1/
Milla ta bosteun urtez gañera
emeretzigarrenian.
Agorraren ogei ta zazpiyan.
San Lúcar de Barrameda'n.
bost kapitan beren barkuekin
antxen inguratu zian.
berreun da ogei ta emeretzi gizon
arturik danak lanian.
Magallanes nagusi zutela
itxasoz atera zian.
2/
Elkano jauna San Antonio'n
atera omen zan aurrena.
bigarrengo Concepción
el veedor Cartagena;
Magallanes guzien nagusi.
Victoria zan urrena;
Juan Carvallo berriz Trinidad'en
atera zan laugarrena.
Duarte de Barbosa Santiago'kin
txikiyena ta azkena.
3/
Barku aiek zenbat kosta ziran
esango'izutet egoki:
San Antonio, de 120 toneladas,
330.000 maravedis;
Trinidad, de 110 toneladas,
270.000 maravedis;
Concepción, de 90 toneladas,
228.750 maravedis;
Victoria, de 85 toneladas,
300.000 maravedis;
Santiago, de 75 toneladas,
187.500 maravedis;
Total: 480 toneladas;
Coste: 1.316.250 maravedis.
4/
Barku sinple aien paluetan
belatxo batzuek iza,
ibilli ziran gizarajuak
ez orain gu beziñ aixa:
olatu artian agiri ez
pottorro txikien gisa,
gau illunetan deseatutzen
noiz allegatuko goiza,
fortunaz lurra ikusitzian
aien biotzeko poza!
5/
Sarri askotan zer jana falta
eta ur gezarikan ez,
gañera ezer ikusi gabe
zerrazoiakiñ egunez;
gau illunian gora begira,
izarrikan agiri ez;
beren buruak sokaz loturik
olatuaren bildurrez,
aiñgeru guardakuari deika
gizarajuak negarrez.
6/
Itxaso-baztartxo bat nekez jo,
aspaldi aituak janak,
gosiak eta luaren faltan
aulduak beren kemenak;
ikusirikan ango tiburoi,
kokodrilo ta kaimanak,
ango jende edo salbajiak
fletxaz armatuak danak,
orla egoten ziran lurrera
ateratzeko bildurrak
7/
Azaniaren lenbizikua
domingo santu eguna,
berak ondo desiatzen zuten
toki bat topau zutena;
lendabiziko jarri zioten
Todos los Santos izena,
bañan Magallanes portugesa
danen nagusi juana,
Estrecho de Magallanes
danok deitzen dioguna.
8/
Ogei ta sei egunen buruan
kanaltxo bat topau zuten,
beste ozeanora juateko
uraxen desio zuten;
aura pasa ta leku berri
batera ziraden irten,
itxasua zeuan geldirik nola
denpora ona zuben egiten,
orregatikan Mar Pacífico
izena jarri zioten.
9/
Andikan amabost egunera
isla Moetan jo zuten,
paraje artan gizarajuak
suerte txarra izan zuten;
korajetsuak nola ziraden
lurrera ziraden irten,
Magallanes'eri indiyuak
biziya kendu zioten,
beste askonik ez daki iñork
zer paradero jo zuten.
10/
Victoria'kiñ Elkano jauna
danen buru geratu zan,
irurogei ta bi gizonekiñ
itxasuakiñ burrukan;
andik urrena Isla Molucas
orretxek billatu zuan,
aberiyak puxka bat konpondu
berak al zuten moduan,
orduan Españia'ra birian
Tideo'tik irten ziran.
11/
Mundu danari buelta emateko
itxasoz iro urtian,
Jaun Zerukuak bakarrik daki
aiek nola ibilli zian;
Elkano amazazpi gizonekin
bakarrik agertu zian,
Puerto San Lúcar de Barrameda'n
barku sinpletxo batian,
milla bosteun da ogei ta batian,
Agor-illaren seyian.
12/
Barkutik atera ziradenian
aien pausuan eskasa,
Elkano jaunaren ondoren danak
juan ziraden eleizâ;
dudarik gabe lenagotikan
egiña zuten promesa,
beren pasarizuak esan nai
ezin arturik arnasa,
gizarajuak kasikan txutik
egoteko etziran gauza.
13/
Birtute onekin apaindua
mundura etorri zana,
biotz korajetsua ta ona,
argiya kopeta-illuna;
mundu danari lendabiziko
buelta eman zion gizona,
euskaldun danak jakin dezaten
esango det bere izena:
Juan Sebastian Elkano jauna
Getaria'n jaio zana.
14/
Orrek biria erakutsita
geroztik asko ziran juan,
bañan batzuek San Inaziok
aindutzen zuan moduan: (1)
fusillan ordez liburua ta
kurutzetxo bat eskuan,
salbaje aieri erakustera,
izan zezaten goguan,
Jesusen amar mandamentuak
borondate egiazkuan.
(1) Bertso-paperak:
aindutzen moduan; zuan
guk erantsia da,
orren falta moldiztegiaren
utse�giña izango dalakoan.
15/
Fede onian ai naiz izketan,
ez det esan nai gezurrik,
etzazutela iñork pentsatu
enbusterua naizenik:
federik gabe ez da logratu
kristandadian ditxarik,
salbaje aietara ez balitz juan
Jesukriston ministrorik,
armamentuen bitartez etzan
sekula izango pakerik.
16/
Elkano jauna orain mundura
etorriko baldin balitz,
esango luke modu onetan
nabegatzen ez dala gaitz;
pabo-realen gisa jantzita
errekreatzen or dabiltz,
Ondarrabira abiatuta
jotzen dutela Biarritz;
Mendaro jaunak ez luke esango
egi au gezurra balitz.
17/
Elkano birtute onez jantziya,
leiala eta umilla,
gañerakuan zer esanik ez,
korajetsua eta abilla;
mundu danari buelta eman zion
danon ontasunan billa,
bigarren biajian juanda
óin laureun urte da illa,
eternidade santu guzian
zeruan gerta dedilla.
18/
Borondatia ez deigun galdu,
au da gauzarik txarrena,
amoriua izan dezagun
euskaldunak alkargana;
guazen guziok Getaria'ra
oñez edo arturik trena,
Agorrillaren seigarrenian
orra izendatu eguna,
bere imajinari egitera
erreberentzia bana.
Bertso-papera, Imp. J.Díaz.- Irún.,
Getaria'-ko Garro baserritik.
