk ez diguzu kalterik egingo, guk ere egin ez dizugun bezala. Izan ere, on besterik ez dizugu egin eta bakean joaten utzi. Orain argi dugu Jaunak bedeinkatu zaituela.

³⁰ Isaakek otordua atondu zien, eta haiek jan eta edan egin zuten.

³¹ Biharamunean, goizean goiz jaiki eta zin egin zioten elkarri. Gero, Isaakek agurtu egin zituen, eta adiskide gisa alde egin zuten haiek.

³² Egun hartan, bere morroiak etorri zitzaizkion Isaaki zulatu berria zuten putzuan ura aurkitu zutela esatera. ³³ Isaakek Xibea eman zion izen; horregatik, gaurdaino Beer-Xeba –hau da, «Zin-Putzu»– deitzen zaio hiri hari.

³⁴ Esauk, berrogei urte zituela, bi emakume hitita hartu zituen emaztetzat: Judit, Beeriren alaba, eta Basemat, Elonena.

³⁵ Bi emakumeok oso samingarri gertatu zitzaizkien Isaaki eta Rebekari.

27. atala

¹ Zahartu zen Isaak, eta ezer ez ikusteraino ahuldu zitzaion ikusmena.
Egun batean, Esau bere seme nagusiari deitu zion:
–Seme!
Esauk erantzun:
–Hemen nauzu!

² Isaakek jarraitu zuen:
–Zahartu naiz eta une batetik bestera hil naiteke. ³ Har itzazu ehizarako iskiluak, uztaia eta geziak, zoaz oihanera eta harrapa ezazu piztiaren bat. ⁴ Ondoren, atondu iezadazu atsegin dudan erako jaki goxoa eta ekarri, jan dezadan. Gero, neure bedeinkazioa emango dizut, hil baino lehen.

⁵ Rebekak aditu zuen Isaakek bere seme Esauri esandakoa. Esau aitari eskaintzeko ehizaki bila oihanera joan orduko, ⁶ Rebekak bere seme Jakobi esan zion:
–Begira, zure aitari entzun diot Esauri esaten: ⁷ «Ekarri ehizakia eta atondu jaki goxo bat, jan dezadan. Gero, Jaunaren aurrean bedeinkatuko zaitut, hil baino lehen». ⁸ Orain, seme, entzun eta egizu nire agindua: ⁹ Zoaz abere-taldera eta ekarri bi ahuntz guri, eta jaki goxoa prestatuko diot aitari, atsegin duen bezalakoa. ¹⁰ Zeuk eramango diozu jateko; horrela, zu bedeinkatuko zaitu hil aurretik.

¹¹ Jakobek erantzun zion bere ama Rebekari:
–Baina Esau iletsua da, eta ni azal leunekoa. ¹² Baliteke, ni ukitu eta iruzur egiten diodala aita ohartzea. Orduan, bedeinkazioaren ordez madarikazioa erakarriko nuke neure gain.

¹³ Amak esan zion:
–Betor niregana delako madarikazio hori. Egizu nire esana eta zoaz agindutakoa ekartzera.

¹⁴ Joan zen, bada, agindutakoa hartzera, eta amarengana itzuli zen. Honek jaki goxoa prestatu zuen, aitak atsegin zuen bezalakoa. ¹⁵ Rebekak, berehala, bere seme nagusi Esauren arropak, etxean zeuzkan arroparik dotoreenak, hartu eta Jakob bere seme gazteenari jantzarazi zizkion. ¹⁶ Ahuntz-ileaz estali zizkion eskuak eta lepo leuna. ¹⁷ Eta prestaturiko okela eta ogia bere seme Jakoben eskuetan jarri zituen.

¹⁸ Sartu zen Jakob aitarengana eta esan zion:
–Aita!
–Bai, seme –erantzun zion hark–. Baina nor zara zu?

¹⁹ Jakobek aitari:
–Esau zure seme nagusia. Bete dut eskatu didazuna. Jaiki, mesedez, eseri eta jan nik ehizatua, bedeinka nazazun.

²⁰ Isaakek erantzun zion:
–Bai azkar aurkitu duzula, seme!

Jakobek esan zuen:
–Jaunak, zure Jainkoak, eman dit hartarako egokiera.

²¹ Orduan, esan zion Isaakek:
–Zatoz hurbilago, seme, uki zaitzadan, egiaz nire seme Esau ote zaren ala ez jakiteko.

²² Hurbildu zitzaion Jakob bere aita Isaaki, eta honek ukitu eta esan zuen:
–Jakobena da mintzoa; eskuak, ordea, Esaurenak.

²³ Ez zuen ezagutu, eskuak anaia Esaurenak bezain iletsuak baitziren, eta bedeinkazioa eman zion. ²⁴ Isaakek galdegin zion:
–Egiaz nire seme Esau al zara?

–Bai, Esau naiz –erantzun zion Jakobek.

²⁵ Gero, Isaakek:
–Emadazu jaten ehizakia, seme, eta bedeinkatu egingo zaitut.

Jakobek eman eta hark jan egin zuen. Ekarri zion ardoa eta hark edan. ²⁶ Orduan, esan zion aitak:
–Zatoz hurbilago eta besarka nazazu, seme.

²⁷ Hurbildu eta besarkatu egin zuen. Isaakek, haren arropak usaindu zituenean, bedeinkatu egin zuen, esanez:
«Nire semearen usaina,
Jaunak bedeinkaturiko
zelaiaren usaina.
²⁸ Jainkoak eman diezazkizula
zeruko ihintza
eta lurreko guritasuna,
ogi-ardotan oparotasuna.
²⁹ Izan ditzazula herriak zerbitzari,
makur daitezela nazioak
zure aitzinean.
Izan zaitez zeure senideen nagusi,
makur daitezela zure aitzinean
zure amaren semeak!
Madarikatua,
zu madarikatzen zaituena!
Bedeinkatua,
zu bedeinkatzen zaituena!»

³⁰ Isaakek bedeinkatu eta Jakobek bere aita utzi bezain laster, Esau iritsi zen ehizatik. ³¹ Honek ere aitak atsegin zuen jaki goxoa prestatu, aitari eraman eta esan zion:
–Jaiki zaitez, aita, eta jan zeure seme honen ehizakitik, bedeinka nazazun.

³² Aita Isaakek galdegin zion:
–Nor zara zu?

–Esau nauzu –erantzun zion hark–, zure seme zaharrena.

³³ Zirrara ikaragarriak hartu zuen Isaak, eta esan zuen:
–Nor zen, bada, ehizatik etorri eta jatekoa ekarri didana? Harenetik jan dut zu sartu baino lehen. Bedeinkatu egin dut eta betiko dago bedeinkatua.

³⁴ Aitaren hitzak entzutean, Esauk garrasi handi mingotsa egin eta esan zion:
–Bedeinka nazazu neu ere, aita.

³⁵ Isaakek erantzun:
–Azpikeriaz etorri da zure anaia eta berak hartu du zure bedeinkazioa.

³⁶ Esauk ihardetsi zion:
–Ongi jarria du, bai, Jakob izena, oraingoarekin bi bider kendu baitit txanda. Lehen-semetzaren eskubidea kendu zidan lehenengo eta, orain, bedeinkazioa.

Esan zion, gainera:
–Ez al duzu niretzat beste bedeinkaziorik?

³⁷ Isaakek erantzun:
–Hara, zure nagusi egin dut eta senide guztiak haren zerbitzari bihurtu. Ogiz eta ardoz hornitu dut. Zer egin dezaket zure alde, seme?

³⁸ Esauk esan zion:
–Ez al duzu bedeinkazio bakar bat besterik, aita? Bedeinka nazazu neu ere!

Esau negarrez hasi zen ozenki.

³⁹ Eta Isaak honela mintzatu zitzaion:
«Begira,
lur gurietatik kanpo biziko zara,
zeruko ihintzetik urrun.
⁴⁰ Ezpataz zainduko duzu bizia,
eta zeure anaia zerbitzatuko;
baina bere garaian
botako duzu lepotik
haren uztarria».

⁴¹ Esauk begitan hartu zuen Jakob, honek aitarengandik lortutako bedeinkazioagatik. Honela zioen berekiko: «Hurbil duk gure aitaren hileta-eguna; orduan, Jakob nire anaia hilko diat».

⁴² Rebekak, lehen-seme Esauren asmoei antzemanik, Jakob seme gazteenari dei egin eta esan zion: «Adizu, Esau zure anaiak mendekua hartu nahi du zure bizkarretik, zu hilez. ⁴³ Entzun, seme. Ihes egizu Haranera, Laban nire anaiarenera.

⁴⁴ Gelditu harekin denboraldi bat, zure anaiari haserrea baretu arte. ⁴⁵ Anaiak zuk egina ahaztu eta haren amorruak atzera egin dezanean, bidaliko dut norbait hara, zure bila. Zer dela-eta galdu behar ditut neure seme biak egun berean?»

⁴⁶ Rebekak esan zion Isaaki: «Bizitzaz nazkaturik nago Esauren emakume hitita horiengatik. Zertarako bizi, Jakob ere lurralde honetako emakumeren batekin ezkontzen bada?»

28. atala

¹ Deitu zuen, bada, Isaakek Jakob bere semea eta bedeinkatu egin zuen. Eta agindu hau eman zion: «Ez zara emakume kanaandarrokin ezkonduko. ² Ea, zoaz Mesopotamiara, Betuel zeure aitonarenera. Hartzazu han emaztetzat Laban zeure osabaren alabetariko bat.
³«Jainko ahaltsuak
bedeinka zaitzala,
emankor egin eta ugaldu zaitzala,
herri askoren sortzaile
bihur zaitezen!
⁴ Eman diezazuela
Abrahamen bedeinkazioa,
zuri eta zure ondorengoei,
orain atzerri duzun lurralde hau,
Jainkoak Abrahami emandakoa,
eskura dezazun”».

⁵ Horrela bada, Isaakek Mesopotamiara bidali zuen Jakob, Labanen etxera. Hau Betuel aramearraren semea zen, Jakob eta Esauren ama Rebekaren anaia.

⁶ Esauk jakin zuen Isaakek Jakob bedeinkatu eta Mesopotamiara bidali zuela emazte bila, bedeinkatzean agindu hau emanez: «Ez zara Kanaango emakumeekin ezkonduko».

⁷ Aita-amen esanera, abiatu zen Jakob. ⁸ Ohartu zen, beraz, Esau, aitak ez zituela begiko Kanaango emakumeak,

⁹ eta Abrahamen seme Ismaelengana joan zen. Eta zituen emazteez gain, Ismaelen alaba eta Nebaioten arreba Mahalat hartu zuen emaztetzat.

¹⁰ Atera zen Jakob Beer-Xebatik Haranerantz. ¹¹ Eguzkia sartzean, zegoen lekuan igaro zuen gaua. Harri bat burukotzat harturik, bertan etzan zen. ¹² Amets hau egin zuen: eskailera bat ikusi zuen, beheko ertza lurrean eta goikoa zeruan zituena, eta Jainkoaren aingeruak zurubian gora eta behera.

¹³ Hortan, Jauna agertu zitzaion bere ondoan zutik, honela zioela:
«Jauna naiz ni,
zure arbaso Abrahamen
eta Isaaken Jainkoa.
Etzanik zaudeneko lurra
zuri eta zure ondorengoei
emango dizuet.
¹⁴ Zure ondorengoak
lurreko hautsa bezain ugari
izango dira.
Mendebalde eta ekialdera,
iparralde eta hegoaldera
hedatuko zara.
Zure eta zure ondorengoen bitartez
lurreko senitarte guztiak
bedeinkatuko ditut.
¹⁵ Begira, zeurekin nauzu!
Noranahi zoazela, zainduko zaitut
eta lurralde honetara itzularaziko.
Ez, ez zaitut eskutik utziko,
esan dizudana bete arte».

¹⁶ Esnatu zen Jakob eta esan zuen: «Egiaz Jauna hemen dago eta ni ohartu ez». ¹⁷ Eta, beldurturik, esan zuen: «Bai ikaragarria leku hau! Jainkoaren etxea da, zeruko atea».

¹⁸ Goizean goiz jaiki eta, burukotzat zeukan harria harturik, zutik ezarri zuen Jakobek, eta olioa isuri zuen gainera, Jaunari sagaratzeko.

¹⁹ Leku hari Betel –hau da, «Jainkoaren etxe»– eman zion izen; lehenago Luz zeritzon leku hari.

²⁰ Gero, promes hau egin zuen Jakobek:
«Jainkoa neurekin badut,
eta bidaia honetan babesten banau,
jateko ogia
eta janzteko arropak
ematen badizkit,
²¹ aitarenera bizirik eta osasuntsu
itzultzen banaiz,
Jauna izango dut neure Jainko.
²² Oroitarri gisa eraiki dudan harri hau
Jainkoaren etxe izango da.
Jaunari, ematen didan guztitik
hamarrena bihurtuko diot».

29. atala

¹ Abiatu zen Jakob eta ekialderantz jo zuen. ² Bidean zihoala, putzu bat begiztatu zuen landan eta hiru artalde putzu ondoan etzanak, handik edaten baitzuten artaldeek. Harri handi batek estaltzen zuen putzuko ahoa.

³ Abere-talde guztiak biltzen zirenean, artzainek harria mugitu ohi zuten putzuko aho gainetik eta, ardiei edanarazi ondoren, harria bere lekura, putzu-ahora, itzuli.

⁴ Jakob honela mintzatu zitzaien artzainei:
–Anaiok, nongoak zarete?

–Haran herrialdekoak –erantzun zioten.

⁵ Hark galdetu:
–Ezagutzen al duzue Laban, Nahorren semea?

Haiek erantzun:
–Bai, ezagutzen dugu.

⁶ Eta Jakobek:
–Ongi al da?

–Bai, ongi da –erantzun zioten–. Hor dator, hain zuzen, haren alaba Rakel, ardiekin.

⁷ Jakobek esan zien:
–Begira, oraindik egun-argi da. Ez da abereak biltzeko garaia. Eman ardiei edaten eta eraman larrera.

⁸ Baina haiek erantzun zuten:
–Ez dugu hori egiterik, abere-talde guztiak bildu arte; orduan mugituko dugu harria putzuko aho gainetik eta edaten emango.

⁹ Oraindik Jakob haiekin hizketan ari zela, Rakel iritsi zen aitaren ardiekin, artzain ibiltzen baitzen. ¹⁰ Jakobek, Rakel bere lehengusina eta Laban bere osabaren ardiak ikusi orduko, hurbildu eta putzu-ahoko harria mugiarazi zuen, eta bere osabaren ardiei edaten eman zien. ¹¹ Gero, Jakobek besarkatu egin zuen Rakel eta negarrez hasi zen ozenki. ¹² Rakeli adierazi zion beraren aitaren ahaidea zela, Rebekaren semea. Orduan, Rakel lasterka joan zen, aitari berri ematera.

¹³ Iloba Jakoben berri entzun zuenean, berehala joan zitzaion Laban. Hertsiki besarkatu zuen eta laztandu, eta etxera eraman. Jakobek gertatu zitzaion guztia kontatu zion. ¹⁴ Labanek esan zion: «Zinez neure odol berekoa zara».

Eta harekin gelditu zen Jakob hilabete osoan.

¹⁵ Labanek esan zion Jakobi: «Nire ahaidea zarela eta, hutsaren truke egin behar al duzu lan niretzat? Esadazu zer ordaindu behar dizudan».

¹⁶ Labanek bi alaba zituen: nagusienari Lea zeritzon eta gazteenari Rakel. ¹⁷ Lea begirada samurrekoa zen; Rakel atsegina eta ederra. ¹⁸ Jakob Rakelez maitemindu zen, eta esan zion Labani:
–Zazpi urtez egingo dut lan zuretzat Rakel zure alaba gazteenarekin ezkontzearren.

¹⁹ Labanek erantzun:
–Nahiago dut zuri eman beste inori baino; zaude nirekin.

²⁰ Jakobek zazpi urtez lan egin zuen Rakelengatik, eta, hain maite baitzuen, egun batzuk besterik ez zitzaizkion iruditu.

²¹ Epea bete zenean, esan zion Jakobek Labani: «Emadazu andregaia. Bete da epea eta berarekin ezkondu nahi nuke».

²² Orduan, Labanek auzoko guztiak ezteietara gonbidatu zituen. ²³ Arratsean, ordea, bere alaba Lea hartu eta Jakobengana eraman zuen. Hala, Jakob Learekin elkartu zen. ²⁴ Labanek Zilpa bere neskamea eman zion bere alaba Leari neskametzat. ²⁵ Biharamun goizean, Lea zela ohartu zen Jakob. Orduan, esan zion Labani:
–Zer egin didazu? Ez al dut lan egin zuretzat Rakelengatik? Zergatik engainatu nauzu?

²⁶ Labanek erantzun zion:
–Gure artean ez dugu alaba gazteena nagusiena baino lehen emateko ohiturarik. ²⁷ Buka ezazu Learen eztei-astea eta, gero, Rakel ere emango dizut beste zazpi urteko lanaren truke.

²⁸ Halaxe egin zuen Jakobek. Learekiko eztei-astea bukatu zuenean, Labanek bere alaba Rakel eman zion emaztetzat. ²⁹ Labanek bere neskame Bilha eman zion Rakeli neskametzat. ³⁰ Elkartu zen Jakob Rakelekin ere, eta Lea baino maiteago izan zuen. Beste zazpi urtez lan egin behar izan zuen Labanentzat.

³¹ Jaunak ernalkor bihurtu zuen Lea, ikusi baitzuen ez zuela Jakobek hain maite; Rakel, berriz, agorra zen.

³² Beraz, Leak, haurdun gelditurik, semea izan zuen; Ruben eman zion izen, hau esaten baitzuen: «Ikusi du Jaunak nire atsekabea; orain bai maiteko nauela nire senarrak».

³³ Haurdun gelditu zen berriro Lea eta beste seme bat izan zuen. Hau zioen: «Egiaz Jauna ohartu da nire senarrak ez nauela maite eta beste hau ere eman dit». Eta Simeon eman zion izen.

³⁴ Beste behin ere haurdun gertatu eta semea izan zuen. Esan zuen: «Oraingoan bai, neureganatuko dut senarra, hiru seme eman baitizkiot». Horregatik, Lebi eman zion izen.

³⁵ Berriro ere haurdun jarri eta semea izan zuen. Esan zuen: «Oraingo honetan Jauna dut goretsiko». Horregatik, Juda eman zion izen.

Eta ez zuen beste semerik izan.

30. atala

¹ Rakel, Jakobi semerik ezin ziola eman eta, ahizpaganako jeloskor jarri zen. Esan zion Jakobi:
–Emazkidazu semeak edo hil egingo naiz.

² Jakob haserretu egin zen Rakelekin eta esan zion:
–Jainkoa ote naiz, bada, ni? Berak galarazi dizu sabeleko fruitua!

³ Rakelek, orduan:
–Hor duzu nire neskame Bilha. Elkar zaitez berarekin eta emango dizu semerik nire ordez; honela, nik ere izango dut semerik, hura bitarteko.

⁴ Eta bere neskame Bilha eman zion Jakobi emazte gisa. Elkartu zitzaion Jakob, ⁵ eta Bilhak haurdun gelditu eta semea eman zion Jakobi. ⁶ Rakelek zioen: «Nire alde atera da Jainkoa, nire deia entzun eta semea eman baitit». Horregatik, Dan eman zion izen.

⁷ Haurdun gelditu zen berriro Bilha, Rakelen neskamea, eta beste seme bat eman zion Jakobi. ⁸ Rakelek esan zuen: «Nire ahizparekin gatazka gogorrean borrokatu naiz eta garaile atera». Eta Neftali eman zion izen.

⁹ Leak, gehiago haurrik ez zuela ikustean, bere neskame Zilpa hartu eta Jakobi eman zion emazte bezala. ¹⁰ Zilpak, Learen neskameak, semea eman zion Jakobi. ¹¹ Leak esan zuen: «Hau zoria!» Eta Gad eman zion izen.

¹² Gero, Zilpak, Learen neskameak, bigarren seme bat eman zion Jakobi. ¹³ Leak, orduan, esan zuen: «Hau zoriona! Neskatxek zorionak emango baitizkidate». Eta Axer eman zion izen.

¹⁴ Gari-uztaroan, Ruben sorora joan zen amodio-sagar bila, eta bere ama Leari eraman zizkion. Rakelek esan zion Leari:
–Emadazu zure semearen amodio-sagar horietarik.

¹⁵ Leak erantzun zion:
–Ez al da aski senarra kentzea, neure semearen amodio-sagarrak ere kendu nahi izateko?

Rakelek erantzun zion:
–Ongi! Gaur gauean ohera dadila Jakob zurekin, zure semearen amodio-sagarren truke.

¹⁶ Arratsean, Jakob sorotik itzultzean, bidera irten zitzaion Lea, esanez: «Nirekin etorri behar duzu, neure semearen amodio-sagarrez eskuratu baitut horretarako eskubidea».

Gau hartan Learekin oheratu zen Jakob.

¹⁷ Jainkoak Learen eskaria aditu zuen: haurdun gertatu eta bosgarren semea eman zion Jakobi. ¹⁸ Leak zioen: «Jainkoak saritu egin nau senarrari neskamea eman diodalako». Eta Isakar eman zion izen.

¹⁹ Haurdun gelditu zen berriro Lea eta seigarren semea eman zion Jakobi. ²⁰ Leak esan zuen: «Opari ederra egin dit Jainkoak! Orain bai aintzakotzat hartuko nauela senarrak, sei seme eman baitizkiot!» Eta Zabulon eman zion izen. ²¹ Gero, alaba izan zuen, eta Dina eman zion izen.

²² Jainkoa Rakelez oroitu eta, honen eskaria adituz, erraiak ernearazi zizkion.

²³ Haurdun gelditu eta semea izan zuen. Orduan, esan zuen: «Kendu dit Jainkoak neure lotsaizuna». ²⁴ Eta Jose eman zion izen, esanez: «Eman biezat Jaunak beste seme bat».

²⁵ Rakelek Jose izan ondoren, Jakobek esan zion Labani:
–Uztazu etxera, neure lurraldera, joaten. ²⁶ Emazkidazu neure seme-alabak eta emazteak, hauengatik lan egin baitut zuretzat. Eta ongi dakizu zenbat lan egin dudan zure zerbitzuan. Horrela, joan ahal izango naiz.

²⁷ Labanek esan zion:
–Entzun, mesedez. Goi-argiz jakin dut zuri esker bedeinkatu nauela Jaunak.

²⁸ Eta, ondoren, esan zion Labanek:
– Zeuk erabaki lansaria, eta emango dizut.

²⁹ Jakobek erantzun zion:
–Ongi dakizu zenbat lan egin dudan zuretzat eta zenbateraino hazi zaizun abere-taldea niri esker. ³⁰ Nahiko urriak ziren zure ondasunak ni etorri aurretik; orain, ordea, erruz handitu dira nire gidaritzapean. Jaunak bedeinkatu egin zaitu. Noiz egin behar dut nik neure etxerako?

³¹ Labanek esan zion:
–Zer eman behar dizut?

Jakobek erantzun:
– Ez eman ezer ere. Esango dizudana onartzen baduzu, zure abereak zaintzen jarraituko dut. ³² Gaur zure artaldeen artetik igaroko naiz, eta antxume beltzak eta axuri nabar nahiz pintoak oro bereiz jarriko ditut: horiek izango ditut lansari. ³³ Horrela, biharko egunean nire irabazien kontu hartzera etortzen zarenean, jakin ahal izango duzu zintzo jokatu dudan ala ez.

³⁴ Labanek esan zuen:
–Ongi, zuk esan bezala egingo dugu.

³⁵ Egun berean bereizi zituen Labanek aker marradun edo pintoak, ahuntz nabar edo pintoak eta ardi beltzak; hauek guztiak bere semeen esku utzi zituen Labanek. ³⁶ Gero, urrundu egin ziren Jakobengandik, hiru eguneko bidea tartean jarriz. Jakobek, berriz, Labanen gainerako abereak bazkatzen zituen.

³⁷ Jakobek, zumitz-, hurritz- eta platano-ziri heze batzuk harturik, zuritu egin zituen. ³⁸ Abereak edatera zihoazen asketan ezarri zituen ziri zurituak ardien aurrean; hala, edatera joatean, ardiek arkara izaten zuten. ³⁹ Eta, zirien aurrean ernalduak izatean, bildots marradun, pinto eta nabarrak jaiotzen ziren. ⁴⁰ Gero, Jakobek bildotsak bereizten zituen, Labanen artaldeko abere marradun eta beltzekin elkartu gabe. Honela zihoan bere artaldea osatuz Labanen ardietatik aparte. ⁴¹ Ardi azkarrenak ernalduak izatean, Jakobek ziriak ezartzen zizkien begi aurrean asketan, zirien aurrean ahariek ernal zitzaten. ⁴² Ardiak ahulak zirenean, ordea, ez zituen ziriak ezartzen. Honela, ahulak Labanentzat eta azkarrak Jakobentzat suertatzen ziren. ⁴³ Oso aberats egin zen Jakob: artalde handiak, morroi-mirabeak, gamelu eta astoak eskuratu zituen.

31. atala

¹ Aditu zuen Jakobek Labanen semeek ziotena: «Jakobek beretzat hartu du gure aitarena zen guztia eta horrela lortu ditu aberastasun hauek guztiak». ² Ikusten zuen Jakobek Labanen begitartea ere, eta ohartu zen haren jarrera ez zela ordu artekoa bezalakoa.

³ Orduan, Jaunak esan zion Jakobi: «Itzul zaitez zeure arbasoen lurraldera, zeure ahaideengana: ni zeurekin izango nauzu».

⁴ Jakobek deitu zituen Rakel eta Lea bere artaldea zeukan lekura, ⁵ eta esan zien:
–Zuen aitaren begitartea ikusirik, ohartu naiz ez dela niretzat lehengoa bera; baina neurekin dut neure aitaren Jainkoa. ⁶ Badakizue ongi ahalegin guztiaz zerbitzatu dudala zuen aita. ⁷ Baina berak engainatu egin nau eta hamar bider, gutxienez, aldatu du nire lansaria; Jainkoak, ordea, ez dio utzi niri kalterik egiten. ⁸ «Pintoak izango dituzu lansari» zioenean, ardiek arkume pintoak egiten zituzten. «Marradunak izango dituzu lansari» zioenean, aldiz, ardiek arkume marradunak egiten zituzten. ⁹ Honela, Jainkoak artaldea zuen aitari kendu egin dio, eta niri eman. ¹⁰ Izan ere, ardiak ernaltzeko garaian hauxe ikusten nuen ametsetan: ardiak ernaltzen zituzten ahariak marradunak, pintoak eta nabarrak zirela. ¹¹ Jainkoaren aingeruak deitu zidan ametsetan: «Jakob!» «Hemen nauzu!», erantzun nion nik. ¹² Hark esan zidan: «Begira, ardiak ernaltzen dituzten ahari guztiak marradun, pinto eta nabarrak dira; izan ere, ikusi dut Labanek egin dizun guztia. ¹³ Betelgo Jainkoa naiz ni. Han, olioa isuriz, oroitarria sagaratu zenidan eta promes egin. Orain jaiki, irten lurralde honetatik eta zoaz zeure ahaideen herrialdera».

¹⁴ Rakelek eta Leak erantzun zioten:
–Ez dugu jadanik hartzekorik ezer geure aitarenean. Izan ere, arrotz gisa hartzen gaitu. ¹⁵ Ez al gaitu, bada, saldu eta zuk guregatik eman zenuen diru guztia jan? ¹⁶ Horregatik, Jainkoak gure aitari kendu dizkion aberastasunak gureak eta gure seme-alabenak dira. Egizu, beraz, oraintxe bertan, Jainkoak esan dizun guztia.

¹⁷ Jaiki zen, bada, Jakob eta bere seme-alabak eta emazteak gamelu gainera igoarazi zituen. ¹⁸ Eta Mesopotamian eskuratutako abere-talde eta ondasun guztiak hartu zituen, Isaak bere aitarengana, Kanaan lurraldera, itzultzeko. ¹⁹ Bien bitartean, Laban artaldeari ilea moztera joana zelarik, Rakelek bere aitaren etxe-jainkoen irudiak ostu zituen.

²⁰ Honela engainatu zuen Jakobek Laban aramearra, ez baitzion adierazi alde egiteko asmorik. ²¹ Bere gauza guztiekin alde egin zuen. Jaiki, Eufrates ibaia igaro eta Galaadeko mendirantz jo zuen.

²² Hirugarren egunean eman zioten Labani Jakoben ihesaren berri. ²³ Hartu zituen Labanek berekin bere ahaideak eta, zazpi egunez Jakoben atzetik ibili ondoren, Galaadeko mendian harrapatu zuen. ²⁴ Jainkoa ametsetan azaldu zitzaion Laban aramearrari, esanez: «Ez, gero, esan ezertxo ere Jakobi».

²⁵ Labanek atzeman zuenean, Jakob mendian zegoen kanpaturik. Laban ere bere ahaideekin Galaadeko mendi berean kanpatu zen. ²⁶ Labanek esan zion Jakobi:
–Zer egin duzu? Engainatu egin nauzu eta nire alabak guda-gatibu bailiran ekarri.

²⁷ Zergatik alde egin duzu isilka eta engainuz, niri ohartarazi beharrean? Pozez eta kantuz agurtuko zintudan danbolina eta zitara joz! ²⁸ Ez didazu neure alaba-bilobak besarkatzen utzi; oso ergel jokatu duzu. ²⁹ Badut zuri kalte egiteko ahalbiderik, baina zuen arbasoen Jainkoak esan dit bart: «Ez, gero, esan ezertxo ere Jakobi». ³⁰ Aitaren etxera joateko irrikaz zeundela eta, zuk alde egitea, tira; baina zergatik lapurtu dizkidazu etxe-jainkoen irudiak?

³¹ Jakobek erantzun zion Labani:
–Beldur nintzelako egin dut ihes, zeure alabak kendu egingo zenizkidala uste nuen eta. ³² Zure etxe-jainkoen irudiei dagokienez, gutariko norbaiti aurkituko bazenizkio, hil egingo nuke halakoa. Begira gure ahaideen aurrean, gure ondasunen artean zurerik ba ote dagoen; hala balitz, hartu.

³³ Sartu zen Laban Jakoben oihal-etxolan, ondoren Learenean, gero beste bi mirabeenean, eta ez zuen ezer aurkitu. Atera zen Learen oihal-etxolatik eta Rakelenean sartu. ³⁴ Baina Rakelek hartuak zituen ordurako etxe-jainkoen irudiak eta gameluaren txalman ezarriak. Bera gainean zegoen eseria. Labanek oihal-etxola guztia arakatu zuen, baina ez zuen ezer aurkitu. ³⁵ Rakelek esan zion aitari: «Ez zaitez haserretu, ene jauna, zure aurrean jaikitzen ez banaiz, hilerokoarekin bainago».

Dena zehatz-mehatz arakatu arren, ez zituen etxe-jainkoen irudiak aurkitu.

³⁶ Haserre jarri zen Jakob, eta Labani errieta egin zion, ozenki esanez:
–Zertan huts egin dut? Zein hoben egin dut zure aurka, niri halako amorruz erasotzeko? ³⁷ Nire ondasunak arakatzean, aurkitu al duzu ezer zeure etxeko gauzetarik? Hala bada, ekarri hona, nire eta zure ahaideen aurrera, eta erabaki dezatela hauek nork duen arrazoi! ³⁸ Hogei urte hauetan zeurekin izan nauzu; inoiz ere ez dute umerik galdu, ez ardiek, ez ahuntzek. Ez dut jan zure aharirik bat ere. ³⁹ Piztiek sarraskituriko abererik ez dizut ekarri: neuk ordaintzen nuen galera; zuk, ordea, beti eskatu izan dizkidazu egunez nahiz gauez ebatsitako abereen kontuak. ⁴⁰ Beroak jaten ninduen egunez eta hotzak gauez. Loa ihesi zihoakidan begietatik! ⁴¹ Halakoak izan ditut zurean iragan ditudan hogei urteak: hamalau urtez zerbitzatu zaitut zeure bi alabengatik, eta beste sei urtez abere-taldea izateko! Hamar aldiz aldatu didazu lansaria! ⁴² Ene aitaren Jainkoa, Abrahamen Jainkoa, Isaaken Jainko izugarria, neure alde izan ez banu, esku-hutsik bidaliko nindukezun. Jainkoak, ordea, ikusi ditu nire atsekabea eta nire esku nekatuak, eta bart eman du erabakia.

⁴³ Labanek erantzun zion Jakobi:
–Alaba horiek neureak ditut, haur horiek neureak, abere-talde hori neurea; ikusten dituzun guztiok neureak ditut. Zer egin diezaieket gaur neure alaba hauei eta berauen haurrei? ⁴⁴ Ea, egin dezagun hitzarmena biok; bera izango da lekuko bion artean.

⁴⁵ Orduan, hartu zuen Jakobek harri bat eta oroitarritzat eraiki. ⁴⁶ Gero, bere ahaideei esan zien: «Bildu harri batzuk».

Bildu zituzten harriak eta pilan ezarri. Eta han jan zuten, harri-pilaren gainean. ⁴⁷ Labanek Jegar Sahaduta deitu zuen harri-pila hura; Jakobek, berriz, Galed. ⁴⁸ Labanek esan zuen: «Harri-pila hau dugu gaur bion artean lekuko». Horregatik, Galed, –hau da, «Harri-pila Lekuko»– eman zion izen; ⁴⁹ Mitzpa –hau da, «Begiraleku»– ere eman zion izen Labanek, berak esandako honengatik: «Jaunak begira diezagula niri eta zuri, elkarrengandik urruntzean. ⁵⁰ Nire alabak gaizki erabiltzen badituzu eta nire alabez gain beste emazterik hartzen baduzu, inongo gizonik ez, baizik Jainkoa bera izango da lekuko nire eta zure artean».

⁵¹ Beste hau ere esan zion Labanek Jakobi: «Hona harri-pila hau eta bion arte an eraiki dudan oroitarria. ⁵² Harri-pila eta oroitarri hauek lekuko izanen dira hau adierazteko: ez zuk eta ez nik ez dugula asmo txarrik izan behar muga honetatik igarotzean. ⁵³ Abrahamen Jainkoa eta Nahorren Jainkoa, gure gurasoen Jainkoa, izan bedi epaile gure artean».

Orduan, Jakobek zin egin zuen bere aita Isaaken Jainko izugarriagatik. ⁵⁴ Sakrifizioa eskaini zuen Jakobek mendian, eta bere ahaideak otordura gonbidatu. Otordua egin ondoren, mendian igaro zuten gaua.

32. atala

¹ Goizean goiz jaikirik, Labanek bere alaba-bilobak besarkatu zituen eta bedeinkatu. Gero, alde egin zuen, etxera itzuliz.

² Bere bidean zihoala, Jainkoaren aingeru batzuekin egin zuen topo Jakobek. ³ Haiek ikusi orduko, Jakobek esan zuen: «Jainkoaren kanpalekua da hau!» Eta leku hari Mahanaim –hau da, «Kanpaleku-bieta»– eman zion izen.

⁴ Jakobek mezulariak bidali zizkion, bere aurretik, Esau bere anaiari, Seir lurraldera, Edomgo landetara. ⁵ Agindu hau eman zien: «Hona nola hitz egingo diozuen Esau ene anaiari: Honela mintzo da Jakob zure zerbitzaria: Labanekin egona nauzu eta orain arte luzatu naiz. ⁶ Baditut behi eta astoak, artaldeak, morroi eta mirabeak. Mezulariak bidaltzen dizkizut ene jaun horri, honen guztiaren berri ematera, onez hartuko nauzulakoan».

⁷ Itzuli zitzaizkion mezulariak Jakobi, esanez: «Esau zure anaiarekin egon gara. Bera ere bidera datorkizu laurehun gizonekin».

⁸ Jakob biziki beldurtu zen eta larritu. Berekin zuen jendea, abere txiki eta handiak eta gameluak bi kanpamendutan banatu zituen, ⁹ bere baitarako baitzioen: «Esau kanpamendu batera etorri eta erasotzen badit, beste kanpalekukoek ihes egin ahal izango dute».

¹⁰ Gero, Jakobek otoitz hau egin zuen: «Jauna, gure guraso Abrahamen eta Isaaken Jainkoa, zuk esan didazu: “Itzul zaitez zeure lurraldera eta zeure ahaideengana, eta bedeinkatuko zaitut”.

¹¹ Ez dut merezi zeure zerbitzari honi egin diozun hainbat mesede, leial agertu zatzaizkio eta. Neure makila besterik ez nuen Jordan hau igarotzean, eta orain bi kanpamendu oso ditut. ¹² Libra nazazu, arren, neure anaia Esauren eskutik, ni eta ama-semeak hiltzeko etorriko den beldur bainaiz.

¹³ Zuk esana da: “Bedeinkazio ugari emango dizut, eta zure ondorengoak konta ez daitekeen itsas hondarra bezainbat ugalduko ditut”».

¹⁴ Han igaro zuen gaua. Gero, eskuratuak zituen ondasunetatik Esau bere anaiarentzat oparia aukeratu zuen:

¹⁵ berrehun ahuntz eta hogei aker, berrehun ardi eta hogei ahari, ¹⁶ hogeita hamar gamelu esnedun eta hamar asteme. ¹⁷ Abereak taldetan banatu eta bere morroien esku utzi zituen, esanez: «Zoazte nire aurretik, abere-talde batetik bestera tarte bat utzirik».

¹⁸ Lehenengoari agindu hau eman zion: «Esau nire anaiak zurekin topo egin eta galdegingo dizunean: “Norena zara? Nora zoaz? Norena da aurrean daramazun abere-taldea?”, ¹⁹ hau esango diozu: “Jakob zure zerbitzariarena; Esauri bidaltzen dion oparia da; eta bera dator atzetik”».

²⁰ Agindu bera eman zion bigarrenari, gero hirugarrenari, eta abere-taldeen atzetik zihoazen guztiei: «Honela hitz egingo diozue Esauri, berarekin topo egitean. ²¹ Ez ahaztu hau esatea: Jakob zure zerbitzaria bera dator gure atzetik».

Bere baitarako honela pentsatzen zuen: «Aurretik bidaltzen diodan opari honekin bigunduko dut. Gero ni neu agertuko natzaio. Beharbada, ongietorria egingo dit». ²² Horregatik, oparia aurretik bidali zuen, eta bera kanpalekuan gelditu zen gau hartan.

²³ Gauean, Jakobek, jaiki, bere bi emazteak, hauen bi neskameak eta hamaika semeak hartu eta Jabok errekako pasabidea igaroarazi zien. ²⁴ Zeukan guztia ere errekaz beste aldera igaroarazi zuen.

²⁵ Jakob bakarrik gelditu zen, eta gizon batek Jakobekin borrokan jardun zuen egunsentiraino.

²⁶ Gizonak, garaitu ezin zuela ikusirik, borrokaldian izter-giltza ukitu zion Jakobi eta koloka jarri. ²⁷ Gizonak esan zion:
–Uztazu joaten, eguna zabaltzear baitago.

Jakobek erantzun zion:
–Ez dizut utziko, bedeinka nazazun arte.

²⁸ Hark galdetu zion:
–Zein da zure izena?

–Jakob –erantzun zion.

²⁹ Besteak, orduan:
–Ez dizute aurrerantzean Jakob deituko, Israel baizik, borrokan egin baituzu Jainkoarekin eta gizakiekin, eta nagusi atera zara.

³⁰ Jakobek galdegin zion:
–Esadazu, arren, zeure izena.

Hark erantzun:
–Zergatik galdegiten didazu izena?

Eta han bertan bedeinkatu zuen.

³¹ Jakobek leku hari Penuel –hau da, «Jainkoaren Aurpegi»– eman zion izen; honela baitzioen: «Jainkoa aurrez aurre ikusi eta oraindik bizirik nago».

³² Eguzkia ateratzen ari zen Jakobek Penueldik alde egitean, eta izterretik herrenka zebilen. ³³ Horra zergatik ez duten jaten Israelen ondorengoek gaurdaino izter-giltza gaineko nerbiorik: gizon hark Jakob hortxe ukitu zuelako.

33. atala

¹ Jakobek, begiak jasorik, Esau ikusi zuen laurehun gizonekin etortzen. Orduan, Lea, Rakel eta hauen bi neskameen artean banatu zituen seme-alabak.

² Aurrean neskameak jarri zituen beren semeekin, gero Lea bere seme-alabekin; azkenik, Rakel eta Jose. ³ Aurretik joan zen bera, eta zazpi aldiz ahuspeztu zen lurrean bere anaiarengana hurbildu ahala. ⁴ Lasterka bideratuz, Esauk, besarkatu eta lepotik heldurik, laztandu egin zuen Jakob, eta negarrari eman zioten biek.

⁵ Esauk, Jakoben emazte eta seme-alabak ikusi zituelarik, galdegin zion:
–Zein dituzu horiek?

Jakobek erantzun:
–Jainkoak zure zerbitzari honi eman dizkion seme-alabak.

⁶ Orduan, beren semeekin hurbildurik, neskameak ahuspeztu egin zitzaizkion. ⁷ Lea ere hurbildu zen bere seme-alabekin, eta ahuspeztu. Azkenik, Jose eta Rakel, hurbilduz, ahuspeztu egin ziren.

⁸ Esauk galdegin zion:
–Zertarako dira ikusi ditudan abere-talde horiek guztiak?

Jakobek erantzun:
–Zure abegi ona nahi nuen irabazi.

⁹ Esauk, orduan:
–Neurearekin nahikoa dut, anaia; zurea zeuretzat.

¹⁰ Eta Jakobek:
–Ez, otoi; begiko banauzu, hartzazu nire esku-erakutsia, zu ikustea Jainkoa bera ikustea bezain pozgarri gertatu baitzait eta hain ongi hartu bainauzu.

¹¹ Onartu, bada, ekarri dizudan oparia, Jainkoa aldeko izan baitut, eta ez zait ezer falta.

Hainbeste erregutu zionez, onartu egin zion Esauk.

¹² Honek esan zion:
–Goazen; zure ondoan joango naiz.

¹³ Baina Jakobek erantzun zion:
–Badakizu ondo, jauna, haurrak ahulak direla, eta errapeko bildots eta axuriak ere baditut. Egun bakar batez behartzea aski litzateke, abere txiki guztiak hiltzeko. ¹⁴ Bihoa ene jauna bere zerbitzari honen aurretik, eta nik poliki-poliki egingo dut bidea, aurrean doazen abereen eta haurren martxan, Seirrera, ene jaunarengana, iritsi arte.

¹⁵ Esauk esan zion:
–Neure gizon batzuk behintzat utziko dizkizut.

Jakobek erantzun:
–Zertarako? Aski dut, jauna, egin didazun abegi ona.

¹⁶ Hala, egun hartan, Esau Seirrera itzuli zen. ¹⁷ Jakob, berriz, Sukot aldera joan zen. Han etxea eraiki zuen beretzat, eta oihal-etxolak abere-taldeentzat. Horra zergatik eman zitzaion leku hari Sukot –hau da, «Etxoleta»– izena.

¹⁸ Mesopotamiatik heldu zelarik, Jakob Kanaan lurraldean dagoen Sikem hirira onik iritsi zen, eta hiri ondoan ezarri zuen kanpalekua. ¹⁹ Hau ezarri zueneko lursaila Sikemgo buruzagi zen Hamorren semeei erosi zien, zilarrezko ehun txanpon ordainduz.

²⁰ Han aldarea eraiki zuen eta El-i, Israelen Jainkoari, sagaratu zion.

34. atala

¹ Dina, Leak Jakobi sortu zion alaba, lurralde hartako neskatxak ikustera atera zen.

² Sikemek, lurralde hartako buruzagi zen Hamor hibiarraren semeak, Dina ikusi, heldu, berarekin etzan eta bortxatu egin zuen.

³ Baina gero, haren bihotza Jakoben alaba Dinari atxiki zitzaion. Neskatxaz maitemindu zen eta hunkigarriro mintzatu zitzaion. ⁴ Sikemek Hamor bere aitari esan zion: «Har iezadazu neskatxa hori emaztetzat».

⁵ Jakobek jakin zuen Sikemek Dina desohoratu zuela; baina, semeak abereekin landan zituenez, isilik egon zen haiek itzuli arte.

⁶ Hamor, Sikemen aita, Jakobekin hizketatzera atera zen. ⁷ Landatik itzultzean, Jakoben semeek gertatuaren berri jakin zuten. Samindurik eta haserre bizitan jarri ziren. Jakoben alabarekin etzanez Sikemek egin zuen itsuskeria, Israelen ez zela inola ere egin behar esaten zuten.

⁸ Honela mintzatu zitzaien Hamor: «Sikem nire semea zuen arrebaz maitemindua dago; emaiozue, arren, emaztetzat. ⁹ Elkarren arteko ezkontzak direla bide, egin gaitezen elkarren ahaide. ¹⁰ Geldi zaitezte gurekin bizitzen, zeuen aukeran duzue lurralde hau: bizi bertan, egizue zeuen bizimodua, erosi etxaldeak».

¹¹ Sikemek Dinaren aitari eta nebei esan zien: «Har nazazue onez; eskatu adina emango dizuet. ¹² Nahi besteko dotea eta emaitza, eskatzen didazuena, emango dizuet; baina emadazue neskatxa emaztetzat!»

¹³ Jakoben semeek azpikeriaz erantzun zieten Sikemi eta honen aita Hamorri, Dina desohoratu zuelako. ¹⁴ Esan zieten: «Ez dezakegu horrelakorik egin. Geure arreba erdaingabe bati eman emaztetzat! Laidoa litzateke guretzat. ¹⁵ Gu bezalako bihurtzen bazarete bakarrik onartuko dizuegu eskaria, zuen gizonezko guztiak erdaintzen badira, alegia.

¹⁶ Orduan, geure alabak emango dizkizuegu emaztetzat eta zuen alabak hartuko geuretzat; zuekin biziko gara eta herri bakar bat izango. ¹⁷ Baina erdaindu nahi ez baduzue, geure arreba hartu eta alde egingo dugu».

¹⁸ Hitz hauek atsegin izan zituzten Hamorrek eta honen seme Sikemek. ¹⁹ Mutila berandu gabe erdaindu zen, hain gogoko baitzuen Jakoben alaba. Eta bera zen bere aitaren etxean ohoragarriena.

²⁰ Hamor eta honen seme Sikem joan ziren hiri-sarrerako plazara eta honela mintzatu zitzaizkien hiritarrei: ²¹ «Gizon horiek bakezale dira. Daudela gurekin lurralde honetan, eta egin dezatela beren bizimodua bertan, nahiko zabala baita gu eta horiek bizitzeko. Horien alabak hartuko ditugu emaztetzat, eta guk geure alabak emango dizkiegu. ²² Baina gizon horiek ez dute onartuko gurekin egotea, herri bakar bat izateko, geure gizonezko guztiak erdaintzen ez baditugu, berak erdaintzen diren bezala. ²³ Horien ondasun eta abere guztiak ere geure izango ditugu. Eman diezaiegun baiezkoa eta bizi bitez gure lurraldean».

²⁴ Hiri-sarrerako plazan bildu ziren guztiak aditu zieten Hamorri eta honen seme Sikemi, eta gizonezko guztiak erdaindu egin ziren.

²⁵ Hirugarren egunean, erdainkuntzagatik minez zeudela, Jakoben bi semek, Simeon eta Lebik, Dinaren nebek, nork bere ezpata hartu eta, eragozpenik gabe hirian sarturik, gizonezko guztiak hil zituzten.

²⁶ Hamor eta honen seme Sikem ere ezpataz hil zituzten; Sikemen etxetik Dina hartu eta atera egin ziren. ²⁷ Jakoben semeek, hildakoen gainetik ibiliz, hiria hustu egin zuten, arreba bortxatu zietelako. ²⁸ Harrapatu egin zituzten hango abere txiki eta handiak, astoak, hirian nahiz landan zeudenak, ²⁹ haien aberastasun guztiak; haien haur eta emazteak bahitu zituzten, eta etxeetako gauza guztiak ostu.

³⁰ Jakobek esan zien Simeoni eta Lebiri:
–Zorigaitza ekarri didazue, gorrotagarri egin bainauzue lurralde honetako jendearentzat, kanaandar eta periztarrentzat. Gizon gutxi dut neurekin; bilduko dira nire aurka, eraso eta galduko naute neure familia osoarekin.

³¹ Haiek esan zioten:
–Emagaldu bezala erabili behar ote zuten gure arreba?

35. atala

¹ Jainkoak esan zion Jakobi: «Jaiki! Igo Betelera, eta zaude han. Egidazu bertan aldarea, Esau zeure anaiarengandik ihesi zindoazelarik agertu zitzaizun Jainko honi».

² Orduan, Jakobek esan zien bere etxekoei eta berekin zeuden guztiei: «Kendu zeuen artetik jainko arrotzak; egin garbikuntza eta aldatu soinekoak.

³ Gero, Betelera igoko gara. Han aldarea egingo diot larrialdi-egunean erantzun zidan Jainkoari, nire ibilbidean neurekin izan baitut».

⁴ Haiek esku artean zituzten jainko arrotzen irudi guztiak eman zizkioten Jakobi, baita belarritakoak ere. Eta Jakobek Sikem inguruko artearen azpian lurperatu zituen.

⁵ Abiatu ziren, bada, eta Jainkoarekiko izuak hartu zuen hirietako jendea: inork ez zien eraso Jakoben semeei. ⁶ Kanaan lurraldean dagoen Luz-era, hau da, Betelera, heldu zen Jakob, berarekin zihoan jende guztiarekin. ⁷ Aldarea eraiki zuen han, eta toki hari El-Betel –hau da, «Betelgo Jainko»– eman zion izen, han agertu baitzitzaion Jainkoa, anaiarengandik ihesi zihoan hartan.

⁸ Egun haietan hil zen Debora, Rakelen inudea. Eta Betel inguruan ehortzi zuten arte baten pean. Jakobek «Negar-Arte» eman zion izen arteari.

⁹ Beste behin ere agertu zitzaion Jainkoa Jakobi, Mesopotamiatik etorri zenean, eta bedeinkatu egin zuen. ¹⁰ Jainkoak esan zion:
«Jakob duzu izena.
Baina ez zara aurrerantzean
Jakob deituko:
Israel
izango duzu izen».

Eta Israel izena eman ondoren, ¹¹ Jainkoak esan zion:
«Ni Jainko Ahaltsua
naiz.
Ondorengo ugari izango duzu.
Are gehiago,
nazio asko sortuko dituzu,
eta erregeak aterako dira
zuregandik.
¹² Zeuri eta zeure ondorengoei
emango dizuet Abrahami eta Isaaki
agindu diedan lurraldea».

¹³ Eta gorantz joan zen Jainkoa, hitz egin zion tokitik. ¹⁴ Jakobek oroitarri bat eraiki zuen Jainkoa mintzatu zitzaion tokian. Haren gainean olioa isuri eta isur-oparia eskaini zion Jainkoari.

¹⁵ Jainkoa mintzatu zitzaioneko tokiari Betel –hau da, «Jainkoaren Etxe»– eman zion izen.

¹⁶ Joan ziren Beteletik eta, oraindik Efratara bidean zirelarik, Rakelek semea izan zuen. Oso erditze mingarria izan zuen. ¹⁷ Erdiminetan zegoela, emaginak esan zion: «Ez izan beldur; mutikoa duzu berriro!»

¹⁸ Hiltzear zegoen Rakel. Azken arnasa emateko zegoela, Ben-Oni –hau da, «Ene oinazetako seme»– eman zion izen; baina aitak Benjamin –hau da, «Eskuineko seme»– eman zion izen.

¹⁹ Hil zen Rakel, eta Efratara, hots, Belenera, bidean ehortzi zuten.

²⁰ Jakobek oroitarri bat eraiki zion hilobi gainean, Rakelen hilobian gaurdaino dirauen oroitarria.

²¹ Joan zen Israel, eta Migdal-Ederrez beste aldean ezarri zuen kanpalekua. ²² Israel lurralde hartan zegoela, Ruben bere aitaren ohaide Bilharekin oheratu zen, eta Israelek jakin egin zuen.

Hamabi izan ziren Jakoben semeak.

²³ Learen semeak Ruben, Jakoben lehen-semea, Simeon, Lebi, Juda, Isakar eta Zabulon izan ziren. ²⁴ Rakelen semeak, Jose eta Benjamin. ²⁵ Rakelen neskame Bilharen semeak, Dan eta Neftali. ²⁶ Learen neskame Zilparen semeak, Gad eta Axer. Hauek dira Jakobi Mesopotamian sortu zitzaizkion semeak.

²⁷ Jakob bere aita Isaakengana heldu zen Mambrera, Kiriat-Arba edo Hebronera, Abraham eta Isaak atzerritar gisa bizi izan ziren lekura. ²⁸ Isaak ehun eta laurogei urtez bizi izan zen. ²⁹ Hil zen Isaak, eta bere arbasoekin elkartu, zahartzaro luze eta betearen ondoren. Bere seme Esauk eta Jakobek ehortzi zuten.

36. atala

¹ Hauek dira Esauren, hots, Edomen ondorengoak. ² Esauk emakume kanaandarrak hartu zituen emaztetzat: Ada, Elon hititaren alaba, Oholibama, Tzibon amortarraren seme zen Anaren alaba,

³ eta Basmat, Ismaelen alaba, Nebaioten arreba. ⁴ Adak Elifaz sortu zion Esauri, Basmatek Reuel, ⁵ eta Oholibamak, Jeux, Jalam eta Korah. Horiek dira Kanaanen Esauri sortu zitzaizkion semeak.

⁶ Bere emazte, seme-alaba eta etxeko denak, eta Kanaanen eskuratu zituen ondasun eta abere guztiak harturik, beste lurralde batera joan zen Esau, Jakob bere anaiarengandik aldenduz. ⁷ Izan ere, ondasun gehiegi zuten elkarrekin bizi ahal izateko, eta atzerritar gisa bizi ziren lurralde hartan ez zuten larrerik aski beren abereentzat.

⁸ Esau, bada, Edom ere zeritzana, Seir mendialdean jarri zen bizitzen.

⁹ Hauek dira edomdarren arbaso Esauren ondorengoak Seir mendialdean. ¹⁰ Hona Esauren semeak: Elifaz, Esauren emazte Adaren semea, eta Reuel, Esauren emazte Basmaten semea.

¹¹ Elifazen semeak Teman, Omar, Tzefo, Gatam eta Kenaz izan ziren. ¹² Bazuen Elifazek ohaide bat ere, Timna izenekoa. Honek Amalek sortu zion. Hauek izan ziren Esauren emazte Adaren ondorengoak.

¹³ Esauren seme Reuelen semeak, berriz, hauek izan ziren: Nahat, Zerah, Xama eta Miza. Hauek izan ziren Esauren emazte Basmaten ondorengoak.

¹⁴ Eta beste hauek izan ziren Tzibonen seme zen Anaren alaba Oholibamak Esau bere senarrari sortu zizkion semeak: Jeux, Jalam eta Korah.

¹⁵ Hauek dira Esauren ondorengoen leinuburuak: Esauren lehen-seme Elifazen jatorritik Teman, Omar, Tzefo, Kenaz, ¹⁶ Gatam eta Amalek. Horiek dira Elifazengandik sorturiko Edomgo leinuburuak, Adaren ondorengoak.

¹⁷ Esauren seme Reuelen jatorritik Nahat, Zerah, Xama eta Miza leinuburuak, Esauren emazte Basmaten ondorengoak.

¹⁸ Eta Anaren alaba Oholibama Esauren emaztearen jatorritik Jeux, Jalam eta Korah leinuburuak.

¹⁹ Horiek dira Esauren ondorengoak, Edomgo leinuburuak.

²⁰ Hona lurralde hartan bizi ziren Seir hortarraren semeak: Lotan, Xobal, Tzibon, Ana, ²¹ Dixon, Etzer eta Dixan. Horiek ziren Seirren ondorengoak, hortarren leinuburuak Edomen. ²² Lotanen semeak Hori eta Hemam izan ziren; Lotanen arreba Timna izan zen. ²³ Xobalen semeak Alban, Manahat, Eval, Xefo eta Onam izan ziren. ²⁴ Tzibonen semeak Aia eta Ana. Ana hau izan zen basamortuan ur beroa aurkitu zuena, bere aita Tzibonen astoak larratzen ari zela. ²⁵ Anak seme-alabak izan zituen: Dixon eta Oholibama. ²⁶ Dixonen semeak Hemdan, Exban, Jitran eta Keran izan ziren. ²⁷ Etzerren semeak Bilhan, Zaaban eta Akan izan ziren. ²⁸ Dixanenak, Utz eta Aran.

²⁹ Hauek dira banan-banan Seir lurraldeko hortarren leinuburuak: Lotan, Xobal, Tzibon, Ana, ³⁰ Dixon, Etzer eta Dixan.

³¹ Hona Edom lurraldean izan ziren erregeak, israeldarrek erregerik izan aurretik:

³² Bela Beorren semea, Dinhaba hirikoa; ³³ Belaren ondoren Jobab, Zerahen semea, Botzrakoa; ³⁴ Jobaben ondoren Huxan, temandarren lurraldekoa; ³⁵ Huxanen ondoren Hadad, Bedaden semea, Abitekoa (honek menderatu zituen madiandarrak Moaben). ³⁶ Hadaden ondoren Samla, Masrekakoa; ³⁷ Samlaren ondoren Saul, Rehobot-Naharrekoa; ³⁸ Saulen ondoren Baal-Hanan, Akborren semea; ³⁹ Baal-Hananen ondoren Hadar, Pau hirikoa (Mehetabel izan zuen emazte, Matreden alaba, eta hau Mezahabena).

⁴⁰ Hauek dira Esauren ondorengoen leinuburuak, beren leinu eta lurraldeei emandako izenen arabera: Timna, Alba, Jetet,

⁴¹ Oholibama, Ela, Pinon, ⁴² Kenaz, Teman, Mibtzar, ⁴³ Magdiel eta Iram. Horiek dira Edomgo leinuburuak, eta horiek eman zieten izena bizi izan ziren lurraldeei. Esau edomdarren arbasoa da.

37. atala

¹ Jakob Kanaanen bizi zen, beraren gurasoak atzerritar gisa ibili ziren lurraldean. ² Hona Jakoben senitartearen historia. Jose, hamazazpi urteko gaztea zelarik, artzaintzan zebilen bere anaiekin, bere aitaren emazte Bilha eta Zilparen semeekin. Josek bere anaien gaiztakeriaren berri ematen zion aitari.

³ Israelek maiteago zuen Jose beste seme guztiak baino, zahartzaroko semea baitzuen, eta jantzi apain bat egina zion.

⁴ Aitak maiteago zuela ikusirik, anaiak gorrotatzen hasi zitzaizkion eta hitza bera ere ukatu egiten zioten.

⁵ Behin batean, Josek amets bat izan zuen eta, kontatu zienean, are gehiago gorrotatu zuten anaiek.

⁶ –Entzun nire ametsa –esan zien–. ⁷ Gari-balak lotzen ari ginen soro erdian. Hartan, nirea jaiki eta zutik jarri zen, eta zuenak nirearen inguruan ahuspeztu ziren.

⁸ Anaiek esan zioten:
–Geure errege edo menderatzaile izan behar ote zaitugu?

Eta are gehiago gorrotatu zuten bere amets eta esanengatik.

⁹ Beste amets bat ere izan zuen eta anaiei kontatu zien, esanez:
–Beste amets bat ere izan dut: Eguzkia, ilargia eta hamaika izar ahuspezten zitzaizkidan aurrean.

¹⁰ Aitari eta anaiei kontatu zienean, aitak esan zion haserre:
–Zer amets da hori? Zure aurrean jarri behar ote dugu zu gurtzeko zeure amak, senideek eta nik neuk?

¹¹ Anaiek bekaitzez begiratzen zioten; aitak, ordea, gauza hauek sarritan hausnartzen zituen.

¹² Joseren anaiak Sikemera joanak ziren, aitaren artaldea larratzera. ¹³ Israelek Joseri esan zion:
–Zure anaiak Sikemen dira ardiak larratzen. Haiengana joan behar duzu.

Josek erantzun zion:
–Prest nauzu.

¹⁴ Aitak esan zion:
–Zoaz zure anaiak eta artaldea nola dabiltzan ikustera, eta ekarri haien berri.

Israelek, bada, Hebron haranetik Sikemera bidali zuen. Hara iristean, ¹⁵ gizon batek landan zehar noraezean ikusi eta galdegin zion:
–Zeren bila zabiltza?

¹⁶ Josek erantzun:
–Neure anaien bila. Esadazu non ari diren larratzen!

¹⁷ Gizonak esan zion:
–Alde egin dute hemendik. Dotanera zihoazela entzun diet.

Joan zen, bada, Jose anaien ondoren eta Dotanen aurkitu zituen.

¹⁸ Anaiek urrutitik ikusi zuten eta, beraiengana hurbildu aurretik, hura hiltzeko akordioa hartu zuten.

¹⁹ –Badator ameslaria –ziotsaten elkarri–. ²⁰ Ea, hil eta jaurti dezagun putzu batera, eta basapiztiaren batek irentsi duela esango dugu. Orduan ikusiko dugu zertan gelditzen diren horren ametsak.

²¹ Hori entzutean, Jose haien eskuetatik libratu nahian hasi zen Ruben.

–Ez dezagun hil! –esan zien–.

²² Ez isuri odolik! Jaurti ezazue eremuko putzu batera, baina ez kalterik egin.

Jose haien eskuetatik libratu egin nahi zuen, aitari itzultzeko.

²³ Honela bada, Jose hurbildu zenean, anaiek soinean zeraman jantzi apain hura kendu zioten, ²⁴ heldu eta putzu batera jaurti zuten. Hutsik zegoen putzua, urik gabe. ²⁵ Ondoren, jateko eseri ziren.

Horretan, Joseren anaiek Galaadetik zetorren ismaeldar bidaiari-talde bat ikusi zuten. Egiptora zihoazen, gameluetan usaingarriak, ukendua eta mirra eramanez. ²⁶ Judak esan zien anaiei: «Zer irabazten dugu geure anaia hil eta beraren heriotza ezkutatuz? ²⁷ Ea, sal diezaiegun ismaeldarrei, kalterik egin gabe, anaia hau geure odolekoa dugu eta».

Amore eman zuten anaiek. ²⁸ Honela, madiandar merkatariak handik igaro zirenean, Jose putzu lehorretik atera eta zilarrezko hogei txanponetan saldu zieten ismaeldarrei. Hauek Egiptora eraman zuten.

²⁹ Rubenek, putzura itzuli zenean, ez zuen Jose barruan aurkitu. Orduan, soinekoak urratu ³⁰ eta, anaiengana itzulirik, esan zien: «Ez dago mutikoaren arrastorik! Zer egin behar dut nik orain?»

³¹ Orduan, aker bat hil eta Joseren jantzia harturik, akerraren odoletan busti zuten. ³² Gero, aitari bidali zioten mezu honekin: «Jantzi hau aurkitu dugu; ikus zure semearena den ala ez».

³³ Jakobek ikusi eta esan zuen: «Nire semearena da. Basapiztiaren batek txikitu eta irentsi dit».

³⁴ Jakobek bere jantziak urratu zituen. Gero, doluz jantzirik, egunetan egin zuen negar bere semearengatik. ³⁵ Seme-alaba guztiek kontsolatu nahian jardun arren, berak ez zuen nahi izan. Honela zioen: «Ez! Doluminez jaitsiko naiz Hildakoen Egoitzara, nire semearengana». Eta negarrari ematen zion.

³⁶ Bien bitartean, Egiptora iritsi ondoren, madiandarrek faraoiaren funtzionario eta guardiaburu zen Potifarri saldu zioten Jose.

38. atala

¹ Garai hartan, Juda bere anaiengandik aldendu eta Hira izeneko Adulamgo gizon baten etxera joan zen bizitzera.

² Han, Xua deituriko kanaandar baten alaba ezagutu zuen. Judak emaztetzat hartu eta elkarrekin bizi izan ziren. ³ Haurdun gelditu zen emakumea eta semea izan zuen. Judak Er eman zion izen. ⁴ Berriro ere haurdun gelditu eta emazteak beste seme bat izan zuen, eta Onan eman zion izen. ⁵ Izan zuen beste seme bat ere eta Xela eman zion izen. Hau sortu zuenean, Keziben zegoen Juda.

⁶ Bere lehen-seme Er, Tamar izeneko emakume batekin ezkondu zuen Judak. ⁷ Baina Errek, Judaren lehen-semeak, oker jokatu zuen Jainkoaren begi aurrean, eta hilarazi egin zuen Jaunak. ⁸ Orduan, Judak esan zion Onani: «Ezkon zaitez zeure anaiaren emaztearekin, eta bete koinatuari dagokion eginbidea, anaiari ondorengoa emateko».

⁹ Baina bazekien Onanek semea ez zuela berea izango. Horregatik, koinatarekin etzaten zen bakoitzean, lurrera isurtzen zuen hazia, bere anaiari ondorengorik ez emateko. ¹⁰ Jaunak ez zuen atsegin izan hark egiten zuena, eta hilarazi egin zuen hura ere.

¹¹ Ondoren, Judak Tamar bere errainari esan zion: «Itzuli aitaren etxera eta bizi han alargun gisa nire seme Xela handi egin arte».

Beste anaiak bezala hilko zen beldurrez esan zion hau. Tamar, beraz, bere aitaren etxera itzuli zen.

¹² Denboraldi luze baten ondoren, hil zen Judaren emaztea, Xuaren alaba. Dolualdia bukatu zuenean, Timnara igo zen Juda ardi-moztera Adulamgo bere adiskide Hirarekin. ¹³ Tamarri esan zioten aitaginarreba ardi-moztera zihoala Timnara.

¹⁴ Orduan, Tamar, alargun-soinekoak erantzi eta, inork ez antzemateko bere burua zapiz estalirik, Timna bidean dagoen Enaim hiriko sarreran jarri zen. Izan ere, Xela handi egin zela ikusten zuen, baina ez ziotela senartzat ematen.

¹⁵ Judak ikusi eta emagaldutzat hartu zuen, estalia baitzuen aurpegia. ¹⁶ Ez zen ohartu bere erraina zela. Hala, hurbildu eta esan zion:
–Uztazu zurekin oheratzen.

Hark galdetu zion:
–Zer emango didazu ordainetan?

¹⁷ Judak erantzun:
–Artaldeko antxume bat bidaliko dizut.

Tamarrek, orduan:
–Baina beste zerbait utzi beharko didazu bahituran, antxumea bidali bitartean.

¹⁸ Judak erantzun:
–Zer uztea nahi duzu?

Eta Tamarrek:
–Zeure zigilua bere lokarriarekin, eta eskuan daramazun makila.

Eman zizkion Judak, elkartu eta haurdun utzi zuen.

¹⁹ Orduan, alde egin zuen Tamarrek. Estaltzen zuen zapia kendu eta alargun-soinekoak jantzi zituen berriro.

²⁰ Gerora, antxumea igorri zuen Judak Adulamgo adiskidearen bidez, emakumeagandik bahitura jasotzeko, baina ez zuen aurkitu. ²¹ Adiskideak bertako jendeari galdegin zion:
–Non da Enaimen, bide-bazterrean, egon ohi zen emagaldua?

Haiek erantzun zioten:
–Hemen ez da inoiz emagaldurik egon.

²² Judarengana itzuli eta esan zion:
–Ez dut aurkitu; gainera, bertako jendeak dioenez, han ez da inoiz emagaldurik izan.

²³ Orduan, Judak esan zuen:
–Ba, jaso ditzala beretzat; ez gaitu barregarri utziko. Dena den, bidali diot antxumea eta ez duzu aurkitu.

²⁴ Handik hiru hilabetera, berri hau eman zioten Judari:
–Tamar, zure erraina, emagaldu bihurtu da eta, horren ondorioz, haurdun dago.

Judak esan zuen:
–Kanpora atera eta erre dezatela.

²⁵ Kanpora zeramatela, Tamarrek bere aitaginarrebari mandatu hau bidali zion: «Gauza hauen jabe denarengandik nago haurdun. Ikus norenak diren zigilua, honen lokarria eta makila».

²⁶ Ikusi zituenean, Judak esan zuen:
–Berak du arrazoia; okerra nirea da, ez baitiot neure seme Xelari emaztetzat eman.

Orduz gero, ez zuen harremanik izan bere errainarekin.

²⁷ Erditze-garaia iritsi zitzaionean, Tamarrek bikiak zituen bere erraietan. ²⁸ Erditzerakoan, bikietariko batek eskua atera zuen; emaginak heldu eta hari gorri bat lotu zion, esanez: «Hau da lehenbizi atera dena».

²⁹ Baina hark eskua atzeratu eta anaia irten zen lehenago. Emaginak esan zuen: «Hik bai duala urratu irtenbidea!»

Horregatik, Peretz, «Urradura», eman zioten izena.

³⁰ Ondoren, anaia irten zen, hari gorria eskuan zuela. Eta Zerah eman zioten izena.

39. atala

¹ Jose Egiptora eraman zuten ismaeldarrek. Egiptoar batek, Potifarrek hain zuzen, faraoiaren funtzionario eta guardiaburuak, erosi zien.

² Bere nagusi egiptoarraren etxean bizi zen Jose. Dena ongi ateratzen zitzaion, Jauna berekin baitzuen.

³ Ohartu zen nagusia Josek berekin zuela Jauna eta denetan ongi ateratzen laguntzen ziola. ⁴ Josek, bada, Potifarren estimua irabazi zuen, eta honek bere zerbitzurako hartu eta etxezain egin zuen eta ondasun guztien arduradun.

⁵ Orduz gero, Jose zela eta, Jaunak egiptoarraren etxea bedeinkatu egin zuen, etxean nahiz landan zituen gauza guztiak bedeinkatu zituen. ⁶ Dena Joseren gain utzi zuen, bada, Potifarrek eta aurrerantzean ez zen ezertaz arduratu, berak jaten zuenaz izan ezik.

Itxura ederrekoa zen Jose.

⁷ Denboralditxo bat iragan ondoren, nagusiaren emazteak, Joserengan begiak jarri eta esan zion:
–Zatoz nirekin ohera.

⁸ Josek ezezkoa eman zion, esanez:
–Nire nagusiak ez du etxeko ezeren ardurarik, nire gain utzi baitu den-dena. ⁹ Etxe honetan ez da ni baino goragokorik, eta ez dit ezer galarazi zeu izan ezik, bere emazte zaituelako. Nolatan egin, bada, halako gaiztakeriarik? Nolatan egin bekatu Jainkoaren aurka?

¹⁰ Egunero esan eta esan ari zitzaion arren, Josek ez zion onartu berarekin oheratzea.

¹¹ Behin batean, etxean sartu beharra izan zuen Josek, lanarengatik. Ez zegoen une hartan beste zerbitzaririk barruan. ¹² Orduan, nagusiaren emazteak soinekotik heldu eta esan zion: «Zatoz nirekin!» Baina Josek soinekoa haren eskuetan utzi eta ihes egin zuen etxetik.

¹³ Andreak, bere eskuetan soinekoa utzita kanpora ihes egin ziola ikusirik, ¹⁴ etxeko zerbitzariei oihu egin zien, deiadarka esanez: «Begira hebrear hau! Gure lepotik barre egiteko ekarri digute! Nirekin oheratu nahi zuen, baina oihuka hasi natzaio

¹⁵ eta, nire oihu eta deiadarrak entzutean, bere soinekoa utzi eta ihes egin du kanpora».

¹⁶ Bere aldamenean ezarri zuen Joseren soinekoa, senarra etxeratu arte. ¹⁷ Honi gauza bera kontatu zion: «Zuk ekarri diguzun esklabo hebrear hori nirekin gozatzeko asmoz etorri zait, ¹⁸ baina oihuka eta deiadarka hasi naizenean, bere soinekoa utzi eta ihes egin du kanpora».

¹⁹ «Hara zer egin didan zure esklaboak» ziotson emazteak. Hitz hauek aditzean, haserre bizitan jarri zen nagusia.

²⁰ Jose atxilotu eta erregearen presoak zeuden kartzelan sartu zuen.

Jose kartzelan preso zegoen. ²¹ Alabaina, Jauna berekin zuen eta bere onginahia agertu zion. Hala, kartzelako arduradunaren estimua irabazi ahal izan zuen, ²² eta honek bere gain utzi zion preso guztien ardura. Han barruan egiten zen guztia, Joseren aginduz egiten zen. ²³ Kartzelako arduradunak ez zion Joseri bere gain utzitako ezeren konturik eskatzen. Berekin zuen, bai, Jauna, eta egiten zuen guztietan ongi ateratzen laguntzen zion.

40. atala

¹ Gertakari hauen ondoren, Egiptoko erregearen edarizain eta okinen arduradunek iraindu egin zuten beren nagusi erregea. ² Haserretu zen faraoia bi zerbitzarion aurka ³ eta atxilotu egin zituen guardiaburuaren etxeko kartzelan ezarriz, Jose preso zegoen tokian hain zuzen. ⁴ Guardiaburuak Joseren ardurapean utzi zituen.

Denboraldi bat preso egon ondoren, ⁵ bi zerbitzariek amets egin zuten gau berean; bakoitzaren ametsak bere esanahi berezia zuen. ⁶ Goizean etortzean, kezkati aurkitu zituen Josek ⁷ bere nagusiaren etxean kartzelatuak zeuden faraoiaren funtzionarioak eta galdegin zien:
–Zergatik zaudete hain aurpegi-ilun?

⁸ Haiek erantzun zioten:
–Amets egin dugu, eta ezin digu inork esanahia argitu.

Josek esan zien:
–Jainkoari dagokio ametsen esanahia argitzea. Ea, konta iezazkidazue.

⁹ Edarizainen arduradunak bere ametsa kontatu zion:
–Niri, neure ametsean, mahatsondo bat agertu zitzaidan; ¹⁰ hiru aihen zituen mahatsondoak. Kimuberritu zen, loratu eta ondu egin ziren mahats-mordoak. ¹¹ Nik faraoiaren edalontzia nuen eskuan; mahats-mordoak hartu nituen eta, edalontzi gainean zukuturik, edalontzia faraoiaren eskuetan ezarri nuen.

¹² Josek esan zion:
–Hona argibidea. Hiru aihenek hiru egun adierazten dute.

¹³ Hiru egun barru, faraoiak goraltxatu egingo zaitu eta lehengo karguan jarriko: faraoiaren eskuetan edalontzia ipiniko duzu, edarizainen arduradun zinenean bezala. ¹⁴ Oroit zaitez nitaz orduan, ongi doakizunean; egidazu, arren, mesede hau: mintza zakizkio faraoiari nire alde, hemendik atera nazan.

¹⁵ Indarrez bahitu ninduten israeldarren lurraldean, eta hemen ere ez dut kartzelan sartzea merezi duenik deus egin.

¹⁶ Joseren argibidea egokia zela ikusirik, okin-arduradunak esan zion:
–Ba, nik neure ametsean hiru saski opil neuzkan buru gainean. ¹⁷ Goreneko saskian, faraoiarentzat okinak egin ohi dituen jaki guztietatik zegoen, eta txoriek nire buru gaineko saskitik jaten zuten.

¹⁸ Josek esan zion:
–Hona argibidea. Hiru saskiok hiru egun adierazten dute. ¹⁹ Hiru egun barru, faraoiak goraltxatu egingo zaitu: zuhaitz batetik urkatuko zaitu eta txoriek haragia jango dizute.

²⁰ Hiru egunen buruan, faraoiak urtebetetze-eguna ospatu zuen eta bazkari eder bat antolatu bere funtzionario guztientzat. Hauen aurrean edarizainen eta okinen arduradunak goraltxatu zituen:

²¹ edarizainen arduraduna bere karguan ezarri zuen berriro, faraoiari edaria zerbitzatzeko; ²² okin-arduraduna, aldiz, urkarazi egin zuen, Josek adierazi bezala. ²³ Edarizainen arduraduna, ordea, ez zen Josez batere oroitu.

41. atala

¹ Handik bi urtera, amets bat izan zuen faraoiak. ² Nilo ibai ondoan zegoela, Nilotik atera eta ibaiertzean larrean hasi ziren zazpi behi ikusi zituen, itxura ederrekoak eta guriak. ³ Ondoren, beste zazpi behi irten ziren Nilotik, itxura txarrekoak eta argalak, eta beste behien ondoan jarri ziren, ibaiertzean. ⁴ Itxura txarreko eta argal hauek irentsi egin zituzten beste eder eta guri haiek. Une horretan, esnatu egin zen faraoia.

⁵ Berriro lokartu eta amets egin zuen. Gerri beretik, zazpi galburu aletsu eta mardul sortu ziren; ⁶ ondoren, beste zazpi galburu mehar sortu ziren, haize erreak ihartuak. ⁷ Zazpi galburu meharrok irentsi egin zituzten beste aletsu eta bete haiek. Une horretan esnatu eta ametsa izan zela ohartu zen faraoia.

⁸ Eguna zabaldu zuenean, oso urduri zegoen faraoia eta, Egiptoko azti eta jakintsu guztiei deiturik, ametsa kontatu zien. Baina inor ez zen gauza izan faraoiaren ametsak argitzeko.

⁹ Orduan, edarizainen arduraduna mintzatu zitzaion, esanez: «Gaur datorkit burura neure errua.

¹⁰ Faraoi jauna, okin-arduraduna eta bion aurka haserretu zinen hartan, guardiaburuaren kartzelara eraman gintuzun. ¹¹ Gau batean, amets egin genuen biok, bakoitzaren ametsa bere esanahi bereziarekin. ¹² Bazen han gurekin hebrear gazte bat, guardiaburuaren esklaboa. Kontatu genizkion geure ametsak, eta hark bakoitzaren esanahia argitu zigun. ¹³ Eta gertatu ere, berak eman zigun argibidearen arabera gertatu zitzaigun: ni neure karguan ezarri ninduzun berriro; bestea, aldiz, urkatu».

¹⁴ Faraoiak Joseren bila joateko agindu zuen eta berehala kartzelatik atera zuten. Bizarra moztu, arropak aldatu eta faraoiagana eraman zuten.

¹⁵ Honek esan zion:
–Amets bat izan dut, eta ez dut inor aurkitu esanahia argitzeko gauza denik. Ametsa entzun orduko, ba omen dakizu zuk haren esanahia.

¹⁶ Josek ihardetsi zion:
–Nik ez, faraoi jauna; Jainkoak berak emango dizu erantzuna zeure onerako.

¹⁷ Faraoiak kontatu zion: «Nire ametsean, Nilo bazterrean nengoela, ¹⁸ zazpi behi guri eta eder ibaitik atera eta larrean hasi ziren. ¹⁹ Ondoren, beste zazpi behi itxura txarreko eta argal atera ziren. Haiek bezain eskasik ez zen inoiz ordu arte ikusi Egipto lurraldean. ²⁰ Behi argal eta eskas hauek, ordea, lehengo zazpi behi guriak irentsi zituzten. ²¹ Eta, sabelean eduki arren, ez zitzaien igartzen, lehen bezain itxura txarra baitzuten. Une horretan esnatu nintzen.

²² «Amets egin nuen berriro: gariaren gerri beretik zazpi galburu aletsu eta eder erne ziren. ²³ Ondoren, beste zazpi galburu erne ziren: zimel, mehar eta haize erreak ihartuak. ²⁴ Zazpi galburu mehar hauek irentsi egin zituzten beste zazpi eder haiek. Azaldu dizkiet aztiei ametsok, baina ezin izan dit inork berorien esanahia adierazi».

²⁵ Josek esan zion faraoiari: «Bat bera dira, faraoi jauna, zure ametsak: Jainkoak zer egingo duen jakinarazten dizu.

²⁶ Zazpi behi ederrak zazpi urte dira, zazpi galburu ederrak bezalaxe, bat bera baita bi ametsen esanahia. ²⁷ Hauen ondoren etorritako zazpi behi eskas eta argalak ere zazpi urte dira, eta zazpi galburu mehar eta haize erreak ihartuak beste zazpi urte: zazpi gose-urte.

²⁸ Esaten dizudan honetan, faraoi jauna, Jainkoak zer egingo duen jakinarazi dizu. ²⁹ Begira, zazpi urtetan asetasun handia izango da Egipto lurralde osoan. ³⁰ Ondoren, beste zazpi urte etorriko dira: aurreko asetasunaren aztarnarik ere ez da geldituko, goseak jota utziko baitu lurraldea. ³¹ Aurrerantzean, asetasuna zer denik ere ez da jakingo ondoren etorriko den goseteagatik, hain larria izango baita. ³² Eta amets bat bera behin eta birritan egiteak, Jaunak erabakia duela eta betetzeko prest dagoela adierazten du. ³³ Orain, beraz, faraoi jauna, hauta ezazu gizon argi eta jakintsua, eta emaiozu aginpidea Egipto guztiaren gain. ³⁴ Ezar itzazu gainbegiraleak, zazpi urteko asealdian lurreko emaitzetatik bosteko baten zerga bil dezaten. ³⁵ Etortzeko diren urte on horietan, janari ugari jaso eta bil dezatela zure ardurapean, eta hirietan gorde. ³⁶ Horrela, janari hori gorderik geldituko da Egipto lurraldean izango diren zazpi gose-urteetarako, eta goseteak ez du lurralde hau hondatuko».

³⁷ Ongi iruditu zitzaion proposamena faraoiari, baita honen funtzionarioei ere. ³⁸ Beraz, faraoiak esan zien: «Aurki ote genezake Jainkoaren espiritua honek bezala izango duen gizonik?»

³⁹ Eta Joseri esan zion: «Ez daiteke inor zu baino gizon argi eta zuhurragorik izan, Jainkoak gauza guztietan aditua izatea eman dizunez gero. ⁴⁰ Zeu izango zara, bada, nire jauregiko buru, eta zuk esana egingo du herri osoak. Neu bakarrik izango nauzu gainetik, errege naizenez. ⁴¹ Hara, Egipto osoaren gain ematen dizut agintea».

⁴² Hau esanik, faraoiak bere behatzetik eraztuna atera eta Joserenean ezarri zuen; liho finezko arropak jantzarazi zizkion eta urrezko lepoko katea ipini.

⁴³ Gero, bere bigarren zalgurdira igoarazi zuen, aurretik oihuka zihoazkiolarik: «Kontuz!»

Honela eman zion faraoiak Joseri agintea Egipto osoaren gain.

⁴⁴ Esan zion era berean: «Neu nauzu faraoia, baina zure baimenik gabe ezin izango du inork behatz txikia ere altxatu Egipto lurralde guztian».

⁴⁵ Faraoiak Tzafnat-Panea izena ezarri zion Joseri, eta Asenat, On hiriko apaiz Poti-Feraren alaba, eman zion emaztetzat. Beraz, Egiptoko agintari gertatu zen Jose. ⁴⁶ Hogeita hamar urte zituen faraoiaren, Egiptoko erregearen, aurrera eraman zutenean.

Faraoiagandik alde egin eta berehala, Egipto lurralde guztiaren itzulia egin zuen. ⁴⁷ Zazpi urte oparo haietan uzta ugaria eman zuen lurrak. ⁴⁸ Eta zazpi urte oparo haietan jangai ugari bildu zuen Josek, eta hirietan gorde, hiri bakoitzean inguruko soroetan bildutakoa. ⁴⁹ Erruz pilatu zuen garia, itsas hondarra bezain ugari. Hain ugaria zenez, kontatzeari ere utzi egin behar izan zion.

⁵⁰ Gosete-urteak iritsi aurretik, bi seme sortu zizkion Joseri Asenatek, On hiriko apaiz Poti-Feraren alabak. ⁵¹ Lehen-semeari Manases eman zion izen, esanez: «Jainkoak ahantzarazi dizkit neure atsekabe eta ahaide guztiak».

⁵² Bigarrenari Efraim eman zion izen, esanez: «Jainkoak fruitua emanarazi dit neure atsekabeen lurralde honetan».

Jakobek bere semeak Egiptora bidali

⁵³ Amaitu ziren Egipton ugaritasunezko zazpi urteak, ⁵⁴ eta urritasunezko zazpi urteak hasi ziren, Josek esan bezala. Gosetea nagusitu zen lurralde guztietan; Egipto osoan, ordea, ez zen ogirik falta.

⁵⁵ Gerora, Egipto lurralde guztira ere hedatu zen gosetea, eta herria faraoiari joan zitzaion oihuka ogi eske. Faraoiak esan zien: «Zoazte Joserengana eta egizue berak esandakoa».

⁵⁶ Gosetea lurralde osora zabaltzean, Josek aletegi guztiak ireki eta alea egiptoarrei saldu zien. Gosetea gero eta latzagoa zen Egipto aldean.

⁵⁷ Beste lurraldeetatik ere jende asko zetorren Egiptora Joseri alea erostera, latza baitzen gosetea alde guztietan.

42. atala

¹ Jakin zuen Jakobek bazela Egipton garia, eta honela mintzatu zitzaien semeei: «Zertan zaudete elkarri begira? ² Egipton garia badela jakin dut. Jaitsi, bada, garia erostera, bizi ahal gaitezen eta ez goseak hil».

³ Jaitsi ziren, bada, Joseren hamar senideak Egiptora garia erostera. ⁴ Jakobek ez zuen Benjamin, Joseren anaia, beste senideekin bidali nahi izan, zorigaitzen bat gertatuko ote zitzaion beldurrez.

⁵ Besteak bezala, beraz, Israelen semeak ere Egiptora joan ziren garia erostera, Kanaan lurraldean gosete handia zenez gero.

⁶ Jose zen lurralde hartako nagusia; berak saltzen zion garia jende guztiari. Heldu ziren, bada, Joseren senideak eta ahuspeztu egin zitzaizkion. ⁷ Ikusi orduko ezagutu zituen Josek bere senideak. Baina ez zien bere burua ezagutarazi; gainera, zakar mintzatu zitzaien:
–Nondik zatozte?

Haiek erantzun:
–Kanaan lurraldetik, garia erostera.

⁸ Ezagutu zituen, bai, Josek bere senideak, baina hauek ez bera. ⁹ Jose haietaz izandako ametsez oroitu zen, eta honela hitz egin zien:
–Zelatariak zarete zuek, lurralde honetako alderdi zaindu gabeak miatzera etorriak.

¹⁰ Haiek erantzun:
–Ez, jauna; zure zerbitzariok garia erostera etorri gara. ¹¹ Aita bat beraren semeak gaituzu; gizon zintzoak gara eta ez zelatariak.

¹² Josek esan zien:
–Ez horixe! Zuek lurralde honetako alderdi zaindu gabeak miatzera etorri zarete.

¹³ Haiek, ordea:
–Zure zerbitzariok hamabi ginen, aita bat beraren semeak, Kanaan lurraldekoak; gazteena aitarekin da orain eta bestea ez da gure artean.

¹⁴ Josek, berriro:
–Horixe zelatariak zaretela! ¹⁵ Eta besterik frogatu nahi baduzue, ekatzue hona zeuen anaia gazteena. Bien bitartean, ala faraoia!, ez zarete hemendik aterako. ¹⁶ Bidali zeuetariko bat anaiaren bila; gainerakoak preso geldituko zarete; honela frogatuko duzue egia diozuela. Bestela, ala faraoia!, zelatariak zarete.

¹⁷ Eta kartzelara sartu zituen hiru egunerako.

¹⁸ Hirugarren egunean Josek esan zien: «Egizue nire esana eta bizirik aterako zarete, nik neuk ere begirune baitiot Jainkoari.

¹⁹ Egia baldin badiozue, geldi bedi zuetariko bat preso, guztiok egon zareten kartzela horretan. Gainerakook joan zintezkete garia eramatera etxekoen gosea asetzeko. ²⁰ Gero, ekarri zeuen anaia gazteena. Orduan frogatuko duzue egia diozuela eta ez zarete hilko».

Onartu zuten proposamena. ²¹ Bien bitartean honela ziotsoten elkarri: «Ai ene! Geure anaiari eginikoa ari gara ordaintzen. Estuasunean ikusi eta erreguka ari zitzaigunean, ez genion jaramonik egin. Hara nondik datorkigun oraingo larrialdi hau!»

²² Rubenek esan zien: «Esan nizuen nik mutikoari kalterik ez egiteko, baina ez zenidaten jaramonik egin. Orain, haren heriotzaren kontua eskatzen zaigu».

²³ Ez zekiten Josek ulertzen ziela, itzultzaile baten bitartez mintzatzen baitzitzaien.

²⁴ Josek, haiengandik urrunduz, negarrari eman zion. Gero, berriro etorri eta beraiekin mintzatzen jarraitu zuen. Azkenik, Simeon hartu eta beraien aurrean atxilotu zuen.

²⁵ Gero, haien zakuak gariz bete, bakoitzari bere dirua itzuli eta biderako jan-edariak emateko agindu zuen. Eta hala egin zieten.

²⁶ Zakuak asto gainean kargatu eta alde egin zuten.

²⁷ Gaua igarotzeko gelditu zirenean, batek, astoari pentsua emateko zakua ireki zuelarik, dirua zaku-muturrean aurkitu zuen. ²⁸ Anaiei esan zien:
–Dirua itzuli egin didate. Begira nire gari-zakua.

Asaldaturik eta zur eta lur eginik, honela ziotsoten elkarri:
–Zergatik egin ote digu hau Jainkoak?

²⁹ Kanaan lurraldera iristean, beren aita Jakobi kontatu zioten gertatutako guztia, esanez: ³⁰ «Lurralde hartako jaun den gizonak zakar hitz egin digu, eta zelataritzat hartu gaitu. ³¹ Guk, gizon zintzoak garela eta ez zelatariak esan diogu. ³² Hamabi anaia ginela, aita bat beraren seme; anaia bat ez zegoela jadanik gurekin eta gazteena aitarekin zela Kanaanen. ³³ Orduan, lurralde hartako jaun den gizonak esan digu: “Honela jakingo dut gizon zintzoak zaretela: zuetako bat nirekin geldituko da; besteok hartu etxekoen gosea asetzeko garia eta joan. ³⁴ Ekardazue gero zeuen anaia gazteena, eta orduan jakingo dut zelatariak ez, baizik gizon zintzoak zaretela. Ondoren itzuliko dizuet anaia, eta lurralde honetan ibili ahal izango zarete”».

³⁵ Zakuak husterakoan, nork bere diru-zorroa zaku-muturrean zeukan. Diru-zorroak ikustean, beldurtu egin ziren aita-semeak. ³⁶ Orduan, Jakobek esan zien:
–Semerik gabe utzi behar nauzue: Jose falta dut, Simeon ere bai eta, orain, Benjamin kendu nahi didazue. Zoritxarra zoritxarraren gain niretzat!

³⁷ Rubenek esan zion aitari:
–Utzi Benjamin nire kontu, eta neuk itzuliko dizut. Itzuliko ez banizu, hil nire bi semeak!

³⁸ Jakobek, orduan:
–Ez da jaitsiko nire semea zuekin, hila baitu bere anaia eta bera bakarrik gelditzen zait Rakelengandik. Bidean zoritxarren bat gertatuko balitzaio, agure hau Hildakoen Egoitzara jaitsaraziko zenukete atsekabez.

43. atala

¹ Gosetea latza zen Kanaan lurraldean.

² Egiptotik ekarritako garia ahitu zenean, Jakobek bere semeei esan zien:
–Zoazte berriro garia erostera.

³ Judak erantzun zion:
–Gizon hark argi eta garbi esan zigun bere aurrera ez agertzeko, anaia gurekin eraman gabe.

⁴ Beraz, anaia bidali nahi baduzu, jaitsiko gara garia erostera. ⁵ Baina nahi ez baduzu, ez gara jaitsiko, gizon hark bere aurrera ez agertzeko esan baitzigun, anaia gurekin eraman ezean.

⁶ Israelek esan zuen:
–Eta zergatik esan behar zenioten gizon hari beste anaia bat zenutela? Jota utzi nauzue.

⁷ Haiek erantzun:
–Gizon hura galde eta galde ari izan zitzaigun gutaz eta gure etxekoez: «Bizi al duzue oraindik aita? Beste anaiarik ba al duzue?» Eta galderei erantzun besterik ez genuen egin. Burutik pasako al zitzaigun, bada, anaia eramateko esango zigunik?

⁸ Judak bere aita Israeli esan zion:
–Bidali mutikoa nirekin. Abia gaitezen. Bestela denok hilko gara: zu, gu eta gure umeak. ⁹ Neure gain hartzen dut zure semearen erantzukizuna; neuri eskatu kontuak. Itzultzen ez badizut eta aurrera ekartzen ez, errudun izango nauzu betiko!

¹⁰ Hainbeste luzatu ez bagina, honezkero egina genukeen birritan ere joan-etorria.

¹¹ Aita Israelek esan zien:
–Beharrezkoa baldin bada, joan, hartu zorroetan lurreko fruiturik hoberenak eta eskaini oparia gizon hari: ukendu, ezti, usaingarri, mirra, intxaur eta almendrak, denetik pixka bat.

¹² Hartu dirua ere eta itzuli zeuen zaku-muturrean ekarritakoa, okerren bat izan da eta. ¹³ Eraman zeuen anaia eta itzuli gizon harengana. ¹⁴ Jainko ahaltsua lagun, aurki dezazuela gupida gizon haren aurrean, eta Benjaminekin eta beste anaiarekin, Simeonekin, itzuli etxera. Niri dagokidanez, semerik gabe gelditu behar badut, geldi nadila.

¹⁵ Oparia, dirua eta Benjamin berekin harturik, Egiptora jaitsi ziren Jakoben semeak eta Joseren aurrera aurkeztu.

¹⁶ Ikusi zuen Josek Benjamin ere haiekin zela, eta jauregiko arduradunari esan zion: «Eramatzazu gizon hauek etxera; hil abere bat eta atondu, nirekin bazkalduko baitute gaur».

¹⁷ Bete zuen etxeko arduradunak Josek agindua, eta etxera eraman zituen. ¹⁸ Beldurtu ziren Joseren senideak haren etxera eraman zituztenean. Pentsatu zuten: «Gari-zakuetan aurreko txandan itzulitako diruarengatik eramaten gaituzte. Orain, gainera oldartuko zaizkigu, esklabotzat hartzeko, geure asto eta guzti».

¹⁹ Beraz, etxean sartzean, Joseren etxeko arduradunari hurbildu eta esan zioten: ²⁰ «Entzun, jauna. Aurreko txandan jaitsi ginen hona garia erostera. ²¹ Gaua igarotzeko geldialdia egitean, gari-zakuak ireki genituen eta nork bere dirua aurkitu zuen zaku-muturrean. Hemen itzultzen dizugu orain,

²² eta beste horrenbeste dakargu janaria erosteko. Ez dakigu nork ezarri zuen dirua gari-zakuetan».

²³ Etxeko arduradunak honela esan zien: «Zaudete lasai! Ez kezkatu! Zeuen Jainkoak, zeuen aitaren Jainkoak, ezarriko zizuen altxor hori gari-zakuetan, nik jasoa baitut zuen dirua».

Simeon aske utzi eta ²⁴ denak Joseren etxean sarrarazi zituen. Gero, ura ekarri zien oinak garbitzeko eta belarra astoei jaten emateko.

²⁵ Otordua han egingo zutela jakitean, senideek opariak prestatu zituzten, Jose eguerdirako etorri zain zeuden bitartean.

²⁶ Jose etxera iristean, opariak eskaini zizkioten eta lurreraino ahuspeztu zitzaizkion. ²⁷ Agurtu ondoren, Josek galdetu zien:
–Eta ongi al da aipatu zenidaten aita zaharra? Bizi al da oraindik?

²⁸ –Zure zerbitzari den gure aita bizi da, bai, oraindik, eta ongi dago –erantzun zioten, berriro makurtuz eta ahuspeztuz.

²⁹ Gero, Josek, ama berarengandiko senide zuen Benjaminengan begiak jarririk, esan zuen:
–Hori al da zuek aipatu zenidaten anaia gazteena? Bejondaiala, seme!

³⁰ Anaiaz bihotz-hunkiturik, negargurak eman zion eta, presaka bere gelara joanez, negar egin zuen.

³¹ Gero, aurpegia garbituz, gelatik atera eta, adore harturik, bazkaria zerbitzatzeko agindu zuen.

³² Aparte eman zioten jaten Joseri, aparte bere anaiei eta aparte Joseren gonbidatu egiptoarrei. Izan ere, egiptoarrei ez zaie zilegi hebrearrekin batera jatea; beren erlijio-ohiturek galarazten diete. ³³ Anaiak Joseren aurrez aurre zeuden eseriak, zaharrenetik gazteenera, eta harriturik elkarri begira. ³⁴ Bere aurrean zituen janarietatik zerbitzarazi zien Josek; Benjamini eman zion zatia besteena baino bost aldiz handiagoa zen. Alai-alai jartzeraino edan zuten elkarrekin.

44. atala

¹ Josek agindu hau eman zion etxeko arduradunari: «Bete leporaino janariz gizon hauen zakuak, ezarri bakoitzari bere dirua zaku-muturrean,

² eta diruarekin batera nire edalontzia, zilarrezkoa, gazteenaren zaku-muturrean».

Hark Joseren esana bete zuen.

³ Biharamun goizean bidali zituzten Joseren senideak beren astoekin.

⁴ Oraindik hiritik urrutira gabe zeudela, Josek etxeko arduradunari esan zion: «Zoaz gizon horien atzetik eta, atzemandakoan, esaiezu: Zergatik itzuli duzue gaizkia ongiaren truke?

⁵ Zergatik ostu diozue nire nagusiari, edateko eta etorkizuna iragartzeko erabiltzen duen edalontzia? Benetan oso gaizki jokatu duzue!»

⁶ Harrapatu zituen etxeko arduradunak, eta agindu bezala mintzatu zitzaien. ⁷ Haiek erantzun:
–Ez zaitez horrela mintza, jauna! Zure zerbitzariok ez gara horrelakorik egiteko gauza! ⁸ Aurrekoan gure zaku-muturrean aurkitutako dirua ere Kanaandik ekarri dizugu. Nola ostuko genuen, bada, zilar edo urrerik zure nagusiaren etxean? ⁹ Beraz, gutariko bati edalontzia aurkitzen bazaio, hila bedi; eta gu geu, jauna, zure esklabo bihurtuko gara.

¹⁰ Etxeko arduradunak, orduan:
–Ongi da! Baina edalontzia aurkitzen zaion hura bakarrik bihurtuko da nire esklabo; besteok errugabe izango zarete.

¹¹ Berehala, nork bere zakua lurrera eraitsi eta ireki egin zuen. ¹² Gizonak anaia guztien zakuak ikertu zituen. Benjaminen zakuan aurkitu zuten edalontzia.

¹³ Orduan, anaiek beren jantziak urratu zituzten eta, nork bere astoa kargaturik, hirira itzuli ziren. ¹⁴ Juda eta beste anaiak Joseren etxean sartu –hantxe baitzegoen oraindik Jose– eta lurreraino ahuspeztu zitzaizkion.

¹⁵ Josek esan zien:
–Baina, zer egin duzue? Ez al zenekiten ni bezalako batek den-dena igar dezakeela?

¹⁶ Judak erantzun zion:
–Zer esan diezazukegu, jauna? Zein aitzakia jarri? Nola zuritu geure burua? Jainkoak berak nabarmen jarri du gure bekatua. Zeure esklabo gaituzu, jauna, gu denok eta bai edalontzia aurkitu zaiona ere.

¹⁷ Josek erantzun zuen:
–Ez dut inola ere horrelakorik egingo! Edalontzia aurkitu zaion hura bakarrik izango da nire esklabo; gainerako guztiok zoazte bakean zeuen aitarengana.

¹⁸ Judak, Joserengana hurbilduz, esan zion:
–Arren, jauna, utziozu zeure zerbitzari honi bi hitz esaten; faraoiaren pareko zara zu eta ez zakizkit haserre! ¹⁹ Aurreko txandan zuk, jauna, aitarik nahiz beste anaiarik ba ote genuen galdetu zenigun. ²⁰ Baietz erantzun genizun: bagenuela oraindik aita zaharra, eta zahartzaroan jaio zitzaion seme bat ere bai. Gure aitak oso maite zuela, berau zelako bere emazte kutunarengandik gelditzen zitzaion bakarra, bestea hila zuenez. ²¹ Anaia hura hona ekartzeko esan zenigun zure zerbitzarioi, ikusi nahi zenuela eta. ²² Guk, aldiz, adierazi genizun, jauna, mutikoak ezin zuela aita utzi, aita hilko ez bazen. ²³ Zuk, hala ere, gure anaia gurekin ez bazetorren, ez azaltzeko berriro zure aurrera esan zenigun. ²⁴ Gure aitarengana itzulirik, zuk esandakoa adierazi genion. ²⁵ Handik aldi batera, garia erostera berriro itzultzeko agindu zigun,

²⁶ eta guk erantzun genion ez gintezkeela etor geure anaia gazteena geurekin ez bagenekarren, hura gabe ezin ginela zure aurrera agertu. ²⁷ Orduan, zure zerbitzari den gure aita honela mintzatu zitzaigun: «Dakizuenez, neure emazte Rakelek bi seme sortu zizkidan. ²⁸ Batak alde egin zidan eta ez dut berriro ikusi: piztiaren batek irentsi duelakoan nago.

²⁹ Beste hau eraman eta zoritxarren bat gertatuko balitzaio, ni, agure hau, atsekabez hilko nintzateke».

³⁰ Orain, bada, ez naiteke joan zure zerbitzari den gure aitarengana hain berea duen mutikoa gabe. ³¹ Gurekin ez doala ohartu orduko, hilko litzateke; geure aita zaharra atsekabez hilobiratuko genuke. ³² Gainera, nik, zure zerbitzari honek, neure gain hartua dut mutikoaren erantzukizuna; hitza eman nion aitari; berekiko errudun izango nintzateke betiko, itzuliko ez banio.

³³ Horregatik, bada, har nazazu esklabotzat mutikoaren ordez, eta doala hau anaiekin. ³⁴ Ez naiteke aitarengana itzul neure anaia Benjamin gabe. Ez nuke ikusi ere nahi gure aitak hartuko lukeen atsekabea.

45. atala

¹ Josek, bere sentipenei gehiago eutsi ezinik, inguruan zituen egiptoarrei agindu zien: «Atera denok hemendik!»

Hala, ez zen Joserekin inor gelditu, anaiei bere burua ezagutzera eman zienean.

² Orduan, negarrari eman zion ozenki. Entzun zioten egiptoarrek, eta faraoiaren jauregian ere honen berri izan zuten.

³ Josek bere senideei esan zien: «Jose nauzue! Bizi al da oraindik aita?»

Anaiek, izuaren izuz, ez zuten erantzuten asmatzen.

⁴ Orduan, Josek: «Tira, hurbildu niregana!»

Hurbildu zitzaizkionean, honela jarraitu zuen: «Bai, Jose nauzue, zeuen anaia, Egiptora ekartzeko saldu zenutena.

⁵ Baina ez izan orain atsekaberik, ez damurik, hona saldu ninduzuelako. Jainkoak zuen aurretik etorrarazi nau, bizia izan dezazuen.

⁶ Bi urte dirau goseteak lurralde osoan eta datozen bost urteetan ere ez da hazirik ereingo, ez uztarik bilduko. ⁷ Jainkoak zuen aurretik bidali nau, zuentzat behar adina janari gordetzeko eta zuek harrigarriro salbatzeko. ⁸ Beraz, ez nauzue zuek bidali, Jainkoak baizik. Berak jarri nau faraoiaren ordezko, bere etxeko buru eta Egipto osoko agintari.

⁹ «Ea, bada, itzuli arin aitarengana eta esaiozue: Hau dio zure seme Josek: Jainkoak Egipto osoko buru jarri nau. Zatoz niregana! Ez luzatu! ¹⁰ Goxen

lurraldean biziko zarete, niregandik hurbil, zeu, zure seme-alabak eta bilobak, zure artalde eta behi-taldeak eta daukazuen guztia.

¹¹ Han hornituko zaituztet janariz zeu, zure etxekoak eta zure abere-taldeak. Ez zaizu ezer faltako, beste bost gose-urte gelditzen diren arren».

¹² Beste hau ere esan zien Josek: «Bai zuek, bai Benjaminek, zeuen begiz egiazta dezakezue ni neu naizela hitz egiten ari natzaizuena. ¹³ Kontaiozue aitari ikusitako guztia eta azaldu berari zein aginpide handia dudan Egipton. Zoazte arin eta ekarri lehenbailehen hona aita».

¹⁴ Josek Benjamini lepotik heldu, eta negar batean aritu ziren biak besarkaturik. ¹⁵ Eta, negarrez jarraiki, beste anaiak ere besarkatu zituen.

Orduan, anaiak hitz egiten hasi zitzaizkion.

¹⁶ Honen guztiaren berri izan zuten faraoiaren jauregian; «Joseren anaiak etorri dira Egiptora», zioten.

Atseginez jaso zuten albistea faraoiak eta honen funtzionarioek.

¹⁷ Faraoiak esan zion Joseri: «Esaiezu anaiei astoak prestatu eta Kanaanera itzultzeko, ¹⁸ aita eta etxekoak hartu eta nire ondora etor daitezen. Egiptoko eskualderik joriena emango diet, eta lurraldeko emaitzarik hoberenak izango dituzte janari.

¹⁹ Agindu, orobat, hartzeko zenbait gurdi Egipton beren emazte eta seme-alabentzat, eta, aita harturik, etortzeko. ²⁰ Ez daitezela ardura han uzten dutenaz, Egiptoko eskualderik emankorrena izango baitute».

²¹ Hala egin zuten Israelen semeek. Faraoiak agindu bezala, gurdiak eman zizkien Josek bere anaiei, baita biderako jan-edariak ere. ²² Bakoitzari aldatzeko jantziak eman zizkion. Benjamini, gainera, bost jantzi eta zilarrezko hirurehun txanpon. ²³ Aitari hamar asto bidali zizkion, Egiptoko emaitzarik hoberenez kargaturik, eta hamar asteme gari-alez, ogiz eta jakiz kargaturik. ²⁴ Anaiei, bidean beren arteko liskarrik ez izateko erregutu ondoren, agur egin zien.

²⁵ Irten ziren, bada, Egiptotik eta, Kanaanera, beren aita Jakobengana, heldu zirenean, ²⁶ berria eman zioten: «Bizi da Jose oraindik eta bera da agintari Egipto lurralde osoan».

Jakobek, halaz guztiz, ez zuen zirkinik ere egin, ezin sinetsirik.

²⁷ Baina Josek esandako guztia kontatu ziotenean eta bera eramateko bidali zizkion gurdiak ikusi, piztu zitzaion bihotza ²⁸ eta esan zuen: «Bizi da nire seme Jose! Ez dut besteren beharrik! Noan ikustera, hil baino lehen!»

46. atala

¹ Zeukan guztiarekin abiatu zen Jakob. Beer-Xebara heldurik, sakrifizioa egin zion bere aita Isaaken Jainkoari. ² Gau-ikuskari batean, Jainkoak dei egin zion Jakobi:
–Jakob! Jakob!

Jakobek erantzun:
–Hemen nauzu.

³ Jaunak esan zion:
–Jainkoa naiz ni, zure aitaren Jainkoa. Ez beldur izan Egiptora joateko, han herri handi bihurtuko baitzaitut.

⁴ Egiptora bidean zurekin izango nauzu eta neuk itzularaziko zaitut berriro. Eta hiltzean, Josek itxiko dizkizu begiak.

⁵ Beer-Xebatik abiatzean, Jakoben semeek faraoiak bidalitako gurdietara igoarazi zituzten aita, haurrak eta emazteak. ⁶ Beren abereak eta Kanaan lurraldean pilatutako ondasunak ere eraman zituzten. ⁷ Bere seme-alabak eta bilobak, bere ondare guztia, eraman zituen Jakobek Egiptora.

⁸ Hona Egiptora joan ziren Jakoben ondorengoak: Ruben, Jakoben lehen-semea,

⁹ eta beronen semeok: Henok, Palu, Hetzron eta Karmi.

¹⁰ Simeon eta beronen semeok: Jemuel, Jamin, Ohad, Jakin, Tzohar eta Xaul, emakume kanaandarraren semea.

¹¹ Lebi eta beronen semeok: Gerxon, Kehat eta Merari.

¹² Juda eta beronen semeok: Er, Onan, Xela, Peretz eta Zerah. Baina Er eta Onan

Kanaan lurraldean hil ziren. Peretzen semeak Hetzron eta Hamul izan ziren.

¹³ Isakar eta beronen semeok: Tola, Puba, Job eta Ximron.

¹⁴ Zabulon eta beronen semeok: Sered, Elon eta Jahleel.

¹⁵ Horiek dira Leak Jakobi Mesopotamian sortu zizkion semeak, Dina bere alabaz gainera; hogeita hamahiru guztira, seme-alaba eta biloben artean.

¹⁶ Gad eta beronen semeok: Tzifion, Hagi, Xuni, Etzbon, Eri, Arodi eta Areli.

¹⁷ Axer eta beronen semeok: Imna, Ixba, Ixbi, Beria eta hauen arreba Serah. Beriaren semeak Heber eta Malkiel izan ziren.

¹⁸ Horiek dira, Labanek bere alaba Leari eman zion Zilpa neskameak Jakobi sortu zizkion semeak; hamasei guztira, seme eta biloben artean.

¹⁹ Jakoben emazte Rakelen semeak: Jose eta Benjamin.

²⁰ Joseri, Egipto lurraldean, On hiriko apaiz Poti-Feraren alaba Asenatek bi seme sortu zizkion: Manases eta Efraim.

²¹ Benjaminen semeak Bela, Beker, Axbel, Gera, Naaman, Ehi, Rox, Mupim, Hupim eta Ard izan ziren.

²² Horiek dira Rakelek Jakobi sortu zizkion semeak; hamalau guztira, seme eta biloben artean.

²³ Dan eta beronen semea: Huxim.

²⁴ Neftali eta beronen semeok: Jahtzeel, Guni, Jetzer eta Xilem.

²⁵ Horiek dira, Labanek Rakel bere alabari eman zion Bilha neskameak Jakobi sortu zizkion semeak; zazpi guztira, seme eta biloben artean.

²⁶ Beraz, Jakobekin Egiptora joandako guztiak, beraren jatorrikoak, errainak kontuan hartu gabe, hirurogeita sei izan ziren. ²⁷ Joseren bi semeak Egipton jaioak zirenez, Egiptora joandako Jakoben ondorengoak hirurogeita hamar izan ziren guztira.

²⁸ Jakobek Juda bere semea bidali zuen aurretik Joserengana, Goxen eskualdean lekua prestatzeko. Hara iritsi zirenean, ²⁹ Jose, bere zalgurdia prestarazi eta bere aita Jakobi bidera atera zitzaion. Honen aurrean aurkitzean, lepotik heldu eta besarkaturik, negarrari eman zion.

³⁰ Jakobek esan zion Joseri: «Orain bai hil naitekeela zure aurpegia ikusi ondoren, oraindik bizirik zaude eta».

³¹ Josek esan zien bere senide eta etxekoei: «Berri ematera noakio faraoiari. Hau esango diot: “Kanaanen bizi ziren nire senide eta ahaideak etorri zaizkit. ³² Gizon horiek, artzain eta abeltzain direnez, beren ardi, behi eta zeukaten guztia ekarri dute”.

³³ Beraz, faraoiak deitu eta zein lanbide duzuen galdetuko dizuenean, ³⁴ erantzun honela: “Abeltzain gaituzu zure zerbitzariok gaztetandik, bai gu eta bai gure gurasoak”. Horrela, Goxen eskualdean bizi izaten utziko dizue. Izan ere, erlijio-ohiturek galarazi egiten diete egiptoarrei artzainekin harremanak izatea».

47. atala

¹ Josek faraoiari berri ematera joan eta esan zion: «Nire aita eta senideak etorri dira Kanaandik ardi eta behiekin eta daukaten guztiarekin. Orain Goxen eskualdean aurkitzen dira».

² Anaietariko bost berekin hartu eta faraoiari aurkeztu zizkion. ³ Honek esan zien:
–Zein da zuen lanbidea?

Haiek erantzun:
–Gu eta gure gurasoak artzain izan gara betidanik.

⁴ Eta jarraitu zuten:
–Oso larria da gosetea Kanaan aldean, eta larrerik ere ez dago gure artaldeentzat. Horregatik etorri gara lurralde honetara, atzerritar gisa bizitzera. Utzi, beraz, Goxen eskualdean bizitzen.

⁵ Faraoiak Joseri esan zion:
–Aita eta senideak etorri zaizkizu. ⁶ Hor duzu Egipto osoa; jar itzazu hoberen deritzozun eskualdean; Goxenen, esate baterako. Eta zure anaia horien artean gizon treberik baduzu, jarri nire abereen arduradun.

⁷ Ondoren, Josek bere aita eraman zuen faraoiari aurkezteko. Jakobek faraoia bedeinkatu zuen. ⁸ Honela galdetu zion faraoiak:
–Zenbat urte dituzu?

⁹ Jakobek erantzun:
–Ehun eta hogeita hamar urtez ibili naiz harat-honat. Urte latzak izan ditut, baina nolanahi ere nire gurasoenak baino laburragoak.

¹⁰ Jakobek faraoia berriro bedeinkatu eta alde egin zuen.

¹¹ Josek, faraoiak agindu bezala, aita eta senideak Egiptoko eskualderik hoberenean jarri zituen, Ramses

faraoiaren eskualdean, ematen zien lurraren jabe eginez. ¹² Gainera, aitaren, senideen eta familia guztiaren mantenuaz arduratu zen.

¹³ Ez zen janaririk lurralde osoan gosete larriarengatik. Goseak jota utzi zituen Egipto eta Kanaan lurraldeak. ¹⁴ Josek Egipto eta Kanaaneko diru guztia bildu zuen gari truke, eta faraoiaren jauregiko altxortegian sartu. ¹⁵ Diru guztia gastatu zutenean, egiptoarrak Joseri joan zitzaizkion, esanez:
–Emaguzu jatekoa. Dirua amaitu zaigulako, hiltzen utzi behar ote gaituzu?

¹⁶ Josek erantzun zien:
–Diru gehiago ez baduzue, emazkidazue zeuen abereak jatekoaren truke.

¹⁷ Ekarri zizkioten, bada, Joseri beren abereak: ardi, behi eta astoak; hauen truke janariz hornitu zituen urte osoan.

¹⁸ Urte hura igarorik, ordea, han joan zitzaizkion berriro ere eta esan: «Ez dizugu ukatuko, jauna, gastatu dugula dirua eta zureak direla gure abere-taldeak; ez zaizkigu, jauna, gure besoak eta lurra besterik gelditzen. ¹⁹ Zergatik utzi behar gaituzu hiltzen geure lur eta guzti? Eros gaitzazu gu geu eta gure lurrak janari truke, eta faraoiaren esklabo bihurtuko gara, geure lurrekin batera. Emaguzu hazia bizirik iraun dezagun eta gure lurrak eremu bihur ez daitezen».

²⁰ Honela erosi zituen Josek Egiptoko lur guztiak faraoiarentzat. Egiptoarrek nork bere lurra saldu zuten, gainean zuten gosete latzarengatik; hala, lurralde osoaren jabe bilakatu zen faraoia.

²¹ Jendea hiri handietara aldarazi zuen lurraldearen ertz batetik bestera. ²² Apaizen lurrak bakarrik utzi zituen erosi gabe, haien alde lege bat baitzuen faraoiak emana; honek ematen zien jateko behar zutena. Honengatik, ez zuten beren lurrak saldu beharrik izan.

²³ Josek esan zion herriari:
–Hara, gaur erosi zaituztet zuek eta zuen lurrak faraoiarentzat. Hemen duzue hazia; erein zeuen lurretan. ²⁴ Uztaroan, bostetik bat faraoiari emango diozue eta beste laurak zuentzat izango dituzue, ereiteko eta zeuek, zeuen haurrak eta etxekoak mantentzeko.

²⁵ Herriak erantzun:
–Bizia zor dizugu! Hau mesedea egin diguzuna! Faraoiak bere esklabo izango gaitu!

²⁶ Honela ezarri zuen Josek Egiptoko lurretan bildutako bostetik bat faraoiari emateko legea. Lege honek gaurdaino dirau. Apaizen lurrak bakarrik gelditu ziren faraoiarenak bihurtu gabe.

²⁷ Israeldarrak Egiptoko Goxen eskualdean bizi ziren. Han lurrak erosi zituzten, seme-alabak sortu eta erruz ugaldu ziren.

²⁸ Egiptora iritsi ondoren, beste hamazazpi urtez bizi izan zen Jakob, ehun eta berrogeita zazpi urte betetzeraino.

²⁹ Azken eguna zetorkiolarik, bere seme Joseri deitu eta esan zion:
–Maite banauzu, izan nirekin onbera eta leiala: ezarri eskua nire izterpean eta hitzemadazu ez nauzula Egipton ehortziko.

³⁰ Hil eta neure arbasoekin elkar nadinean, Egiptotik atera eta haien hilobian ehortziko nauzu.

Josek erantzun zion:
–Beteko dut zuk esana.

³¹ Eta Jakobek:
–Egidazu zin!

Josek zin egin zion. Orduan, Jakob oheburura makurtu zen.

48. atala

¹ Handik aldi batera, esan zioten Joseri aita gaixo zuela. Jose bere bi semeekin, Manases eta Efraimekin, joan zitzaion.

² Jakob, Jose zetorkiola esan ziotenean, ahalegin handiz ohe gainean eseri zen.

³ Jakobek esan zion Joseri: «Luz-en, Kanaan lurraldean, agertu zitzaidan Jainko ahaltsua eta bedeinkatu egin ninduen,

⁴ esanez: “Ondorengo ugari emango dizut eta herri askoren sortzaile bihurtuko zaitut. Zure ondorengoei lurralde honen jabetza emango diet betiko”.

⁵ Orain semetzat hartzen ditut, ni Egiptora etorri aurretik, hemen sortu zaizkizun Manases eta Efraim bi semeak, Ruben eta Simeon nire seme diren bezala. ⁶ Hauen ondoren izango dituzunak, berriz, zureak izango dira, eta Efraimi eta Manasesi utziko diedan ondarean izango dute parte. ⁷ Mesopotamiatik nentorrela hil zitzaidan Rakel, zure ama, Kanaan lurraldean, Efratara iritsi aurretik, eta han, Efratara, hots, Belenera, bidean ehortzi nuen».

⁸ Joseren semeak ikustean, Jakobek galdetu zuen:
–Zein dira hauek?

⁹ Josek erantzun:
–Jainkoak Egipton eman dizkidan semeak dituzu.

Jakobek esan zuen:
–Ekarzkidazu, arren, bedeinkatzeko.

¹⁰ Jakobek, zahardadez begiak lausoturik, ezin zuen ikusi. Josek bere semeak aurrera eraman zizkionean, laztandu eta besarkatu egin zituen. ¹¹ Gero, Joseri esan zion:
–Ez nuen espero zure aurpegia berriro ikustea, eta hara, zu ez ezik, zure ondorengoak ere ikusarazi dizkit Jainkoak.

¹² Orduan, Jose, bere semeak aitaren belaun artetik atera eta lurreraino makurtu zitzaion. ¹³ Gero, bere bi semeak harturik, hurbildu egin zizkion: Efraim bere eskuinean, Jakoben ezkerraldetik, eta Manases bere ezkerrean, Jakoben eskuinaldetik, jarri zituen. ¹⁴ Jakobek bere eskuak luzatu eta eskuina Efraim seme gazteenaren buru gainean ezarri zuen eta ezkerra Manases lehen-semearen buru gainean, eskuak gurutzatuz. ¹⁵ Eta honela bedeinkatu zuen Jose:
«Nire guraso Abrahamek eta Isaakek
zerbitzatu duten Jainkoak,
jaio nintzenetik gaurdaino
artzain gisa gidatu nauen Jainkoak,
¹⁶ gaitz guztietatik
libratu nauen aingeruak,
bedeinka ditzala mutiko hauek!
Hauen bitartez oroituak bitez
nire izena
eta Abraham eta Isaak
nire gurasoen izenak.
Izan bezate munduan
ondorengo ugari».

¹⁷ Ohartu zen Jose aitak bere eskuineko eskua Efraimen buru gainean ezarria zuela, eta ez zion ongi iritzi. Hartu zion, bada, eskua Efraimen buru gainetik Manasesen gainera aldatzeko, ¹⁸ esanez:
–Hau ez, aita; bestea da lehen-semea; ezarri eskuina horren buru gainean.

¹⁹ Baina aitak, ezezkoa emanez, esan zion:
–Badakit, bai, seme. Manasesen ondorengoak ere herri handi izanen dira; baina anaia gazteena handiagoa izanen da, eta honen ondorengoek herri asko sortuko dituzte.

²⁰ Egun hartan, hain zuzen, bedeinkatu zituen Jakobek, esanez:
«Zuen izena aipatuko da
Israelen norbait bedeinkatzean.
Honela esango dute:
Egin dezala Jainkoak zurekin
Efraim eta Manasesekin egindakoa».

Efraim jarri zuen, beraz, Manasesen aurretik.

²¹ Gero, Jakobek Joseri esan zion: «Hara, laster hilko naiz ni. Baina Jainkoa zeuekin izango duzue eta zeuen arbasoen lurraldera itzularaziko zaituzte.

²² Zure ondarea zure anaiena baino hobea izango da: Sikem emango dizut, ezpataz eta uztaiaz amortarrei kendu nien hiria».

49. atala

¹ Jakobek bere semeei deitu eta esan zien: «Bildu nire inguruan, gerora gertatuko zaizuena iragar diezazuedan.

² Zatozte eta entzun, ene semeok; entzun arretaz zeuen aita Israeli:

³ «Ruben, nire lehen-seme,
nire indar,
nire gizatasunaren lehen emaitza;
zein ausart zaren eta indartsu!
⁴ Uholdea bezain oldarkoi,
aitaren ezkontza-gelara sartu zara,
zeure aitaren ohea lohituz.

⁵ «Simeon eta Lebi
anaiak
indarkeria erabiltzeko bat datoz.
⁶ Ez dut horien bilkuretan
parte hartuko,
ez naiz halakoekin elkartuko;
haserre egonik gizonak hil dituzte,
gogoak emanik zezenak txikitu.
⁷ Madarikatua hauen haserrea,
benetan garratza!
Madarikatua beren sumindura,
benetan ankerra!
Jakoben leinuen artean
ditut banatuko,
Israel osoan barreiatuko.

⁸ «Juda, zeure senideek
goretsiko zaituzte,
etsaiei eskua erantsiko diezu lepoan,
zeure aitaren semeak
ahuspeztuko zaizkizu.
⁹ Lehoi gaztea
zu, Juda!
Ehizatik heldu zara, seme!
Makurtu eta luze etzaten da
lehoiaren antzera,
lehoi-emearen antzera.
Nor ausartu aurre egitera?
¹⁰ Ez da Judarengandik aldenduko
errege-makila,
ezta haren belaun artetik
aginte-makila ere,
hauen jabe dena
etorri arte:
herri guztiek diote honi obedituko.
¹¹ Mahastian lotzen du bere astotxoa,
mahatsondoan bere astakumea;
ardotan garbitzen du soinekoa,
mahats-zukuan soingainekoa.
¹² Ardoak iluntzen ditu haren begiak,
esneak zuritzen haren hortzak!

¹³ «Zabulon
itsas hegian biziko da,
itsasontzientzat portu;
Sidoneraino hedatuko da.

¹⁴ «Isakar-ek
ukuiluan etzanik dagoen
asto zamaria dirudi.
¹⁵ Atsedena gozoa
eta lurraldea ederra zela ikustean,
bizkarra makurtu du,
zamak eramateko;
esklabo-lanetara jarri da.

¹⁶ «Dan-ek
bere herria
du gobernatuko,
Israelgo beste leinuek bezala.
¹⁷ Dan, sugea bidean,
sugegorria bidezidorrean;
zaldiari orpotik heldu,
eta zalduna hankaz gora doa.

¹⁸ «Jauna, zuk salbatu zain nauzu!

¹⁹ «Gad, lapurrek lapurtua, eta bera haien lapur.

²⁰ «Axer, oparoa haren janaria, errege-jakien emaile.

²¹ «Neftali, orein-eme aske eta arina, ume ederren sortzaile.

²² «Jose, ubide ondoan landare emankor, honen adarrak harresian gora.

²³ Arkulariek haserrarazten dute, aurka jaikitzen, eraso egiten.

²⁴ Baina uztaia tente,
beso-eskuak lasaituak uzten dizkie
Jakoben Jainko indartsuak,
Israelen artzain eta harkaitz denak.
²⁵ Lagun izango duzu
zeure aitaren Jainkoa;
Jainko Ahaltsuak
bedeinkatuko zaitu,
zeru goreneko bedeinkapenez,
itsas barreneko bedeinkapenez,
bular-sabelen bedeinkapenez.
²⁶ Zure aitaren bedeinkazioak
antzinako mendienak baino hobeak,
betidaniko muinoen irrika.
Betoz Joseren buru gainera,
senide artean aukeratuagana.
²⁷ «Benjamin, otso odolzale,
harrapakina du irensten goizean,
hondarrak banatzen arratsean».

²⁸ Horiek dira Israelgo hamabi leinuak eta horixe aitak bere semeei esan ziena, nori bere bedeinkazioa ematean.

²⁹ Gero, agindu hau eman zien Jakobek: «Laster hil eta neure arbasoekin elkartuko naiz. Ehortz nazazue neure gurasoen ondoan Kanaan lurraldean, Efron hititaren soroko harpean.

³⁰ Harpe hau Makpela soroan dago, Mambre parean. Abrahamek hilobitarako erosia zion, soro eta guzti, Efron hititari.

³¹ Han ehortzi zituzten Abraham eta honen emazte Sara; han Isaak eta honen emazte Rebeka ere. Eta hantxe ehortzi nuen Lea. ³² Soroa eta bertako harpearen jabetza hititengandik lortu zuten».

³³ Jakob, bere semeei agindu hauek emanik, berriro etzan zen ohean. Eta, azken arnasa emanez, bere arbasoekin elkartu zen.

50. atala

¹ Josek bere burua aitaren gainera bota zuen eta negarrez musukatu.

² Gero, bere zerbitzuko sendagileei aitaren gorpua baltsamatzeko agindu zien. Hala egin zuten haiek. ³ Berrogei egun eman zituzten zeregin horretan, horrenbeste egun behar baitira gantzuketarako.

Egiptoarrek dolu egin zuten hirurogeita hamar egunez.

⁴ Dolu-egunak amaitu zirenean, honela mintzatu zitzaien Jose faraoiaren jauregikoei: «Gogoko banauzue, esaiozue, arren, faraoiari: ⁵ Aitak zin eragin dit, bera hiltzean, Kanaan lurraldean duen hilobian ehortziko dudala. Emadazu orain aita ehorztera joateko baimena; itzuliko naiz gero».

⁶ Faraoiak erantzun zion: «Zoaz eta ehortzi aita, zin egin diozun bezala».

⁷ Jose bere aita ehorztera joan zen. Harekin batera joan ziren faraoiaren funtzionario guztiak, jauregiko eta Egipto osoko handiki guztiak; ⁸ baita Joseren etxeko guztiak ere, senideak eta aitaren familiakoak. Haurrak eta abereak besterik ez zuten utzi Goxen eskualdean. ⁹ Gurdi eta zaldunak ere bazihoazen. Berealdiko multzoa osatzen zuten!

¹⁰ Jordanez beste aldera dagoen Goren-Atadera iristean, hileta handi eta ospetsuak egin zituzten. Josek zazpi eguneko dolua egin zion aitari.

¹¹ Goren-Atadeko dolua ikustean, bertakoek, kanaandarrek, esaten zuten: «Egiptoarren dolu hau bai dela ospetsua!» Horregatik, Jordanez beste aldeko leku hari Abel-Mitzraim –hau da, «Egiptoarren dolu»– eman zioten izena.

¹² Jakoben semeek aitak agindu bezala egin zuten.

¹³ Kanaanera eraman eta Makpela soroko harpean ehortzi zuten, Abrahamek Efron hititari, soroarekin batera, hilobitarako erosi zion harpean, Mambre parean.

¹⁴ Aita ehortzi ondoren, Egiptora itzuli zen Jose, bere anaiekin eta aita ehorztera joan ziren guztiekin.

¹⁵ Aita hil ondoren, honela ziotsoten elkarri Joseren anaiek: «Beharbada, Josek begitan hartuko gaitu eta egin genion kaltearen ordaina itzuliko digu».

¹⁶ Beraz, mandatu hau helarazi zioten: «Gure aitak hil aurretik agindu digu, ¹⁷ zuri hau esateko: “Barkatu, mesedez, zure senideen hobena eta bekatua; kalte egin dizute, bai, baina orain barkatu beraien hobena zure aitaren Jainkoaren zerbitzari hauei”».

Hau entzutean, negar egin zuen Josek.

¹⁸ Gero, anaiek, berarengana joan eta lurreraino ahuspezturik, esan zioten:
– Zure esklabo gaituzu.

¹⁹ Josek erantzun zien:
–Ez izan beldur! Jainkoa ote naiz, bada, ni? ²⁰ Egin nahi izan zenidaten kaltea Jainkoak on bihurtu du, jende asko salbatuz, gaur egun gertatzen den bezala.

²¹ Beraz, ez izan beldur! Neuk emango dizuet jaten zeuei eta zeuen seme-alabei.

Honela lasaitu zituen Josek, hunkigarriro mintzatuz.

²² Josek eta bere aitaren familiakoek Egipton bizitzen jarraitu zuten. Ehun eta hamar urte bizi izan zen Jose, ²³ eta Efraimen semeen semeak ezagutzera iritsi zen. Manasesen seme Makirren semeak ere bere semetzat hartu ahal izan zituen.

²⁴ Azkenik, honela mintzatu zitzaien Jose bere senideei: «Laster hilko naiz ni; baina Jainkoak zuen alde esku hartuko du eta lurralde honetatik eramango zaituzte, Abrahami, Isaaki eta Jakobi zin eginez hitzemandako lurraldera».

²⁵ Era berean, zin eragin zien, esanez: «Jainkoak zuen alde esku hartuko duenean, eraman hemendik nire hezurrak».

²⁶ Ehun eta hamar urte zituela hil zen Jose. Baltsamatu eta hilkutxan ezarri zuten Egipton.