Donostian soldado

Oharra: Joan Etxamendi Larralderen bertso guztiak jabetza publikokoak dira, duela 100 urte baino gehiago hil zelako. Hemengo bertsoak Bertso jarriak liburutik hartutakoak dira, jabetza publikoko Klasikoen gordailua bilduman dagoena.

Mila zortzi ehun eta

ogei ta irurian

zerbitzuan ginauden

Donostia hirian

liberalitateko

bandera berrian,

hartarik desertatu

inozentkerian,

miserable erori

etsaien erdian.

Hura zen ekainaren

amabigarrena,

gauazko bederatziak,

partitzeko orena;

konda ahala bana

gehiago du pena;

sofritzia ere ahal da

hala dabilena,

etsaiaren esklabo

munduko abilena.

Murraila pian sartu

bederatzietan,

kanale bati barna

atera errestan;

bederatzi baginen

konpañia artan,

zenbaitek malezia

zuten beren baitan,

deklaratzera nua

aski doloretan.

Murrailatik atera

ondoko segida

errepartitu ginen

oro, bana bida:

seinale garbia zen

ez ginela fida,

guardiak erne zauden

azantzer begira,

kontent ginen bizirik

heltzia zubira.

Zubira ginenian,

oro elgarrengana,

presentatzeko lotsa

guardiarengana;

batek, berak juaiteko

hartu zuen plana;

gu bida gibeletik

beldurrez engana:

arribada hunian

sartzeko orena.

Arribada baneza

ongi manifesta,

lastima ez laitenik

konpañian ezta:

bi aldetarik tiroka

gure errekesta,

kosta aize bateki,

lur barna tenpesta,

han ikusi ginuen

terribleko besta.

Bestaren erretoria

dolore tristia,

miletan aisago da

orai erraitia:

ingurina guzia

etsaiez betia,

miserable zen gure

estremitatia,

ez ginuen dudatzen

an desegitia.

Parlamenduko bida,

tristeziareki,

etzanik konserbatu

biziak uroski,

gero frantzesetara

juntatziareki,

nezesario zela

juaitia, preziski,

jeneralarengana

gure arrazoineki.

Prinzipal hari nion

eskatu grazia:

«Jauna, otoi barkatu

gure ausartzia!

Konpañia badugu

gibela utzia;

desiratzen ginuke

harat laguntzia

konbeni balitzaizu

gutan fidatzia».

Errepostua fite

prinzipalak neri,

oben egin liola

bere graduari.

«Jauna, urrikal zite

gure manerari,

biziaz nahi dugu

berme jarri

deus gerta balakio

zure armadari».

Soldaduak an ditu

manatzen berehala,

konpañiarengana

lagun gintzatela;

zenbaitek uste zuten

hilak gintuztela,

alegerarik zauden

herioa bezala,

otoitzak guretako

eginik zaudela.

Fite konsolatzeko

gaizki abiatu,

desfortunak holako

seinaleak ditu:

gu ere guardiara

zortzi arribatu,

gidari berriekin

bidiari lotu,

jeneralari behar

zela presentatu.

Jeneralarengana

arribatzen gira

pasaporten artzera

Tolosa hirira;

bi jendarmen artian

atseko Ernanira

an sala polizian

alojatzen gira,

miserabliak, odre

onaren begira.

Tolosara arribatu

biharamunian,

ilaren amairu

garren egunian,

zuzenak ginelakotz

opinionian

dekret bat eman zuten

umore hunian

esplikatu gabe zer

kausaren gainian.

Dekretatu zenian

Tolosan konpleta,

sententzia emaile

ba zen fornimenta;

nigar iturrietan

iru madamita,

guri ordenatziaz

ainbertze tormenta;

bainan bertzek ereman

ontsa lotu eta.

Utzi ginuenian

Tolosa gibela,

segur da bihotzian

pena ginuela;

ordenatzen zaguten

heriotze krudela,

anitz pikarderia

egin ginuela,

Michelenaren plaza

behar ginuela.

Billafranka herrira

hurbiltzen pausia,

begien bistan daukat

hango presentzia:

lehenbiziko pena

zepuan sartzia,

bigarrena, esperantza

galtzeko bizia,

hobe zela Jainkoari

bihotza altxatzia.

Bertze bi egunetan

gero Mondragora,

irugarrena pausan

dezagun ohora;

gau erdiko jeikirik

bidiari gora,

guri beti bezala

hiltzia gogora,

nonbaitereko ditxa

gabeko denbora.

Salinasko mendira

gira arribatzen,

unibersalak hasi

gure arrobatzen:

ez diru ez arropaik

etzaigu baratzen,

bertzen zaharrak ditu

soinian paratzen,

halako pobrerikan

ez da paseatzen.

Unibersal horiek

zer kaballeruak!

Gerla bertzek egin ta

soldadu beruak;

gizon mañifikuek

dituzte graduak

Herodesen pareko

salbai borreguak.

Legerik ez dakiten

jende barbaruak.

Bitoria aldera

berehala martxe,

uste ginuen hiltzen

ginuztela hantxe;

gure kontra espantuz

hango dama beltxek,

presentatu ginela

sobera berantxe,

barkamendurik etzela

guretzat oraixe.

Gobernadoriaren

gana arribatu,

gure manerak oro

hari deklaratu;

kristauaren legian

harek errezibitu,

bai eta kordetarik

guziak libratu,

nola bere semeak

harek konsolatu.

Konsolatu ginituen

kaesa beruan,

eta menbro guziak

paratu libruan;

despatxa gintzazkela

etxerat lerruan,

balitz gure eremuko

zonbaiten graduan:

gure tribunalia

zela Nafarruan.

Nafarruako seme

kreatu mundura,

probintzian penetan

ibili ardura;

arribaturik ere

gure eremura,

mila barbaridade

eta arrangura:

purgatoriotarik

sartu infernura.

Infernu bat in daike

españolezkua,

ez dute ikusi nahi

presuna justua;

nola zerbitza diron

jendiak gustua?

Beti errespetatzen

dute injustua,

lur huntan dugulakotz

gobernu gaistua.

Goberniaren kontra

erreklama naite,

behar den erregela

ez dutela maite;

jende miserablia

arrobatzen dute,

pena da irautia,

erran ahal daite

afer mantenatzen da

sobera tunante.

Tunantekeriako

arraza guzia,

damurik utzi behar

munduko bizia!

Odolian dutela

beren noblezia,

negoziatzen dute

mila malezia,

larrutu nahi dute

jende buluzia.

Nafarruako serbil

lepondo gorriak,

Luzifer lotsa diro

haren koloriak;

montañesak girela

oro traidoriak,

martier finitzeko

emanez odriak.

Arrasatu balitu

enperadoriak.

Zortzira, ehun palo

ordenatu zauten,

duda niz halakuek

arimarik bauten;

ez dakit nehork ere

sinetsiko nauten,

zenbat purgatorio

erakutsi zauten!

Bihotza trankilago

bizi gira aurten.

Gure libertatia

ongi etorri dela!

Lehen ikusi dugu

denbora krudela,

estima dezagula

gure amodio fidela;

pena duten guziak

konsola ditela,

atsegin duteneri

egin guri bezala.