Demokrazia patriarkala/Sarrera
| ←Demokrazia patriarkala | Demokrazia patriarkala/Sarrera |
Sarrera→ |
| pages 8-26 |
Lehenik eta behin, ahalegindu gaitezen definitzen, zer da patriarkatua? Hastapeneko hurbilpen gisa, hona lan honetan elkarrizketatutako zenbait emakumek emandako definizioa:
- Egiturazko dominazio sistema da, pertsonen subjektibotasuna markatzen duena, batez ere gizon eta emakumeen arteko hierarkia markatzen duena. Non gizonak eta gizonek historikoki errepresentatzen duten botere eredua nagusitzen den. Horrek baldintzatzen du gizarte egitura guztia, eta dominazio sistema bat non emakumeak horren menpe gauden. Beste dominazio sistemekin gurutzatzen denean, etengabe birformulatzen ari den sistema bat da, ez da patriarkatu bera orain dela bi mende edo orain bizitzen ari garena (Leire Txakartegi, ELAko Batzorde Eragileko kide eta Jone Bengoetxea, ELAko Berdintasun Politiken alorreko kide)
- Un grupo de personas que mandan o que dirigen a otro grupo que de cierta manera se deja mandar, y tiene un dirigente que dice yo mando. Los que mandan serian hombres y las que estamos debajo somos mujeres (Carmen Jose Gutierrez Grijalba, Nicaraguako zaintza eta etxeko langile ez antolatua).
- Gizonak eta beraien pribilegioak, pribilegio horiek ziurtatzeko arauak eta horien inguruan antolatu den ideologia, kultura eta sistema ekonomiko oso bat. Botere harreman guztiz arautu eta hegemoniko baten bitartez gizarte harremanak antolatzea beti emakumeak bigarren mailan jarriaz, eta batez ere, transmisiorako eta sistema bera erreproduzitzeko oso oinarri sendoak dituen sistema bat. Nik beti klase ikuspegi batetik aztertu dudalarik, kapitalaren printzipioarekin guztiz lotua. Botere harremanak ez dira bakarrik kapitala eta langileak. Baizik eta botere harremana ere langileen artean, eta bereziki, botere harremana botererik ez dutenen artean. Ni gehien ukitu nauen patriarkatusa da, lantokian nagusiaren menpe dagoen langileak bere botere gunea etxea bihurtzen duenean, emaztearen kontura (Ainhoa Etxaide, LABeko Idazkari Nagusi ohia).
- Yo creo que el patriarcado es todo. Toda la estructura nos lleva a nosotras al espacio de lo privado, nos dificulta el acceso a lo público, y genera toda una serie de conciencias y de estructuras sociales que es lo que mantiene nuestra situación actual y que es lo que está sustentado actualmente por el capitalismo y que se interrelaciona y se alimenta el uno del otro, pero, al final, lo que lo mantiene es el concepto de que nosotras tenemos que ocupar un paso atrás frente al otro sexo. Se nos atribuyen tantas características que no son las nuestras que al final nos genera una conciencia de qué es lo que somos y qué es lo que no somos (Estibaliz Montero Mendoza, CCOO, Gazteria eta Emakumea arloetako Idazkaria).
- Gizartea hierarkizatzen duen funtzionamendu bat, gu jaio aurretik gure gorputzean inskribatzen dena eta gure bizitza arautuko duena. Noski, emakume eta gizonen arteko hierarkia sortzen duena. Balio dikotomiko hierarkizatuen bitartez mundua antolatzen duena: publiko eta pribatu, maskulino eta femenino, hego eta ipar (Nagore Iturrioz, STEILASeko iraunkorkidea).
- Boterea eta agintea gizonen esku aurkitzen den sistema, eta horiek hartzen dituzte erabakiak nahiz legeak egin, emakumeei kontsultatu gabe. Honela, beraien buruari pribilegioak eskaintzen dizkiete eta emakumeok desabantaila kokalekuan ipini. Emakumeen esplotazioa gizonen onurarako eta horien agintea ziurtatzea da patriarkatua (Izaro Arbiol Albeniz, zahar egoitzako langile ez antolatua).
Definizio horiek kontuan hartuta, hau da EAEko patriarkatua aztertzeko proposatzen dugun egitura analitikoa:
(a) Patriarkatua dimentsio ezberdinetan destolestu.
(b) Dimentsio bakoitzeko biolentzia sinbolikoa eta materiala, horien birsortze mekanismoak aztertu eta haien arteko erlazioak zehaztu.
.jpg)
Helburuak eta hipotesiak
[aldatu]- Helburua: EAEko patriarkalizazioa neurtu eta ezaugarrituko dugu, eta Europako beste herrialde eta ongizate erregimenekin alderatuz, EAEko ongizate erregimena definituko dugu; horrek duen (des)merkantilizazio eta batez ere (des)familiarizaio maila kontuan hartuta. Hipotesiak: a) EAEk erregimen mediterranearra du, desfamiliarizazio txikien eragiten duen erregimena. b) Despatriarkalizazioak desmerkantilizazioa eta desfamiliarizazioa behar ditu. c) Patriarkalizazioa neurtzeko, kapital ezberdinen neurketa egin behar da. d) Diferentzia sexuala ardatz bezala hartuta EAEko estratifikazio sozialean alde nabarmenak topatuko ditugu emakume eta gizonen kapital ekonomiko, sozial nahiz sinbolikoaren birbanaketari dagokionez.
- Helburua: Patriarkatuaren birsortze mekanismoak aztertzea lau dimentsioetan: erlazio patriarkalak lan ordainduan, lan ez ordainduan, estatuan (ongizate erregimena) eta eremu sozio-politikoan.
Hipotesiak: a) Dimentsio bakoitzean lortutako kapital ekonomiko, kultural, sozial eta sinbolikoak beste eremuetako kapitalak handitzen ditu. b) Emakume eta gizonen arteko desberdintasuna kapitalen arteko desberdintasuna da, kapital sinbolikoa barne. - Helburua: Proposamen pragmatikoa egitea EAEko despatriarkalizazioa abiatzeko eta demokratizazioa zabaltzeko. Ondorioetan garatu dugu azken helburu hau.
1. Helburua: EAEko ongizate erregimena eta kapitalen teoria
[aldatu]Merkantilizazioa eta familiarizazioa
[aldatu]Ongizate Estatu Keynesiar Nazioanala fordismo garaian hasi zen zabaltzen eta II. Mundu Gerratearen ondoren irmotuko da, sistema produktibo kapitalista batean berdintasun politikoa berdintasun sozio-ekonomikorik gabe ezinezkoa zela zioen marko diskurtsibo europarraren bidez. Ongizate Estatuak kapitalismo zehatz baten egitura politikoa dira. Ongizate Estatuen zeregina da kapitalismoak sistema sozialetik kanporatzen dituenak berriro barneratzea, kapitalismoaren funtzionamendua bermatuz. Barneratze horren arabera merkantilizazio eta desmerkantilizazio maila ezberdinak lortzen dira. Merkatuak kanporatzen dituen horiek eta, beraz, bizitzeko baliabiderik ez duten horiek gizartean barneratuko dira maila batean edo bestean, herrialde bakoitzak duen ongizate erregimenaren arabera. Norbanakoak bere lan indarra saldu ezin badu, ongizate erregimenak baliabideak emango dizkio (teorikoki) bergizarteratu ahal izateko. Estatuaren edo erakunde publikoen gizarte-barneraketa hori integrala baldin bada, orduan lan indarra saldu ezin duen horrek bizi kalitate duina izango du, eta, beraz, bizitzaren merkantilizazio maila murriztuko du eta estatu edo ongizate erregimen horren desmerkantilizazio maila handia dela esango dugu. Aldiz, bizi kalitate on bat lortzeko, lan indarra ezinbestean saldu behar badu norbanakoak, gizarte horrek duen merkantilizazio maila oso handia dela esango dugu eta gizarte horrek dituen erakunde publikoen gaitasuna ongizatea bermatzeko murritza dela esango dugu.
Baina, gure demokrazia liberalak ez dira soilik kapitalistak, patriarkalak ere badira. Geure gizarte patriarkaletan gizonek, bizi ahal izateko, beren lan indarra saldu behar izan dute; emakumeek berriz, gutxieneko bizi baldintzak lortu ahal izateko, alegia, dirusarrerak, eskubideak eta ongizatea lortzeko, merkatuari saldu baino, edo saltzeaz gain, gizon bati eta betirako saldu behar izan zatzaizkio. Gizonak, gizarte liberaletan, merkatuaren eta kontratu sozialaren bidez funtzionatu izan dute, subjektu gisa alegia, emakumeak berriz, kontratu sexualaren bidez, objektu gisa biziraun behar izan dute.
Iraultza industriala eta gero, mobilizazio jarraituari esker, eta bi Mundu Gerrateren ondorioz, emakumeak lan merkatuan sartzen hasiko dira masiboki. Merkantilizazio prozesuan sartzeak independentzia ekonomikoa ahalbidetu izan die emakume askori, gizonekiko independentzia lortze bidean, hau da, desfamiliarizazioa lortze bidean, nahiz eta merkantilizazioak beste esklabutza mota bat sor dezakeen (ikerketa honetan jorratuko ez duguna). Hortaz, familiarizazioaren kontzeptuak emakumeek gizonenganako (haien soldatekiko, eskubideekiko edo kapitalekiko) duten dependentzia neurtzen du, gizarte patriarkalak emakumeei derrigorrez ezarritako dependentzia hori. Hau da, gizarte kapitalistek merkantilizazioa (merkantilizazio mota bat) ezartzen dute, gizarte patriarkal modernoek, familiarizazioa. Biak uztartu beharko dira gizarte patriarkal kapitalistetan. Hortaz, desfamiliarizazioa ere neurtu nahi dugu, hori baita emakumeek gizonenganako duten independentzia maila emango diguna, eta, beraz, ongizate maila, ardatz horri dagokionez.
Hori da ikerketa honetan interesatzen zaigun puntuetako bat: zer nolako desfamiliarizazioa dago EAEn, Europako beste herrialdeekin alderatuta? EAEko demokratizazioa zabaltzeko, emakumeen desfamiliarizazioa merkantilizazio prozesutik at egin beharko litzateke, baina ikusiko dugu EAEko ongizate erregimena dela eta, emakumeen desfamiliarizazioa merkatilizazioaren bidez lortzen dela sarri baina ez kasu guztietan, askotan emakumeen merkantilizazioak ez baitakar emakumeen desfamiliarizazioa, merkantilizazioak ez duelako ongizaterik ziurtatzen (soldata duina, etxebizitza, erabakimena, hezkuntza, osasuna, autonomia, parte-hartzea…) egungo gizarte neoliberaletan.
Demokraziaren kalitatea bere patriarkalizazio mailaren araberakoa da eta ez soilik haren pribatizazio, finantziarizazio eta merkantilizazio mailaren araberakoa. Patriarkalizazioaren aldagai nagusienetakoa familiarizazio maila da, beraz, EAEko patriarkalizazioa aztertu ahal izateko (eta, ondorioz, demokraziaren kalitatea) emakumeen desmerkantilizazio mailaz gain desfamilizarizazio maila ere neurtu behar da, eta desfamiliarizazio horrek emakumeek duten kapital kultural, ekonomiko, sozial eta sinbolikoarekin duen lotura. Desmerkantilizazioak eta desfamiliarizazioak demokratizazioa sustatzen dutela diogu, izan ere, kapitalak berdintzen dituztelako, hots, populazioaren osasuna, hezkuntza, prestigioa, diru-sarrerak eta, oro har, gaitasun publiko-politikoa berdintzen baitituzte (Goikoetxea, 2017b).
Ondorioz, hurrengo aldagai eta kontzeptuak aztertu edo neurtuko ditugu: 2. TAULA: IKERTUKO DIREN ALDAGAI ETA KONTZEPTUAK:
-
Merkantilizazio maila eta mota (merkatuarekiko dependentzia maila): § §
-
Desmerkantilizazioa §
-
§ §
§
§
Emakumeek gizonekiko duten independentzia (materialaren) maila. Prozesu hau, sistema kapitalistetan, bi modutan ematen da: • Merkatuaren bidez: emakumeak merkantilizatuz. Lehenik, merkantilizazio prozesua aztertu behar da, gero desmerkantilizazioa eman dadin. • Ongizate erregimenaren bidez: geroz eta zerbitzu-egiturabaliabide publiko gehiago, orduan eta desfamiliarizazio eta desmerkantilizazio handiagoa. Kapital ekonomikoa: diru sarrerak eta baliabide materialak (kuantitatiboa). Kapital soziala: giza taldeetan parte-hartzea eta kontaktuak – motak eta jarraitasuna (kuantitatiboa eta kualitatiboa). Kapital kulturala: • Gorpuztutako kapital kulturala: gorpuztutako ezagutza, transferiezina (kualitatiboa) (aztertuko da baina ez da neurtuko). • Objektibatutako kapital kulturala: sal daitekeena, kapital ekonomikoa lortzeko (kuantitatiboa). • Erakundetutako kapital kulturala: erakundeek zertifikatutako ezagutza (kuantitatiboa eta kualitatiboa). Kapital sinbolikoa (kualitatiboa): kapital moduan atzematen ez den kapitala, pentsamendu kategoria positiboen atxikipena - prestigioa eta autoritate sozial, intelektual, politiko eta tradizionalaren oinarri. Biolentzia sinbolikoaren kontrakoa. Biolentzia sinbolikoa: biolentzia moduan atzematen ez den biolentzia, pentsamendu kategoria negatiboen inposizioa, desprestigioa eta desautorizazioa artikulatzen duten kategorizazioak. Subjektu izatetik objektu izateko behar den dispositibo semiotikoa.
Patriarkalizioa: §
-
gizonen
Kapital edo botere ezberdinak: §
-
Emakumeek ongizatea lortzeko gizonekiko (familiako soldatarekiko, baliabideekiko) duten dependentzia
Desfamiliarizazioa: §
-
Emakumeek jasotzen dituzten baliabide eta zerbitzu publikoak merkatuan sartzen ez direnean –zenbatek, nortzuk eta nolako baliabide eta zerbitzuak–.
Familiarizazioa (ongizatea lortzeko emakumeen lan ez-ordainduarekiko dagoen dependentzia maila eta mota): §
-
Emakumeek merkatuan duten parte hartze maila (kuantitatiboa) Emakumeek merkatuan duten parte hartze mota (kualitatiboa)
Emakume klasearen esplotazioa eta menderakuntza prozesua sistema patriarkaletan
Despatriarkalizazioa: §
Emakume klasearen autonomia, ongizatea, demokratizazio maila handitzen duen prozesua.
burujabetza
eta
14 ====Ongizate erregimen motak==== Polanyik erabili zuen estreinakoz (des)merkantilizazio (de-commodification) hitza; Oftek garatu zuen hurrena; ondoren, hiritartasun sozialari buruz jarduteko erabili zuen Marshallek, eta Esping-Andersenek, berriz, ongizate erregimenak sailkatzeko, horiek eskaintzen duten desmerkantilizazio mailaren arabera. Merkantilizazio mailak hauxe erakusten du: zenbateraino dagoen ongizatea merkatuaren mende. Zehatzago, ongizate estatuak zenbateko eskubideak berma ditzakeen merkatu ekonomikotik kanpo. Desmerkantilizazioa aztertu nahi badugu, merkantilizazioa xehatu behar dugu lehenik eta behin, eta horren haritik egingo diegu lehendabiziko kritika demokraziaren, ongizatearen eta merkantilizazioaren kontzeptu patriarkalei (Orloff, 1993, 2001). Hauxe da abiaburua: egungo gizarteetan instituzioen bidez soilik lor daitekeela desmerkantilizazioa era masiboan, eta xede horretarako instituzio behinenak bi direla: estatua (egitura publikoak) eta familia, hau da, emakumeen eta ordaindu gabeko lanen eremua. Beraz, desmerkantilizazio irizpideek gizonen ongizatea baino ez dute neurtzen, izan ere, merkatuaren eta soldataren arteko lotura aztertzen dute, baina herrialde askotan, ordea, emakume asko merkantilizazioaren aurreko egoeran daude (Etxeberria, 2016) edo merkantilizazioak ez die desfamiliarizaziorik ekarri. Orain arte egindako ikerketetatik ondorioztatu dugu, Europar ongizate erregimenen arteko alderaketan, ez dagoela gizonek musutruk egiten duten lanaren arteko muturreko desberdintasunik, emakumeen artekoa asko aldatzen den bitartean, herrialdeak duen ongizate erregimenaren araberakoa baita. Horregatik diogu ez dela berdina ongizate estatu mediterraneoa, kontserbadorea, liberala edo sozial-demokrata edukitzea, simetrikoa edo asimetrikoa, zentralizatua edo deszentralizatua, edo-eta kapitalismo industrial ala finantzari batean txertatua egotea. Horregatik, emakumeen egoera, batez ere langileria klaseko emakumeena, guztiz desberdina da Norvegian, Estatu Batuetan, Britanian, Alemanian, Espainian edo Frantzian.
3. TAULA: EUROPAKO SINPLIFIKATUA
Erregimen liberala (Erresuma Batua)
(mendebaldeko)
ONGIZATE
Merkantilizazioa: 4tik 4
Erregimen sozialdemokrataiparraldea (Norvegia, Merkantilizazioa: 4tik 2 Finlandia, Islandia) Erregimen kontserbadorea Merkantilizazioa: 4tik 3 (Alemania, Frantzia) Erregimen mediterranearra Merkantilizazioa: 4tik 3-4 (Espainia, Italia, Grezia) Oharra: 4ko eskala batean, 4 handiena da eta 1 murritzena.
ERREGIMENEN
KOADRO
Familiarizazioa: 2-3 (klase sozio-ekonomikoaren araberakoa) Familiarizazioa: 1-2 Familiarizazioa: 3-4 Familiarizazioa: 4
15 Europa iparraldeko ongizate erregimenak (sozial-demokratak ere izendatuak) ez dira gutxieneko biziraupen neurritan oinarritzen eta eskubideak era unibertsalean eman izan dituzte, hau da, merkatuarekiko erlazioa ez da ezinbestekoa bizitza duina izateko (hala ere, hori geroz eta zailagoa da azken urteetan bizi dugun pribatizazio prozesu neoliberala dela-eta). Ongizate erregimen liberalak kontrakoa dira. Estatua (erakunde publikoak) txikia izan ohi da eta lan merkatuarekiko harremanaren araberako bizitza dute herritarrek. Egungo sistema politiko-ekonomikoan oso zaila da bizitza duina izatea lan merkatutik kanpo (eta lan merkatuak ere ez du ziurtatzen), erakunde publikoek ez badituzte eskubideak unibertsalki bermatzen; lan estatusaren araberakoak baitira normalean eskubideak. Estatu liberaletan desmerkantilizazioa oso txikia da, hortaz, ongizate gutxien eskaintzen duten erregimenak dira, eta desfamiliarizazioari dagokionez, diru nahikoa duten emakumeek bakarrik desfamiliarizatu daitezke baldin eta merkantilizazioaren estrategia erabiltzen badute (adibidez, emakumeek lan ez ordaindua egiteari uzten diote norbait kontratatu badezakete). Azkenik, erregimen kontserbadore eta mediterranearrak liberalenak baino merkantilizazio zertxobait txikiagoa dute eta familiarizazio handiagoa. Hau da, hierarkia tradizionalak mantentzearen aldekoak dira, estatua ez da liberaletan bezain txikia eta korporatismoaren logika jarraitu izan ohi dute, liberaletan ez bezala (Esping-Andersen, 1999). Hortaz, eskubideak lan estatusari lotuak daude baina estatua handiagoa da eta familiarekiko, hau da, emakumeen lan ez ordainduarekiko dependentzia handiagoa dago ongizatea lortzeko. Herrialde kontserbadoreak/korporatibistak eta mediterranearrak katolikoak (katolikoagoak) izan ohi dira, liberalak eta iparraldekoak baino komunitarioagoak (onerako eta txarrerako) eta egitura politikoei dagokionez, sexistagoak, emakumeek egiten duten lan ez ordaindua askoz handiagoa baita beste bi erregimenetan baino. Hortaz, liberalak baino desmerkantilizazio handiagoa dute baina familiarizazio handiagoa.
Ongizate Estatuek, modu eta intentsitate desberdinetan bada ere emakumeek musutruk egiten zituzten zenbait lanen ardura hartu dutenez, emakumeen bizitzetan transformazio handiagoa eragiten dute gizonengan baino. Gainera, ongizate Estatuen lau tipologien konparaketekin ikusten da dimentsio honetan horietako bakoitzak emakumeekiko ondorio diferentzialak dituztela eta gizonekiko orokorrean ez. Hau da, ongizate Estatu sozialdemokratek, desfamiliarizaziorako politiken bitartez, emakumeek doako lanetan denbora gutxiago jardutea eragiten dute. Gainera, erregimen liberalean ez bezala, desfamiliarizazioa pribatizazioaren bidez gauzatu ordez ongizate Estatuak lan publikoaren bitartez eragin izan du, hau da, desfamiliarizazioa merkantilizatzen du hein handi batean baina ez nahita nahiez prekarizatu (esan moduan, geroz eta prekarioagoa da merkantilizazio oro Europan). Andersenek orobat erakusten digu Europa iparraldeko ongizate erregimenek (sozial-demokratek) askoz gehiago boteretzen dituztela emakumeak, erregimen mediterranearrek (Espainiak, Italiak, Greziak), kontserbadoreek (Alemaniak, Frantziak) eta (neo)liberalek (Erresuma Batuak, Estatu Batuek) baino. Bestela esanda, hiru erregimen-mota horietan, egiturazko sexismoa handiagoa da, eta, emakumeen aldean, gizonak boteretuago daude gizonak boteretuago daude (hau da, kapital ekonomiko, sozial eta sinboliko handiagoa dute): hala, hiru erregimen horien demokratizazio-maila txikiagoa da (Esping-Andersen, 1999: 66). Europa iparraldeko estatuek bakarrik hartzen dituzte emakumeen desfamiliarizazioa sustatzeko neurri esplizituak, eta, hortaz, emakumeen jabekuntza eta berdintasuna hauspotu. Europa iparraldeko erregimenek dauzkate, besteen aldean, estatu handienak, instituzio eta langile publiko gehien; horregatik, ere, emakume gehiagok hartzen dute parte lan ordainduan, izan ere, estatuak maila handiago batean hartzen du bere gain emakumeek dohainik egin ohi dituzten eginkizun batzuk, hala nola, herrikideen zaintza (Etxeberria, 2016).
Argi utzi nahi dugu sistema kapitalista batek ezin duela demokratizaziorik sortu era sostengarri batean. Gizarte (neo)liberalen, hau da, sistema produktibo edo finantzario kapitalista oinarri duten egungo gizarteen premisa oinarrizkoena hurrengoa da (Goikoetxea, 2017b): merkatu askearen arabera gobernatu behar ditugu gure bizitzak, merkatu askea baita egia den egitate bakarra (beste guztia ideologia baita). Kapitalaren xedea kapitala birsortu eta metatzea da, eta neoliberalismoarena helburu horren arabera gizarteak gobernatzea eta antolatzea (espazio pribatu eta publikoa zatituz eta merkantilizazio eta finantzariazio prozesuak bizitzako eremu guztietara zabalduz). Ideologia (neoliberal) eta sistema ekonomiko (kapitalista) horrek ez du erdigunean bizitza, ongizatea edo demokrazia, are gehiago, guztiz kontrajarriak dira demokraziaren helburuak eta kapitalaren metaketan oinarritutako sistemek duten helburua, ikusiko dugun bezala.
Ikerketa honen premisetako bat da erakunde publikoek ongizate kolektiboan duten eragina baikorra dela oro har (erakunde pribatuekin alderatuta. Gogoan izan familia ere erakunde bat dela). Erakunde, espazio eta baliabide publikoen zabaltzearen aldekoak gara, horrek gizarte kapitalista eta patriarkalaren logikak zailtzen eta oztopatzen ditu, beti ere, erakunde horiek eragile kapitalista eta patriarkalen eskuetan uzten ez diren heinean. Erakunde publikoen defentsa orokorrak ez du esan nahi gure gustokoak direnik ongizate erregimen keynesiarrak, sistema patriarkal eta kapitalista-industrialaren estatu motak baitira, kapitalismo finantzariora bidean krisian murgildu direnak, erregimen schumpeteriar eta autoritario batean bilakatzeko xedearekin.
Horregatik, ikerketa honetan ez gatoz gure proposamen politiko-teorikoak garatzera, baizik eta dauzkagun botere harremanen birsortze mekanismoak aztertzera eta daukagun marko zehatz honek ongizatea zabaltzeko ematen dizkigun zirrikitu guztiak aprobetxatzera. Hortaz, gure proposamenak, ondorioetan garatutako horiek, pragmatikoak izango dira. Hala ere, hasieratik utzi nahi dugu argi gure marko teorikoaren arabera gizonen kapital sinbolikoa, emakumeen biolentzia sinbolikoan oinarritzen dela. Hortaz, gure ikuspuntua ez da “genero konbergentziaren” aldekoa, feminismo liberalak proposatu moduan. Gure helburua demokratizazioaren aldekoa den heinean, klaseen arteko, hau da, gizonen eta emakumeen klaseen arteko kapitalen berdinketak, gizon eta emakumeen desagerpena ekarri behar duela sinisten dugu. Gure ikuspegiaren kontrako posizioek “emakumeak” eta “gizonak” datu biologikotzat hartzen dituzte eta esentzializatu, “emakume” eta “gizon” klase sozio-politiko bezala ulertuz gero, gainontzeko klaseentzako eskatzen dena eskatu behar bailitzateke, alegia, desberdintasunen, eta, beraz, klase horien desagerpena (Goikoetxea, 2017a). Gizona izatea, maskulinoa izatea baita, eta maskulinoa ez dena, femeninoa da. “Emakume” kategoriak ez du zentzurik “gizon” kategoriarekiko kontrajarria ez bada. Eta, kontrajarria da, bata bestea menderatzeko eraikiak baitira, edo hobe esanda, menderakuntza patriarkalaren bidez eraikitzen baitira. Esan moduan, gure helburuetako bat da, diferentzia sexuala ardatz bezala hartuta estratifikazio sozialean alde nabarmenak topatzea, eta europar mendebaldeko emakumeen arteko ongizate mailen egiturazko diferentzia azaltzea, emakumeen kapital ekonomiko, sozial nahiz sinbolikoaren birbanaketari dagokionez. Orain arte egin ditugun ikerketen arabera (Etxeberria, 2016, Goikoetxea, 2017b), Euskal Autonomia Erkidegoa, familiarizazio mailari dagokionez, erregimen mediterranearrean kokatzen da, desfamiliarizaziorako gaitasun urriena duten Estatuekin batera, hots, Italia, Grezia, Portugal eta Espainia.
Kontua da demokraziaz hitz egin nahi bada, emakumeen demokratizazioa aztertu beharko dela. Nola jakingo dugu zeintzuk diren EAEko emakumeen demokratizazioa edo ongizatea handitu eta irmotzen dituzten mekanismo, lege, estrategia eta erakundeak, ez bada emakumeen desmerkantilizazioa eta desfamiliarizazioa aztertzen, eta, beraz, estatu eta ongizate eredua?
Gizabanako guztien autonomia eta ondorioz berdintasun soziala eta materiala sustatu nahi bada, ezinbestekoa da estatuaren, hau da, egitura publikoen bidez burututako desfamiliarizazioa eta despatriarkalizazioa erdigunean kokatzea. Gure premisa nagusietako bat da estatua ez dela, per se, gizartea, komunitatea edo familia baino bortitzagoa, besteak beste, estatua ez delako gauza bat ez subjektu bat. Ondorioz, ez da gaiztoa ez zintzoa. Edozein kasutan, estatua esaten diogun hori (egituren, praktiken, tekniken eta harremanen multzoa) askoz eraginkorrago jardun daiteke indarkeria sortzen eta erreproduzitzen, eta, ondorioz, askoz eraginkorrago jardun daiteke, baita ere, ongizatea, inklusioa eta berdintasuna sortzen (Goikoetxea, 2017a). Ezberdintasun hori, hots, ez soilik estatuari baizik eta objektu sozialen (erakundea, nazioa, herria, langilea, emakumea, zuria, gizona, beltza, gizartea) existentzia erregimenari heltzeko hurbilketa ezberdin hori, benetan da garrantzitsua, gizon-emakume botere harremanak aztertzen ditugunean eta analizatzen dugunean ea botere-harreman horiek nola taxutzen dituzten gizartea, norbanakoak eta komunitateak, eta, beraz, demokrazia (Goikoetxea, 2017b).
2. Helburua: Patriarkatuaren birsortze mekanismoak lau dimentsioetan
[aldatu]Aipatu dugu ongizate erregimenen klasifikazioa komunitateak estatuaren, merkatuaren eta familiaren artean ezartzen duen erlazioaren araberakoa dela eta horrek eremu publiko eta pribatuaren arteko zatiketa ere baldintzatzen duela gizartearen estratifikazio eta sexismo maila artikulatuz. Baina ardatz horiek ez dute kontuan hartzen biolentzia ezberdinen funtzionamendua, ezta kapitalen arteko erlazioa. Ondorioz, patriarkalizazio maila/mota neurtzeko ezinbestekoa da jakitea emakumeen egoera sozioekonomiko-laborala (merkantilizazioa eta familiarizazioarekin lotua), baina baita egoera sozio-politikoa, alegia, espazio publiko-sozialean emakumeen presentzia eta erabakimena zein den. ====Patriarkatuaren dimentsioak==== Patriarkatua sei dimentsiotan banatu izan da (Walby, 1998), baina hemen lau dimentsio aztertuko ditugu: erlazio patriarkalak lan ordainduan, lan ez ordainduan, estatuan eta eremu sozialean. Estatua esatean ongizate erregimena barnebildu dugu eta legeak, justizia aparatua, indar polizialak eta hainbat eremu zehatzetako politika publikoak kanpo utzi ditugu. Azkenik, eremu sozialean ez dugu arlo sozial osoa aztertuko, hau da, ez dugu eremu kultural osoa aintzat hartu, artetik hasi eta jaietaraino. Mugatu egin dugu eta komunikabideetan, alderdi (eta zenbait erakunde) politikoetan, sindikatuetan eta mugimendu sozialetan zentratu gara. Bosgarren eta seigarren dimentsioak, sexualitatea eta emakumeen kontrako gizonen biolentzia zuzena, hurrenez hurren, ez ditugu aztertuko.
Patriarkatuaren dimentsio bakoitzari kapitulu bana eman diogu eta beste maila batean dagoen dimentsio analitiko bat barneratu dugu: biolentzia sinbolikoarena. Erraztasunagatik eta pragmatismoagatik, bigarren kapituluan txertatu dugu biolentzia sinbolikoaren azalpena. Biolentzia sinbolikoaren dimentsio kontzeptuala lan ez ordainduaren kapituluan garatu dugu, baina patriarkatuaren gainontzeko dimentsio guztien argamasa denez, kapitulu guztietan barneratu dugu. Dimentsio guztiek dituzte beste dimentsioak barne, errealitatean batera joan ohi dira, hau da, lan ordainduan ematen den menderakuntza patriarkala ezin da ulertu lan ez ordainduan ematen dena kontuan hartu gabe, baina lan ez ordainduan gertatzen dena ulertzeko biolentzia sinbolikoa zer den ulertu behar da: nola funtzionatzen duen eta zer nolako ondorioak dituen beste ardatzetan, tartean, biolentzia zuzenean; ezin baita ulertu gizonen biolentzia zuzena emakumeen kontra, emakume izateagatik, ez bada emakumeen sozializazioa biolentzia sinboliko patriarkalaren bidez aztertzen, “emakume” kategoria baita hemen gakoa, eta kategoria horren eraketak behar duen biolentzia sinbolikoa. Aldi berean, ezin dira ulertu lan ordaindua, ez ordaindua eta biolentzia ezberdinek eragiten dituzten menderakuntza patriarkalak eta horien birsortzea, erakunde publikoen eta estatuaren egituraketa sexista ulertu gabe. Estatuaren dimentsioa oso zabala da (gure estatu teoria estrategiko-erlazionalaren arabera; ikus Poulantzas 2014, Jessop 2008, Goikoetxea 2017b), ez dira soilik erakunde publikoak edo estatu aparatuak, nahiz eta gu ongizate erregimenean zentratu, desfamiliarizazioa neurtu nahi dugulako.
Biolentzia sinbolikoa
[aldatu]Ez gara kontzientziaren filosofian mugitzen, are gutxiago marko idealista eta esentzialista batean. Gure markoa sistema dualetik abiatzen da (Walby, 1998), abiatu, ez ailegatu. Bestetik, gure posizio teoriko eta filosofikoa materialista eta estrategiko erlazionala da (Poulantzas, 2014, Lefebvre, 1991, Jessop, 2008). Ez gara luzatuko baina ezinbestekoa da ulertzea menderakuntza erlazioak ezin direla ulertu ez bagara (indar batzuen) koakzioaren eta (arrazoi batzuen) konsentimentuaren arteko dikotomiatik ateratzen. Bourdieuk dioen moduan, koakzio mekanikoaren eta borondatezko subordinazioaren eskematik irten behar gara, botere erlazioak ulertzeko eta menderakuntza sistemak aztertzeko. Biolentzia sinbolikoa ez da kontzientzia kognoszenteen logika jarraituz mamitzen, baizik eta pertzepzio, apreziazio eta ekintza eskemen bidez, habitusa sortzen duten funtzionamendu eskemen bidez. Indar sinbolikoa gorputzetan gauzatzen den indar bat da, ez koakzio fisikoen bidez, baizik eta pertzepzio eta ekintza markoek sortzen dituzten dispositiboen bidez, goitik behera gorpuztutako dispositiboak. Indar horiek eraginkorrak dira, hain zuzen ere, ikusgaitzak direlako, geroz eta ikusgaitzagoak, orduan eta eraginkorragoak. Gure mundu fisikoa, sinbolikoki artikulatu eta antolatzen da, gure esperientziak, txikitatik, menderakuntza egitura horiekin (patriarkatua, kapitalismoa, arrazismoa, espezismoa, etab.) dituen elkarrekintzen bidez. Hurrengo aipamena ikerketa hau irakurtzean kontuan har dadila eskatzen dugu, gure helburuak eta premisak ondo ulertze aldera:
- Aunque no me engañe lo más mínimo respecto a mi capacidad para disipar de antemano todos los malentendidos, me gustaría limitarme a prevenir contra los contrasentidos más groseros que se cometen habitualmente a propósito del concepto de violencia simbólica y que tienen siempre por principio una interpretación más o menos reductora del adjetivo «simbólico», utilizado aquí en un sentido que considero riguroso y cuyos fundamentos teóricos he expuesto en un artículo ya antiguo. Al tomar «simbólico» en uno de sus sentidos más comunes, se supone a veces que hacer hincapié en la violencia simbólica es minimizar el papel de la violencia física y (hacer) olvidar que existen mujeres golpeadas, violadas, explotadas, o, peor aún, querer disculpar a los hombres de tal forma de violencia. Cosa que, evidentemente, no es cierta. Al entender «simbólico» como opuesto a real y a efectivo, suponemos que la violencia simbólica sería una violencia puramente «espiritual» y, en definitiva, sin efectos reales. Esta distinción ingenua, típica de un materialismo primario, es lo que la teoría materialista de la economía de los bienes simbólicos, que intento elaborar desde hace muchos años, tiende a destruir, dejando que ocupe su espacio teórico la objetividad de la experiencia subjetiva de las relaciones de dominación (Bourdieu, 2000: 49-50)
Gu ez gara patriarkatuaren produkzioaren baldintza sozialei buruz arituko, patriarkatuaren birsortzearen baldintza sozial eta ekonomikoei buruz baizik. Baina argi utzi nahi dugu gure egitura kognitibo edo diskurtsiboak ez direla ideia multzo bat, idealistek ulertu ohi duten moduan, gure pertzepzio eta sinesmenen egitura diskurtsibo horien produkzioak baldintza sozial eta ekonomiko zehatzak dauzka, guztiz materialak direnak, egitura horien bidez birsortzen baitira objektibatutako botere egiturak. Produkzio edo eraikuntza lan hori ez da ekintza intelektual bat, ez da ideia multzo bat, ez da subjektu arrazional batek libreki aukeratzen duen eraikuntza edo egitura multzo bat, konstruktibismo idealistak proposatzen duen moduan.
Laburbilduz, biolentzia sinbolikoa ez dago kontzientzia engainatuetan, ilustratu beharreko kontzientzia faltsuetan, edo adin txikiko subjektu arrazionalen intelektoan. Biolentzia sinbolikoaren gunea materiala da, gorpuztuta baizik ezin da existitu eta bere existentzia erregimena materialitate esanahiduna da, habitusen bidez garatzen da eta habitus horiek sortu dituzten menderakuntza erlazioak birsortzen ditu, ez ideietan, gorputzean baizik, bizitzeko eran, mundua ikusteko, ulertzeko eta sentitzeko eran, mugitzeko eran, janzteko, erantzuteko, erabakitzeko, borrokatzeko eta hitz egiteko eran. Hortaz, biolentzia sinbolikoa egiturazko konplizitate baten bidez funtzionatzen du, eta ez dago menderakuntza sistema sostengarririk biolentzia sinbolikoan oinarritzen ez denik. Egiturazko subordinazioak biolentzia behar du, baina jasangarria izango bada denboran, biolentzia sinbolikoa izango da oinarria, ez biolentzia fisikoa. Eta biolentzia sinbolikoaren birsortzea biolentzia materialaren bidez egiten da. Biolentzia materiala (kasu honetan, “materiala” hitza ekonomiarekin lotuko dugu, baina ez da materiala den hori guztia ekonomikoa delako, ekonomikoa den oro materiala delako baizik) kapital ekonomikoarekin du zerikusia, baina, berriro ere, kapital ekonomikoaren metaketaren oinarri sozial jasangarria, biolentzia sinbolikoa da eta “sinbolikoa” hitzak materiaren dimentsio semiotikoa esan nahi du. Hortaz, ez gara kausa-efektu logika ilustratu batekin mugitzen (ezta fisika eta mekanika tradizionalak izan duten logika mota, edo matematika tradizionalaren eta zientzia sozial positibista eta enpirizistaren logika proposizional eta elementala), logika erreproduktiboarekin baizik, eta erreprodukzio sozialaren logika performatiboa da, ez proposizionala.
Menderatuen eta menderatzaileen arteko konplizitate (obedientzia gorpuztua) material-sinbolikoa haustea ezinbestekoa da, hori baita menderakuntza sistemak jasangarri egiten dituena gure gisako gizarteetan: kapitalismoan langileria klasea eta klase kapitalistaren artean, patriarkatuan gizon eta emakumeen artean, esklabotzan (berdin Grezia helenistikoan, Erromatar inperioan edo Estatu Batuetako esklabotza erregimenean), esklabuaren eta jauntxoaren artean, erregimen feudalean nekazarien eta nobleen artean (Marx, 1992, Davis, 2016).
Hortaz, ikerketa honetan emakume legitimoen zirkulazio legitimoa sostengatzen duen biolentzia ere aztertuko ditugu (Bourdieu, 2000).
II. Lan-metodologia eta plangintza
[aldatu]Patriarkalizazio maila neurtzeko ezinbestekoa da jakitea emakumeen egoera sozioekonomiko-laborala (merkantilizazioarekin eta familiarizazioarekin lotua), baina baita egoera sozio-politikoa, alegia, espazio publikoan emakumeen presentzia eta erabakimena zein den. Horregatik, ikerketa hau bi eremu nagusi horietan garatuko da, patriarkalizazioaren dimentsio publikoa eta pribatua argitara eramateko. Desfamiliarizazio maila aztertzeko Esping-Andersen-en tipologia erabiltzeaz gain, Bourdieren kapitalen teoria aplikatuko dugu. Bi autore nagusien planteamendua jarraituz, metodologia eklektikoa izango da, hain zuzen ere, Esping-Andersenen lehen eremuko lau aldagaiez gain, berriak barneratu ditugulako (Ikus Aldagaiak eta Kontzeptuak atala). Ondoren, Europako herrialdeekin alderaketa egingo dugu.
I. eta II. Kapituluak: Eremu sozioekonomiko-laborala (espazio pribatizatua): lan ordaindua eta ez ordaindua
[aldatu]Eremu honetan datu kuantitatibo gehiago dago, eta kontzeptualizazio maila garatuagoa. Pribatizazioak, espazio pribatua barne, despolitizazioa esan nahi du. Emakumeak izaki pribatizatuak dira, baina emakumeen kasuan bi dimentsio ditu espazio pribatuak: merkatuaren espazioa eta etxeko-zaintzako espazioa. Bi dimentsio hauetan dauden datuak sistematizatu, eta berriak sortuko ditugu: emakumeen lan baldintzak, produkzio motak, produktibitate eta sindikazio maila eta moduak. Eremu honetan kapital ekonomikoa eta sinbolikoa neurtuko dugu nagusiki, baina baita ere kapital kulturala, horren arabera kapital ekonomiko eta sozial gehiago edo gutxiago lortzen baita. ===III. eta IV. Kapituluak: Eremu sozial, publiko-politikoa (espazio publikoa): erakundeak eta gizartea=== Espazio soziala-publikoa-politikoa deitu izan dena aztertuko dugu. Alde batetik, estatu erakundeak, kasu honetan, ongizate erregimena eta bigarrenik, emakumeen ikusgarritasuna eta erabakimena espazio publikoan: medioetan eta politikan, alderdi, antolakunde sindikal eta mugimendu sozialak barne. Espazio guzti horietan emakumeek duten presentzia eta erabakimena ikertuko dugu, hortaz, emakumeek duten kapital sozial eta sinbolikoa aztertu ahal izango dugu eremu honetan.
Analisi partzialetik integralera: Nazioartean ez dago patriarkalizazio mailen eta moten inguruko ikerketa integralik, beraz sistematizazio maila irmotzen joango da urtez urte, materiala, datuak eta kontzeptuak sortzen goazen heinean.
Perspektiba metodologikoa eta diseinuaren tipologia:
[aldatu]Ikerketa longitudinala eta esplikatzailea izango da, denboran zehar objektuaren analisi eta azalpen kausalak aztertuko baitira, non azterketa konparatiboak egingo diren Europar Batasuneko beste herrialdeekin. Marko epistemologiko tradizionalagoa izango du lehen eremuan egindako ikerketak, bigarren eremuan epistemologia konstruktibistamaterialista eta feminista izanik nagusia. Bigarren eremu horretan, ikerketa esplikatzailea izateaz gain, esploratzailea ere izango da, nagusiki IV. kapituluan. Diseinu metodologikoari dagokionez, metodologia anitza (multimetodoa) aukeratu da. Teknika kuantitatibo nahiz kualitatiboak erabiliko dira eta konbinazio estrategiaren bitartez adierazle berriak sortzea da helburuetako bat, zehaztutakoak zabaltzea eta kontzeptualizazio berriak sistematizatzea. Fase ezberdinak daudenez, lehen gerturatzean emaitza kuantitatiboetan jarriko dugu atentzioa, eta horrek adierazleen dimentsio ezberdinak eta zehaztasuna behar duten horien identifikazioa ahalbidetuko digu.
Bigarren fasean, diseinu metodologikoa zorrozteko aukera izango dugu, eta sakoneko elkarrizketetako emaitzak iturri ez zuzenen azterketarako erabiliko dira sistematizazio dialektikoa bideratuz. Hurrengo teknika kualitatiboek ikerketa garatu ahala hipotesi berriak formulatu nahiz baztertzeko aukera eskaini digute: iturri ez zuzenen azterketa, sakoneko elkarrizketak, binakako elkarrizketak, eduki-azterketa eta inkestak. Lan ordainduan (I. Kapituluan), ez ordainduan (II. Kapitulua) eta ongizate erregimenean (III. Kapitulua) ematen diren erlazio patriarkalak neurtzeko iturri ez zuzenak eta eduki-azterketa erabiliko dira nagusiki, nahiz eta sakoneko elkarrizketak ere barneratuko diren (IV. Kapituluaren oinarria izango baitira):
4. TAULA: DESFAMILIARIZAZIOA.
-
(Des)familiarizazioa: ikuspuntu tradizionala §
Familiari laguntzak (BPG zenbatekoa da osasunezkoak ez diren zerbitzuak): • Familiari laguntza publikoak 22 §
§
-
• Seme-alaben zaintzarako laguntzak Familiaren lan indarraren parte hartzeko politikak: • BPGaren zenbatekoa doa familia zerbitzuetara – zerbitzu publikoen hedapena, zahar egoitza publikoak eta adinekoentzako etxeko zerbitzuak eta zaintza • Amatasunaren/aitatasunaren zenbatekoak – denbora eta dirua, kontziliazioa eta eszedentziak • Eguneko egoitzen publifikazio maila eta zabalpena • Jubilazio politikak – pentsioak Etxeko eta zaintza lanak • Denboraren neurketa eta alderaketa beste herriekin (Denbora Aurrekontuen Teknika) • Zaintza-Presentzia mota: umeen, zaharren, emakumeen zaintza lana eta zahartzaroko bakardadea • Etxeko lan motak: errutinazkoak, ludikoak, etab. • Aldiberekotasuna: zaintzen dagoen horrek egiten dituen beste lan motak (multitasking) • Emakumeen kontrako biolentzia materiala: motak eta mailak, Barne Produktu Gordinaren zenbatekoaren arabera neurtua
Kapital ekonomiko, sozial, kultural eta sinbolikoa: gure ekarpena § § §
§
Emakumeen jabetza edo kapital motak: ekonomikoa eta kulturala Soldata segregazioa eta diferentzia prestigioan: kapital soziala, kapital sinbolikoa – biolentzia sinbolikoaren bidez) Lanaren segregazioa eta prekarizazioa sexua eta beste ardatz batzuk kontuan hartuta: adina, jatorria, euskara maila – kapital soziala eta kulturala (intersekzionalitatea) Kapitalen arteko erlazioa (ikus kapitalen teoria)
Datuen sorkuntzarako iturri ez zuzenen azterketaren ikerketa-teknika erabiliko da, hau da, bestelako erakunde zein pertsonek ekoiztutako estatistika, dokumentu, nahiz ikerketak erabiliko ditugu. Iturri ez zuzenen azterketak datuen erabilpen hobea egiten laguntzen du, baita ikerketaren gastuak murrizten ere. Teknika honen bitartez, azterketa longitudinalak egin ditzakegu, eta beste teknika batzuk baliatuta baino merkeago eta bizkorrago. Izan ere, emakumeek etxeko eta zaintza lanetan dohainik jarduten duten denbora aztertu nahi da adibidez II. Kapituluan. Baina denboraren azterketa horrek zentzua izan dezan, gizonen bilakaera ere aztertuko da horiek ordezkapen efekturik duten ikusteko. Honelako ikerketek kostu eta denbora handia dakarte, erakunde publikoek ekoizten dituztelarik, kasu honetan nagusiki Eustatek. Bestalde, zerbitzu familiarretara bideratutako gastuei dagokienez Eusko Jaurlaritzak, eta zehazki, Emakundek, herritar guztientzat eskuragarri jartzen dituen datuen bitartez gauzatuko da ikerketa.
Azterketarako teknikaren desabantailei dagokienez, datu batzuen eskuragarritasunari dagokiona azpimarratu nahi da. Izan ere, behar ditugun aldagai asko bestelako ikerketa batzuetarako zehaztu dira, beraz, datu zehatz horiek topatzeak zailtasunak izan ditzake. Horregatik da beharrezkoa datu berrien sorkuntza. Modu honetan, NUTS, INE, CIS, CSIC, EUROSTAT, Emakunde, Eustat eta Gaindegia bezalako erakundeek ekoiztutako ikerketen bitartez azterketarako datuak eskuratuko dira. Gainera, ikerketa nahiz dokumentu idatzi desberdinak ikertuko dira. Eremu sozialean, hots, publiko-politikoan (IV. Kapituluan) teknika kualitatiboek hartuko dute garrantzia, hala nola, binakako eta sakoneko elkarrizketek, diskurtsoaren analisiak eta iturri ez zuzenen teknikak. Berritasun handiena eremuen uztarketan datza: kapital sozial eta sinbolikoa aztertuko da eremu honetan eta beste eremuetan neurtutako kapital ekonomikoarekin, kulturalarekin eta sinbolikorekin uztartu. Ikerketa osoan zehar kapitalen konposizioa eta birsortzea aztertuko da. Horretarako, ikerketa kualitatiboak hartuko du garrantzia, nahiz eta eskuragarri dauden datu kuantitatiboak bilduko ditugun. Adibidez: kapital kultural objektibatua kuantifikatu daiteke, baina arazoak izan ditugu datuak biltzerakoan, ez baitago makro-estatistikarik. Kapital kultural erakundetua ere kuantifikatu daiteke, ziurtagirien bidez, baina datu hori emakumeek duten erabakimenarekin lotu beharko da, eta datu hori eskuragarria izango da bakarrik zenbait tokitan eta era partzialean (parlamentuan, sindikatuetan, enpresetan, fundazioetan), kapital kultural gorpuztuarekin gertatzen den moduan. Ikerketa kualitatiboa eta esploratzailea egin beharko da datu mota horiek uztartu eta kapital sinbolikoa aztertu ahal izateko.
Esan dugu jada, nazioartean ez dagoela patriarkalizazio maila eta moten inguruko ikerketa integralik, alegia, patriarkatuaren dimentsio guztien azterketa sistematikorik, beraz, patriarkalizazio mota ezaugarritzean, sistematizazio maila murriztuko da, eta aldiz, kontzeptualizazio maila ireki eta zabaldu, gure ekarpenaren berritasuna indartuz.
Lagina: elkarrizketak
[aldatu]Guztira, 45 elkarrizketa egin ditugu (ikus zerrenda Eranskinean). Hizkuntzari dagokionean: datuak, grafikoak eta taulak euskaratu ditugu baina gazteleraz egindako elkarrizketak ez ditugu euskaratu, hainbat arrazoi dela-eta, tartean, finantzazio falta itzulpenak egiteko. Hori dela eta, irizpide berbera aplikatu dugu aipuetarako, eta jatorrizko iturrietan erabilitako hizkuntza bera erabili dugu.[1] Emakumeen presentzia non eta nolakoa den ikusi nahi dugu elkarrizketen bidez: lidergoak eta erabakimena botere guneetan, gune formalak eta informalak, informazioaren zirkulazioa, agendaren eta diskurtsoaren ezarpena, erresistentziak, formazioa eta patriakatuaren kontrako borroka antolatua gune mixto eta ez mixtoetan. Horretarako sindikalistak, politikariak, mugimendu eta eragile sozialen partaideak elkarrizketatu ditugu, eta baita ere eremu ezberdinetako aditu eta arituak. Alderdiei dagokionez, EAEko alderdi nagusietako kideekin bildu gara, EAJ, EHBildu, PSE-EE, Podemos eta PPko kideekin, eta udaletako, Legebiltzarreko, Foru Aldundietako eta Gobernuko politikariak elkarrizketatu ditugu. Sindikatuei dagokionez, ASADE, ELA, LAB, CCOO eta STEILASeko kideak eta herri mugimenduei dagokienez, ATH-ELE, Bilgune Feminista, Ernai, Piratak, Pentsionistak, Gure Esku Dago eta Ongi Etorri Errefuxiatuak. Eragile sozialei erreparatuz, bere kabuz lan egiten duten hainbat emakume enpresari eta langile ezberdinei egin diegu elkarrizketa: antolatuak eta ez antolatuak, bertan jaiotakoak eta atzerritik etorritakoak. Eta, horrekin batera, Unibertsitateako irakasle eta ikertzaileak eta hedabide desberdinetako kazetariak. Komunikazio arloan, emakumeen ikusgaitasuna, presentziaren nolakotasuna, hedabideetako gaien eta espazioen banaketa eta protagonismoa ikusiko dugu. Gogoan izan behar da elkarrizketatu guztiak direla langileak, baina batzuek langile moduan hitz egingo dute, eta beste batzuek, ordea, antolakunde bateko kide moduan, aritu edo aditu bezala, edo kargu publiko edo eragile sozial gisa.
Elkarrizketatuak hautatzeko irizpide ezberdinak hartu ditugu kontuan (eta elkarrizketa egiterakoan zuten kargua edo kidetasuna jarri dugu). Batetik, alderdi, sindikatu eta herri mugimendu ezberdinak nahi genituen, mixtoak eta ez mixtoak, adin, ibilbide eta esperientzia desberdineko emakumeak, patriarkatuak profil guzti horietan era ezberdinean eragiten baitu nahiz eta elkarrizketatu guztiek atzeman, era batera edo bestera menderakuntza. Esperientzia eta ibilbide anitz horiek jaso nahi genituen, horregatik ditugu elkarrizketatuen artean langile moduan hitz egingo dutenak, langile antolatu eta ez antolatuak, gazteak eta adinekoak, euskaldunak, erdaldunak, hemen jaiotakoak eta kanpotik etorritakoak. Langile antolatuen barne daude sindikatuak, eta ibilibide eta ardura ezberdinak dituzten emakumeak hautatu ditugu, haien esperientziak eta ezagutza partekatu ahal izateko, kasu honetan, sindikatu barneko funtzionamendu eta harreman asimetrikoen birsortze mekanismoak ezagutu ahal izateko. Herri mugimenduekin ere emakume gazte eta helduak hautatu ditugu, frankismoan borrokan ibili zirenak eta orain pentsio duinen alde borrokatzen direnetatik mugimendu gazteenetara, hala nola, Piratak, Bilgune eta Ernai, azken horiek politika ez instituzionala egiteaz gain homogeneoagoak dira, adibdiez, Ongietorri Errefuxiatuak eta Gure Esku Dago baino, non adin eta ibilbide anitzetako jendez osatuak dauden eta aurrekoak baina heterogeneoagoak eta adinez helduagoak diren. Alderdien kasuan, alderdi bakoitzeko emakume bat baino gehiago elkarrizketatu dugu, PPren kasuan izan ezik (ezinezkoa izan baita). EAJko eta EHBilduko lau emakume (zortzi guztira) eta Podemos eta PSE-EEko hiru emakume (6 guztira) elkarrizketatu ditugu, ibilbide oso ezberdinekin eta iritzi kontrajarriekin. Politikarien kasuan, batzuek legebiltzarkide moduan mintzatzen dira, beste batzuek alkate edo udaleko zinegotzi bezala, beste batzuek batzarkide gisa eta azkenik, beste batzuek alderdiko adar edo sail baten arduradun, organiko edo ez organiko, moduan. Hori zen helburua: jakin nahi genuean emakume ezberdinek nola identifikatzen eta bizitzen duten patriarkatua politika formal eta informala egiten den eremuetan (hedabideak barne) eta ze zailtasun dituzten erlazio patriarkal horiek interpretatu eta iraultzean. Garrantzitsua zen Segurtasun sailburu batek, edo PSE-EEko legebiltzarkide batek dituzten iritziak, ezagutza eta bizipenak Ernaikoa den edo Nicaraguatik etorri den etxeko langile ez antolatu batek dituen ezagutza eta bizipenekin alderatzea, oso ezberdinak baitira gobernuko Sailburu batek, Ernaiko gazte batek eta migrante heldu batek duten kapital ekonomikoa eta soziala, eta, beraz, jasandako biolentzia materiala. Antzekoagoa da, aldiz, zenbait eremuetan jasandako biolentzia sinbolikoa, eta, baita ere, eremu horietan kapital kulturala eta sinbolikoa lortzeko martxan jarritako estrategiak. Ikusiko ditugu langile antolatu eta ez antolatuen arteko ezberdintasunak, edo pentsionisten borrokan dabilen Bizkaiko emakume jubilatu baten eta Piratetan dabilen gazte donostiar euskaldun baten artekoak. Are gehiago, alderdiak, sindikatuak eta herrri mugimenduak baina heterogeneoagoak izan ohi dira, sindikatuak eta herri mugimenduak sektorialak dira (lan arloa jorratzen dute lehenengoek eta bizitza duintzeko bizitzaren eremu zehatz batean behar diren baldintzak bigarrengoek, izan pentsioak, erabakitzeko eskubidea, errefuxiatuak, gazteen ongizatea edo jai herrikoiak) eta alderdiak, aldiz, kontrakoa. Bestetik, alderdi berdinaren barnean egon daitezkeen ikuspuntu ezberdinak jaso nahi genituen eta, oro har, alderdi, herri mugimendu, sindikatu eta langile antolatu eta ez antolatu ezberdinek patriarkatuaren inguruan duten marko diskurtsiboa marraztu.
- ↑ Hala ere, uste dugu, gure herrialdeak eta zehazki EAEk bizi duen diglosia egoeran, erakundeen aldetik esfortzu handiago egin beharko litzatekeela ikerketak euskaraz egiteko behar diren baliabideak jar