Hiztegi Hirukoitza/C

Wikitekatik

DE LA LETRA
C

C A

C
A , porque , v es
que , ceren ce-
rrer , ecen , ece,
cergatic, cergai-
ti , cergatican.
Lat. Quiaetenim.
Cabaco , el zoque-
te que ſobra , deſ-
pues de labrado
el palo , zumoca ,
zumuturra , zurpuſca , zurcondoa.
Lat. Reliquum ligni fragmentum.

Cabal , es voz Baſcongada , de cabi-al ,

y ſigniſica quanto puede caber , y es
à lo que llamamos cabal ; cabi cabitu
caber, es Baſcuenee, y apoder. a-
balá , doi doya , beariñá. Lat. Cui
V:::::uihil
154C A.
nihil addi poteſt vel auferri , integer,
ra , rum.

Cabala , doctrina recibida por tradicion,

bapegania, cas jatorria. Lat. Cabala, æ.

Cabalar , veaſe acabalar.

Cabalgada , zaldicada. Lat. Equitum in-

hoſtiles agros incurſus.

Cabalgadura , zamaria , abecaria. Lat.

Jumentum vectorium.

Cabalgar ,zamarian , abecarian jarri,

zaldira igo igan. Lat. Equum conſ-
cendere.

Cabalgar , andar à caballo , zamariz ,

abecariz , zaldiz ibilli. Lat. Equi-
tare

Cabælgar la artilleria , ponerla en las cu-

reñas , ſutumpac irozoritu , irozo-
rian ifiñi , paratu. Lat. Tormenta
ellica aptare.

Cabaluſte , ſilla de caballo condos aros,

que aſfeguraban alque iba en ella, viene
de el Balcuence , como ſi dixera caba-
l uſtai , y ſignifica arcos , ù aros de
caballo : ò como ſi dixera cabaleuſte ,
y ſignifica tenerſe à caballo , uſtai , ò
uztai es el aro , ù arco : euſtea es te-
nerſe : agarrarſe de eutſi, euſtea , zal-
deuſtea. Lat. Sella equeſtris, fulcimen-
tis inſtructa.

Cabalina , fuente , ala ceritzan iturri-

bati. Lat. Cabalinus , a, um.

Cabaliſsimamente, chit cabalqui , cabal-

quiro , doiro , oſoró. Lat. Completiſ-
ſimè.

Cabaliſsimo , chitez cabala , doia , oſoa.

Lat. Exactiſſimus.

Cabaliſta , bapeganitarra , cas jatorria-

rra. Lat. Cabaliſta.

Cabaliſtico, bapeganicoa , casjatorricoa.

Lat. Cabaliſticus.

Caballa , pez , ſe diria de el Baſcuence

chabaloya , que ſignifica lo miſmo : üer-
ba. Lat. Piſcis quidam.

Caballada , zaldidia , zalditaldea. Lat.

Equorum grex.

Caballar , perteneciente à caballos , zal-

ditarra , zaldigoquia. Lat. Equinus,
a , um.

Caballejo , zaldiñoa , zaldichoa. Lat.

Equulus.

Caballejo , veaſe caballete.

Caballerato, el derecho de gozar penſion

Ecleſiaſtica, aun caſandoſe, en que diſ-
penſa el Papa , lizaldunza, lizaldun-
dea. Lat. Jus equitis ad penſionem
Eccleſiaſticam.
C A.

Caballereſco , zaldunquia , zaldungo-

quia. Lat. Equeſtris , e.

Caballerete , caballerito , zaldunchoa ,

ezcutarichoa. Lat. Juvenis eques.

Caballeria , beſtia , zamaria , abecaria.

Lat. Jumentum vectorium.

Caballeria , hombres à caballo , zaldun-

dia , zamaldundia. Lat. Equitatus, us.

Caballeria , orden militar , zalduntza.

zaldundea. Lat. Ordo militaris.

Cabalſeril , veaſe caballereſco.

Caballeriza , zalditegui , zamariteguia ,

oquellua. Lat. Equile , is.

Caballeriza Real, Erreguearen zaldite-

guico bilguma. Lat. Regiorum equo-
rum miniſtri, & præfecti.

Caballerizo , zalditeguiaren zaya. Lat.

Stabuli præfectus.

Caballero , zalduna , zamalduna , ezcu-

taria. Lat. Eques , tis.

Caballero andante , zaldun hipuiñeta-

ca. Lat. Fabuloſus heros.

Caballero de premia , el que eſtà obliga-

do à mantener armas , y caballo , eſta
palabra premia es puramente Balcon-
gada , y ſignifica neceſsidad, y preciſ-
ſion. Zaldun premiacoa. Lat. Eques
ex coactione.

Caballeroſamente , zaldunquiro , ezcu-

tariro. Lat. Præclarè , egregiè.

Caballeroſo , zalduntſua, e citaritſua.

Lat. Egregiæ indolis , præclari inge-
nij vir.

Caballeta , inſecto como langoſta , que

no haze daño , machiſalto. Lat. Lo-
cuſtæ ſaltatricis , & innoxiæ genus.

Caballete de texado , goyarea , gabyurra.

Lat. Tecti culmen , falſtigium.

Caballete para atormentar , ozaldia. Lat.

Equuleus.

Caballete de nariz , ſurgoyarea. Lat. Na-

ſi aduncitas.

Caballico, veaſe caballejo.

Caballo , zaldia. Lat. Equus.

Caballos , ſoldados de à caballo , zaldi-

dunac , zaldunac , zaldizcoac , za-
maldunac. Lat. Equites bellatores.

Caballo de bubas , zornabuya. Lat. Bu-

bo in inguine.

Caballo marino , itſas zaldia. Lat. Hip-

popotamus.

A vña de caballo , éyaca , eya ta eya ,

laſtérca. Lat. Celerrima fuga.

Caballon entre ſurco , y ſurco , icotar-

tea , hildartea. Lat. Porca , æ.

Cabalmente , cabalqui , cabalquiro, doi-

, oſoró.

Cabañia , es voz Baſcongada , ſincope de

cabiadiña , que ſignifica lo que baſta para
que
C A.
que quepa , y no dexa lugar para mas :
y es lo que ſignifica cabaña. Chaola ,
echola , laſtechea. Lat. Gurguſtium, tu-
gurium , ij.

Cabaña , numero grande de ganado , bi-

taldea , biſaldoa. Lat. Grex copioſior.

Cabe , en el juego de argolla , es el eſpa-

cio entre bola , y bola , de manera que
no ſe toquen , ſino que quepa à lo me-
nos entre ambas la pala. Es voz Baſ-
congada , y ſignifica aquèl no tocarſe,
ò quedarſe ſin tocar las bolas ; porque
gabe , y cabe ſon poſpoſiciones exclu-
ſivas de alguna coſa. Jocabea. Lat.
Spatium tuditem capiens.

Cabe , el golpe de vna bola con otra, ca-

bea, dampadá. Lat. Ictus globi ad glo-
bum.

Cabe , junto , cerca , ondoan , urrean ,

alboan , aldamenean , aldean. Lat. Pro-
pe , juxta.

Cabecear , mover la cabeza , burua era-

billi. Lat. Motare caput.

Cabecear , dormitando , loculuſca egon.

Lat. Caput ſomno decidere.

Cabecear la ropa , eſteras , &c. cerren-

datu , cerrendaz ertzatu , ſendotu.
Lat. Veſtibus, ſtoreis , &c. tenias aſſue-
re ad oras.

Cabeceo , buruguitea. Lat. Nutatio ca-

pitis.

Cabecera , la parte principal , veaſe ca-

beza.

Cabecera de cama , la parte donde eſtà la

cabeza , oapurua , oatze burua. Lat.
Caput lecti.

Cabecera de cama , almohada , burucoa ,

buhurdia , aurdicoa , belarondocoa.
Lat. Cervical.

Cabecilla , buruchoa. Lat. Capitulum.

Cabecilla , de poco juicio , ſenic baguea

burucharra , chori buru. Lat. Cere-
bellum.

Cabellera , pelo largo, illadatſá , adatſá.

cherloá. Lat. Promiſſa cæſaries.

Cabellera poſtiza , veaſe peluca.

Cabello , illea , ulea , biloa. Lat. Coma,

capillus.

Cabelludo , illetſua , uletſua , bilotſua.

Lat. Bene comatus.

Caber , viene de el Baſcuence cabi , cabi-

tu , que ſignifica lo miſmo : y eſte vie-
ne de abìa , cabìa nido, ò nicho ajuſta-
do, y aquello ſe dize que cabe, à quien
no le es muy holgado el lugar , en que
ſe pone. Lat. Capio , is.

Caber , tocarle à vno algo , ſuertatu ,

guertatu. Lat. Aliquid alicui obtingere.

Caber , ò no caber algo en alguno , ego-

C A.:::::155
No cabe en mì eſta maldad , eztagoquit
niri gaiztaqueria au. Lat. Non cadit
in me tantum ſcelus.
Todo cabe en fulano , urliari gucia da-
goca. Lat. Quibuslibet idoneus eſt.
No cabe mas , ecin gueyagoraño. Lat.
Nihil ulterius.

Cabero , poſtrero , atzena , azquena.

Lat. Poſtremus.

Cabeſtrante , maquina para tirar , y le-

vantar coſas de peſo , giragora. Lat.
Helciaria machina.

Cabeſtrear, cazar con el buey de cabeſ-

trillo , idi cabreſtuaz eizatu , eicean
ibilli. Lat. Capiſtrato bove venari.

Cabeſtreria , cabreſtuteguia , zalquite-

guia. Lat. Locus , in quo capiſtra fiunr.

Cabeſtreria, el oficio, cabreſtuquintza,

zalquiquintza. Lat. Ars capiſtra fa-
ciendi.

Cabeſtrero , cabreſtuguillea , cabreſtu-

quiña, zalquiquiña. Lat. Capiſtrorum
factor.

Cabeſtro , el Latin , y Romance vienen

de el Baſcuence cabreſtua , que ſignifi-
ca lo miſmo , y es ſincope de capua-
ren eſtua , apretador , ò lo que tiene
apretada , y atada la cabeza, que es lo
que haze el cabeſtro , cabreſtua , zal-
quia. Lat. Capiſtrum.

Cabeſtro , buey , que guia à los toros,

idi malſoa. Lat. Bos gregem ducens.

Cabeza , burua, buruia. Lat. Caput.

Cabeza , principio de alguna coſa , bu-

rua , aſiera. Lat. Cujusvis rei caput.

Cabeza, el primero , el principal , burua ,

buruzaguia, lena , lenena. Lat. Prin-
ceps , ſupremum caput.

Cabezas de ganado, ele buruac. Lat. Gre-

gis capita.

Cabeza de ajos , baratzuri burua , ba-

racatz burua. Lat. Allij caput.

Cabeza de bando, berezqui burua. Lat.

Lat. Factionis caput.

Cabeza de linage , leñu burua. Lat. Fa-

miliæ caput.

Cabeza de hierro , teſta de ferro , oñor-

dea , beſteren ordea. Lat. Fictum ali-
cujus nomen.

Cabeza de la Igleſia, Eleiz Aſma Santa-

ren burua , lena, lenena. Lat. Caput
Eccleſiæ.

Cabeza de mayorazgo , onlotaren bu-

rua. Lat. In primogenituræ cenſu præ-
cipuum caput.

Cabea de proceſſo , teſtamento , &c.

aſiera , ſtea , burua. Lat. Caput, ini-
tium.V 2.:::::De
156C A.

De cabeza, buruz. Lat. Verſo capìte.

De pies à cabeza , burutic oñetaraño ,

goitic bera. Lat. A capite ad calcem.

Sin pies , ni cabeza , ez buru , ta ez oiñ.

Lat. Sine capite, & calce.

Ponerſele à vno algo en la cabeza, buru-

ratu , buruan jarri , buruac eman ,
burutaciñoac emon. Lat. Quidvis ali-
cui capite inſidere.

Puſoſele en la cabeza , bururatu zayo ,

buruac eman dio.

Cabezada , el golpe de cabeza , buruca-

da. Lat. Capitis quaſſatio.

Cabezadas de el que duerme, culuſcac ,

loculuſcac. Lat. Dormientis capitis de-
cidui motus.

Cabezada de mula , ò caballo , cabreſ-

tuala. Lat. Frontale, is, capiſtrum.

Cabezal, colchoncillo largo , y angoſto,

en que duermen los labradores , oabu-
rucoa. Lat. Stratum ruſticorum.

Cabezal , la almohada larga , veaſe cabe-

cera.

Cabezal de ſangria, odeslea. Lat. Siſten-

do ſanguini linteus obex.

Cabezalejo , burucochoa , aurdicochoa.

Lat. Pulvillus.

Cabezalero, lo miſmo que albacea, vea-

ſe.

Cabezon , lo miſmo que éncabezamien-

to, veaſe.

Cabezon de camiſa , lepertza. Lat. Col-

lum induſij.

Cabezudo , terco, porfiado, hiſitia, bu-

rutia, burugogorra, burcoia. Lat.Cer-
vicoſus , pertinax.

Cabezuela , veaſe cabecilla.

Cabezuela , yerba de que ſe hazen eſco-

bas , buruiſquea , chillarra. Lat. Cen-
tum capita.

Cabial , manjar de huevos de peſcado,

arrauquia. Lat. Pulmentum ex ovis
piſcium.

Cabida, tiene la miſma raiz Baſcongada,

que caber , cabida , cabitzea. Lat. Ca-
pacitas.

Cabida , entrada , amiſtad , ſárrera ,

adiſquiura , cabida. Lat. Amicitia,
gratia.

Cabildo , puede venir de el Baſcuence

cabildua , que ſignifica coleccion , ò
junta de las cabezas, de bildu , juntar ,
recoger ; y de capu , que en Baſcuence
antiguo es cabeza , à quien aora llama-
mos ſolamente buru . Cabildua. Lat.
Capitulum.

Cabimiento , lo miſmo que cabida , vea-

ſe.

Cabito , cabillo , condo chiquia , condo-

C A.
cho , puiſca. Lat. Fragmentum , extre-
mum.

Cabizbaxo, buru macurra. Lat. Demiſ-

ſo capite.

Cabizcaido , buru eroria. Lat. Deciden-

te capite.

Cabiztuerto, buru oquerra. Lat. Obtor-

to capite.

Cable, cablea. Lat. Rudens.

Cabo, extremidad , viene de el Baſcuen-

ce cabua , que ſignifica lo miſmo ; y
cabu ſe dixo de buca , traſtrocadas las
ſilabas; y buca ſignifica el fin, remate ,
el acabarſe , y es lo que conviene al
cabo. Lat. Extremum, finis.

Cabo de cuchillo, &c. quirtena , guide-

rrá. Lat. Manubrium, capulus.

Cabo , cuerda en el navio , cabua. Lat.

Rudens , ſunis nauticus.

Cabo de mar, veaſe promontorio.

Cabos en los caballos , los pies, hoci-

co , &c. buquertzac. Lat. Equorum
extremæ partes.

Cabos , hilos que penden de las telas ,

cirpitzac. Lat. Panni ecurrentia fi-

Cabos , en el veſtido ſon todo lo que no

es la tela principal , orradura. Lat.
Veſtis inſtructus , us.

Cabo de eſquadra , veaſe eſquadra , y

oſficial.

Cabo de ronda , gaubillandeco quidaria.

Lat. Vigilum præfectus.

Cabo de vela , hacha , &c. condoa , on-

doa , buztanâ. Lat. Extremum , frag-
mentum , reſiduum.

A cabo , al cabo de , lo miſmo que deſ-

pues de , buruan , ondoan , pſpueſto
al genitivo precedente , al cabo de dos
dias , egun biren buruan. Item ezque-
ro , con nominativo precedente, egun
bi ezquero. Lat. Poſt.

Al cabo al cabo , al cabo , y à la poſtre,

guero ere , azquen ta guero. Lat. Ad
extremum.

Cabra , auntza. Lat. Capra. Muerta,

aunzquia.

Cabra montès , orcatza , baſauntza. Lat.

Caprea.

Cabra ſaltante, exhalacion de fuego, ar-

gui ſaltoa.

Cabra , cabrilla en las piernas , aztale-

co anchumea.

Jugar las cabras , auntzac jocatu. Lat.

Totam ludi ſponſionem poſtremò lu-
dere.

Echar las cabras à otro, auntzac beſteri

egotzi. Lat. In alium culpam detor-
qaere.
Meter
C A.

Meter las cabras en el corral , es poner

miedo , y hazer callar à vno, jaroera-
zo , auntzac urubean ſartu. Lat. Ter-
rorem alicui incutere.

Mal, que ſe haze à las cabras en el gar-

guero , goloa.

Cabrahigal, picoarraga. Lat. Locus ca-

prificorum.

Cabrahigo, picoarra. Lat. Caprificus.

Cabrerizo , cabrero , auntzaya , auntzai-

na. Lat. Caprarius.

Cabreſtante, veaſe cabeſtrante.

Càbria , maquina para levantar peſos

grandes, veaſe argano.

Cabrilla , cabra , peſcado , ancharraya-

Lat. Quidam piſcis, ſie dictus.

Cabrillas las ſiete , ceruco zazpi quiac.

Lat. Vergiliæ.

Cabrio , perteneciente à cabras , aunz-

tarra. Lat. Caprinus , a , um.

Cabrìo, por cabron , veaſe cabron.

Càbrio , viga , viene de el Baſcuence ca-

pirioa , que ſignifica lo miſmo. Lat.
Tigillus.

Palo , que en el remate detiene el càbrio,

aquerra.

Cabriola , caillarda , muriſca , cabriola.

Lat. Agilis ſurſum ſaltus.

Cabriolar, cabriolear , caillardatu , mu-

riſcatu , cabriolatu. Lat. Agili ſàltu
ſurſum ſe efferre.

Cabrita , humerria , aumia , aunzchoa.

Lat. Capela.

Cabritilla , piel, bitinarrua. Lat. Pellis

hædina.

Cabritillo , cabrito , anchumea , aumea ,

bitiña. Lat. Hædus , hædulus.

Cabrito , muerto , y para comer, anchu-

mequia, bitiñaquia , humerriquia.

Cabron, aquerra. Lat. Caper, hircus.

Cabron cornudo, aquer adarduna. Lat.

Hircus cornutus.

Cabron caſtrado , aquirina. Lat. Caper.

Cabronada , aquercaira. Lat. Proprii

thalami proſtitutio.

Cabronazo , aquer tzarra. Lat. Proprii

thalami proſtitutor.

Cabroncillo , cabronzuelo , aquer cha-

rra. Lat. Idem.

Cabruno , aunztarra. Lat. Caprinus ,

hircinus.

Caca , viene de el Baſcuence cacá. Lat.

Excrementum.

Deſcubrir la caca , cacá aguertu. Lat.

Quod turpe eſt palam facere.

Cacao , cacaua. Lat. Cacaus , i ; cacao ,

nis.

Cacaoal , cacauteguia . Lat Locs cacao-

num.
C A.:::::157

Cacareador , alararia , alaracaria , ca-

carazaria. Lat. Cucuritor.

Cacarear, alaratu , cacaraztu. Lat. Cu-

curire , gracillare.

Cacarear , y no poner huevo , alara bay ,

errun ez. Lat. Aureos montes polli-
ceri.

Cacareo , alara , cacaraza. Lat. Cucu-

ritus , us.

Cacera , zanja para ſangrar algun rio ,

erretena. Lat. Fluminis cataracta,
aquæ emiſſarium.

Caceria , caza de diverſion entre mu-

chos , eizaldia. Lat. Venatio.

Caceta , cacito de azofar en las Botícas ,

cazochoa. Lat. Trua , æ ; gabata, æ.

Cacha , cabo de cuchillo, quirtena. Lat.

Capulus.

Cachada , golpe que con el clavo de el

trompo , ù peon ſe dà en el otro. Vie-
ne de el Baſcuence acachada , que ſigni-
fica lo milmo , veaſe cacho. Lat. Ictus
turbinis in alterum cuſpide impactus.

Cacharro, vaſija algo quebrada , es voz

Baſcongada , y viene de acats , acach ,
y charro. Acats ſignifica el pedazo ,
ò mueſca , que ſe le haze , quebrando-
ſe, à la vaſija en el borde , charroa es
el jarro. cacharroa. Lat. Vas non-
nihil quaſatum.

Cachaza , narraqueria , nrqueria ,

gueldiundea. Lat. Lenta tranquillitas.

Cachera , ropa baſta , buruſiquia. Lat.

Gauſaope.

Cachete , golpe de puño cerrado , autze-

coa , muturre ucabillada. Lat.
Ictus pugni.

Cachete , carrillo, autzá , maſalla , ma-

tralla. Lat. Mala, æ ; bucca , æ.

Cachetero , cuchillo corto , y ancho , de

que vſan los aſſaſinos , ucanibeta. Lat.
Pugiunculus.

Cachican , mayoral de la labranza , la-

nari zaya , languilleen zaina. Lat.
Villicus.

Cachicuerno, adar quirtenduna. Lat.

Corneo capulo conſtans.

Cachidiablo , deabru zomorroa. Lat. Ri-

diculè perſonatus.

Cachigordete , hume potzoa , ezopea.

Lat. Obeſus , & brevis homo.

Cachiporra , palo que tiene en el cabo

vna porra , buru bordoya. Lat. Cla-
va , æ.

Cachivaches , traſtos viejos , inutiles ,

gaicaitzac. Lat. Res inutiles , ac nihili
habendæ.

Cachizo, madero grueſſo , zurabea. Lat.

>Tignum majoris molis.
Cacho,
158C A.

Cacho, pedazo de algo, que ſe rompiò ,

viene de el Baſcuence acacha , acatſa ,
que ſignifica lo miſmo, y ſe aplica mas
comunmente à las coſas , que les falta
el labio , ò borde , y las llamamos
acats autſia. Lat. Fragmentum.

Cachon , madero grueſſo , veaſe cachi-

zo.

Cachon , en el mar , baga churia. Lat.

Fluctus leniter ſpumans.

Cachonda , perra , uſaldua. Lat. Catu-

tuliens , tis.

Cachorro , cachorrillo , cumea , humea ,

cumechoa , humechoa : Cumea poſ-
pueſto , v. g. chacur cumea , cachorro
de perro: humea , quando viene abſo-
luto. Lat. Catulus.

Cachumbo , cachumbea. Lat. Coci du-

rioris ſpecies.

Cachupin , chapeton, Eſpañol, que vive

en Indias , cachupina. Lat. Hiſpanus
apud Indos.

Cazicazgo, dignidad de Cazique , Caci-

quearen goyendea : por el territorio ,
Caciquearen barrutia. Lat. Dyna-
ſtia, æ.

Cacique, Señor de vaſſallos entre los In-

dios. Caciquea , Jauna. Lat. Dyna-
ſta.

Caco, ladron, lapurra, ohoina. Lat. Ca-

cus , ci.

Caco, medroſo, linguerda , izutia. Lat.

Meticuloſus.

Cacochymia , vicio de los humores ,

ezabicien eria. Lat. Cacochymia, æ.

Cacochymio , cacochymo , ezabicietan

eri dana. Cacochymius.

Cacophonia , repeticion diſſonante de

vnas miſmas ſylabas, hiz biderra. Lat.
Cacophonia.

Cada vno , cada qual , bacoitza , bacoi-

zac , oro , oróc , oró bat , oro batec.
Lat. Quiſque, unuſquiſque.

Cada dia, cada año, cada mes , egun oro ,

urte oro , ill oro. Item eguneán egu-
neán , urteán urteán, illeán , illeán.
Lat. Singulis diebus, &c.

Cada vez , oro gucitan , bacoitzean , be-

ti. Lat. Quoties , y toties.

Cada qual en ſu turno , cein bere chan-

dán. Lat. Quiſque in ſua vice.

Cada , y quando , noiz nai , noiz eta nai

dedan dezun , &c. Lat. Quotieſcum-
que.

Cada coſa de por sì , bacoitza bereci , oro

bereci. Lat. Singillatim.

A cada paſſo , pauſo oro. Lat. Paſſim.

A cada veinte , à cada cien manzanas nos

han dado , oguei bana , eun bana ſagar
eman digute.
C A.

Cadahalſo , erioandá. Lat. Ferale pegma.

Cadañero , urte orocoa. Lat. Annuus , a,

um.

Cadarzo , ſeda baſta de capullos enreda-

dos , y duros , es voz Baſcongada , ca-
dartzua , que ſignifica al hiladillo ; y
porque eſia ſeda baſta ſirve para eſſo ,
ſe le diò el nombre de cadarzo. Lat.
Bombycina aſperior.

Cadaver , gorputzilla , illotzá. Lat. Ca-

daver.

Cadaverico , cadaveroſo , gorputzilla

illotzá dirudiena. Lat. Cadavericus ,
a, um.

Cadejo , madeja pequeña, para devanar ,

matazachoa. Lat. Spira fili.

Cadena , cateá. Lat. Catena.

Cadencia , otſuztea. Lat. Sonorum deſi-

nentium apta modulatio.

Cadeneta , vna labor de aguja , joſcate-

choa. Lat. Catenula acu elaborata.

Cadenilla , catechoa. Lat. Catenula.

Cadente , erorcorra , jauzcorra. Lat.

Cadens , tis.

Cadera , ancaezurra , ancazurra. Lat.

Coxendix.

Cadete , Soldado , zaldun berecia. Lat.

Primarius miles.

Cadillar , lapateguia. Lat. Locus lappæ

ferax.

Cadillo , lapá. Lat. Lappa , æ.

Cadillos , hilos primeros de la vrdiem-

bre , irazcayac. Lat. Orſa , orum.

Cadira , ſilla , es voz Baſcongada , que

eſtà en vſo en el dialecto Labortano,
cadira. Lat. Sella dorſuaria.

Cadmìa , piedra mineral , ſarmenaſta.

Lat. Cadmia.

Cadoſo , cadozo , lugar hondo en el rio ,

oſina , oſiña. Lat. Sinus fluminis pro-
fundior.

Caducamente , erorquiro , gueldiro. Lat.

Lentè , paulatim.

Caducar , aurtu , ſeindu , burutic jauci.

Lat. Præ ſenio deſipere , delirare.

Caducante , veaſe , cadente.

Caduceador , Rey de armas , veaſe.

Caduceo , vna vara con dos culebras,

como la de Mercurio , ſuguezotza.
Lat. Caduceum.

Caduco , aguré acurtua , caduca , atſo

aurtua , ſeindua. Lat. Caducus , a.

Caduco , perecedero , galcorra , iragan-

corra , erorcorra. Lat. Caducus.

Mal caduco , gota coral , miñ erorcorra.

Lat. Morbus caducus.

Caduquez , agurearen , edo atſoaren

aurqueria , ſeinqueria , humequeria.
Lat. Decrepitæ ætatis vitium.
Caedizo,
C A.

Caedizo , erorcorra , jauzcorra. Lat.

Cadivus.

Caedizo , fragil , auſcorra. Lat. Fragi-

lis.

Caèr , erori , jauci , jautſi. Lat. Cade-

re.

Caèr tiene otras ſignificaciones , y en

las mas es erori , jauci.

Caèrſe de maduro , jalqui. Lat. Maturi-

tate ipſa decidere.

Caerle algo bien, ò mal, veaſe quadrar ,

eſtr.

Caerſe de riſa , farraz ito , barrez ito ,

erori. Lat. Riſu vehementiori corrue-
re.

Caerſe de ſu eſtado , cordea galdu , cor-

debaguetu. Lat. Vires aliquem defi-
cere.

Caèr malo , gaizquitu , gaiſotu , eritu.

Lat. In morbum incidere.

Caìdo , eroria , jaucia , jautſia. Lat. Ca-

ſus.

Caìda , erorqueta , erorquera , eroricoa ,

jauſpena. Lat. Caſus , lapſus , us.

Caìmiento de animo , erorquera , &c.

Lat. Animi languor.

Cafareo , profundidad de mar inſonda-

ble , itſaſoſina , ur leiza. Lat. Maris
ſinus profundiſſimus.

Cafe, cafeá , balaiſ miña. Lat. Cafeum, i.

Cafetera , cafe' ontzia. Lat. Cafetarium ,

Cafila , dia , pillá , v g gendedia , gen-

de pilla. Lat. Turma ingens.

Cagada , leradá , cacaldia , mocordoa.

Lat. Merda.

Cagadero , cacateguia. Lat. Sterquili-

nium.

Cagadillo , cacatſu charra. Lat. Puti-

dulus.

Cagajon , zamari gorotza. Lat. Excre-

mentum equi , aſini , &c.

Cagalar tripa , veaſe tripa.

Cagalera , caqueria. Lat. Alvi profu-

vium.

Cagar , caqueguin , cillatu , jacondu.

Lat. Cacare.

Cagado , cacaz betea. Lat. Cacatus.

Es vn cagado , cacatſu bat da. Lat. Pu-

tidus.

Cagarruta , es de el ganado menor , ba-

baleca , picorta. Lat. Fimus caprinus.

Cagon , caca jario. Lat. Ventris prolu-

vie laborans.

Cahiz, neurri andi bat amabi anegacoa.

Lat. Menſura 114. modiorum.

Caìman , ſemejante al Crocodilo , ur lu-

rreco abere bat , muſquertzar andi
baten guiſacoa. Lat. Beſtia amphibia
C A..::::159
ad Inſtar crocodili.

Cairel , erzacho cirpiſtua. Lat. Floc-

culus pendens.

Cairelar , cirpitzez ertzatu. Lat. Floc-

cis ornare.

Cairelado , cirpitzez ertzatua. Lat.

Floccis ornatus.

Cal , carea , quiſua. Lat. Calx , calcis.

Piedra de que ſe haze , caliza , cararria.

Lat. Lapis calcarius.

Cal , ò deshecho , que queda en la cale-

ra , galtzua. Lat. Calcis recrementa.

De cal , y canto , carez ta arriz. Lat.

Cæmentari us.

Cala, tienta de Cirujano, dendaiſca. Lat.

Specillum.

Cala , pedacito que ſe corta al melon,

&c. para probarlo , acatſa. Lat. Fruſ-
tum , i.

Cala, el reconocimiento de el vino , que

hazen los a foradores , neurtaldia. Lat.
Doliorum vini dimenſio.

Cala , de mar , itſas chocoa. Lat. Maris

ſinus.

Cala, para evaquar el vientre, chiſtorra ,

cirichoa. Lat. Subducendæ alvo bala-
nus.
´{sarrera|cala6}}Hazer cala , y cata , averiguar con certe-
za , dendá , dendatu , errotic jaquin.
Lat. Quidpiam indagare.

Calabacero , cuiſaltzallea. Lat. Cucur-

bitarum venditor.

Calabacica , calabacilla , cuichoa , cala-

bazachoa. Lat. Cucurbitula.

Calabaza , eſpecialmente que ſirve de va-

ſija , corcoitá , curcubitá y de aquì
viene el Latin cucurbita , y ſignifica
coſa de dos corcobas , veaſe corcoba.

Calabacino , ardo cuia. Lat. Vas cucur-

bitinum.

Calabaza , cuiá , calabaza. Lat. Cucur-

bita.

Calabazas , en algun examen , ò preten-

ſion , utſaldia. Lat. Repulſa.

Calabazada , golpe , coſquetacoa. Lat.

Ictus capiti impactus.

Calabazate , pedazos en conſerva , cui-

zati onduac. Lat. Cucurbitarum fruſ-
ta ſaccharo condita.

Calabobos , llubia menuda , euri lam-

broa , biſ utſa. Lat. Tenuis imber.

Calabozo , lecotza , ciegâ. Lat. Carcer

teter, & obſcurus.

Calabriada, arnaſtá. Lat. Vinorum mix-

tio.

Calabrote , calabrotea , cabu andiagoa.

Lat. Rudens grandior.

Calacanto , yerva, cucutſeria. Lat. Her-

ba pulices necans.
Calada,
160CA.

Calada, vuelo deſigual de el ave de rapi-

ña, que và cazando, egaldia. Lat. Va-
rius accipitris volatus.

Calafate , calafetaria. Lat. Naviumti-

pator.

Calafateria , calafequintza. Lat. Na-

vium Stipatio.

Calafetear, calafetatu. Lat. Navem Sti-

pare.

Calafraga , yerva autſarria. Lat. Saxi-

fraga.

Calagozo , podadera de arboles , iñauſ-

caya , codeñea. Lat. Falx putatoria.

Calamaco , vna tela de lana à modo de

droguete , calamacoa. Lat. Quædam
tela lanea.

Calamar , peſcado como xibia , egachi-

bia. Lat. Loligo , nis.

Calambre , arpá , arrampa , inhurria.

Lat. Nervorum ſtupor.

Calambuco , arbol , calambucoa. Lat.

Arbor ſic dicta.

Calamento , yerva , eguililia , eguili-

cha. Lat. Calamintha.

Calamidad , laceria , ondicoa. Lat. Ca-

lamitas.

Calamina , piedra calaminar , meatzar

oria. Lat. Lapis calaminaris.

Calamita , piedra iman , veaſe.

Calamitoſo , laceritua , laceritſua , on-

dicotua, ondicotſua. Lat.Calamitoſus.

Calamo , pluma , veaſe.

Calamo aromatico , laſturrina. Lat. Ca-

lamus odoratus.

Calamocano , erdi moſcorra. Lat. Vino

vacillans.

Calamoco , el carambano helado , que

cuelga de las tejas, &c. gelaciria , ge-
ladindirria. Lat. Bolus glaciei pen-
dulus.

Calamon , ave de agua , y tierra , ucho-

rigorria. Lat. Porphyrio , onis.

Calamon , clavo de cabeza redonda en

forma de boton , itzaboilla. Lat. Cla-
vus grandior vmbellatus.

Calamorrar , darſe los carneros topes,

morradas , morocadas , talcatu. Lat.
Arietare.

Calandrajo , pedazo deſgarrado de veſti-

do , aldarao , cerrendatſa. Lat. Scru-
ta , orum.

Calandria , ave , chori andra. Lat. Cha-

landra.

Calaña , eſpecie , ſemejanza , de dos , ò

mas coſas , becaldia. Lat. Genus , eris.

Calar , penetrar poco a poco el agua ,

gueldazatu. Lat. Penetrare.

Calado aſsi , gueldazatua. Lat. Pene-

tratus.
C A.

Calar , adivinar , conocer algun ſecreto ,

iguerri , aſmatu. Lat. Aliquid perſpi-
cere.

Calado aſsi , iguerria , aſmatua. Lat.

Perſpectus.

Calar la viſera, el ſombrero , erachi. Lat.

Galeam, aut galerum capiti adſtringe-
re.

Calar las velas , amainar, veaſe.

Calarſe las aves , baxarſe rapidamente,

eyaca jachi , jautſi. Lat. Rapido vo-
latu ferri.

Calar el can, poner en el diſparador la

llave de la eſcopeta , &c. ſuguiltza
goratzea. Lat. Catapultariam clavicu-
am diſploſioni aptare.

Calar el melon , acaſtu. Lat. Fruſtum me-

lonis decerpere.

Calar la cuerda , mechá goratu. Lat

Igniariam reſtim aptare.

Calar las cubas , medir ſu vino , upelac

neurtu. Lat. Cuppas vini metari.

Calar , tierra calar , lur cararriduna.

Lat. Humus calcaria.

Calavera , burezurra. Lat. Calvaria.

Calcanto , lo miſmo que caparroſa,

veaſe.

Calcañar, orpoa, ondagora. Lat. Calca-

neus , calcaneum.

Calcar , piſar , apretar , veanſe : viene

de el Baſcuence calcatu , apretar gol-
peando. Lat. Premere, ar ctare.

Calce, calzo , la cubierta de hierro al re-

dedor de las ruedas, curpi burnia. Lat.
Rotæ canthus.

Calcedonia, piedra precioſa , artiſte hi-

rurdia. Lat. Chalcedonia, æ.

Calceta , galtzeta. Lat. Tibiale linteum.

Calceteria, galtzeta teguia. Lat. Taber-

na tibialium.

Calcetero, galtzetaguillea. Lat. Tibia-

lium factor.

Calceton , galzerdi tzarra. Lat. Exte-

rius tibiale.

Es vn calcillas , galchapot , chalchapo-

ta da. Lat. Ridiculo, ac brevi corpo-
re eſt.

Calcina , cararriſta. Lat. Calcis , atque

ſabuli commixtio.

Calcinacion , menaſtaren errauſtea. Lat.

Exuſtio rei metallicæ.

Calcinar , reducir à polvo los metales

por el fuego , menaſta errauſtu. Lat.
Metalla igne in pulverem mutare

Calculacion , lo miſmo que computo ,

veaſe.

Calcular , veaſe computar.

Calda , es voz Baſcongada galda , muy

comun en las Herrerias , para ſignifi-
Car
C A.
car la vez de meter , ò bolver el hier-
ro à la fragua. Y aun ay vn refràn
muy expreſsivo , que dize: agoa , bero
deño , galdá , y ſignifica en lo literal ,
que à la maſſa de hierro , que llama-
mos agoá, ſe le han de dar las caldas ,
antes de dexarla enfriarſe : y debe ha-
zerſe lo miſmo en los negocios , ſin
dexarlos que ſe enfrien. Galdá. Lat.
Calefactio , candefactio.

Caldas , baños de agua caliente , ur be-

roac. Lat. Thermæ, fontes calidi.

Caldear, viene de el Baſcuence galdatu ,

galda eman. Lat. Ferrum excandefa-
cere.

Caldeado , galdatua , galda artua. Lat.

Candefactus.

Cadera , es voz Baſcongada galdarea ,

que viene de galda ; y de aqui ſe to-
mò el caldarium Latino. Galdarea ,
pertza , maſquelua , pacia , panye-
rua. Lat. Ahenum.

Caldera muy grande , tulumbioa. Lat.

Ahenum ingens.

Dixo la ſarten à la Caldera , tirte allà

carinegra. Norc nori ? pacia zarrac
pertzari ; ò de otra ſuerte , paciac
ciotſan pertzari , quen adi ipur beltz
ori. Lat. Væ, væ, væ nigræ , dicebat
cacabus ollæ.

Calderada , galdarada , pertzada , &c.

Lat. Quod ahenum capit.

Caldereria , paciaquintza , galdara-

quintza. Lat. Ahenorum officina.

Calderero , galdaraquiña , paciagui-

llea , pacinguillea. Lat. Ahenorum
opifex.

Calderilla, paciachoa , galdarachoa. Lat.

Parvum ahenum.

Calderilla , moneda de cobre, ardi caya.

Lat. Moneta ærea.

Caldero , putzu pacia. Lat. Situla.

Echar la ſoga tràs el caldero , paciaren

ondoren ſocá putzuratu. Dizeſe de el
que perdiendo vna coſa dexa perder
lo demàs. Lat. Quod reliquum eſt pro-
jicere.

Calderon , galdaratzarra , pertzarra.

Lat. Ahenum majus.

Caldillo, ſaldachoa. Lat. Juſculum.

Caldo , puede averſe tomado de el Baſ-

cuence ſalda , que ſignifica lo miſmo.
Lat. Jus , juris.

Calefactorio , beroteguia. Lat. Calefa-

ctorius locus.

Calenda, el primer dia de el mes, dize-

ſe comunmente Calendas, ilena , illa-
ren lena. Lat. Calendæ.

Calenda , leccion de el Martyrologio,

C A.:::::161
Mártiren iracurtza . Lat. Lectio Mar-
tyrologij.

Calendario , egunária. Lat. Calenda-

rium.

Calentador , para calentar la cama , be-

rontzia. Lat. Calefactorium.

Calentador, el que calienta , berotzallea.

Lat. Calefactor.

Calentar , berotu. Lat. Calefacere.

Calentarſe , berotu , con las terminacio-

nes de el neutro. Lat. Caleſieri.

Calentado, berotua. Lat. Calefactus.

Calenton , bero aldia. Lat. Feſtina cale-

factio.

Calentura , elgaitzá , ſucarrá , beroá.

Lat. Febris.

Calenturiento , elgaiztuna , ſucarduna ,

beroduna. Lat. Febricitans.

Calenturilla, elgaizchoa. Lat. Febricula.

Calenturon , elgai tzarra , ſucar tzarra.

Lat. Vehementior febris.

Calera, carobia. Lat. Calcaria fornax.

Calero, careguillea , carequiña. Lat. Cal-

carius.

Caleſa , cales, caleſa , bidagurdia. Lat.

Carpentum.

Caleſero, caleſzaya, cal eſaria , bida gur-

daria. Lat. Carpentarius.

Caleta , itſas chocoa. Lat. Parvus maris

ſinus.

Caletre, burua. Lat. Mens, tis.

Calibre , calibo , inſtrumento , regla en

que ſe ſeñalan los diametros de las ba-
las , neurriera. Lat. Magnitudinis
menſura.

Calibre de la bala, balaren piſuá , aſtu-

. Lat. Glandis pondus.

Calibre de el cañon, ſu hueco , ſutumpa-

ren utſunea. Lat. Oris tormenti am-
plitudo.

Cadiche, piedrezuela en el ladrillo , ò te-

ja , tellarra. Lat. Calculus lateri im-
miſtns.

Calidad, nolacódia, celacdia. Lat. Qua-

litas.

Calidad, propriedad de la coſa, egoquia.

Lat. Qualitas, proprietas.

Calidad , luſtre , nobleza , leñu arguia.

Lat. Generis claritas.

Calidad, prenda, doaiña. Lat. Dos, tis,

ornamentum.

Calidad, por condicion, veaſe.

De calidad , que , alacó moldéz , alacó

modúz , non : alacó eraz , non. Item
alangó modúz, &c. Lat. Ita ut.

Caliente, calido, beroa , berotſua , bero-

tia, beroduna. Lat. Calidus.

Calificacion , alacoztea , alangotzea.

Lat. Cenſura.
X:::::Califi
162C A.

Calificador , alangotzallea , alacozta-

ria. Lat. Cenſor.

Calificar , alacoztu , alangotu. Lat. De-

re aliqua cenſuram ferre.

Calificado , alacoztua , alangotua. Lat.

Cenſurâ donatus.

Calificarſe , ennoblecerſe , leñarguitu.

Lat. Nobilitari.

Calificado aſsi, leñarguita. Lat. Nobi-

litatus.

Caliginoſo , illundua , illuna , gautua ,

arraſtua. Lat. Caliginoſus.

Caliila , cala pequeña , chitorchoa. Lat.

Balanus.

Calina, vapor, ò niebla, que eſcurece el

ayre en tiempo de mucho calor , di-
riaſe de el Baſcuence galerna , que ſig-
nifica lo miſmo. Lat. Æſtuans caligo.

Caliz, caliza , edacaya , edontzia , gopo-

rrá. Lat. Calix, cis.

Piedra caliza , cararria. Lat. Lapis cal-

carius.

Caliza , calizo , carezcoa. Lat. Calca-

rius , a , um.

Callada , de catlada , iſitlean , igilean ,

ezcutuan. Lat. Secretò , atentèr.

Calladamente , callandico , iſitlic , iſil

choric , iſilquiro , ezcuturo. Lat. Se-
cretè, occultè.

Calar, iſil , iſildu , igil , igildu. Lat. Ta-

ceo , ſiſeo.

Hazer callar, iſildu , iſilerazo, iſilara-

ci , eraſil , eraſildu. Lat. Facere , ut
ſileat.
Matalas callando, iſil , baña hil. Lat.
Occultè , ſed ſolerter rem gerit.
Quien. calla , otorga , enzun ta iſil , ba-
ezco biribil. Lat. Qui tacet, conſen-
tire videtur.

Callado, iſillá , igilá , iſildua , igildua.

Lat. Taciturnus. Item iſilcorra , iri-
chia.

Calla tu , ago iſilic , zaude iſilic. Calle

vſted, bego iſilic. Lat. Tace, ſile.

Calle , calca , carrica , ataria , eſtratea.

Lat. Via.

Calle mayor , cale naguſia. Lat. Via re-

gia.

Calle travieſſa , cale cearra. Lat. Via

tranſverſa.

Llevarſelo de calles , irabiaca , amilca

eraman , eroan. Lat. Facili negotio
vincere.

Calleja , caleſtua , carrica erſia. Lat.

Angiportus.

Callejear, andar de calle en calle , cale-

tic cale ibilli. Lat. Per vicos diſcur-
rere.

Callejera , callejero , calezalea , atari-

C A.
zalea . Lat. Per vcos vagandi cupi-
dus.

Callejon , encañada de m ontes , mende-

ſia. Lat. Fundula, æ. Veaſe cañada.

Callejuela, caleſtuchoa. Lat. Viculus, i.

Callejuela , pretexto, aitzaquia , igueſ-

bidea. Lat. Via, effugium.

Darpan, y callejuela , beré érara utzi ,

bere eſcucó eguin. Lat. Liberius agen-
di poteſtatem facere.

Callo, calloa , lar gorra. Lat. Callum, i.

Callo de herradura , 'perra callua . Lat.

Soleæ ferreæ detritæ fruſtum.

Tener callos , eſtair acoftumbrado, oitua

egon , gogortua egon. Lat. Laboribus
ocealeſcere.

Callos, vientre de vaca, &c. tripaqnia ,

eſtequia. Lat. Bovinus venter callo-
fior.

Calloſidad , calluguindea , lar gorrera.

Lat. Calloſitas.

Calloſo , callutia , targortia , callutrſua ,

calludun.

Calma, upaquea , ugueraldia. Lat. Ma-

ris tranquillitas, nialacia.

Calmar , upaquetu , ugueralditu. Lat.

Malaciam fieri, ventm quieſcere.

Calmado , upaquetu , ugueralditua.

Lat. Tranquillatus, pacatus.

Calofriado , otzicaratua. Lat. Frigore

febrim præcurrente inmpetitus.

Calofrio , otzicara. Lat. Algor febris

præcurſor.

Calomar, veaſe zalomar.

Calondrigo , calonge , calongia , veaſe

Canonigo.

Calonia, caloña, caloñar , veaſe calum-

nia.

Calor, beroa , berotaſuna , ſuquindea.

Lat. Calor.

Calor, abochornado , ſargoria , lambe-

roa. Lat. Calor vrens.

Calor natural , bici' beroa. Lat. Nativus

calor.

Dàr calor à vn negocio, ſutuerazo , bi-

ztuerazo. Lat. Rem ardenter urgere.

Haze calor, bero dago , bero egiten du ,

bero ari da. Lat. Calor urget.

Caloroſo , veaſe caluroſo.

Caloſtro, primera leche de parida , ori-

tza . Lat. Caloſtrum , i.
Txantiloi:SarreraſcalpizqueCalpizque , voz vfada en Indias , y ſig-
nifica el cobrador de las rentas de el
Señor. La pondrian los Baſcongados,
que allà fueron : pues galpizca, ò gal-
piſca , qniere dezir perder poco, y es
lo que debe hazer el buen cobrador.
Lat. Tributorum exactor.

Calumnia , ſalgaizta , penſacallua.

Calum
C A.

Calumniador , ſalgaiztaria , penſaoa-

llaria. Lat. Calumniator.

Calumniar, ſalgaiztatu , ſalgaiztu. Lat.

Calumniari.

Calumniado , ſalgaiztua. Lat. Calum-

nia vexatus.

Calumnioſamente , ſalgaiztaró. Lat. Ca-

lumnioſè.

Calumnioſo , ſalgaizquia , ſalgaizta-

rra. Calumnioſus , a , um.

Caluroſamente , beroqui , beroró , ſu-

quindero.

Caluroſo , berotſua , berotia , beroduna ,

ſuquintia , ſuquintſua , ſuquinduna.
Lat. Calidus, fervidus.

Calva, carſoilquia , illatzaquia , coroil-

quia. Lat. Calva, calvitium.

Calvar, carſoildu , illatzaquetu , coroil-

du , ille baguetu , ule bagau. Lat. Cal-
veſcere.

Calvado , carſoildua , coroildua , &c.

Lat. Depilatus.

Calvario , bureſurtza. Lat. Calvaria , æ.

Calvario de Cruzes , guruzpidea , guru-

tzega , gurutzeta. Lat. Locus cru-
cibus ſacer.

Calvario , deuda , zorrá. Lat. Æs alie-

num.

Calvatrueno, vocinglero , ojularia , dea-

darcaria. Lat. Clamoſus homo.

Calvaza , coroil tzarra , carſoil tzarra.

Lat. Ingens calvitium.

Calvilla , coroilchoa , carſoilchoa. Lat.

Exigua calvities.

Calvo, calvino, carſoilla , coroilla , ille-

baguea, ule baga. Lat. Calvus.

Calza , calzas , viene de el Baſcuence

galzac, que ſigniſica lo miſmo. Gal-
tzac , fracac. Lat. Caligæ, arum.

Calzas , medias , galtzerdiac. Lat. Ti-

bialia, um.

Calzas atacadas, veaſe atacar.

Echarle à vno vna calza , galtza eranſi.

Lat. Vt infenſum aliquem notare.

Calzada , galtzada , bidarria. Lat. Via

ſtrata.

Calzadera , ſocabarca. Lat. Funiculus ap-

tandis peronibus.

Calzado, zapato, veaſe.

Calzador de zapatero , jaznarra. Lat.

Inductorium calcei.

Calzar , zutanci , oindaztu , zapatac

janci. Lat. Calceare.

Calzado, zutancia , oindaztua. Lat. Cal-

ceatus.

Calzar paredes , ruedas , &c. ſendotú.

Lat. Fulcire.

Calzado aſsi , ſendotua. Lat. Fulcitus.

Txantiloi:SarrerVeſtido, y calzado , jancia ta zutancia.
C A.:::::163
Lat. Nullo merito.

Calzon , calzones , galtzac , fracac.

Lat. Fæmoralia, braccæ.

Calzonazos , galtzatzarrac , fracatza-

rrac. Lat. Ingentes braccæ.

Calzoncillos , galchuriac , fraca chu-

riac. Lat. Intiæa fæmoralia.

Cama, el lecho , oya , oea , oatzea. Lat.

Lectus , torus.

Cama , cuxa , oazurá , oarqueá. Lat. Le-

cti fulcrum.

Cama , el ſitio donde duermen los ani-

males , etzauntza. Lat. Latibulum, cue-
bile.

Cama de Campo , oya, óe andi zauala.

Lat. Lectus amplior.

Cama de galgos , chacur oea , oy ciqui-

ña. Lat. Cubile, is.

Camachuelo, veaſe pechicolorado.

Camada , oitzada , oecada , oatzada ,

humealdia. Lat. Proles unius partus.

Camal , lo miſmo que cabeſtro , veaſe.

Camal , cadena para Eſclavos fugitivos,

burnizco catea. Lat. Ferrea catena.

Camaleon , animal ſemejante al lagarto ,

muſquirrudia . Lat. Chamæleon.

Camandula , roſario de tres diezes , ca-

mandula. Lat. Corolla precatoria , ter
denis conſtans globuſis.

Camandulero , embuſtero , veaſe.

Camafeo , piedra blaca, que labrada de

varias maneras , ſirve de adorno , ar-
tiſte churia. Lat. Sardonyx , chis.

Camara , apoſento interior , viene de el

Baſcuence gámbara , y en otro dia-
lecto gambera, que ſignifica lo miſmo.
Mas comunmente gambara ſignifica lo
mas alto de la caſa , y lo mas retirado ;
y aun por eſſo al deſvan llamamos gám-
bara , de gan , que en vn dialecto es
ſuperior , comogaiñ en otro ; y tambien
de igan , que es igo , io , iyo , ſubir.
Lat. Interius cubiculum.

Camara en los navios , ontziaren gám-

bara. Lat. Navis conclave.

Camara , en el cañon de artilleria , ſu-

tumparen ondoa. Lat. Tormenti bellici
interius fundum.

Camara de Caſtilla , Gaſtelaco gámbara.

Lat. Sanctioris Conſilii judices Caſtel-
læ.

Camara de Indias , Indietaco gámbara.

Lat. Secretioris Conſilij circa negotia
Indiarum judices.

Camara Apoſtolica , Aita ſantuaren

gámbara. Lat. Pontificiarum rationum
Curia.

Camaras, caqueria , uchadá. Lat. Diar-

rhæa.
X 2:::::Cama
164C A.

Camarada, Camarada , laguna. Lat. Co-

mes , ſodalis.

Camaranchon , el deſvan ; y de aquì ſe

conoce , que ſe tomò de el Baſcuence
gámbara , que ſignifica lo miſmo. Lat.
Sub tegulaneum tabulatum.

Camarera, camarero , gambararia , gam-

bara zaya guela zaya. Lat. Cubicularia ,
cubicularius.

Camarera , ro , mayor , gambarari na

guſia. Lat. Reginæ cubicularia , regius
cubicularius.

Camarin , donde ſe guardan curioſida-

des , gambarachoa. Lat. Repoſitorium
pretioſæ ſupellectilis.

Camarin , por gabinete , veaſe.

Camariſta , criada de la Reyna , Erre-

guiñaren guelacoa. Lat. Reginæ â cu-
biculo femina.

Camariſta de Caſtilla, Gaztelaco gamba-

racoa. Lat. Sanctioris conſilij judex.

Camarita , camarilla , veaſe Camarin.

Camarones , vnos mariſcos , iſquirac.

Lat. Quidam mariſci.

Camarote de el Navio , ontzi guela. Lat.

Cubiculum nauticum.

Camaſtro , cama de labradores, lanarien

oea. Lat. Ruſticanorum ſtratum.

Camaſtron , hombre engañoſo , guiza-

biurra. Lat. Homo vaferrimus.

Cambalache, viene de el Baſcuence gam-

biochoa , que ſignifica lo miſmo. Lat.
Permutatiuncula.

Cambas , los cuchillos en las capas , que

tambien ſe llaman camas , zaguitac ,
boilleranſa. Lat. Pallij pannus tranſ-
versè ſectus.

Cambiable , gambiagarria. Lat. Permu-

tabilis , e.

Cambiador , gambiaria , gambiatzallea.

Lat. Permutator.

Cambiamiento , inſtabilidad , mudanza ,

gambianza , aldanza. Lat. Inſtabi-
litas.

Cambiante de luz, argui-errañuen biur-

tza. Lat. Radiorum lucis repercuſſus,
us.

Cambiante en las fiores , telas &c. es,

ò ſon los viſos , uſia, irudia, irudina.
Lat. Verſicolor , is.

Cambiar, viene de el Baſcuence gambia ,

gambiatu , que ſignifica lo miſmo. Al
trocar , ò permutar las coſas , es fre-
quente dàr algo encima , ò ſobre lo que
ſe dà por otra coſa mejor ; y eſſo ſe
explica bien con eſtas dos vozes gan ,
y bia , que ſignifican vaya encima ,
ademàs : y de aquì deſpues gambia' ',
gambiatu : y ſino , do gan billatu ,
C A.
buſcar algo de mas , ò encima. Lat. Per-
mutare.

Cambiar , dàr , ò tomar dinero à cam-

bio , gambiatu. Lat. Cum uſura pecu-
niam dare, vel accipere.

Cambija, arca deagua elevada, en que los

caños baxan perpendiculares ſobre el
terreno, viene de el Baſcuence gambija ,
que ſignifica lo miſmo ; y gambija es
de gan bijoa , gan bia , que quiere de-
zir , vaya por arriba , por encima ; y es
lo que ſucede al agua en los caños de
la Cambija. Lat. Caſtellum , in quo
aquæductus ad ima perpendiculariter
derivantur.

Cambio , permuta , tiene el miſmo ori-

gen Baſcongado , gambioa , gambia.
Lat. Permutatio.

Cambiſta , veaſe Cambiador.

Cambra, voz antigua de Aragòn , lo miſ-

mo , que camara ; y ſe confirma , que
eſta voz viene de el Baſcuence gam-
bara.

Cambray , lienzo muy fino , Cambraya.

Lat. Linteum Cameracenſe.

Cambron , eſilarra. Lat. Rhamnus , i.

Cambronera , eſilarraga , ſaſiaga. Lat.

Dumus , rubus.

Camedaphne, planta con hojas ſemejan-

tes à las de el laurel , ereñoſquia. Lat.
Chamædaphne.

Camedros , yerba , acharioa. Lat. Tri-

cago.

Camedrys de agua , ugarioa. Lat. Tri-

xago paluſtris.

Camelea , yerba , chobilots errea. Lat.

Chamelea.

Cameleuca , planta , mardarroſa. Lat.

Chamæleuce.

Camelete, tiro de artilleria , ò pieza ma-

yor , ſutumpa andiago bat. Lat. Tor-
mentum murale majus.

Camella , lo miſmo que gamella , veaſe.

Camellero, gamelu zaya. Lat. Camelarius.

Camello , gamelua. Lat. Camelus.

Camellon , plantel , ò area de flores , lo-

raſailla . Lat. Area hortenſis.

Camelo , cañon de artilleria menor , ſu-

tumpa chiquia. Lat. Tormentum mi-
nus.

Camelote , veaſe Chamelote.

Camero , perteneciente à cama , oeracoa ,

alogueratzallea. Lat. Lectorum con-
ductor.

Cameſiſe , planta , tanteznequia. Lat.

Chamæſyce , es.

Camilla , oichoa , oechoa , oatzechoa .

Lat. Lectulus.::::::Cami
C A.

Caminar , viene de el Baſcuence camia ,

camiatu , que ſignifica lo miſmo. Ca-
miatu , bidatu , bideguin , bidea ibilli.
Lat. Iter facere.

Caminante , bideazcoa , bideantea , bi-

datzallea. Lat. Viator.

Caminata , bidaldia. Lat. Ambulatio.

Camino , viene de el Baſcuence camio ,

camiño , que ſignifica lo miſmo. Ca-
mioa , bidea. Lat. Via , iter.

Camino , viage , ò vez de ir , y venir de

alguna parte , bidaldia. Lat. Iter.

Camino , modo de vivir , ò hazer , ò ſa-

lir con algo , zucempidea. Lat. Vitæ
ratio.

Camino carretero , gurdabidea , gurdi-

bidea , camio zabala. Lat. Lata via.

Camino de la herradura , bide chigorra ,

bideſca , perra bidea. Lat. Semita, via
compendiaria.

Camino de Santiago , veaſe via lactea.

Camino real , bidandia , camio errealá.

Lat. Via regia.

De camino , bide batez. Lat. Obiter.

Perder el camino , errebelatu , utſeguin.

Lat. A via aberrare.

Camiſa , de hombre, alcandora ; de mu-

gcr , atorra , camiſa , camiſea. Lat.
Subucula , induſium. En vn dialecto,
atorra , à toda camiſa.

Camiſa , hollejo de ſemillas &c. lecá.

Lat. Cuticula , folliculus.

Camiſa de culebra , ſugue larrua , narruá.

Lat. Colubri exuviæ , arum.

Camiſa , en el juego de naypes , numero

de tantos , jocaldia. Lat. Luſoriorum
calculorum præfixus numerus.

Camiſeta , alcandorachoa , atorrachoa ,

camiſachoa. Lat. Parvum induſium.

Canmiſilla , lo miſmo.

Camiſola , gañeco alcandora. Lat. Subu-

cula exterior.

Camiſon , alcandora tzarra , atorra tza-

rra. Lat. Induſium amplum.

Camita , veaſe Camiilla.

Camòn, cama grande , y muy adornada,

oi andi ederra . Lat. Zeta vitrea.

Camòn , cercado de vidrios para las ca-

mas , beiraqueſia. Lat. Zeta vitrea.

Campal, campocoa , landacoa. Lat. Cam-

peſtris , e.

Batalla campal , batalla eguiñala , dian-

dez diande. Lat. Pugna totis viribus
commiſſa.

Campamento, etzauntza. Lat. Caſtro-

rum metatio.

Campana, eſquilla , ezquilla , campaea.

Lat. Campana , æs campanum.
C A.:::::165

Campana , la mayor que ſe toca en ſolas

las fieſtas principales , brandá. Lat.
Campana grandior.

Sonido vivo de campana , zolia , ciurra.

Lat. Sonus vividior campanæ.

Campana de chimenea , quertoquiaren

lutſea. Lat. Fumarij papilio, nis.

A campana tañida , herida , eſquilla jo-

ta. Lat. AEris campani ſonitu.

Campanada , eſquillada , campaeada.

Lat. Campanæ ſonitus.

Campanada , ruido , murmurio , que en

vn pueblo cauſa alguna accion , otſa,
eleac eta beleac banatu. Lat. Rumor.

Campanario , eſquillatorrea , campae-

torrea. Lat. Turris campanaria.

Campanear , eſquillac jotzea. Lat. Es

campanum pulſare.
Allà ſe las campanean , or compon , an
compon bitez. Lat. Ipſi viderint.

Campanela , en la danza , oingira. Lat.

Cruris alterius in gyrum circunflexio.

Campaneo , eſquillen joera. Lat. Cre-

bra campanarum pulſatio.

Campanero , eſquilla guillea , campae-

guillea. Lat. Æris campani conflator.

Campanero , el que cuida de ellas , eſ-

quillazaya. Lat. Pulſator campana-
rum.

Campanil , metal, eſquilletaco menaſtd.

Lat. Campanum , æs , æris.

Campanilla, eſquillachoa , campaechoa ,

chincherria , chilincha. Lat. Campa-
nula , tintinnabulum.

Campanilla de agua , ubeguia , üampu-

lua. Lat. Bulla , æ.

Campanilla , gallillo, veaſe.

Campanilla , planta ſilveſtre, eſquillun-

tza. Lat. Helxine , es ; convolvolus , i.

Fluecos de campanilla , cirpizquillac.

Lat. Floculi extuberantes.

Tener muchas campanillas , doañ asco

izatea . Lat. Pluribus dotibus conſpi-
cuum eſſe.

Campanudo , eſquillercoa. Lat. Am-

pullaceus.

Campaña , campo ſin montes , campoa ,

landa , munaguea. Lat. Planus , &
apertus campus.

Campaña , el campo de el exercito , gue-

rratien etzauntza , egondea. Lat. Ca-
ſtrorum ſedes.

Campaña , expedicion, guerraldia. Lat.

Militaris expeditio.

Campar , tomar campo el exercito, vea-

ſe acampar.

Campear , por acampar , veaſe.

Campeador , guerrataria , garaitaria.

Lat. Bellator fortiſſimus.
Cam
166:::::C A.

Campear, capar , ſobreſalir, lucir , la-

rriztatu , farreadu , galyurtu. Lat.
Emicare , fulgere.

Campeche , madera de aquella Provin-

cia , Campeche , zumorea. Lat. Lig-
num tingendis violaceo colore pannis.

Campeon , veaſe campeador.

Campero , lo que eſtà deſcubierto en el

campo , campoarra , campotia. Lat.
In patenti campo conſtitutus.

Campero , el puerco que no es de vara ,

cherri campoarra. Lat. Sus campeſ-
tris.

Campeſino , campeſtre , ſilveſtre , baſa-

tia , campotarra. Lat. Agreſtis , ſil-
vaticus.

Campillo , campochoa , landachoa , ſo-

rochoa, ſolochoa. Lat. Exiguus campus.

Campiña , veaſe campaña.

Campo , viene en el Latin , y Romance

de el Baſcuence campoa, que ſignifica
lo que eſtà fuera, lo exterior, y el cam-
po es lo exterior lo que eſta fuera
de poblacion. Yaſsi dezimos de fuera ,
y de dentro campotic eta barrendic ,
barrutic. Al foraſtero campocoa : eſt
fuera campoan dago. Por donde todas
las vozes precedentes que vienen de
campo , ſon Baſcongadas en ſu origen.
Lat. Campus.

Campo , eſpacio , ò extenſion de alguna

coſa , barrutia , zabalia. Lat. Spa-
tium.

Campo , los ſembrados , ſoroa , ſoloa ,

alorra , ordoquia. Lat. Sata , orum.

Campo en las telas , veaſe fondo.

Campo , el exercito formado , diandea ,

pillandea. Lat. Acies ei

Campo de batalla , de deſafio , guda to-

quia. Lat. Pugnæ locus.

Campo à campo, e poder â poder , di-

andez diande , pillandezpillande. Lat.
Totis viribus in certamen venire.

Deſcubrir campo explorar , dendatu ,

beguiratu. Lat. Rem experiri , tenta-
re.

Dexar el campo, guda toquia utzi , igue-

ſeguin. Lat. Loco cedere.

Entrar en campo , hazer campo , reñir

cuerpo â cuerpo gorputzez gorputz
gudatzea. Lat. Viritim decertare.

Hazer campo , lugar , alde eguin. Lat.

Locum dare.

Hombre de el campo , languillea , lana-

ria , necazaria , necazalea , baſerri-
tarra , ecehaldetarra. Lat. Homo ru-
ſticanus.

Camueſa , guezagozoa. Lat. Malum Bcoe-

tieum aromaticum.
C A.

Camueſo , el arbol , guezagozoa. Lat.

Malus ferens mala Betica aromatica.

Camueſo , inſenſato , ſimple , loloa , le-

, guezá , gaza. Lat. Stolidus , he-
bes.

Camuza , veaſe gamuza.

Can , perro , veaſe.

Can mayor , y can menor , conſtelacio-

nes auſtrales , egoaldeco izarpilla bi.
Lat. Canis maior , & minor.

Canes , en los edificios , ſiendo de ma-

dera , zuburua , zurcoſca ; de piedra ,
arburua , arcoſca. Lat. Telamones.

Cana , eſpecie de medida en Cataluña ,

es voz Baſcongada , y ſignifica aſsi la
vara de medir como la medida de vna
vara ; aunque en Cataluña ſignificados.
Lat. Menſura duas continens ulnas.

Canas , ille urdiña , ule churia. Lat. Ca-

ni , orum.

Canal de agua , ur joala. Lat. Aquæ

ductus.

Canal , odiâ , iſtuna , errartea. Lat. Ca-

nalis.

Canal de tejado , tellartea. Lat. Colli-

ciæ , arum.

Canal en la mar , itſaſartea. Lat. Fre-

tum.

Cochino en canal , cherri atſarquea.

Lat. Sus exenteratus.

Canal maeſtra , que recibe las aguas de

las demàs , latſá , errarte naguſia.
Lat. Canalis amplior.

Canales en la arquitectura , boillutſac ,

abodia. Lat. Stria , æ.

Abrir en canal , gogorqui ceatu. Lat. Se-

verius cruciare.

Canalado , veaſe acanalado.

Canalete , eſpecie e remo , arraun chi-

quia. Lat. Lintris remus.

Canalla , canalla , canallea , liagendea.

Lat. Vilia capita , plebeia fæx.

Canalon , para arrojar inmundicias , ar-

raſca , arraſquea , ciquinquerien jo-
aira. Lat. Immunditiarum emiſſarium.

Canape , eſcaño de reſpaldo junto à la

lumbre, cicellua. Lat. Lectulus ſoca-
rius.

Canario , paxaro , choricanaria. Lat.

Paſſer canarius.

Canario , baile , danzurrua. Lat. Salta-

tio quædam concitatior.

Canaſa , canaſto , ſaſquia , otarra. Lat.

Caniſtrum.

Canaſtilla , ſaſquichoa , otarrachoa. Lat.

Caniſtellus.

Cancamuſa , intencion fingida para enga-

ñar chedebiurra. Lat. Mens prava
ſpecie recti ſimulata.
Canca
C A.

Cancano , veaſe piojo.

Cancel , ataurrea. Lat. Cancellus.

Cancel , termino , ra ya , mugá , marrá.

Lat. Fines , ium.

Canceladura , ciabeztea. Lat. Oblltera-

tio.

Cancelar , ciuabeztu , ciabeztatu. Lat.

Cancellare.

Cancelado , ciabeztua ciabeztatua.

Lat. Cancellatus.

Cancelaria , Taibunal de Roma , eh que

ſe deſpachan Breves , y Bulas , Cahce
lari. Lat. Cancelaria.

Cancelario , en las Univerſidades , tiene

autoridd Pontificia para dar los gra-
dos , grademallea. Lat. Cancellarius.

Cancer ſigno de Zodiaco , izarpilla

bat , argui amarra. Lat. Cancer.

Cancer, enfermedad, min bicia , mija-

lea. Lat. Cancer , carcinoma , tis.

Cancerarſe , veaſe encancerarſe.

Ganceroſo, min biciz ateldua. Lat. Can-
cro infectus.

Gancilla , voz de Eſtremadura , puerta

de palos para cerrar huertos, &c. lan-
, agatea. Lat. Porta ex tranſverſi
lignis.

Canciller , goyende andico equinza bat ,

cancillera. Lat. Cancellarius.

Canciller , cancelario , veaſe.

Cancion , aheria , otſaldia , por el to-

no. Lat. Carmen , canticum.

Cancion , eſpecie de Poesìa , neurtae

ria. Lat. Pſalma.

Cancioncilla otſaldichoa. Lat. Can-

tiuncula.

Cancionero , otſalditeguia. Lat. Can-

minum liber.

Cancioniſta , otſaldiguillea. Lat. Car-

minum factor.

Cancro , veaſe cancer.

Candado , erſcaya. Lat. Sera , æ.

Candar , voz de labradores , ſigniſica cer-

rar con llave , veaſe cerrar.

Cande , blanco , churia , zuria. Lat. Can-

dens.

Candeal, trigo que haze el pan muy blan-

co , gari churia , ocai churia. Lat. Si-
ligo , nis.

Candeda , gaztaña lorea. Lat. Julus , i.

Candela , argui caya , candela , ezcorrá.

Lat. Canela, lucerna.

Candelada argicaidia candelalia ,

ezcordia. Lat. Candelarum lucentium
multitudo.

Candelaria, fieſtade la Puriſficacion, Can-

del eguna. Lat. Purificatæ Virginis ſeſ-
tus dies.

Candelera , ſerora , ſeroren , candela-

C A.:::::167
zaya. Lat. Accendendis cereis miniſ-
tra.

Candeleria , donde ſe venden velas de

ſebo , ſeba candelen denda , ſebazcor-
teguia. Lat. Candelarum ſebacearum
taberna.

Candelero , candeleroa , zut arguia. Lat.

Candelabrum.

Candelero , que vende velas de ſebo , ſe-

ba candela guillea. Lat. Sebaccarum
candelarum opifex.

Candelilla , candelachoa , arguicaichoa.

Lat. Exigua candela.

Candelilla , calita que abre la via de la

orina , guernu ciria. Lat. Specillum me-
dicum.

Candidamente , bacunquiro , toleſcabe-

ro , eguiazqui. Lat. Candidè.

Candidato , pretendiente , veaſe.

Candidez , blancura , veaſe.

Candidez , ſencillez , bacundea , toleſ

cabea. Lat. Candor animii.

Candido , blanco , veaſe.

Candido , ſencillo , baeuna , toleſcabea.

Lat. Candidus , ſincerus.

Candil , criſelua , cruſelua. at. Lych-

nus , i.

Candilada , mancha de azeite , olio jau-

tſa , lumera jautſa. Lat. Macula olei.

Candilazo , golpe criſelada , cruſelada.

Lat. etus lychno impactus.

Candilejo , criſeluchoa cruſeluehoa.

Lat. Parvus lychnus.

Candilon , criſelu , cruſelu tzarra. Lat.

Lychnus grandior.

Candiota , para tener vino , caicua. Eat.

Cadus creticus.

Candonga , zalameria, balacaldia , lau-

ſenga. Lat. Simalata aſſentatio.

Candonguero , balacaria , palacaria ,

lauſengaria. Lat. Simalatus aſſenta-
tor.

Candor , veaſe blancura.

Candor , ſencillez , veaſe candidez.

Canecer , veaſe encanecer.

Canecillo voz de arquitectura , veaſe

canes.

Canela , canela. Lat. Caſia , cinnamo-

mum.

Agua de canela , canelazco urá. Lat.

Aqua caſiâ , & ſaccharo confecta.

Canelado , veaſe acanelado.

Canelete, veaſe carretel.

Canelon , conſite largo , goiſo chocha.

Lat. Bolus ſacehareus.

Canelonés , azote , ceata , aſticaya. Lat.

Htagellu.

Cange, lo miſmo que camlio, veaſe.

Cagiton, vine de el Baſcuence canchi-

la ,
168C A.
lla , que ſe aplica à los botijones gran-
des , y redondos de dos aſas.

Cangilon lucaicua , canchillá. Lat. Am-

phora.

Cangilon de noria, lucaicua. Lat. stel-

Cangrejo , caramarroa , changurrua ,

amarratza , amarrá. Lat. Marinus
cancer.

Cangrena, vyeaſe gangrena.

Canſcula , la Eſtrella mayor de el Can,

izar carra. Lat. Canicula, ſyrius , ij.

Caniculares , tiempo de canicula , egun

beroenac , izarcar egunac. Lat. Dies
caniculares.

Canilla, de la pierna, bernazaquia , ber-

nezurra , zangarra. Lat. Tibiæ os,
oſſis.

Canilla de el brazo, beſazurra, beſaza-

quia, beſarra. Lat. Brachij radius.

Canilla , la eſpita , cipotza , chipocha ,

chochc. Lat. Syphunculus.

Canillas , deſigualdades , ò diferencias

de hilos en los texidos, ariuneac. Lat.
Inæqualia textorum fila.

Se và como vna canilla , cipotz bati be-

zala dario. Lat. Ventris , ſeu verbo-
rum pro fluvio diffunditur.

Canina , chacur caca , chacur gorotza.

Lat. Caninus fimus.

Caninamente , chacur amorratuen gui-

ſa. Lat. Caninâ rabie.

Canino , chacurrezcoa , chacurtarra.

Lat. Caninus , a, um.

Hambre canina , goſé aſé eciña , chacur-

goſea. Lat. Canina fames.

Caniquì , lienzo delgado de Indias , que

ſe haze de algodon , liñaberaſtiñezco
eumea. Lat. Goſsipina tela pertenuis.

Cano , urdindua , zuritua. Lat. Canus,

a , um.

Canoa , embarcacion de Indios , hecha

de vn tronco , de vna ſola pieza , ca-
noa , zubatontzia. Lat. Linter ex ſim-
plici trunco.

Canon, deciſion , regla , neurtartea. Lat.

Canon, is.

Canonicamente , neurtarteró. Lat. Ri-

tè, & canonicè. Veaſe regla.

Canonicato, veaſe Canongia.

Canonico , neurtatecoa. Lat. Canoni-

cus, a , um.

Canonigo, Canonigoa, apeznaguſia. Lat.

Canonicus.

Canongia , calongia , apeznaguſiaren

goyendea. Lat. Canonicatus.

Canoniſta, neurtarte jaquiña. Lat. Ca-

noniſta.

Canonizable , canonizagarria , done-

guingarria.
C A.

Canonizacion , canonizacica , donegui-

tea. Lat. Canonizatio , in divos ad-
ſcriptio.

Canonizar , canonizatu , doneraci , do-

neraguin. Lat. Canonizare , in San-
ctorum numero referre , adſcribere.

Canonizado , canonizatua , doneracia ,

doneraguiña. Lat. Canonizatus , in
Sanctorum numerum adſcriptus.

Canoro , otſeſtiduna. Lat. Canorus , a,

um.

Canoſo, veaſe cano.

Canoſo , de muchos años , anciñacoa.

Lat. Vetuſtus.

Canſadamente, nequezquiró , unaroqui ,

aricaró. Lat. Moleſtè, importunè.

Canſadazo, veaſe canſado.

Canſancio , nequea , neca , arica , laa

una, unaſuna, aunoa. Lat. Laſſitudo,
defatigatio.

Canſar , canſatu , necatu , aricatu , una-

tu , laatu , enoyatu. Lat. Laſſare, fati-
gare.

Canſarſe , necatu, &c. Lat. Laſſari , ſa-

tigari.

Canſado, canſatua , necatua , aricatua ,

unatua , auno eguiña. Lat. Fatigatus.
Item laatua.

Canſado , moleſto , necagarria , arica-

garria , unagarria , gogaicarria , io-
tua, igotua. Lat. Moleſtus , importu-
nus.

Canſera , moleſtia , canſaera , necaera ,

aricaera , unaera. Lat. Moleſtia , tæ-
dium.

Cantabro , ò cantabra , eſtandarte anti-

guo de los Cantabros , que tomandolo
de ellos introduxo Auguſto en los
Exercitos Romanos. Es el miſmo, que
el Labaro. Veaſe.

Cantada , tonada , otſaldia , cantaera.

Lat. Cantnela, canticum.

Cantador , ra , veaſe Cantor.

Cantaleta , otſalnaſia. Lat. Abſonus

vocum ſtrepitus.

Cantar, nombre , cantá , otſaſtea. Lat.

Cantio , canticum.

Cantar, verbo , canta , cantatú , otſaſ-

. Lat. Canere, cantare.

Cantado, cantatua , otſaſtua. Lat. Can-

tatus , a , um.

Cantara , medida de ocho azumbres ,

gurbillá , pichortzia , de diez , uſulá.
Lat. Amphora.

Cantarcico, cantachoa , otſaſtechoa. Lat.

Cantiuncula.

Cantarera, donde ſe ponen los cantaros,

pegartoquia , luſuilteguia. Lat. Hy-
driarum pluteus.
Canta
C A.

Cantarillo, luſuilchoa , pegarchoa. Lat.

Situla fictilis.

Cantarin , veaſe Cantor.

Cantaro, luſuilla , pegarra. Lat. Can-

tharus , i.

Cantazo , artzarra. Lat. Saxum gran-

dius.

Canteado, pueſto de canto, cantalatua ,

eguiyaz iſiñia. Lat. Obliquè colloca-
tus.

Cantera, arrobia. Lat. Lapidicina.

Canteria , arte de canteros , arguintza ,

arriquintza. Lat. Lapidaria, ſectura.

Canteria , obra de canteria , arlantea.

Lat. Structura cæmentitia.

Cantero , arguiña , arlanguillea. Lat.

Lapicida , latomus.

Oſicina de Canteros , arriola , arguin-

deguia. Lat. Latomorum officina.

Cantero de pan, &c. ogui cantala, egui-

ya , atala. Lat. Cujusvis rei angula-
tum extremum.

Cantharida , eſpecie de moſca , de vna

qualidad muy corroſiva , erraulia.
Lat. Cantharis , dis.

Cantico , cantá , otſaſtea. Lat. Canti-

cum.

Cantidad , cembatea , ambatea. Lat.

Quantitas.

Cantidad, el tanto de cada coſa, erodea.

Lat. Quantitas.

Cantidad , numero grande , cembatea ,

ambatea. Lat. Vis, copia.

Cantilena, cantachoa, otſaſtechoa. Lat.

Cantilena.

Cantimplora , otzicaya. Lat. Lagena

ærea.

Cantimplora, maquina hydraulica , ca-

ñon torcido , que metida vna punta en
donde ay agua, la ſaca fuera porla otra ,
odiuſcaya. Lat. Siphon inverſus.

Cantimplora en las ſillas , ſilla uztaya.

Lat. Ferrum anticum ephippij.

Cantina , upateguia. Lat. Cella vinaria.

Cantinela , veaſe cantilena.

Canto, piedra , creo , que es de el Eſpa-

ñol antiguo, ò de el Baſcuence, de que
ſe formò Cantabria , de Cantauria ,
antes que vinieſſen acà los Arabes.
Aun oy el Baſcuence llama à la eſqui-
na de vna piedra arri cantala , y los
cantos ſe llaman las eſquinas cortadas,
y caìdas de la ſierra. Arcanta, arcoſ-
corra. Lat. Lapis.

Canto , angulo , punta, extremidad. El

Inglès llama à eſſo cant ; pero viene
ſin duda de el Baſcuence. Cantala ,
eguiya. Lat. Angularis extremitas.

Canto , por Cantero, veaſe Cantero.

C A.:::::169

Canto de el gallo , y el tiempo en que

canta, ollaritea. Lat. Gallicinium.

Canto , el cantar , cantá , canteá , can-

tuâ , otſaſtea. Lat. Cantus , us.

Eſtar de canto , cantalez , eguiyez , can-

talaz, eguiyaz. Lat. Obliquè , tranſ-
verſim eſſe.

Canton , cantoya , cantoina , eguiya.

Lat. Vici angulus.

Cantonada, dar cantonada , burla , que

ſe haze à vno eſcondiendoſele de re-
pente , eſquerbeltz eguitea , iſquin-
cho eguitea. Lat. E conſpecta alicajus
repente ſe ſubducere.

Cantonearſe , menear el cuerpo con oſ-

tentacion , arró ibiltea. Lat. Aſfecta-
tis corporis motibus ambulare.

Cantoneo , ibillera arroa. Lat. Ambu-

latio affectata.

Cantonera , abrazadera de hierro en las

eſquinas de eſcritorios , &c. cantalbur-
nia , arpoya. Lat. Angularis nexus.

Cantonera , muger perdida , cantoizalea.

Lat. Meretrix.

Cantonero , holgazan , vagamundo , al-

perra , lantſaya. Lat. Erro , nis.

Cantor , cantaria , otſaſtaria. Lat. Can-

tator ; vel cantatrix

Cantueſſo , planta , eſplica miña. Lat.

Stæchas , dis.

Caña , viene de el Baſcuence , cañabera ,

que ſignifica lo miſmo , garriza , ca-
ñabera , canabela. Lat. Canna.

Caña de el trigo , gari laſtoa , bilaſtoa.

Lat. Culmus , i.

Caña , lo miſmo que canilla , veaſe.

Cañas, juego, cañaberen gudá. Lat. Can-

narum certamen ludicrum.

Caña de Bengala , junco , baſton , eſcu-

cañabera. Lat. Arundo indica.

Caña de el pulmon , veaſe garguero.

Caña de vaca , cañada , manaquia , ezur ,

azur mamia. Lat. Medulla , æ.

Caña dulce , de azucar , azucre cañabe-

ra. Lat. Calamus ſacchararius.

Cañas , las que apartan la trama , icen-

tzac. Lat. Calami filorum diſcrimina-
torij.

Cañada , canal , valle entre montañas ,

mendartea. Lat. Vallis inter montes
exporrecta.

Cañafiſtola, fruta à modo de cañutos con

tuetano , cañabermamia. Lat. Caſia
ſtularis.

Cañiaſiſtolo , arbol , idem.

Cañaheja , planta , aſta cañabera. Lat.

Ferula.

Cañal , cerco de cañas para peſcar , ca-

ñabereſia. Lat. Septum arundineum.
Y:::::Caña
C A.:::::170

Cañama , vnion de los pecheros , cotiz-

lotá. Lat. Tributis addictorum multi-
tudo.

Cañamar , calamuſtia. Lat. Solum can-

nabe conſitum.

Cañamazo , lo grueſo de el cañamo lim-

pio , calamulua. Lat. Rudior cannabis.

Cañamazo , tela toſca , calamuquia. Lat.

Rudior tela cannabina.

Cañamazo , cañamaza , tela de cañamo

labrada , y como bordada , joſtacala-
mua. Lat. Tela cannabina ſerico diſ-
tincta.

Cañamiza , agramiza, la ariſta , y deſpo-

jo de el cañamo majado , calamu erba-
tzá , ſapiá. Lat. Cannabis exuviæ.

Cañamo , calamua. Lat. Cannabis , is.

Cañamon , calamacia. Lat. Cannabis ſe-

men.

Cañar , para peſcar , veaſe cañal.

Cañabera , es voz Baſcongada, que ſigni-

fica la caña , y ſe dixo de gaña beraá ,
y quiere dezir lo ſuperior, y la ſuperfi-
cie blanda , y no tiene la caña otra co-
ſa : lo interior nada , es hueco ; el ex-
terior blando , endeble. Lat. Arundo
ſylveſtris.

Cañaveral , cañaberadia. Lat. Arundi-

netum

Cañavete , antiguamente cañivete , es

voz Baſcongada , cañibeta , canibeta ,
con que ſignificamos el cuchillo.

Cañazo , cañaberada. Lat. Ictus arundi-

ne inflictus.

Cañeria, canoieria , lupoderia. Lat. Sub-

terraneus aquæductus.

Cañilavado , de piernas enxutas , ber-

nanzutua berna mearra. Lat. Homo
exſuccis tibijs.

Cañillera, arma defenſiva de las piernas,

bernearen ezcutacaya. Lat. Ærea ocrea.

Cañizo , eſtera de cañas , cañaberazco

quereta , ſarea. Lat. Crates arundinea:

Caño , canoya , lupodia , uboilla. Lat.

Fiſtula , tubus.

Cañon , de eſcopeta , de organo , &c.

canoya, uboilla. Lat. Tubus.

Cañon de eſcribir , veaſe pluma.

Cañones de barba, ò pelo, illernea , ille-

rroa. Lat. Capilli, aut barbæ vix erum-
pentes.

Cañones de artilleria , canoyac , ſutum-

pac. Lat. Tormenta bellica. Sutum-
pa es voz de mi invencion , aunque
años haze , que la vſo de onomatope-
ya , y de ſu , ſua fuego , y la entien-
den los Baſcongados.

Cañon de campaña , ſutumpa eſcuarra.

Lat. Fiſtula bellica.
C A.

Cañon de chimenea , quertoquiaren lu-

tſea , bidea. Lat. Camini ſpiraculun.

Cañon de geringa , chochiria. Lat. Sip-

hunculus medicus.

Cañonazo , ſutumpada. Lat. Bellici tor-

menti ictus , verberatio.

Cañoncar , veaſe acañonear.

Cañonera , ſutumpa leyoa. Lat. Feneſ-

tella jaculatoria.

Cañonero , veaſe artillero.

Cañutazo , el ſoplo, que ſe dà en ſecreto

à otro , isilqueta , bearricea. Lat. Su-
ſurratio.

Cañutillo , caboilchoa , boilluchoa. Lat.

Fiſtula exigua.

Cañuto , caboilla , boillutſa. Lat. Tu-

bulus , i.

Cañuto , ſoplo , veaſe cañutazo.

Cañuto , ſoplon , isilquetaria , bearri-

zaria. Lat. Suſurro , nis.

Caoba , caobana, arbol de Indias , caoba.

Lat. Caoba , æ.

Caos , materia ſin forma , confuſion ſi

diſtincion de coſas , naſpilla , naſtai-
lla. Lat. Indigeſta rerum moles , co-
fuſio.

Capa , capa, capea. Lat. Pallium.

Capa de pez , de yeſſo , &c. azala , ga-

na , gaña. Lat. Cruſta , æ.

Capa , cubierta de algo , eſtalquia. Lat.

Operimentum.

Capa aguadera , euri capa. Lat. Lacer-

na , æ.

Capa , pretexto , veaſe.

Capacete , buruquia. Lat. Caſſis , dis.

Capacha , capacho , eſpuerta de mim-

bres , zumeſca. Lat. Fiſcina , æ , ſpor-
tula.

Capacidad, ambito, extenſion , lecunea ,

uſgota. Lat. Capacitas.

Capacidad , aptitud , inteligencia , gaye-

ra , gaitunza , cintzoera. Lat. Facu.-
tas , captus.

Capacíſsimo , lugar , chit lecuntia , chit

iſgotia. Lat. Capaciſſimus.

Capacíſsimo : chit gai , chit gaitua , chi-

tez cintzoa. Lat. Peritiſſimus.

Capada , lo que cabe en la capa , capal-

dia. Lat. Quod pallio comprebendi
poteſt.

Capador , chiquiratzallea , irintzallea ,

oſaguillea, iranzlea. Lat. Qui virilia
exſecat.

Capadura, chiquiratzea , irintzea , iraz-

tea , oſatzea. Lat. Caſtratio , nis.

Capar , chiquiratu , irindu , iranci , oſa-

tu. Lat. Caſtrare.

Capado , chiquiratua , &c. Lat. Caſtra-

tus.
Capa
C A.

Caparazon , ſeyalá , baſteſalquia. Lat.

Inſtragulum clitellare.

Caparroſa , menaslora. Lat. Chalcan-

tum , atramentum ſutorium.

Capataz , equi naguſia , buruzaguia. Lat.

Caput.

Capaz de hazerſe, dezirſe, &c. quizuna

poſpueſto al infinitivo , eguinquizuna ,
eſanquizuna , &c.

Capaz , lugar , extenſion , lecuntia , uſ-

gotia , lecuntſua , uſgotitſua. Lat. Ca-
pax.

Capaz , apto , gai , gaituá. Lat. Aptus,

idoneus.

No es capaz de hazer nada, ezta gai ecer-

taco , ezta gaitua.

Capaz , inteligente , gaitua , cintzoa' ',

ajutua. Lat. Magno captu inſtructus.

Capaz , hazerſe capaz de algo , gaitú:

veaſe enterarſe.

Capeador , cápen óslea , ebáslea. Lat.

Graſſator nocturnus.

Capear , de noche , gauaz capac oſtu-

tzea , ebaſtea. Lat. Noctu pallia diri-
pere.

Capear à los toros , capeatu , capaz iſ-

quincho eguin. Lat. Taurum pallio de-
ludere

Capelete , eſpecie de ſombrero, viene de

el Baſcuence capela , chapela , que ſig-
nifica ſombrero. Lat. Pileus.

Capellada , remiendo en la punta de el

zapato por encima , adobaquia. Lat.
Aſſumentum.

Capellan , capellaua. Lat. Capellanus.

Capellania , capellania. Lat. Capella-

nia.

Capellar , manto Moriſco , Mairuen

mantu bat. Lat. Epitogium Arabicum.

Capellina, lo miſmo que capacete , veaſe.

Capellina de ruſticos, charteſá. Lat. Cu-

cullus.

Capelo , en lo antiguo ſombrero , viene

de el Baſcuence capela , chapela.

Capelo de Cardenal, capela gorriá. Lat.

Pileus Cardinalitius.

Capeo en el torear , capeatzea , capa-

iſquinchoa. Lat. Ludificatio tauri pal-
lio facta.

Caperuza , cubierta de la cabeza , viene

de el Baſcuence caperutſa , que ſigni-
fica lo miſmo , y viene de capu , cabe-
za , y utſa ſola , porque cubre ſola-
mente la cabeza. Lat. Amiculum cu-
cullatum.

Caperucilla , caperuzon caperuſchoa ,

caperuſtzarra. Lat. Exiguum , aut in-
gens amiculum cucullatum.

Capialzado , termino de arquitectura, es

C A.:::::171
voz Baſcongoda, capialtzatua , capu-
alchatua , de altza , ò alchatua , le-
vantada, y de capu cabeza , y es la que
ſe levanta en algun lado de lo capialza-
do. Lat. Arcus ad ſummitatem erectior.

Capichola , vn texido de ſeda baſta , de

que ſe hazen veſtidos largos los Cleri-
gos , capichola. Lat. Textum bomby-
cinum rudius.

Capiello , veaſe capillo.

Capigorriſta , capigorron , erdaſomorra.

Lat. Tenebrio , nis.

Capillar , como vn cabello , illeguiſa-

coa, uleguiſacoa. Lat. Capillaris.

Capilla , es ſincope de capubil , que ſig-

nifica cubrir, o embolver la cabeza; y
es de lo que ſervia antiguamente en las
capas la capilla ; y aſsi es voz Baſcon-
gada de capu , cabeza , y bil bildu ,
embolver. Capilla , burubillea. Lat.
Capitium, cucullus.

Capilla de Igleſia , capilla , elizterra ,

elichoca. Lat. Capella, æ, ſacellum.

Capilla de muſicos , capilla , oſtabatza.

Lat. Muſicorum chorus.

Capillero , elizterzaya , capilla zaya ,

elichocazaina. Lat. Edituus.

Capillita , capilleja , capillachoa , eliz-

terchoa , elichocachoa. Lat. Exigua
ædicula.

Capillo de niñio , burubilchoa. Lat. In-

fantilis calantica.

Capillo de zapato , namearra. Lat. Co-

rium calcei interius.

Capillo de rueca , liñai eſtalquia , goru

eſtalquia, quillu eſtalquia. Lat. Teg-
men colus.

Capillo de roſa, veaſe capullo.

Capion de popa, veaſe eſtambor.

Capion de proa, veaſe eſtrave.

Capirotada, guiſado , para rebozar otro.

ganaſtea. Lat. Minutal miſcellaneum.

Capirote, burubillea. Lat. Capitium.

Capirote de diſciplinante , buruton-

toya. Lat. Capitium faſtigiatum.

Capiſayo , viene de el Baſcuence capu-

ſy , que ſignifica lo miſmo. Capu-
ſaya, charteſa. Lat. Cucullata penu-
la.

Capiſcol , cantaslea. Lat. Chori magi-

ſter.

Capiſcolia, cantaslearen goyendea. Lat.

Chori præfectura.

Capitacion , contribucion por cabezas,

burucotiztea. Lat. Indictum in ſing u-
la capita tributum.

Capital , inventario de los bienes de el

que ſe caſa , eſcontzen danaren cequi-
dorá. Lat. Bonorum recenſio , index.
Y 2:::::Capital
172C A.

Capital de cenſo, &c. burucardea. Lat.

Sors , tis ; caput, tis.

Capital , principal , radical, errocaya ,

lenarta. Lat. Capitalis, e.

Capital , lo que toca à la cabeza , burgo-

quia. Lat. Ad caput ſpectans.
Txantiloi:Sarrera5Pena capital , eriopena. Lat. Capitale
ſupplicium.

Capitan , capitaná. Dixoſe de capu da-

na, y ſigifica el que es cabeza, y aſsi
parece voz Baſcongada. Lat. Dux, du-
ctor. Item lengaria.

Capitan de mar , y guerra , ontzi gue-

rratico Capitaná. Navis bellicæ præ-
fectus.

Capitan general , guciaquico Capitaná.

Lat. Imperator ſummus.

Capitan de Guardias , Guardietaco Ca-

pitaná. Lat. Prætoriæ cohortis præ-
fectus.

Capitana, nave, ontzi Capitana , lenai-

goa. Lat. Navis prætoria.

Capitanazo , Capitan tzarra. Lat. Im-

perator magnanimus, & expertus.

Capitanear , capitandu , lengaritu. Lat.

Ductare.

Capitanear, guiar , lengoaitu. Lat. Præ-

ire.

Capitania , capitendea , lengoaira , len-

gariſta. Lat. Præfectura militaris.

Capitel , chapitel de torre , torrearen

erpiña , goyarea , galyurra. Lat. Tur-
ris faſtigium, culmen.

Capitel de coluna , abechalquia . Lat.

Epiſtylium , capitellum.

Capitolio , lugar ſublime , ſobreſaliente

entre los demàs , artegaraya. Lat. Ca-
pitolium.

Capitoſo, veaſe caprichoſo.

Capitulacion , pacto , convenio, baldin-

dea , balindea , elcargoa. Lat. Pactio ,
pactum, fædus.

Capitular, hazer pactos , conciertos,

baldindetu , balindetu , elcargotu ,
baldindeac , elcargoac eguin. Lat. Pa-
ciſcor , ceris ; conſtituo , is.

Capitulado aſsi , baldindetua , elcargo-

tua. Lat. Conſtitutus , a, um.

Capitular, lo miſmo que acuſar, veaſe.

Capitular , perſona capitular , bilguma-

rra, batzartarra. Lat. Cui jus eſt ſuf-
fragij in Collegio.

Capitular, coſa que pertenece al Capitu-

lo, como manto capitular, &c. bilgu-
macoa , batzarrecoa. Lat. Concilia-
ris , e.

Capitularmente , bilgumaró , bilguma-

rió, batzarreró , batzarrequiró. Lat.
Juxta concilij rationem.
C A.

Capitulo , junta de alguna Comunidad ,

bilguma , batzarrea. Lat. Concilium ,
ij ; comitia, orum.

Capitulo, ſala, ò lugar en que ſe juntan ,

bilgumaga , batzarraga , bilgumate-
guia , batzarre toquia. Lat. Concilij
exhedra , æ.

Capitulo de libro, burua , berecitá. Lat.

Caput, tis.

Capitulo, acuſacion, veaſe.

Capolar, hazer pedazos los cuerpos hu-

manos , capoldu. Lat. Trucidare, ob-
truncare.

Capon , chiquiratua , irancia , irindua.

oſatua. Lat. Eunuchus , ſpado, nis.

Capon , gallo capado , capoea , capoya.

Lat. Capo, nis.

Capon , golpe en la cabeza con el dedo

de enmedio , atzacoſqueta. Lat. Tali-
trum, i.

Capona , ſin exercicio, vg. llave capona ,

guiltza motza. Lat. Cſavis honoraria
ſine uſu.

Caponera , iſquindoquia , guicenteguia ,

capoeteguia. Lat. Saginarium , ij.

Caporal , equinaguſia , equinabuſia , bu-

ruzaguia. Lat. Caput.

Capote , caperſcona , capotea. Lat. Pe-

nula, gauſape.

Capote, ceño, beltzuria , becoſcoa. Lat.

Frontis caperatio, ſupercilium.

Dàr capote , à los cientos , es no dexar

hazer baza alguna, bazaric eguiten ez
utzi. Lat. In pagellarum ludo nullam
alteri lucratoriam ſortem ſinere.

Capotillo , caperſcochoa , capetechoa.

Lat. Brevior penula.

Capoton, caperſcontzarra , capotetza-

rra. Lat. Penula maior.

Capotudo , ceñudo , beltzuriduna , be-

coſcoduna. Lat. Vultuoſus.

Capricho, hiſia, burutacinoa , burcoita-

ſuna, burujaira. Lat. Subitarius ani-
mi motus.

Caprichoſo , hiſitia , burcoitſua , buru-

tia , burujairra. Lat. Pervicax , luat
ſententiæ nimium tenax.

Caprichudo, idem.

Capricornio , ſigno de el Zodiaco , en

que entra el Sol cerca de los 2.1. de Di-
ziembre, aquelarguia. Lat. Capricor-
nus.

Captar, ganar, atraher la voluntad , &c.

irabildú. Lat. Captare, conciliare.

Captivar, veaſe cautivar.

Capucha , aſsi llaman los Impreſſores al

acento circumflexo, veaſe acento.

Capuchillo, capucho pequeño, veaſe ca-

pucho.
Capu
C A.

Capuchino, Religioſo, Capuchinoa. Lat.

Capuccinus.

Capucho , es voz Baſcongada , de capu ,

cabeza , y cho , nota de diminutivo ,
capuchoa. Lat. Capitium.

Capullo de ſeda , viene de el Baſcuence

capulea , capulua , que ſignifica lo miſ-
mo : y capulea viene de capu , cabe-
za , y ulea , cabello ; y el capullo re-
meda a vna cabecita , y ſe haze de ba-
bas, ò hilos de el guſano , que parecen
cabellos. Lat. Bombycis folliculus.

Capullo de las roſas , ſu boton , loralea.

Lat. Calyx, cis.

Capuz , que ſe ponia por luto , capuza.

Lat. Pallium cucullatum funebre.

Capuz , obſcuridad de el Cielo , illuná ,

goibela. Lat. Cælo obducta caligo.

Cara , arpeguia , aurpeguia , beguitar-

tea, biſaya. Lat. Facies, vultus.

Cara , frontiſpicio , frente de vna coſa ,

aurcá , aurquea , aurrea. Lat. Frons,
propylæum.

Cara à cara , aurquez aurque , betaz be-

ta , beguíz beguí , beguitartez begui-
tarte , aurpeguiz aurpegui. Lat. Ex
adverſo, coram.

Carabela , embarcacion , carabelá. Lat.

Celox, cis.

Carabina, carabina. Lat. Catapulta.

Carabinazo , carabinada. Lat. lctus ca-

tapultario plumbo impactus.

Carabinero, carabinaria. Lat. Eques ca-

papultarius, ſclopetarius.

Carabo, cangrejo, veaſe.

Caracol, viene de el Baſcuence baracu-

lloa , que ſignifica lo miſmo : y bara-
culloa, ſe dixo de barea , limaco , y
zulo , chuloa , abujero. Baraculloa ,
baraculua , maſculua. Lat . Limax ,
cochlea, eæ.

Caracol , concha marina , retorcida , y

grande , itſas-baraculloa , itſas-maſ-
culua. Lat. Cochlea marina.

Caracol de eſcalera , mallincurua. Lat.

Cochlis, dis.

Caracol , vuelta , torno , bidancurua ,

bollairá. Lat. Decurſio in gyrum.

Caracolear , bidancurutu , bollairatu ,

bidancuruca , bollairaca ibilli. In gy
rum decurrere.

Caracolillo, caracolito , baracullochoa ,

maſculuchoa. Lat. Conchula, æ.

Caracter , ſeñal , azgarria, margoa. Lat.

Character, ris.

Character , letra , azgarria , margoa.

Lat. Character, ris.

Caracteriſtico , azgarricoa , margocoa.

Lat. Characteriſticus , a, um.
C A.:::::173

Carado, veaſe encarado.

Caramanchon , veaſe camaranchon.

Carambano , urgelá , urchiqueá. Lat.

Glacies.

Carambola en los trucos , hirur bolatea.

Lat. Truſio duorum globulorum cum
tertio.

Caramelo , carameloa , goiſorea. Lat.

Saccharea cruſta.

Caramente , gareſtí , gareſtiró. Lat. Ca-

rè.

Caramillo, flauta delgada, chilibitu mea.

Lat. Calamus , i.

Caramillo , enredo , embuſte , guezur

naſpilla. Lat. Altercatio, jurgium.

Carantamaula, betitſuſia , aurquizutia.

Lat. Aſpectu horridus.

Carantoña , caratula fea , y horrible,

betzomorroa. Lat. Larva.

Hazer carantoñas , es hazer caricias,

veaſe.

Carantoñero, el que las haze, veaſe.

Caraña, cierta goma de Indias , Indie-

taco licurta mota bat. Lat. Gummi
Americanum.

Caratula , betzomorroa. Lat. Perſona,

larva.

Carava, donde ſe juntan los Labradores

à converſar los dias de fieſta , jaiba-
tzea. Lat. Ruſticanorum concio.

Caravana, multitud de los que hazen via-

ge , bidezcodia. Lat. Manus caterva-
tim euntium.

Caravana, en la orden de San Juan , gue-

rrazcodia. Lat. Melitenſium equitum
manus.

Caravanas , en la miſma Orden , dendai-

goac. Lat. Tironum Melitenſium ex-
peditio.

Caravanas, diligencias en alguna preten-

ſion , dendaigoac. Lat. Pro re adipiſ-
cenda ſtudium.

Caravero , el que deſcuida de ſu obliga-

cion , por eſtàr en la carava , ò con-
verſacion , jaibatzezalea , jaibatza-
ria. Lat. Confabulationibus aſſiduus.

Caray , caraya , chaberamaren azala.

Lat. Teſtudinis cruſta.

Caraza , aurpegui tzarra. Lat. Gran-

dior vultus.

Carbi , aſsi ſe debe eſcribir, veaſe carvi.

Carbon de piedra , veaſe hornaguera.

Carbon , icatza , iquetza. Lat. Carbo,

nis.

Hazerſe carbon vna coſa , icaztu , iquez-

tu. Lat. Carbonem fieri.

Hecho aſsi carbon , icaztua , iqueztua ,

icatz eguiña . Lat. Carbo factus , a ,
um.
Carbo
174C A.

Carbonada , carne cocida, y luego toſta.

da , oque chigorra . Lat. Toſta ſuper
prunas caro.

Carbonera , icazteguia , iqueztoquia.

Lat. Carbonaria apotheca.

Carbonero , icazquiña , iquezquiña.

Lat. Carbonarius.

Oficio de Carbonero, icazquintza. Lat.

Ars carbonaria.

Palo largo de Carbonero , con vna tabla

al remate , beraquia . Lat. Attracto-
rium , ij.

Carbunclo , piedra precioſa , caztiſtea.

Lat. Carbunculus.

Carbunclo , apoſtema, ſucazmina. Lat.

Anthrax , cis, carbunclus.

Carcajada , algará. Lat. Cachinnus. Eſ-

tàdando carcajadas , algaraz dago.

Carcañar, carcaño, veaſe calcañar.

Carcaſa , eſpecie de bomba , zurſupom

pa. Lat. Olla igniaria.

Carcava , hoya , ò zanja grande , que

hazen las avenidas. Eſta voz es Baſ-
congada , carcaba , carcabea dezimos
al lugar inmundo , donde ſalen mu-
chas ſecretas ; y ſe dize de caca , y
bea , bean , inmundicia en lugar hon-
do, y baxo. De aqui ſe diò eſte nom-
bre à eſtas zanjas , y à las que ſe ha-
zen para echar los cuerpos muertos.
Carcaba , carcabea. Lat. Foſſa, æ.

Carcavear , era enlo antiguo , fortificar

con foſſos.

Carcavuezo , carcavon , luzuloa. Lat.

Profundior ſcrobs, is.

Carcax , lomiſmo que aljaba, veaſe.

Carcel , carcela , araiſteguia , gaiztate-

guia , preſoindeguia. Lat. Carcer, ris.

Carcelaje , carcelari ſaria. Lat. Oſtia-

rium carceris vectigal.

Fianza carcelera, veaſe fianza.

Carceleria, fianza carcelera , veaſe.

Carceleria, priſion, carcel , veaſe carce.

Carcelero , carcelaria , carzela zaya ,

preſondegui zaina. Lat. cuto car-

Carcoa , canoa grande, veaſe canoa.

Cárcola, en el telar, es la tabla delgada,

que con los pies mueve el Texedor.
Parece voz Baſcongada , y ola ſignifi-
ca tabla. Noſotros llamamos oiñola,
y ſignifica tabla de el pie. Lat. Inſu-
bula, orum.

Carcoma , guſanillo, que roe la madera,

cedena , cerrena , pipia , zurinlea.
Lat. Coſſus, is ; teredo, nis.

Carcoma , el polvillo , que haze en la

madera , cendenautſa , pipautſa , zu-
rina. Lat. Caries, ei.
C A.

Carcomer , zuauſtu , zurindu. Lat.

Exedere.

Carcomido , zuauſtua , zurindua. Lat.

Exeſus.

Carda, cabeza de puas de la yerba car-

dencha , es voz Baſcongada , cardá.
Lat. Stroboli capitulum.

Carda , lo miſmo que cardencha , veaſe.

Cardador , cardaria , capaguiiña. Lat.

Carminator.

El oficio de Cardador , cardaquintza ,

capaguintza. Lat. Ars lanaria.

Cardadura , cardaera , cardamena. Lat.

Carminatio.

Cardar , cardatu , ulendu. Lat. Carmi-

nare.

Cardado , cardatua , ulendua. Lat. Car-

minarus.
Vnos tienen la fama , y otros cardan la
lana , batzuec azaró , beſtiac uzta oró.
Lat. Alij ſementem faciunt, alij tamen
metunt.

Cardenal de el golpe, odoluria , moreſca.

Lat. Vibex , icis.

Cardenal , paxaro , egagorria. Lat. Pur-

puratus paſſer.

Cardenal de la Santa Igleſia , Cardenalá.

Lat. Cardinalis.

Cardenalato , Cardenalaren goyendea.

Lat. Cardinalatus.

Cardenalicio , Cardenalarena . Lat Car-

dinalitius , a , um.

Cardencha , yerva , que dà la carda , vie-

ne de el Baſcuence cardaberacha , que
ſignifica lo miſmo. Lat. Labrum vene-
ris.

Cardencha de fierro, de que vſan los pe-

laires , eſcucharrancha. Lat. Pecten
carminarius.o

Cardenico , ubelurdinchoa , morechoa.

Lat. Cyaneus , a , um.

Cardenillo , cupritſa. Lat. Ærugo , nis.

Cardeno , ubelurdiña , morea. Lat. Livi-

dus , a , um.

Cardiaco, que pertenece al corazon , bioz-

tarra. Lat. Cardiacus.

Cardillo , cardaberaiſca. Lat. Cardulus

tener.

Cardinal , principal, fundamental , erro-

caya , leaſta. Lat. Cardinalis, e ; prin-
ceps , pis.

Cardizal, cardaberaſtia. Lat. Locus car-

duis conſitus.

Cardo , cardaberá. Lat. Carduus.

Carduza , carda de madera con puas de

hierro , eſcucharrancha. Lat. Pecten
carminarius.

Carduzar , carduzador , veaſe cardar, y

cardador.
Carear.
C A.

Carear, bata beſtearequin aurquetu , be-

tatu. Lat. Alterum cum altero confer-
re.

Careado aſsi , aurquetua , betatua. Lat.

Cum altero collatus.

Carear , cotejar , becaldu. Lat. Compa-

rare.

Careado aſsi , becaldua. Lat. Compara-

tus.

Carearſe , aurquetu , betatu con las ter-

minaciones de el neutro. Lat. In mu-
tuum conſpectum venire.

Carecer, ez izan , ez iduqui , euqui , ba-

-gue egon , gabe egon , baga egon . Lat.
Carere.

Carezco de todas las coſas , guciaz gabe

naiz , guciaz gabe nago , &c.

Carena , lo que de el buque de la nave

entra baxo de el aga , bularca. Lat.
Carina.

Carena , reparo de navìos , artequiſtea.

Lat. Navis reparatio.

Carena , en lo antiguo era quarentena de

penitencia : y de aqui dar carena es
dàr que padecer.

Carenar , artequiſtetu. Lat. Navem re-

ficere , reparare.

Carenado , artequiſtua , artequiſtetua.

Lat. Reparatus , a , um.

Carencia , gabea , baguea. Lat. Caren-

tia , inopia.

Careo , aurquegoa , betagoa. Lat. Col-

latio , comparatio.

Carero , el que vende caras las coſas , go-

raſaltzallea , gareſti naya. Lat. Qui
carò vedit.

Careſtía , viene de el Baſcuence gareſti ,

que ſignifica caro , y gareſtitu hazerſe
cairo. Gareſtia , goreſquia. Viene de
de garai erſi, que ſignifica apretar, eſ-
trechar à lo mias ſubido , y ſuperior , y
es lo que hazen los vendedores en tiem-
po de careſtìa. Lat. Caritas.

Careſtìa, falta , y penuria, veaſe caren-

cia.

Careza , veaſe careſtia.

Carga , es voz Baſcongada , cargá , be-

carrá , zamá. Lat. Onus , ſarcina.

Carga lo miſmo que cargo , veaſe.

Carga de trigo , &c. cargá. Lat. Juſta

ſarcina.

Carga de eſcopeta , cañon , &c. cargá,

ſucaa. Lat. Modus , aut menſura py-
rij pulveris.

Carga cerrada , carga ichia , ertſia. Lat.

eneralis deſploſio.

Por què carga de agua ? ceri dacogala ?

Lat. Quo beneficij nomine ?

Cargadero , cargateguia , becarteguia.

C A.:::::175
Lat. Locus vbi aptantur, & eſferuntur
ſarcinæ.

Cargadilla , aumento de la deuda , zor-

gueia. Lat. Debitionis augmentum.

Cargador , el que lleva cargas, carguera-

mallea. Lat. Bajulus.

Cargador , mercader , que carga merca-

durias en navſos , cargaria , carga-
tzallea. Lat. Vector mercium.

Cargar , cargatu , becartu , becarri, za-

matu. Lat. Onerare.

Cargado , cargatua , zamatua , becar-

tua , bocarria. Lat. Oneratus.

Cargar à los enemigos , eraunſi , eraſó.

Lat. Toto niſu in hoſtem ferri.

Cargar , imputar , cargatu , egotzi. Lat.

Imputare noxam alicui.

Cargar arma de fuego, cargatu, ſucaitu.

Lat. Catapultam certa pulveris men-
ſurâ inſtruere.

Cargarſe , aldebateratu , alde batera ja-

rri. Lat. ln aliquam partem incum-
bere.

Cargar delantero , embriagarſe , orditu,

moiſcortu. Lat. Crebris poculis ingur-
gitare ſe.

Cargado de años, urtez cargatua , becar-

tua. Lat. Annis onuſtus.

Cargado de eſpaldas , bizcartia, bizcar-

tſua. Lat. Humerofus homo.

Cargazon , carga de mercaderias , &c.

cargadia , becardia. Lat. Sarcinarum
ingens vis.

Cargazon de cabeza , &c. buruco becar-

dea , piſua , piſutaſuna. Lat. Grave-
do capitis.

Cargo , gravamen , carga , veaſe carga.

Cargo , empleo , oficio, cargua , equin-

tza , equindea , goyendea. Lat. Mu-
nus.

Cargo , cuidado , cargua, contua , artá ,

ardura. Lat. Induſtria , opera.

Cargo, en las cuentas , artueraldea. Lat.

Ratio accepti.

Cargos , culpas , capitulos , egozcayac.

ſalacayac. Lat. Criminatio , expoſtu-
latio.

Cargo de almas , animen contua , iroz-

garria. Lat. Animarum cura.

Cargo de conciencia , concienciaren bi-

degabea , auſpena. Lat. Conſcientiæ
violatio.

Cargoſo, peſado,cargatſua , becardetſua ,

piſutſa. Lat. Oeroſus , moleſtus.

Cariacedo , aurcamiña , betamiña. Lat.

Sub acerbi aſpectus homo.

Cariacontecido , aurcabela , betabela.

Lat. Homo palidioris vultus.

Cariaguileño , arranſudurra . Lat . Ho-

mo oris aquilini. Cariam
176C A.

Cariampollado, cariampollar, betampu-

lua , aurcanditua. Lat. omo inflati
oris.

Cariancho , aurcazabal , betazabal , ar-

pegui zabala. Lat. Repandi vultus ho-
mo.

Caribe , veaſe cruel.

Caribobo , aurcaboba , betabardailla. Lat.

Stupiditatem vultu præ ſe ferens.

Caricia , viene de el Baſcuence, ò de car

iritzia llama aparente , ò de car ichia ,
llama cerrada, ò de carecioa , llama en-
cendida : y las caricias nacende eſta lla-
ma de amòr. Caricia , balacuá , pala-
cuá , maitagoá. Lat. Blanditiæ , blan-
dimentum.

Caricioſo , veaſe cariñoſo.

Caricuerdo , aurcazurrá , betazurrá.

Lat. Prudentiam vultu præ ſe ferens.

Caridad , virtud Theologal , Caridadea ,

oneſguillea. Lat. Charitas.

Caridad , amòr de Dios , ò de el proxi-

mo , Jaincoaren , edo urcoaren oneſ-
guna , onerizcoa. Lat. Charitas.

Caridad, limoſna , oneſgumena. Lat. Ele-

emoſyna , ſtips , pis.

Carigordo , cariharto , aurcabetea , aur-

pegui guicen. Lat. Inflati oris homo.

Carilargo , ſengallá , ſegallá , aurpe-

gui luce, aurcaluce. Lat. omo oblon-
ga faciè.

Carilla , arpeguichoa , beguitartechoa.

Lat. Parva facies.

Carilleno , aurcabetea , arpeguibete.

Lat. Pleni oris homo.

Carilucio , aurcatiſtea , betalimuria.

Lar. Homo fucatâ facie.

Carino , voz Baſcongada , ſincope de car ,

ò gar eguiña , llama acabada , y per-
fecta , y es ſimbolo de amòr , y bene-
volencia , que explicamos con la voz
cariño , cariñoa , onerizcoa , maitagoá.
Lat. Benevolentia.

Cariñoſamente , cariñotſoro , cariñoſ.

quiro , onirizquiro , amutſuró. Lat.
Benevole , amantèr.

Cariñoſo , cariñotſua , cariñotia , oni-

riztuna , amutſua , amultſua. Lat. Be
nevolus , blandus.

Caripando , veaſe caribobo.

Cariraido, aurpegui lotſaric baguea. Lat.

Præfricte frontis homo.

Cariredondo , aurca boilla , arpegui bi

ribil. Lat. Homo vultus rotundi.

Cariſea , vna como eſtameña delgada de

Inglaterra. Cariſea. Lat. Lanea tela
Anglica.

Carima, dadiva gracioſa , y liberal , doa-

maitzá. Lat. Chariſma , tis.
C A.

Cariſsimo , muy ſubido de precio , chit

gareſtia , chit gorá , gareſtiegui , go-
regui. Lat. Maximi conſtans.

Cariſsimo , muy amado , chit amatua ,

maitea , onetſia , oniritzia. Lat. Cha-
riſſimus.

Carita , veaſe carilla.

Caritativo , caridadetarra , oneſgundu-

na. Lat. Charitas ſtudioſus.

Caritativamente , caridadequiro , oneſ-

gunquiró. Lat. Studioſâ charitate.

Carlanca de maſtin, viene de elBaſcuen-

ce charrancha , carramea , que ſigni-
fica el raſtrillo , ò ſus puntas de hierro,
lepacharrancha , iducarramea. Lat.
Millum, i.

Carlear, jadear el perro canſado, y falto

de aliento : viene de el Baſcuence
atſarlea , que ſignifica el que toma
aliento, ù reſpiracion, de ats , as , alien-
to , y arlea , tomador ; y es lo que ha-
ze el perro carleando. Atſartu , car-
leatu. Lat. Anhelare.

Carmelita , Carmelitano , Calmertarra ,

Carmelita . Lat. Carmelitus.

Carmen , huerto , caſa de campo , veaſe.

Carmen , Orden Religioſo , Carmengo

ordena. Lat. Carmelitarum Ordo.

Carmenar , veaſe cardar, aſtindu , iña-

rruſi. Lat. Carminare.

Carmenado , aſtindua , iñarruſia. Lat.

Carminatus.

Carmesì, purpureo muy ſubido, ſuteoa ,

carmeſia. Lat. Carmeſij infectus, us.

Carmin , es palabra Baſcongada , caormi-

na , de car , llama , mina , agria , amar-
ga ; y el carmin ſe haze al fuego, y con
alumbre , que es de ſabor agrio, y re-
meda el carminà la llama. Lat. Pur-
puriſſum, i.

Carnada, cebo de carne para peſcar, y

cazar, bazquela. Lat. Eſca prædato-
ria.

Carnage , para proveer los navios , ara-

guiquia , gatzoquelquia. Lat. Carna-
rium, ij.

Carnal , coſa de carne , araguizcoa ,

oquelazcoa. Lat. Carnalis , e.

Carnal, luxurioſo , araguicoia , aragui-

tarra. Lat. Libidinoſus , voluptuo-
ſus.

Carnal , tiempo en que ſe come carne ,

y no es de vigilia , aragui egunac ,
oquel egunac. Lat. Tempus quo non
impeditur eſus carnium.

Hermanos carnales , anai batengoac. Lat.

Germani fratres.

Carnalidad , luxuria , aracaldia , ara-

guigoa. Lat. Libido cupiditas effre-
nat.:::::Carnal
C A.

Carnalmente , aracaldiro , araguigoro.

Lat. Libidinoſe.

Carnaval , lo miſmo que carneſtolendas ,

veaſe.

Carnaza , revès de las pieles , larrirun-

cia , narriruncia , larru , narruaren
barrena , barrua. Lat. Corij latus in-
timum.

Carnaza , mucha carne , araguitzarra ,

oquelatzarra.

Carne , araguia , oquela. Lat. Caro, nis.

Carne de buey , ò vaca muerta , guelia.

Lat. Bubula.

Carne de carnero muerto , ariquia. Lat.

Arietina.

Carne de gallina muerta , ollaquia , y

aſsi de las demâs reſes , y aves.

Eſtàr en carnes , veaſe deſnudo.

Ni es carne , ni peſcado , ez ur , ez ardó.

Lat. Neque obeſt , neque prodeſt.

Carnerada , artaldea , arſaldoa. Lat.

Arietum grex.

Carnerero , artzaya. Lat. Arietum pa-

ſtor.

Carnero , ariá. Lat. Aries , tis.

Carnero caſtrado , chiquiroa. Lat. Ver-

vex , cis.

Carnero , ſu carne muerta , ariquia. Lat.

Arietina.

Carnero , que acomete, y topa , ari tal-

caria. Lat. Aries cornupetens.

Carnero Signo de el Zodiaco , veaſe

aries.

Carnero de muertos , ezurtegui , azu-

rrobia. Lat. Oſſaria , e.

Echarlo al carnero , olvidarlo, azurro-

bira bota , au eſaten da , aztutzen ,
ahanzten gueranean gauzaren batez.
Lat. Oblivioni dare.

No ay tales carneros , guezurr utſa da.

Lat. Merum eſt commentum.

Carneruno , ari guiſacoa. Lat. Arietinus,

a , um.

Carneſtolendas , iñoteriac , iauteriac ,

aratuzteac , zampantzartac. Lat. Ap-
petentis Quadrageſimæ geniales dies ,
bacchanalia.

Domingo de Carneſtolendas , Zaldunio-

te , Igande hiaute. Lunes , Aſtelenio-
te. Martes , Aſteartiote.

Carniceria , arateguia , epalleria. Lat.

acellum , laniena.

Carniceia gran matanza de gente , epa-

lleria. Lat. Cædes , carnificina.

Carnicero , araquiña , epaillea , epallea.

Lat. Macellarius , lanio.

Carnicero , amigo de carne , aragui za-

lea , oquela zalea. Lat. Carnivorus ;
a , um.
C A.:::::177

Carnicero , cruel , veaſe cruel.

Carnicol , la vña de pata hendida , biaz-

cala. Lat. Talus , aſtragalus.

Carnoſidad, aragueitea. Lat. Nimia ca-

ro.

Carnoſo, carnudo, araguitſua. Lat. Car-

noſus.

Caro , amado , veaſe amado.

Caro , ſubido de precio , gareſti , gorá.

Lat. Carus.

Carocas , lauſengac , hiz labañac. Lat.

Delinimentum , lenocinium.

Carona , narru , larru coroilla , ille ba-

guea , ule bagá. Lat. Cutis , aut co-
rium beſtiæ detonſum.

Ser blando de carona , ſenticorra , ſamin-

corra , mincorra izatea. Lat. Qui cito
animi offenſionem concipit.

Caroquero, lauſengaria , hiz labaña. Lat.

Palpator , adulator.

Carotidas , carotidas , voz anatomica ,

ſon dos arterias , ò venas , lozañac.
Lat. Carotides venæ.

Carpa , pez , carpa. Lat. Cyprinus , i.

Carpa , gajo de vbas , veaſe gajo.

Carpeta , ganaſtá , maieſtalquia. Lat.

Stragulum menſæ.

Carpintear , zurlantzea. Lat. Dolare.

Carpinteria el oficio , arozquintza ,

zuarozquintza zurlaná. Lat. Ars
lignaria.

Carpintero , arotza , zuarotza , zur

guina. Lat. Faber lignarius.

Oficina de Carpinteros , egurrola , zuo-

la , arozquinteguia , zurguinteguia.
Lat. Lignariæ officina.

Carpir , raſgar , arañar , atzapartu. Lat.

Unguibus exarare.

Carraca , navio grande , ontzi tzarra.

Lat. Magnæ molis navis.

Carraca , de Semana Santa , olezquilla.

Lat. Crepitaculum.

Carraco , viejo impedido de achaques ,

viene de el Baſcuence zarrajoa , que
ſignifica viejo caſcado. Lat. Capula-
ris ſenex.

Carral, para tranſportar vino, cubelucha.

Lat. Dolium , ij.

Carrancudo , tieſo , eſpetado, zutâ , bu-

ruzuta. Lat. Gravitatis affectator.

Carraſcal , abarizqueta , tartacadia ,

zarbaztaga. Lat. Ilicetum.

Carraſco , carraſca , es voz Baſcongada

carraſcó , garraſcó ſignifica mucha
llama , y el carraſco es oportuno para
eſſo. Abarrá tartacá , zarbazta.
Lat. Ilex , cis , prinus.

Carraſpada , bebida compueſta de vino ,

agua , miel , ezti edaria. Lat. Vinum
Z:::::melle
178C A.
melle confectum.

Caraſpera, viene de el Baſcuencegarra-

tzera, que fignifica eſta aſpereza , de
garratz aſpero. Lat. Faucium aſperi-
tas.

Carraſqueño , abarrazcoa, &c. Lat. Aſ-

per, a , um.

Carrera , laſtergoá , billariná. Lat. Cur-

ſus , us.

Carrera , ſitio para correr , laſter godia ,

billarinteguia. Lat. Stadium , hippo-
dromus.

Carrera , camino de vna parte à otra , bi-

dea. Lat. Via.

Carrera , eſtado , modo de vivir , buru-

bidea , zucembidea. Lat. Vitæ inſtitu-
tum.

Carrera de arboles , caſas , &c. bapoſtea ,

marrondorá , erroncadá. Lat. Ordo,
ſeries.

A carrera abierta , laſterca , arinca , eya-

ca , corrica , eya ta eya. Lat. Citato
curſu.

Carreta , gurdiſcá , orgaſca. Lat. Car-

ruca , æ.
Lo que ha de cantar el carro, canta la car-
reta , idiac bearrean gurdiac orró.
Lat. Carruca cantitat , quod currus de-
buerat.

Carretada , gurdialdia , orgaldia. Lat.

Vehes , is.
A carretadas , gurdizca , orgazca. Lat.
Acervatim.

Carretear, conducir en carro , veaſe acar-

rear.

Carretear , guiar los bueyes , itzantza

ongui , edo gaizqui eguitea. Lat. Ve-
cturam exercere.

Carretera , gurdabidea , orgabidea. Lat.

Via curulis.

Carreteria, oficio , gurdiquintza , orga-

quintza. Lat. Ars carrucaria.

Carreteria , numero de carretas , gurdiſ-

cadia , orgaſcadia. Lat. Carrucarum
numerus.

Carretero , que haze carros , gurdigui-

llea , orgaquiña. Lat. Faber carpen-
tarius.

Carretero , el que los guia , gurdi zaya ,

orga zaina. Lat. Carrucarius.

Carretilla , carreta pequeña , gurdiſca-

choa , orgachoa. Lat. Parva carruca.

Carretilla, cohete ſin vara, veaſe buſca-

pies.

Carretilla , para enſeñarſe à andar los ni-

ños , ſeñorga , humorgachoa. Lat. Ma-
nuarium vehiculum , quo pueri gradiri
diſcunt.

Carreton , gurdichoa , orgachoa . Lat. Ci-

ſium.
C A.

Carreton, cureña , veaſe.

Carricoche , gurdeſtalia , orgueſtalia.

Lat. Carracutium , ij.

Carril , la ſeñal que haze la rueda de el

carro , billartá. Lat. Orbita , æ.

Carril , por el camino , veaſe carretera.

Carrillada , lo miſmo que bofetada.

Carrillo , maſalla , matralla , matela ,

autza. Lat. Malla , maxilla , bucca.

Carrilludo , autzandi , maſallandi , &c.

Lat. Buccoſus.

Carriola , cama ò tarima con ruedas para

dormir , es voz Baſcongada , jarriola ,
que ſignifica tabla para ſentarſe , ò
echarſe de jarri , ò jaſarri , ſentarſe ,
y de ola tabla. Lat. Lectulus rotatus.
Item de ecarri ola.

Carrizal, ugarrizadia. Lat. Carectum, i.

Carrizo , viene de el Baſcuence ugarri-

za , que ſignifica lo miſmo , y ugarri-
za quiere dezir caña de agua de u , ur
agua , yogarriza caña y los carrizos
nacen en lugares humedos. Lat. Ca-
rex , cis.

Carro , gurdia , orga. Lat. Currus , us.

Carro , hecho de mimbres , y otras varas

enlazadas , porcela , brocela. Lat. Cur-
rus viminibus ſtructus.

Carro en el Cielo , la Oſſa mayor , gur-

di izarra. Lat. Arctos , cynoſura.

Carro de oro , tela de Flandes , cuyo ar-

tifice tenia à la puerta pintado vn car-
ro de oro , orga urrezcoaren oyala.
Lat. Lanea quædam tela opere Belgico.

Carromato , ſocorgá , queretorga. Lat.

Plauſtrum , i.

Carro triumphal , gurdi garaiza. Lat.

Currus triumphalis.

Carrocin , coche pequeño , orgueſtali-

choa. Lat. Leviculus currus.

Carroñar , uſteldu , galdu. Lat. Debili-

tare , putrem facere.

Carroño , viejo , podrido , zarra , uſte-

la. Lat. Putris.

Carroza , manurgandia , carroza. Lat.

Eſſedum , i.

Carruage , gurdidia , orgadia. Lat. Cur-

ruum apparatus.

Carrucha , veaſe garrucha.

Carruco, gurdaiſcá , orgaiſcá. Lat. Plau-

ſtrum , i.

Carrujado , cimurtua. Lat. In rugas coa-

ctus.

Carta , epiſtola , cartá , gutuná , ezcu-

titza. Lat. Epiſtola , litteræ.

Carta de pago, quitantzá. Lat. Apocha,

æ.

Carta de creencia , fedazcutitza. Lat.

Literæ fiduciariæ.
Carta
C A.

Carta de horro , de libertad, que ſe dà al

Eſclavo , berezcutitza. Lat. Manu-
miſlionis literæ.

Carta de ſeguro , de recomendacion, go-

mendio gutuna. Lat. Literæ commen-
datitiæ.

Carta de eſpera , zai gutuna. Lat. Literæ

moratoriæ.

Carta de marear , itſaſola. Lat. Hydro-

graphica tabula.

Carta de guia, bidazcutitza. Lat. Syn-

graphus viatorius.

Carta de vezindad , urconde-ezcutitza.

Lat. Syngrapha alicujus vicinitatem
teſtificans.

Carta executoria , veaſe executoria.

Cartas , naipes, veaſe.

Carta Paſtoral , gutun artzaitarra. Lat.

Epiſtola Paſtoralis.

Cartabon de Carpinteros , y Enſambla-

dores , cartajoia. Lat. Norma, æ.

Echar el cartabon , eſan naidu , bideren

bat billatu. Lat. Viam aliquam per-
quirere.

Cartapacio, quaderno de papel , carta-

pacioa , bapillea. Lat. Codex, cis.

Cartapacio, funda de badana , en que lle-

van los muchachos à la eſcuela ſus pa-
peles , paper zorroa. Lat. Cartopho-
rum, i.

Cartapel, eſcrito largo, y en vna plana ,

como los edictos , que ſe fixan , bata-
urquea. Lat. Libellus affixus.

Cartearſe , carteatzea , elcar ezcuti-

tzac bialtzea , igortea. Lat. Frequen-
tes literas viciſſim dare.

Cartel, viene de el Baſcuence chartela ,

que ſignifica lo miſmo , aunque con
mas frequencia ſignifica ſolamente vn
papelillo , ù billete. Lat. Literæ pro-
vocatoriæ.

Carrela , pedazo de carton , madera , ù

otra materia , a modo de tarjeta , en
que ſe eſcribe algo , es de el Baſcuence
chartela. Lat. Tabula.

Cartela , en la Arquitectura , mainchoá.

Lat. Menſula.

Cartera , carterá , carterea. Lat. Car-

tophorum , i.

Cartero , cartemallea. Lat. Tabella-

rius, ij.

Carteta , vn juego de naypes , que lla-

man tambien el parar , parandea. Lat.
Pagellarum quidam ludus ſic dictus.

Cárthamo , veaſe alazor.

Cartilagine , mamizurra. Lat. Cartila-

go , nis.

Cartilla , cartica , cartachoa , gutun-

choa . Lat. Literula.
C A.:::::179

Cartilla , para aprender à leer , abeceá.

Lat. Alphabetum, elementaria tabula.

Carton, cartoea , cartoya. Lat. Conglu-

tinatæ chartæ.

Cartuchera , cartuchorroa. Lat. Char-

taceorum globulorum repoſitorium.

Cartucho , es voz puramente Baſconga-

da , de cartu , gartu , encendido, in-
flamado , y de cho , nota de diminuti-
vo ; y el cartucho es materia de incen-
dios , y llamas. Lat. Chartaceus glo-
bus ſcloporum glandibus , ac pulvere
infartus.

Cartulario, libro, en que eſtàn los privi-

legios , y donaciones , emaitzarri.
Lat. Privilegiorum, ae donationum li-
ber archetypus.

Cartulina , bordacartoya. Lat. Chata

denſior acus operibus aptata.

Cartuxa , Religion, Cartuxa. Lat. Car-

thuſianus Ordo.

Cartuxano , Cartuxo, Cartuxarra, Car-

tuacoa. Lat. Carthuſianus.

Carvallo , eſpecie de roble, ametzá. Lat.

Robur.

Carvallar , amezqueta , amezaga. Lat.

Locus roboribus conſitus.

Carvi, aſsi llaman los Boticarios à la ſi.

miente de la alcarabea , y bioen , ſegun
el origen Baſcongado , que es de al-
carbi , y ſignifica dos juntos , y vni-
dos ; y aſsi vienen ſiempre los granos
de eſta ſimiente. Carbia. Lat. Cari ſe-
men.

Cas , caſa , echea , ichea. Lat. Domus,

ædes , ium.

Piezas de vna caſa , que ſon de eſcalera

abaxo , zuñoldea , y ſe llama aſsi el
conjunto de todas , como zaguan , co-
cina baxa , caballeriza, boil, &c.

Caſa , guarida de animales , lo zuloa ,

etzauntza. Lat. Latebra, æ.

Caſa , familia de criados , echatiarrac ,

echecoac. Lat. Domeſtici, orum.

Caſa , linage , leiñua , arracá. Lat. Ge-

nus, ſtirps.

Caſas, en el juego de damas , y axedrez.

lauquichoa. Lat. Alveoli luſorij teſſel.
la, æ.

Caſas, en las tablas reales , bollerdichoa.

Lat. Scruporum loculus

Caſa de campo , landechea , lecorichea.

Lat. Domus ſuburbana.

Caſa de juego , jocachea. Lat. Domus

aleatoribus patens.

Caſa de locos , zoro echea. Lat. Amenti-

bus curandis domus.

Caſa de moneda , diru echea . Lat. Mo-

netalis domus.
Z 2:::::Caſa
180C A.

Caſa de el Rey , caſa Real , ſu familia ,

jaureguitarrac. Lat. Regium ſamuli-
tium.

Caſa Real , palacio , jaureguia. Lat. Do-

mus Rega, Regia , æ.

Caſa publica , anadracaizteguia. Lat. Lu-

panar.

Caſa ſolariega , veaſa ſolar.

De caſa en caſa , echéz , eché , echetic

eché. Lat. Oſtiatim , de domo in do-
mum.

Caſaca, viene de el Baſcuence jaſaquia ,

que ſigniſica lo miſmo ; y jaſaquia ſe
dixo de jaſá , que vale tempeſtad , eſ-
pecialmente de agua , y entonces aña-
dimos euri , diziendo euri jaſa , y de
quia , nota de oportunidad para algo ,
y la caſaca es oportuna para defener
de el agua , jajaquia , jaca , jaquea.
Lat. Chlamys, dis.

Caſadero , caſandero , ezcongaya. Lat.

Nubilis, is.

Caſal , erricharra. Lat. Oppidulum ſper-

nendum.

Caſamata , lurpechá. Lat. Crypta mura-

lis.

Caſamentero , ezconguillea. Lat. Para-

nymphus, auſpex nuptiarum.

Caſamiento , ezcontzá. Lat. Conju-

gium, ij.

Caſapuerta , veaſe zaguan.

Caſaquilla , jaſaquichoa , jacachoa. Lat.

Chlamidula , æ.

Caſar , veaſe caſal.

Caſar , ezcondu. Lat. Connubio jungi ,

conjugium inire.

Caſado , ezconduá. Lat. Connubio jun-

ctus.

Caſca , hollejo de la vba piſada , maſpa-

tſá. Lat. Vinacea, orum.

Caſca de Valencia , boillorea. Lat. Dul-

ciaria in orbem convoluta.

Caſca de Zurradores , zalautſa. Lat. Pul-

vis coriarius.

Caſcabel , coſcabilla, coſcarabilloa , caſ-

cabelá. Lat. Scabillum, i.

Caſcabelada , coſcabillada , caſcabela-

da. Lat. Scabillorum ſonus.

Caſcabelillo , caſcabelchoa , coſcabilchoa ,

coſcarabilchoa. Lat. Parvum ſcabil-
lum.

Caſcada , de agua , ur amildea. Lat. Præ-

ceps exalto aquæ lapſus.

Caſcajal , grabadia , arcoſcadia. Lat. Lo-

cus glareoſus.

Caſcajo , grabá , arcoſca. Lat. Glarea, æ.

Caſcapiñones , veaſe trincapiñones.

Caſcar , romper , autſi. Lat. Frangere,

quaſlare.
C A.

Caſcado aſsi , autſia. Lat. Fractus.

Caſcar , ſacudir golpe , jo , eraſó Lat.

Percutere.

Caſcara , azalá. Lat. Cortex, putamen.

Caſcara , caſcarela , caſcarela. Lat. Pa-

gellarum luſoriarum ludus ſic dictus.

Cacarilla , caſcarita , azalchoa , aiſala.

Lat. Corticula.

Caſcaron de huevo , arraultza coſcoa.

Lat. Ovi teſta, cruſta.

Caſcarudo , azaltſua , azalduna , azal-

tia. Lat. Corticoſus.

Caſco de cabeza , burucoſcoa , copeta ,

garroa , carroa. Lat. Calvaria , cra-
nium.

Caſco de olla , &c. croſcoa. Lat. Teſta, æ.

Caco , lo miſmo que caſquete, veaſe.

Caſco de navio , veaſe buque.

Caſco de caballo , &c. es la vña , azta-

par coſcoa. Lat. Ungula , cornea vn-
gula.

Caſcos , cabeza , juicio bueno, ò malo ,

buru ona , buru gaiztoa. Lat. Male ſa-
num caput.

Caſco de lugar, de caſa , ichertzá , ba-

rrutia. Lat. Oppidi , aut domus am-
bitus.

Caſcos lucios , caſcos à la gineta , chora-

burua. Lat. Mens emota.
Lavarle à vno , vntarle los caſcos , lau-
ſengáz , balacúz norbaiti hitz egui-
tea. Lat. Aſſentatoriè loqui.

Caſcote , reſto de fabrica arruinada , zu-

torma. Lat. Rudus , eris.

Caſeramente , echa modura , echa guiſa-

ra. Lat. Planè , ac ſincerè.

Caſerìa , baſerria , echaldea , echondoa ,

bordá. Lat. Domus ruſticana.

Caſerìa , la hazienda que ſe haze en ca-

ſa , echeco bear gayac , lanac. Lat. Res
domeſtica familiais.

Caſerna, boveda à prueba de bomba pa-

ra alojar Soldados, echalbá. Lat. For-
nix prætentus propugnaculo.

Caſero , dueño de la caſa , echa jauna.

Lat. Ædium dominus.

Caſero , inquilino , maizterra , echa ma-

izterra. Lat. Inquilinus.

Caſero , caſera , amiga de ſu caſa , y ſu

govierno , echatia , echatiarra . Lat.
Domui ſuo bene providens

Caſero, caſera, lo que ſe haze, cria , &c.

en caſa , echecoa. Lat. Domeſticus , a,
um.

Caſi , aldean , zorian , ozta , caſi. Lat.

Quaſi , ferè , fermè.

Caſi caſi , alde aldean, zori zorian' ', ozta ,

ozta , caſi caſi. Lat. Propè nihil deeſt
quin , tantum non.
Caſia,
C A.

Caſia, veaſe canela.

Caſica , caſilla , echechoa. Lat. Ædicu-

la , æ.

Sacarle à vno de ſus caſillas , aſſerrera-

zo , aſſerreraguin. Lat. Vehementer
vrgere.

Caſo , ſuceſſo , ſuertaera , guertaera ,

jazoera , eſtropua. Lat. Caſus , us.

Caſo , caſualidad , contingencia , oarca-

bea , uſtecabea. Lat. Caſus , fortuna.

Caſo , ocaſion , coyuntura , ſuertaldia ,

guertaldia. Lat. Eventus , us.

Caſo , que ſe conſulta , equigaldea. Lat.

Quæſtio, ſpecies facti.

Caſo de menos valor , bati eztagocan ,

gauza. Lat. Quod aliquem dedecet.

Calo que , ba , antepueſto al verbo , ò à ſu

terminacion , y ere , bere , poſpueſto.
Lat. Quamquam.

Caſo que lo quiera , nai badeu ere , gura

badau bere.

Dèmos caſo , que , contu daguigun , ecen.

Lat. Demus ita rem habere , ſac ita
eſſe.

Hazer caſo de algo , malmetitu , jara-

mon , eharamon. Lat. Magni facere.

En todo caſo , cerren orren. Lat. Quid-

quid accidat.

Es caſo negado , ecin dateque , ecinqui-

zuna da. Lat. Res factu impoſsibiſis.

Eſtàr en el caſo , contuan egon. Lat. Rem

probè tenere.

No hazer al caſo , no ſer de el caſo , ez

egoqui , ez etorri , con los irregulares.
Lat. Ad rem non attinere.

Vamos al caſo , gatozen contura. Lat.

Ad rem accedamus.

Por el miſmo caſo , beragatic. Lat. Ea

propter.

De caſo penſado , árretaz , bérariaz.

Lat. Deditâ operâ.

Caſorio , ezcontza moldacaitza. Lat.

Obſcuræ nuptiæ.

Caſpa , lacatza , zoldá , azcaya. Lat.

Furſur , porrigo.

Caſpera , lacatzorracea. Lat. Minutus

pecten.

Caſpoſo , lacatſua , zoldatſua , azcai-

tſua. Lat. Furfuroſus , porriginoſus.

Caſquetada , accion de capricho , hiſial-

dia , burutaldia. Lat. Agendi, aut di-
cendi teme ritas.

Caſquetazo , ſe dixo de el Baſquence caſ-

quetaco, que ſignifica lo miſmo. Lat.
Ictus capite impactus , aut capiti.

Caſquete , burucoſcochoa , copetachoa.

Lat. Calvaria.

Caſquete , cubierta de el caſco , coſqueſ-

talquia. Lat. Cudo , nis.
C A.:::::181

Caſquete de hierro , burnizco coſqueſ-

talquia. Lat. Caſſis, dis.

Caſquiio , lo miſmo que caſcajo, veaſe.

Caſquillo de lanza , baſton , &c. boillur-

nia. Lat. Canthus.

Caſquillo de ſaeta , ſu punta de hierro.

burniſtoá. Lat. Sagittæ ſpiculum.

Caſquilucio , veaſe caſcos lucios.

Caſſacion , indarcaiztea. Lat. Irritatio,

abrogatio.

Caſſar , anular, indarcaiztu , indarba-

guetu. Lat. Irritum facere , abrogare.

Caſsiopea , conſtelacion , izar pilla ala

deritzana. Lat. Caſſiopea.

Caſta, es voz Baſcongada , caſtá , caſtea ,

que ſignifica lo miſmo , y es ſincope
de gueraſta , gueraſtea , y quiere de-
zir nueſtro origen , y principio. Caſtá ,
leiñuá , arracá. Lat. Genus , proge-
nies.

De caſta le viene al galgo el ſer rabilar-

go , badec noronz. Lat. Parentibus id
referto.

Caſtamente , chauquiro. Lat. Caſtè.

Caſtaña , es de el Baſcuence gaztaña ,

que ſignifica lo miſmo. Lat. Caſtanea.

Caſtaña pilonga , gaztaña chigolia , chi-

goldua. Lat. Caſtanea exſucca, indu-
rata.

Hazerſe pilonga la caſtaña , chigoli , chi-

goldu. Lat. Exſuccam , atque indura-
tam fieri.

Morder la caſtaña , para que no ſalte aſ-

ſandola , mazpildu. Lat. Morſu, aut
aliter caſtaneam non nihil findere.

Sacar la caſtaña de ſu erizo , curpildu ,

curculdu. Lat. Echino extrahere.

Caſtañal , gaſtañadia , gaſtañaga. Lat.

Caſtanetum.

Caſtañazo, gaſtañadá. Lat. Ictus caſta-

neâ illatus.

Caſtañero , caſtañera , gaſtaña ſaltza-

llea. Lat. Caſtanearum propolla.

Caſtañeta , inſtrumento , criſqueta. Lat.

Crotalum , i.

Caſtañeta , ſonido con los dedos , criſ-

quetada. Lat. Crepitus digitis editus.

Caſtañetazo , criſquetada tzarra. Lat.

Crepitus , us.

Caſtañeteado , ſon , criſqueta ſoñua ,

criſquetotſa. Lat. Crepitaculis editus
ſonus.

Caſtañetear , criſquetatzea , criſque-

tac jotzea. Lat. Crotala pulſare.

Caſtaño, arbol , gaſtañá. Lat. Arbor ca-

ſtanea.

Caſtano, color , gaſtaña antzecca. Lat.

Caſtaneus.

Caſtañuela , veaſe caſtañeta.

Caſtella
182C A.

Caſtellania , gaztelluzaida. Lat. Caſtel-

lana ditio.

Caſtellano , alcayde , gazteluzaya. Lat.

Caſtellanus.

Caſtellano , lengua Caſtellana , gaztela-

nia , erdera , erdara. Lat. Lingua Hiſ-
panica.

Caſtellano hombre , gaztelava , gaztela-

rra. Lat. Caſtellanus.

Caſtitad , caſtidadea , chauquindea. Eat.

Caſtitas.

Caſtificar , caſto eguin, chauquindu. Lat.

Caſtum efficere.

Caſtigacion , veaſe caſtigo.

Caſtigador , caſtigatzallea , aſtitzallea.

Lat. Caſtigator.

Caſtigar , ſe tomò de el Baſcuence gazti-

ga , gaztigatu , que ſignifica aviſar , y
corregir , y porque eſto duele comun-
mente , ſe aplica à caſtigar por modo
de pena. Item puede venir de aſti aſti-
u ue en vn dialecto ſignifica azotar.
Caſtigatu. Lat. Caſtigare.

Caſtigar , emendar los errores , utſegui-

ñac zucendu. Lat. Caſtigare orationem.

Caſtigo , aviſo , amoneſtacion , es de el

Baſcuence gaztigua que ſignifica lo
miſmo. Lat. Admonitio.

Caſtigo , pena , caoſtigua , ondicoa , mi-

ñondorea. Lat. upplicium.

Caſtigo , en algun eſcrito , emienda , zu-

cendea. Lat. Caſtigatio.

Caſtillo , viene de el Baſcuence gazte-

lua , que ſignifica lo miſmo , de aquì
caſtellu , y deſpues caſtillo : y gaz-
telua , ò gazteloa tiene dos ſignifica-
dos oportunos ; gaztelua , ſincope de
gaztelecua , lugar de hombres mozos ,
y los viejos no ſon oportunos para de-
fender caſtillos : gazteloa , ſincope de
gaiztela lo , que es dificil el ſueño , y
ſe ſignifica la vigilancia , que hade aver
en los caſtillos. Lat. Caſtrum , i.

Caſtillo roquero , arcaitz gaztelua. Lat.

Arx , arcis.

Caſtilluelo , caſtillejo , gazteluchoa. Lat.

Caſtellum , i.

Caſtimonia , lo miſmo que caſtidad , vea-

ſe.

Caſtizo , caſtizá , caſta onecoa. Lat. In-

genua ſtirpe ſatus.

Eſtilo caſtizo , eſaera caſtizá , garbia.

Lat. Stylus concinnus , & acuratus di-
cendi.

Caſto , caſtoa , chauquiña. Lat. Caſtus ,

a , um.

Caſto , puro , limpio , chauba , garbia.

Lat. Purus.

Caſtòr , animal , amphibio , caſtora. Lat

Fider Ponticus.
C A.

Caſtor , y Polux , meteoro , veaſe San-

telmo.

Caſtrar , caſtrador , &c. veaſe capar.

Caſtro , lo miſmo que caſtillo , veaſe.

Caſtron , aquirina , aquer chiquiratua.

Lat. Hircus , caper.

Caſual , uſtecabecoa , oarcabecoa. Lat. For-

tuitus , a , um.

Caſualidad , uſtecabea , oarcabea. Lat.

Improviſſus caſus.

Caſualmente , uſtecaberó , oarcaberó,

elaranzár. Lat. Caſu , fortè , fortunà.

Caſulla , Caſulla. Lat. Caſula, planeta.

Cata , prueba , daſtá. Lat. Deguſtatio.

Catabulo , veaſe caballeriza.

Cataclysmo , veaſe dilubio.

Catador , daſtaria. Lat. Deguſtator.

Catadura , lo miſmo que cata , veaſe.

Catadura , ichura , beguitartea. Lat. Oris

ſpecies , habitus.

Catalicon , veaſe diacatalicon.

Catalinas , jocoſamente ſon bubar , vea-

ſe.

Catalnica , hembra de papagayo , ema-

loroa. Lat. Pſittacus fèmina.

Catalogo , erruncá , liſtá , cequidorâ.

Lat. Catalogus.

Catalufa , eſpecie de alfombra , biloyal-

pea. Lat. Tapes denſior villoſus.

Catan , catana , veaſe alfange.

Cataplaſma , emplaſto , loizoquia. Lat.

Cataplaſma , tis.

Catapocia , veaſe pildora.

Catapucia mayor , veaſe higuera infer-

nal.

Catapucia , menor , veaſe tartago.

Catapulta , machina antigua para arrojar

piedras grandes , arbotalea. Lat. Ca-
tapulta.

Catar , ver , mirar , icuſi , beatu , begui-

ratu. Lat. Inſpicere.

Catar , probar, guſtar, daſtatu. Lat. Guſ-

tu probare.

Catar colmenas , caſtrarlas , eultzac uſ-

tutzea. Lat. Apiarios alveos caſtrare.

Quando menos ſe cata guichien uſte due-

nean. Lat. Cum minus ſibi cavet.

Cataraña , ave nocturna , ſigorria. Lat.

Cataracta.

Cataratas de el Cielo , copioſas lluvias,

ataſcac , eſtancac , eurijaſac , ecachac ,
ecaitzac. Lat. Celi cataractæ.

Catarata , nacimiento de el agua , ur ja-

iotza. Lat. Fontis ſcaturigo.

Catarata en los ojos , odeia , lauſoa. Lat.

Oculi unguis , ſuffiuſio.

Batir las cataratas , begui lauſoac , ode-

iac atera , quendu . Lat. Oculares un-
gues detergere.
Catarral,
C A.

Catarral , coſtomarra. Lat. Catharralis,

e.

Catarribera , irura zaya. Lat. Falconius

auceps.

Catarro , coſtomá , coſtuma. Lat. Cathar-

rus.

Cataſta , eſpecie de potro para atormen-

tar , azurauſtea. Lat. Cataſta.

Cataſtrophe, fin de la fabula, y tragedia ,

ipuiondoá. Lat. Tragediæ finis , cata-
ſtrophe, es.

Catavino , daſtaontzia , potochoa. Lat.

Galeola , æ.

Cateciſmo , inſtruccion de los Articulos

de nueſtra Fè , ſiniſtamenen iracaſtea ,
jaquiñaraſtea. Lat. Catecheſis.

Cateciſmo , libro , jaquinbidea , ſiniſta-

menen liburua , catichimá , cateciſ-
moa. Lat. Catechiſmus.

Catecumeno , aſiberria. Lat. Catechu-

meus.

Categorematico , bereztitza. Lat. Cate-

gorematicus.

Categoria , predicamento , motabildea.

Lat. Categoria.

Categorico , bereztizduna. Lat. Cate-

goricus , a , um.

Catequiſta , ſiniſtamenen iracaslea. Lat.

Catechiſta.

Catequizar , ſiniſtamenac iracaſi. Lat.

Fidei capitibus inſtruere.

Caterva , dia poſpueſto al nombre de que

es la caterva , como caterva de hom-
bres guizon dia , de caballos , zaldi
dia , &c. Lat. Caterva.

Cathedra , cadirá , jarlecua. Lat. Ca-

thedra.

Cathedral Igleſia , eleiz naguſia. Lat. Ca-

thedralis , e.

Cathedratico , cadira jabea. Lat. Cathe-

drarius , ij.

Catholicamente , gucieraró. Lat. Catho-

licè.

Catholiciſmo , Chriſtau gucien batza-

rrea , ballera , guciera. Lat. Ortho-
doxorum vniverſitas.

Catholico , quiere dezir vniverſal , gu-

cieracoa. Lat. Catholicus , a , um.

Igleſia Catholica , Eleiza gucieracoa :

argatic deitzen da Catholica , cerren
Chriſtori garraizcan guci guciac , bil-
tzen dituen , eta berengantzen , ta
ala da Eleiza gucieracoa.

Catholico , hombre , guizon fededuna.

Lat. Homo Catholicæ fidei profeſſor.

Què hazeis , Catholicos? en què os ocu-

pais ? cer ari cerate guizon , ta ema-
cume Fededunac ? cer darabiltzute ?
certan diarduzute ?
C A.:::::183

Catholico , cierto, y de Fè , Fedeari da-

gocana , fedagoquia. Lat. Catholicus,
a , um.

No eſtoy muy Catholico , ez nago chit

ondó. Lat. Non bene valeo.

Cativar , captivar , veaſe cautivo.

Catoblepa , fiera de Libia , que mata con

mirar , beguirallea. Lat. Catoblepa, æ.

Catoptrica, ciencia de los rayos relexos

de luz , argui-errañuen jaquindea.
Lat. Catoptrica.

Catorce , amalau , amalaur. Lat. Qua-

tuordecim.

Catorceno , amalaugarrena. Lat. Quar-

tusdecimus.

Catorceno , paño , oyal lodiagoa. Lat. Ru-

dior pannus.

Catre , bideco oazurchoa. Lat. Stratum

portatile.

Cauce , veaſe caz.

Caucion , ſeguridad , fedacaya , bermeá ,

bermegoá. Lat. Cautio. Veaſe ſanea-
miento.

Cauda, cola de veſtiduras , chia. Lat. Cau-

da.

Caudal, hazienda, eſpecialmente de mu-

cho dinero , caudala , dirutornia. Lat.
Copioſæ pecuniæ , opes , um.

Caudal de otras coſas , como de juicio ,

ciencia , &c. batundea. Lat. Vis, co-
pia, facultas.

Aguila caudal , ò Real , arrano gaintzá.

Lat. Aquila Regia , vel legitimi gene-
ris.

Hazer caudal de vna coſa, veaſe caſo.

Rio caudal , caudaloſo, ibai andia. Lat.

Ingens flumen.

Caudalejo , caudalchoa , dirutornichoa.

Lat. Mediocres opes.

Caudaloſamente , ugari , ïori , naroró.

Lat. Largitèr, affluentèr.

Caudaloſo , muy rico, caudalduna , di-

rutornitſua. Lat. Ditiſſimus , copijs
affluens.

Caudatario , chia zaya. Lat. Caudatarius

famulus.

Caudato , que tiene cola , buztanduna.

Lat. Caudatus.

Caudillo , quidaria , anchitia, aurrena ,

aitz indaria. Lat. Dux, ductor.

Cauſa , ſe tomò de el Baſcuence gauzá ,

que ſignifica coſa , cauſa. Lat. Cauſa.

Cauſa , motivo , fin , cauſa arrengoá.

Lat. Cauſa.

Cauſa, pleito , auziá. Lat. Lis, tis.

Cauſa eficiente , cauſa , equiñoya, egui-

llea. Lat. Cauſa eſficies.

Cauſa final , arrengoa , cauſa cergati-

coa , cergaticacoa. Lat. Cauſa ſinalis.
Cauſa
184C A.

Cauſa formal , cauſa danezcoa. Lat. Cau-

ſa formalis.

Cauſa material , cauſa gayezcoa. Lat.

Cauſa materialis.

Cauſa primera , cauſa lená , lénengoa.

Lat. Cauſa prima.

Cauſa publica , gucien gauza. Publica

res.

Cauſa ſegunda , cauſa bigarrena. Lat.

Cauſa ſecunda.

Cauſador, cauſatzallea , cauſalea. Lat.

Qui in cauſa eſt.

Cauſal, arrengoa. Lat. Cauſalis , cauſa.

Cauſar , cauſatu , ſortu , eracarri ,

eguin. Lat. Efficere , edere, gignere.

Cauſidico , veaſe Abogado.

Cauſon , calentura , elgaitz ecioa , ice-

quia , iracequia. Lat. Æſtus, us.

Cauſtico , erracaya. Lat. Cauſticus , a,

um.

Cautamente , zuhurquiró , beazquiro ,

oarpez. Lat. Cautè , cautim.

Cautela , beaquiña , oarpea. Lat. Cau-

tela.

Cautelar , beaquindu , oarpetu. Lat Ca-

vere.

Cautelado , beaquindua , oarpetua. Lat.

Lat. Qui cautus eſt.

Cauteloſamente , veaſe cautamente.

Cauteloſamente , engañoſamente , bea-

quin gaiſtoz. Lat. Subdolè, vafrè.

Cauteloſo, prudente , beaquindua , bea-

quintſua , oarpetia. Lat. Cautus, pru-
dens.

Cauteloſo , malicioſo , beaquin gaiſto-

coa. Lat. Callidus , vafer.

Cauterio , hierro hecho aſcua , érracai

goriá. Lat. Cauterium.

Cauterio , el miſmo remedio de quemar ,

erracayaz erretzea. Lat. Uſtio cau-
ſtica.

Cauterizador , erracayaz erretzallea.

Lat. Uſtor chirurgus.

Cauterizar , erracai goriaz errá. Lat.

Cauterium adhibere, cauterio vrere.

Cauterizado , erracayaz errea. Lat.

Cauterio uſtus, a , um.

Cautivar , viene de el Baſcuence catibu ,

gatibu , que ſignifica embarazado, im-
pedido , y lo eſtàn los cautivos. Ga-
tibatu , catibatu. Lat. Captivum red-
dere , in captivitatem redigere.

Cautiverio , ſe dixo de el Baſcuence ca-

tiberia , gatibueria , y ſignifica mal
de impedidos. Lat. Captivitas , ſervi-
tus.

Cautividad , catiberia. Lat. Captivitas.

Cautivo , catibu , gatibua. Lat. Capti-

vus.
C A.

Cauto , zuhurra , beaquindezcoa. Lat.

Cautus.

Cava , valle hondo, ibarbeltza. Lat. In

cavum depreſſus locus, convallis , is.

Cava , foſſo , lezoya. Lat. Foſſa, æ.

Cava de viñas , maſtien achurtza. Lat.

Paſtinatio.

Cava en Palacio , Jaureguico edarite-

guia. Lat. Aulæ regiæ taberna.

Cavador , achurlaria , aitzurlaria ,

achurlea , aitzurlea. Lat. Paſtinator,
foſſor.

Oficio de cavadores , aitzurquintza,

achurquintza. Lat. Foſſorum ars.

Cavadura , achurtzea , aitzurtzea. Lat.

Foſſura.

Cavar , achurtu , aitzurtu. Lat. Cava-

re, fodere.

Cavado , achurtua , aitzurtua. Lat. Ca-

vatus foſſus.

Cavar , penſar mucho , cerbait gueiegui

adimentuz erabilli , larregui adimen-
tura eracarri. Lat. Attentius aliquid
animo verſare.

Caverna , arzuloa. Lat. Caverna.

Cavernoſo , arzuloduna. Lat. Caverno-

ſus , a , um.

Cavidad, utſunea. Lat. Cavum, i.

Cavilacion , irabilla, irubilla. Lat. Ca-

villatio.

Cavilar , irabillatu, irubillatu. Lat. Ca-

villari.

Caviloſamente , irabillaquiro. Lat. Cap-

tiosè , dolosè.

Caviloſo , irabiltaria , irubiltaria. Lat.

Captioſus.

Caxa , caxa , cuchalá , iſquipota. Lat.

Capſa, æ.

Caxa , ataud , illoea. Lat. Feretrum.

Caxa de Theſorerias , diruteguia , diru-

gordairua. Lat. Capſa numaria.

Caxa , de cuchillos, navajas , &c. lecá,

zorroá. Lat. Cultellorum theca.

Caxa , almacen de mercadurias , gordai-

rua. Lat. Apotheca, cæ.

Caxa , tambor, arratzá. Lat. Tympa-

num, i.

Con caxas deſtempladas , arratz eraza-

quez. Tympanis ſonitu diſſonis.

Libro de caxa , artuemanen liburua ,

contuen liburua. Lat. Rationum li-
ber.

Caxero , el que haze caxas , caxagui-

llea , cuchalquiña. Lat. Capſarius , ij

Caxero en las Theſorerias , dirutegu

zaya. Lat. Gazophilax , cis.

Caxeta , caxita , caxilla , caxachoa, cu-

chalchoa , iſquipotachoa. Lat. Caplu-
la.
Caxon,
C A.

Caxon , caxoya , caoea , cuchal andia ,

iſquipota andia. Lat. Capſa grandior.

Cayada , y cayado , zayagá , zaimaqui-

lla. Lat. Pedum.

Caz , cauce , erretená. Lat. Incile, foſ-

ſa incilis.

Caza , eiza , ihicia. Lat. Venatio , nis.

Caza de aves , aucupium , eizá , ihizá.

Salir à caza , andar a caza, eizera joan ,

elzean ibilli. Lat. Venatum ire, ve-
nationem exercere.

Caza , lienzo muy delgado, miiſá. Lat.

yſſus, i.

Levantar la caza , eraiqui , iracori. Lat.

Feras , aut aves extrudere.

Dàr caza , aguitz jarraitu. Lat. Inſequi,

vrgere.

Andar à caza de gangas, ecerézen ondo-

ren ibilli. Lat. Inutilia captare.

Cazadero , eizateguia , eizatoquia. Lat.

Aptus venatui locus.

Cazador , eiztaria , ihiztaria. Lat. De

aves , auceps ; de otros animales, ve-
nator.
Gato maullador , nunca buen cazador ,
catu maucaria , ezta izango eiſtaria.
Lat. Clamator eſt qui felis , haud ca-
pit mures.

Caza moſcas , ave , veaſe muſcicapa.

Cazar, eizatu , ihiztatu , eizean ibilli ,

eizean atzitu. Lat. Venari.

Cazado , eizatua , ihiztatua. Lat. Ve-

natione captus, a , um.

Cazcalear , batetic beſtera ibilli. Lat.

Hinc inde curſare.

Cazcarrias , erpac, loyertzac. Lat. Sor-

des fimbrijs conſperſæ.

Caſcarriento , erpatſua , loyertzatua.

Lat. Sordibus fædatus.

Cazo , cazoa. Lat. Cacabus.

Cazoleta , teſcachoa, cazuelachoa. Lat.

Cucumella parva.

Cazoleta en la eſcopet , ſuteſcá. Lat.

Pulverarius ſclopi alveolus.

Cazoleta en el broquel , boaltzaira. Lat.

Umbo , nis.

Cazoleta en la eſpada , eſcutaquia. Lat.

Gladij capulo chalybeum munimen.

Cazoleta de perfumes , lurruncaya. Lat.

la lija , lar latza. Lat. Muſtella ſtella-
ta.

Cazuela , teſcá , cazuela. Lat. Scutella ,

cucumella fictilis.

Cazela , en los corrales de Comedias ,

emacumeen naſtoquia. Lat. Commu-
nis in ſcena feminarum locus.

Cazumbrar las cubas , vnir ſus tablas,

C A.:::::185
metiendo cazumbre en ſus juntas , mu-
liſtaritu , muliſtariz upel cirrituac
bete calcatu. Lat. Cuppas funibus
ſtupeis reficere.

Cazumbre , cordel de eſtopa retorcida ,

muliſtaria. Lat. Funis ſtupeus.

Cazumbron , el que adereza aſsi las cu-

bas , y pipas, muliſtatzallea. Lat. Ob-
turator cuipparius.

Cazurro , iſilcorra. Lat. Taciturnus.

Cazuz , yerva , ormerroa . Lat. Herba

inſtar ſunis per parietem ſerpens.
C E

Cea, eſpecie media entre cebada , y tri-

go, bicea. Lat. Zea.

Ceatica , veaſe ciatica.

Cebada , garagarrá. Lat. Hordeum.

Cebadazo , garagarrezcoa. Lat. Hor-

deaceus, a , um.

Cebadera , manta de galereros , para dàr

el pienſo al ganado , garagar buruſia.
Lat. Mantica hordearia.

Cebadera , vela en la verga de el bau-

pres , cebadera. Lat. Velum proclivis
ad proram mali.

Cebadero , el que amanſa , y enſeña las

aves de cetreria , ecitzallea , ematza-
llea. Lat. Accipitrum cicurator.

Cebadero , lugar en que ſe dà de comer

al ganado , bazcateguia. Lat. Locus
animantium cibarijs deſignatus.

Cebadilla , polvos de la raiz de el elebo-

ro , cebadilla. Lat. Pulvis elleborinus.

Cebador , bazcatzallea. Lat. Cibator,

ſaginator.

Cebar, y cebo, y ſus derivados , viene

de el Baſcuence cebatu , que ſignifica
domar ; y como mas que con otra co-
ſa ſe doman los animales con darles
de comer , por eſſo à eſto ſe diò el
nombre de cebar , y cebo ; y no ay ne-
ceſsidad de el cibus Latino , que tam-
bien pudo tomarſe de el Baſcuence.

Cebar , bazcatu. Lat. Cibare, ineſcare,

ſaginare.

Cebado , bazcatua. Lat. Cibatus, ineſ-

catus.

Cebar la eſcopeta , ſuautſez preſtatu.

Lat. Igniarij foramen ſulfureo pulvere
aptare.

Cebellina , eſpecie de comadreja , ange-

rederrá. Lat. Ictis adorata.

Cebo , bazcá , peitá. Lat. Cibus , eſca.

Es de el Baſcuence.

Cebolla , tipula , quipula. Lat. Cæpa, æ.

Cebolla , en las flores , plantas , è yer-

A a:::::bas.
186C E.
bas , es ſu raiz , erraboilla. Lat. BUl-
bus, i.

Cebollar, tipuladia. Lat. Cæpina, æ.

Cebollero, tipula jalea. Lat. lomo ru-

ſticanus.

Cebolleta , tipulachoa , tipula berria.

Lat. Cæpula, æ.

Cebollino , tipula landarea. Lat. Cæ-

petum, i.

Cebolludo , tipulazcoa. Lat. Cæpa-

ceus , à , um.

Cebon , bazcatua. Lat. Saginatus.

Cebon , buey, itelá. Lat. Vitulus ſagi-

natus.

Cebra , eſpecie de caballo , de que ſe ſir-

ven los Arabes , baſazaldia. Lat. Ju-
mentum ſilvaticum.

Cebratana , veaſe cerbatana.

Ceca , caſa de moneda, veaſe ſeca.

Cecear , ceceatu. Lat. Balbutire.

Ceceo , ceceoa. Lat. Linguæ hæſitatio.

Ceceoſo , ceceotſua. Lat. Blæſus.

Cecial , legatz ondua , igartua. Lat.

Aſſelus exſiccatus.

Cecias , viento , oſdacarra. Lat. Cæ-

cias.

Cecilia , vna Serpiente , bizcanarra. Lat.

Cæcilia, æ.

Cecina , es voz Baſcongada ceciña , ce-

zeiña , que ſignifica lo miſmo ; y ce-
ciña , ſincope de cecen illá , toro muer-
to, arcaya , aracaya. Lat. Sale indu-
rata caro.

Cecinar , veaſe acecinar.

Cedacero , baiguillea , baeguillea , bai-

quiña , cetabeguillea. Lat. Incernicu-
lorum artifex.

Cedaceria , beateguia , cetabeteguia. Lat.

Incerniculorum taberna.

Cedacillo , cedacito , baechoa , cetabe-

choa. Lat. Parvum incerniculum.

Cedazo , baya, baea , cetabea. Lat. In-

cerniculum.

Ceder , dàr , transferir , largatu , eman.

Lat. Cedere.

Ceder , moſtrarſe inferior , norbaiti al-

deguin. Alicui cedere.

Ceder, en daño, ò beneficio , baten one-

ra edo caltera etorri. Lat. In alicujus
commodum , vel incommodum cede-
re.

Cedo , voz antigua , laſter. Lat. Citò.

Cedria , la goma de el cedro , cedroaren

licurta. Lat. Cedria , æ.

Cedris , el fruto de el cedro , cedro-ez-

curra. Lat. Cedris , dis.

Cedro , cedroa. Lat. Cedrus.

Cedula , chartelá. Lat. Schedula,

Cedula de cambio , veaſe letra.

C E

Cedula Real , veaſe deſpacho.

Cedulilla , chartelchoa. Lat. Schedula.

Cedulon , papelon ſatyrico , chartel bez-

carria. Lat. Maledicum programma.

Cegajoſo , corto de viſta , ſatitſua. Lat.

Luſcioſus.

Cegar , itſutú. Lat. Cæcare , excæca-

re.

Cegarſe , itſutú, con las terminaciones

de el neutro. Lat. Cæcari , ex cæca-
-ri-

Cegarrita , cegato , cegaton , cegatoſo ,

veaſe cegajoſo.

Cegatero , voz antigua , veaſe revende-

dor.

Ceguedad , itſutaſuna , itſuſgoa , itſue-

ra. Lat. Cæcitas.

Ceguera , lo miſmo.

Ceguezuelo , veaſe ciego.

Ceja , becinta , bepurua. Lat. Superci-

lium

Cejar , ciatu , atzeratu, iſtiatu. Lat. Re-

trocedere.

Cejijunto , bepurutſua , becintatſua. Lat.

Supercilioſus.

Cejo , veaſe ceño.

Celada , aſſechanza , emboſcada , viene

de el Baſcuence celata , azecho , cela-
tan egon , eſtar de emboſcada , celata-
tu , azechar , y eſtar de centinela. Lat.
Inſidiæ , arum.

Celada de la cabeza , burni buruquia.

Lat. Galea.

Celador , veaſe zelador.

Celage , colores varios en las nubes , oſ-

gorria. Lat. Nubes ſolis radijs affal-
gens.

Celar , encubrir , eſtali , gorde , ezcuta-

tu. Lat. Celare.

Celar , eſculpir , veaſe burilar.

Celar con zelo , veaſe zelar.

Celda , guela , celda. Lat. Cella.

Celdilla , guelachoa, celdachoa. Lat. Cel-

lula.

Celeberrimo , chit oſpatua. Lat. Cele-

berrimus.

Celebracion , oſpatzea , oſpatutzea. Lat.

Celebratio.

Celebrador , oſpatzallea doanditzallea.

Lat. Celebrator.

Celebrante , >Apaiza, Meza eſaten due-

nean. Lat. Rem divinam faciens.

Celebrar , oſpatu , doanditu. Lat. Ce-

lebrare.

Celebrado , oſpatua , doanditua. Lat. Ce-

lebratus.

Celebre , oſpacoya, doandicoya. Lat. Ce-

lebris.

Celebremente , oſpaquiró , oſpacoiró.

Lat.
C E.
Lat. Solemniter. Item doandiro , doan-
diquiro.

Celebridad , oſpaera , oſpatendea , doan-

digoa. Lat. Celebritas , ſolemnitas.

Celebro , burmuna , burmuña. Lat. Ce-

rebrum.

Celemin , lacaria , lacá , emilauna. Lat.

Modius.

Celeridad , veaſe preſteza.

Celeſte , cerucoa , cerutarra. Lat. Cœ-

leſtis , e.

Celeſtial , lo miſmo.

Celeſtialmente , Ceruco erara , Ceruco

guiſa. Lat. Cœleſti modo.

Celia , era vna bebida , que ſe hazia de

trigo , y ſe vſaba antiguamente en Eſpa-
ña , gariaz eguinicaco edaria. Lat. Cæ-
lia.

Celibato , eſtado de ſoltero , ezcongaitea.

Lat. Cælibatus , us.

Celibe , ezcongaya , ezconzaquea. Lat.

Calebs , bis.

Celidonia , yerva , enada belarra. Lat.

Chelidonia , æ.

Cellerizo , veaſe cillerero.

Celliſca , temporal de agua , y nieve me-

nuda con mucho viento , euri biſutſa.
Lat. Imbrium ac ventorum turbo.

Celosìa , leyaquereta , leya ſarea. Lat.

Cancelli , orum , clathrus, i ; feneſtræ
reticulum.

Celſitud , elevacion , gaindiroa , garai-

tza. Lat. Celſitudo.

Cementar , cementerio , veaſe cimite-

rio.

Cena , afaria, aparia. Lat. Cena.

Cenacho , ſaſquichoa , otarrachoa. Lat.

Sporta.

Cenaculo , Afalteguia. Lat. Cænacu-

lum.

Cenadero , cenador , afalteguia. Lat. Cæ-

naculum.

Cenador de Jardin , gozagambara. Lat.

Vitiaria camera.

Cenagal , locarda , lupetza , ihaſca , cin-

guirá. Lat. Lutulentus locus , voluta-
brum.

Cenagoſo , locartſua , lupetzua. Lat. Cæ-

noſus.

Cenar , afaldu , apaldu. Lat. Cænare.

Cenceño hombre , eſtumea. Lat. raci-

lis , e.

Cenceño pan , ſin levadura , legami ba-

guea. Lat. Panis azymus.

Cencerra , veaſe cencerro.

Cencerrada , cencerrada , cincerraldia.

Lat. Crotalorum ſtrepitus.

Cencerrear , cincerriac erabilli , jo . Lat.

Crotalis ſtrepitum edere.
C E. 187

Cencerro , ſe tomò de el Baſcuence cin-

cerria , que ſignifica lo miſmo, joalea ,.
garea , guarea. Lat. Pecuarium tin-
tinnabulum , crotalum.

A cencerros atapados, cincerriac iſildu-

ric. Lat. Clam , clanculum.

Cencerruno , cencerril , cincerriduna.

Lat. Ad pecuarium crotalum attinens.

Cenchris , ſerpiente , ſugue odolzale ga-

iſto bat. Lat. Cenchris , idis.

Cendal , tela , meariná , ſuftená. Lat. Ne-

bula ſerica , aut byſſina.

Cendal , liga de la pierna , galtzerdi lo-

carria. Lat. Periſcelis , dis.

Cendales de el tintero , biloſcac. Lat. To-

menta atramenaria.

Cendra , para afinar la plata , cillarrá ,

garbitzeco auts idorrá. Lat. Argento
excoquendo aptatus cinis.

Cendrar , veaſe acendrar.

Es como vna cendra , guciz da garbia ,

guciz da bicia. Lat. Excultiſſimus eſt,
vel magnæ agilitatis.

Cenefa de cortina , ertzepurua , errecel-

purua. Lat. Limbus , fimbria.

Cenefa en otros ſentidos , ertzá. Lat.

Fimbria.

Cenicero , auſteguia, errauſteguia. Lat.

Cinerarium.

Ceniciento , autſeracoa , autſanzacoa.

Lat. Cinereus.

Cenith , veaſe zenith.

Ceniza , errautſa , auts errea. Lat. Ci-

nis.

Ceniza , miercoles de ceniza , auſterri.

Lat. Dies cinerum.

Cenizal , piedra cenizal , veaſe ſal.

Hazer à vno , ù hazerſe ceniza , auſtu ,

errauſtu. Lat. In cineres redigere , vel
redigi.

Cenizo , planta , olla belarra. Lat. Cu-

nila gallinacea.

Cenizoſo , autſua , auſtuna , autſez be-

tea. Lat. Cinereus.

Cenogil , galtzerdi locarria. Lat. Pe-

riſcelis , dis.

Cenoria , veaſe zanahoria.

Cenotaphio , ſepulcro vacio , y el tumu-

lo , ò tumba , utſobia. Lat. Cænota-
phium.

Cenſo , cenſoa , iraugueldia. Lat. Cen-

ſus , us.

Cenſo perpetuo , cenſo betirauna , irau-

gueldi beticoa. Lat. Cenſus , qui redi-
mi nequit , perpetuus.

Cenſo al quitar , cenſo noſpaitá. Lat. Qui

redimi poteſt.

Cenſsor entre los Romanos , velaba ſobre

las coſtumbres , oita zaya . Lat. Cenſor.
Aa 2:::::Cenſòr.
188C E.

Cenſor de libros , irizpenlea , uſteinlea.

Lat. Cenſor.

Cenſor , murmurador , veaſe.

Cenſual , cenſozcoa , iraugueldizcoa.

Lat. Cenſualis , e.

Cenſualiſta , cenſoduna , iraugueldidu-

na. Lat. Cenſualis dominus proven-
tus.

Cenſura , entre los Romanos antiguos ,

oita zayaren equintza , ta goyendea.
Lat. Cenſura.

Cenſura , juicio , parecer , irizpena , uſ-

teiná. Lat. Judicium.

Cenſura , murmuracion , veaſe.

Cenſura Ecleſiaſtica , Eleizaren uſtein-

tzá. Lat. Cenſura Eccleſiaſtica.

Cenſurador , veaſe cenſor.

Cenſurar , irizpendu , uſteindu. Lat. De

re aliqua cenſere , judicium ferre.

Cenſurado , irizpendua , uſteindua. Lat.

Cenſurâ notatus.

Cenſurar , murmurar , veaſe.

Centaurea , planta , ò hiel de tierra , lu-

beazuna. Lat. Centaurea.

Centauro , monſtruo , zaldi guizona , ba-

tean zaldi ta guizon. Lat. Centau-
rus.

Centauro , conſtelaxcon , zaldi guizona-

ren izarpilla. Lat. Centaurus.

Centella de la lumbre , chingarra , iha-

rra , inharra , chindá , chintá . Lat.
Scintilla.

Centella de rayo , ochinda , ochingarra.

Lat. Fulmen , nis.

Centellador , chingarguillea , chingar-

taria , &c. Lat. Scintillans.

Centellar , centellear , chingartu , inhar-

tu , chindatu. Lat. Scintillare.

Centellante , chingartaria , ochindaria.

Lat. Scintillans.

Centellica , centellita , chingarchoa , &c.

Lat. Scintillula.

Centena , centenar , vn ciento de coſas ,

euntea , eumbana. Lat. Centuria , cen-
tenarius , ij. Veaſe centuria.

Una centena , vn centenar , vn centena-

rio de años , eunte bat , urte-eun bana
bat. Lat. Amnorum centuria.

Centenar , de centeno , cequeladia. Lat.

Ager ſecali conſitus.

Centeno , cecalea , ciquirioa , cequela ,

cequelea. Lat. Secale , is.

Centeſimo , eungarrena. Lat. Centeſi-

mus.

Centinodia , yerva , veaſe ſanguinaria.

Centimano , euneſcuduna. Lat. Centi-

manus.

Centinela , centinela , bealaria . Lat. Spe-

culator.
C E.

Centiplìcado , eunbidertua , eunetan

ambatecoa. Lat. Centuplus , a, um.

Centon , en lo antiguo era , buruſi ado-

baquiz betea. Lat. Cento, nis.

Centon , obra compueſta de clauſulas

agenas , hitzaldobaquia. Lat. Centon ,
nis.

Central , centrical , centroarra , erdiyoa-

rra. Lat. Centralis , e.

Centro , centroa , erdiyoa , erteguia.

Lat. Centrum.

:Eſtà en ſu centro , bere erara dago. Lat.

Tranquillâ voluptate fruitur.

Centuria , veaſe centena , eundia. Lat.

Centuria.

Centurion , euntaria , eundiaria. Lat.

Centurio , nis.

Cenzaya , que guarda alguna criatura ,

es voz Baſcongada , ſeinzaya , ſein-
zaina , aurzaya , de ſeiña , aurra ,
criatura , y zaya , zaihla , guarda. Lat.
Famula infantis cuſtos.

Ceñidor , guerricoa , cinguilla. Lat.

Cingulum cinctorium.

Ceñir , guerricatu , cinguillatu. Lat.

Cingere

Ceñido , guerricatua , cinguillatua. Lat.

Cinctus.

Ceñir, abreviar , acortar, laburtu. Lat.

Contrahere.

Ceñirſe en el gaſto , &c. urrira etorri ,

urri ibilli. Lat. Parcius ſe gerere.

Ceño , becoſcoa , becurundea. Lat. Su-

percilium.

Ceñoſo , becoſcotſua , becurundetſua.

Lat. Tetricus.

Ceñudo , lo miſmo , becoſcoduna. Lat.

Faſtidoſus.

Cepa , en el tronco, es voz Baſcongada ,

cepá , y ſignifica los troncos cortos ,
que ay en los jarales , cepá , cembo-
rrá. Lat. Stirps. Llamanſe tambien
cepac , ò cepeac , los pedazos de eſco-
ria. Cepa ſe dixo de cepea , ecepea ,
que ſignifica humedad por debaxo ; y
la cepa es la que recibiendo en la tier-
ra la humedad , la deriba al arbol.

Capa de vid , maſcepa , maſcepea , aye-

. Lat. Vitis , is.

Cepa , tronco de familia , etorquerroa ,

arraz erroa. Lat. Stirps gentilitia.

Cepa , primerfundamento de arcos , co-

lunas , y otras coſas , errocaſtea. Lat.
Fundamentum.

Cepejon de arbol , tautaya , adarra . Lat.

Ramus robuſtior.

Cephalica vena , burzaña , burzana.

Lat. Cephalica vena.

Cepho , eſpecie de mona , chimino naua-

rra.
C E.
rra. Lat. Cephus , i.

Cepillo de Carpntero , curruquia , erre-

bota.Lat. Runcina.

Cepillo , de limpiar polvo , eſcobilla ,

zurdapilla , garbicaya , icuzcaya. Lat.
Scopula veſtiaria.

Cepo , priſsion , cepoda , zurartá. Lat.

Cippus.

Cepo , arquilla , donde ſe echa limoſna ,

zurartachoa. Lat. Stipis cogendæ cip-
pus , vel tigillum.

Cepos quedos , zaute gueldi , iſilic , edo

gauden ; gagozan gueldi ta igilic. Lat.
Quieſcat , & recedat hìnc procul ru-
mOor.

Cequi , veaſe zequi.

Cera , ezcoá , arguizaguia , arguicaya ,

ezquidea. Lat. Cera.

Cera de los oìdos , belarrietaco ezcoa,

ezquidea. Lat. Sordes auriun.

Cera , en lo antiguo , plana en que ſe eſ-

cribia , olcho ezquidatua. Lat. Cerata
tabula.

Cera de calle, veaſe acera.

Hazer de vno cera , y pabilo , norbait

nola nai erabiltea. Lat. Ad nutuſ
proprium aliquem trahere.
{{sarrera|cera6}-No ay mas cera , que la que arde , eztago
arguizaguiric , dicecana baicic. Lat.
Tota ardet , & non alia reſtat hic ce-
ra.

No quedar cera en el oìdo , gauza gu-

ciaz baguetu , gabetu. Lat. Omni re
deſtitui.

Cerapez , ezcopiquea. Lat. Ceramen-

tum.

Ceraſta , ceraſtes , Serpiente ſemejante à

la Vibora , ondar ciraba. Lat. Ceraſtes,
tæ.

Cerbatana , para tirar bodoques , &c. au-

tzaoya , ao canoya. Lat. Fiſtula , tu-
bus.

Cerbatana , para hablar , enzulucea , hiz-

canoya. Lat. Tubulus ſtentoreus.

Cerbelo , veaſe cerebelo.

Cerca , adverbio , aldean , alboan , urre-

an , ur billean , arras , ondoan. Lat.
Circa.

Mas cerca , alderago , urrago , urbilla-

go. Lat. Propius.

No le doy tan cerca , eztiot aiñ arrás

ematen , aiñ urr ertiot ematen.
Un modo proverbial dize , urr emán ,
ta , utſ eguin , orixé eztéc atſeguin ,
que quiere dezir , que no es coſa de
guſto errar vna coſa , dandole cerca.

Cerca , nombre , eſiá Lat. Sepimen-

tum.

Cerca de piedra , arreſia. Lat. Maceria,

æ.
C E.:::::189

Cerca de tierra , lubaquia , luteſia, le-'

zoya. Lat. Seps, pis.

Cerca de madera , ù tabla , zureſia , er-

tzaula , oleſia . Lat. Sepimentum lig-
neum.

Cercado , lo miſmo que cerca.

Cercador , inguralea , inguratzallea.

Lat. Obſeſſor.

Cercanìa , aldea , alboa , urrá , aldeta-

ſuna, &c. Lat. Propinquitas , proxi-
mitas , vicinitas.

Cercano , aldecoa , urcoa , albocoa , ur-

bilengoa. Lat. Proximus , vicinus.

Son parientes muy cercanos , aide ur-

coac dira.

Cercar , eſitu. Lat. Sæpire.

Cercar de piedra , arreſitu. Lat. Mace-

ria ſæpire.

Cercar de tierra , lubaquitu , lezoitu.

Lat. Formaceis ſæpire.

Cercar de madera , zureſitu , oleſitu. Lat.

Sæpire lignis.

Cercar , ſitiar , inguratu. Lat. Obſide-

re.

Cercen , veaſe acercen. Eſta voz es Baſ-

congada , cer cen , que en otro dialec-
to ſe dize cer zan , y ſignifica lo que
era , todo lo que era ; cercen , y acer-
cen ſe dize , quando ſe corta alguna
coſa todo lo que es.

Cercenar , cercenatu , murriztu , mu-

rritu , icharradatu , bollebaqui , in-
guruan epaqui. Lat. Circumcidere.

Cercenado , cercenatua , murritua , &c.

Lat. Circum ſectus.

Cercenar , quitar , cortar , quendu, eba-

qui. Lat. Amputare, demere.

Cercenar gaſtos , &c. guichitu , gutitu ,

urritu. at. Diminuere.

Cercenador , cercenatzallea , murri-

tzallea , &c. Lat. Reſecator.

Cercenadura , cercenaſcá , murriſcá , bo-

llebaquia. Lat. Segmentum , circum-
ſciſura.

Cercera de cuevas , y bodegas ſubterra-

neas , atſamea , argui bidea . Lat. Hy-
poqei ſpiramentum.

Cerceta , ave , es voz Baſcongada. Lat.

Querquedula.

Cercha , vna regla de madera , es voz

Baſcongada , cercha , cerchea , que
ſignifica algo menudo , y delicado ,
qual es la cercha. Lat. Amulsis lig-
nea teſtudineati operis.

Cerchon , lo miſmo que cimbria , veaſe.

Cercillo , veaſe zarcillo.

Cerco , circulo , bollerzá. Lat. Circu-

lus , orbis.

Cerco de Ciudad , ingurua bollerzá.

Lat. Obſidio.:::::Cerco
190C E.

Cercopitheco, lo miſmo que miro , veaſe.

Cerda , viene de el Baſcuence cerrida ,

que ſignifica es marrano , y eſte es el
que por antonomaſia ſe llama ganado
de cerda , cerdac , zurdac. Lat. Setæ,
arum.

Cerdamen , cerdamoltſoa , zurdamol-

tſoa. Lat. Setarum faſciculus.

Cerdear , flaquear vn animal de los bra-

zuelos , beſapuruetatic erren , urgun
eguitea. Lat. Armorum defectu labo-
rare , claudicare.

Cerdo , viene de el Baſcuence cerria' ',

cherria que ſignifica lo miſmo. Lat.
Sus , porcus.

Cierta enfermedad de el cerdo , en que

ſe le meten vnos pelos , y ſe muere,
bideratia. Lat. Morbus quidam porci ,
qui , ſetis retortis, carnemque ſubeun-
tibus , interit.

Cerdoſo , cerdatſua , zurdatſua. Lat.

Setoſus , hirſutus.

Cerebelo , burmuna , burmuña. Lat. Ce-

rebellum.

Cerecita , guereci , querecichoa. Lat. Ce-

raſulum.

Ceremonia , viene de el Baſcuence cer

emon , que ſignifica dàr algo , ò lo que
le toca ; y por las ceremonias ſe dà cul-
to à las coſas divinas , y honor à las
humanas , y es lo que les toca. Cere-
monia. Lat. Ceremonia , ritus.

Ceremonial , libro , ceremoniaga , cere-

moniateguia. Lat. Liber rituum , ce-
remoniarum.

Ceremonial , adjet. Ceremoniaduna. Lat.

Ad ceremonias ſpectans.

Ceremoniaticamente , ceremonioſamen-

te , ceremoniaquiro , ceremoniaz. Lat.
Ritè , pro inſtituto.

Ceremoniatico , ceremonioſo , ceremo-

niarra , ceremonia zalea. Lat. In ob-
ſervandis ceremonijs accuratus.

Cererìa , candelateguia , ezcorteguia.

Lat. Cereorum officina.

Cereria , oficio , candelaquintza , ezco-

quintza. Lat. Ars cereorum conficien-
dorum.

Cerero , candelaguillea , ezcoguillea.

Lat. Cerarius propola.

Cereza , guerecia , quereiſa. Lat. Cera-

ſum , i.

Cerezas mayores , y negras , guereci am-

pollac , ampuluac. Lat. Ceraſa nigra
grandiora.

Cerezal , quereiſeta , guereztia. Lat.

Ceraſetum.

Cerezo , guerecia , quereiſa . Lat. Ce-

raſus , i.
C E.

Ceribon , ceribones , en Baſcuence dizen

cedebon , y ay vno como refràn , que
dize , cedebon , ecin duenac , ecin emon.

Ceribones , ceſsion de bienes , ondaſu-

nen uztea. Lat. Bonorum ceſſio.

Cerilla , candelaiſca , ezcorraiſca. Lat.

Minuta candela cerea.

Cermeña , viene de el Baſcuence cher-

mená , que ſignifica lo miſmo. Lat. Pi
rum moſchatum.

Cermeño , chermena. Lat. Pirus moſ-

chata.

Cernada , lisibá. Lat. Lixivius cinis.

Cernada de albeitares , para las caballe-

rias , autſezco loizoquia. Lat. Cata-
plaſma ex cinere , alijſque rebus con-
fectum.

Cernadero , auſtoncia , auſpurua. Lat.

Linteum lixivium.

Cernedero , lugar en que ſe cierne , irin-

guela , eralteguia. Lat. Succretionis
cella.

Cernedero , avantal para cerner , irin-

zapia , irin oyala. Lat. Ventralis caſ-
tula.

Cernejas de caballerias , zurdamolchoa.

Lat. Crines , ium.

Cerner , eralqui , cetabatu , baetu. Lat.

Succernere.

Cerner las viñas , echar la flor , viene de

el Baſcuence , erné , que ſigniſica bro-
tar , ò ſalir la primera flor, yerva, &c.
maſtiac erné izatea , motea ematea ,
ninicatzea. Lat. Vites florere.
Palo ſobre que ſe cierne , iriñeralquia,
materalguia.
Palito de abujerar el pan , zulazaquia.
Fierro para limpiar la arteſa , arraſquea.

Cernicalo , miru mota bat. Lat. Tinnun-

culus.

Cernir , lo miſmo que cerner.

Cero , ceroa , ciabolla. Lat. Excurren-

tis numeri nota.

Cerote de zapateros , picorea. Lat. Ce-

rata pix.

Cerote , miedo grande , bildur jarioa.

Lat. Impotens timor.

Ceroto , loizoqui berá. Lat. Cerotum

lenius.

Cerquillo , bollercha. Lat. Tonſuræ mo-

nachalis corona.

Cerquita , veaſe cerca.

Cerrada , piel de el cerro de buey , ò va-

ca , cerra larrua , cerra narru.

Cerradamente , ichiro , erſiro. Lat. Im-

plicitè.

Cerradero de puerta , cantalchuloa. Lat.

Seræ fibula.

Cerradero , cordon , ù otras coſas con

que
C E.
que ſe cierra algo , locarria , ichbigâ-
rria , erſigarria. Lat. Funiculus illi-
gatorius.

Cerradiſsimo , chit ichia , ertſia. Lat. Ni-

mium præcluſus.

Cerrador , veaſe portero.

Cerradura , ſarrallá. Lat. Sera , æ.

Cerradura , el cerrar , iſtea , erſtea , ichi-

era , ertſiera. Lat. Occluſio.

No ay cerradura , donde es oro la gan

zua , ezta ſarrallic , urrea danean
gacobil. Lat. Auro patet, ferrata quam-
libèt , ſera.

Cerradurilla , ſarrallachoa. Lat. Parva

ſera.

Cerraja , lo miſmo que cerradura , vea-

ſe.

Cerraja , planta , dixoſe de urraza voz

Baſcongada , que ſignifica lechuga , y
la cerraja , es ſemejante à la lechuga
ſilveſtre. ſtaurraza. Lat. Seris , is,
ſonchus , chi.

Cerraje , lo miſmo que ſerrallo , veaſe.

Cerrajeria , oficio , ſarrallaquintza. Lat.

Serarum conficiendarum ars.

Cerrajeria , calle , ò tienda , ſarrallate-

guia. Lat. Serarum officina.

Cerrajero , ſarrallaguillea. Lat. Sera-

rius faber.

Cerramiento , ichigoa , ertſigoa. Lat.

Clauſtrum , clauſura.

Cerrar , puede venir de el Baſcuence ce-

rratu , zarratu , que en vn dialecto
ſignifica lo miſmo , ichi , ertſi. Lat.
Claudere.

Cerrar , embeſtir , eraſo , veaſe acome-

ter. Lat. Aggredi.

Cerrarſe en hazer , ò no hazer , dezir , ò

no dezir algo , gogortu , leyatu. Lat.
Obfirmari.

Cerrarſe , lo miſmo que encerrarſe, vea-

ſe.

Cerrar la mula , ò el caballo , ortzatu.

Lat. Animal integrè dentatum eſſe.

Cerrar la noche , illundu. Lat. Altius

noctem provchi.

Cerrar la plana , escualdi azquena eman.

Lat. Summam manum operi impo-
nere.

Cerrarſe de campiña , veaſe cerrarſe en

hazer , ò no.

Cerrarſe las velaziones , eztai aldiac de-

becatzea. Lat. Nuptiarum ſolemnes
ritus prohiberi.
A cierra ojos , itſuca. Lat. Clauſis oculis.
Cerrado , ichia , ertſia , cerratua. Lat.
Clauſus.

Cerrado , por callado , veaſe.

Cerrado de barba , bizar ichia , ertſia.

C E.
Lat. Benè barbatus.
tot

Cerrado de mollera , hiſitia , burucoya.

Lat. Pertinax.

Cerrauzjal , vozantiquada , canal de agua,

iene de el Baſcuence ur joala , que
ſignifica canal de agua , y de cerra ,
cerrada. Veaſe canal.

Cerrazon , grande obſcuridad de nubes,

caitzodeya , caitzedoya. Lat. Caligo.
nubium obductio.

Cerrero , libre , y ſuelto , mendiſcarra.

Lat. Vagans , tis.

Cerreta , lo miſmo que varenga , veaſe.

Cerril , ecicaitza , cebacaitza. Lat. In-

domitus.

Cerrion , hielo pendiente de las canales ,

viene de el Baſcuence chirria , gela-
chirria , que ſigniſica lo miſmo. Lat.
Gelata ſuggrundæ ſtila.

Cerrillo , mendiſca , munaiſca. Lat. Mon-

ticulus , colliculus.

Cerro , mendiſca , munoa. Lat. Clivus,

collis.

Cerro , eſpinazo, lomo , viene de el Baſ-

cuence cerra , que ſignifica lo miſmo ,
y dezimos cerrautſean en cerro. Lat.
Dorſum , i.

Cerro , para hilar, viene de el Baſcuence

quirrua , que ſigniſica lo miſmo , qui-
rrua , chorraya , aſtia , chepena. Lat.
Tetilis lini carminatus manipulus.

Cerro de lino , lñaſtina , linachepena,

amucoa.

Cerro de eſtopa , ullſtina.

Cerrojo , morrolloa , morralla. Lat. Peſ-

ſulus , i.

Certamen , duelo , pelea , gudá , guduâ.

liscarrá. Lat. Certamen , nis.

Certamen poetico ù otros ſemejantes.

joſta gudá. Lat. Certamen ludicrum.

Certeria , tino , deſtreza , beguicheda ,

beruisyeda , ſomaera , trebayoa. Lat.
Collineatio recta , deſtinatio in ſco-
pum recta.

Certero , beguichedaria , ſomaeractia ,

trebayotia. Lat. Dexter in ſcopum ja-
culator.

Certeza , agripea , icaldea. Lat. Certi-

tudo.

Certidumbre , lo miſmo.

Certificacion , agripea , agripetzea , ical-

dea , icaldatzea. Lat. Teſtificatio,
aſſertio.

Certificadamente , agripequiró , icalda-

quiró. Lat. Certò.

Certificador, agripetzallea, icaldatza-

llea. Lat. Auctor , teſtificator.

Certificar, agripetu , icaldatu , cierto-

tu. Lat. Certum facere.
Certifi
192C E.

Certificado , agripetua , icaldatua , ci-

ertotua. Lat. Certior factus.

Certinidad , lo miſmo que eerteza, vea-

ſe.

Certiſsimamente , chit ciertoró , agri-

pequiro , icaldaquiro. Lat. Certiſſi-
me.

Certiſsimo , chit ciertoa , icalá , agripe-

coa. Lat. Certiſſimus.

Ceruleo , urdintſua. Lat. Ceruleus.

Ceruſſa , veaſe albayalde.

Cerval , orinarra , oreñarra. Lat. Cer-

vinus , a , um.

Cervatico , cervatillo , orinchoa , oreñ-

choa. Lat. Cervinus hinnulus.

Cerveceria , gararnoteguia. Lat. Cervi-

ſiæ taberna.

Cervecero , gararnoguillea. Lat. Cervi-

viſiæ opifex.

Cerveza , gararnoa. Lat. Cerviſia.

Cervicabra , oreñauntza. Lat. Cervina

caprea.

Cerviguillo , lepaitzaquia , lepazama-

rra , iduntzaquia , iduntzamarra ,
garrondoa. Lat. Occipitium.

Cerviz , lepoa , iduna , garrondoa. Lat.

Cervix, cis.

Cervuno , cervino , veaſe cerval.

Ceſped mayor , que ſe ſaca con layas ,

zoya. Lat. Cæſpes craſior.

Ceſped menor , y con ſu yerba , zotalá.

Lat. Cæſpes.

Ceſſacion , baragoa , baragu , guera-

tzea, guelditzea. Lat. Ceſſatio.

Ceſſacion à divinis , eleizacoen baragoa ,

uztea. Lat. Ceſſatio à divinis.

Ceſſar, baratu , gueratu , guelditu , utzi.

Lat. Ceſſare.

Ceſsion de bienes , onen uztea , ondaſu-

nen uztea , largatzea. Lat. Bonorum
ceſſio.

Ceſta , viene de el Baſcuence ciſtera ,

ceſtera , que ſignifica lo miſmo , ota-
rra , zarea , ſaſquia. Lat. Ciſta, cor-
bula, cophinus.

Ceſteria , arte , ceſteraquintza , &c. Lat.

Ars ciſtaria.

Ceſterìa , ſitio , ceſterateguia , otarrate-

guia , &c. Lat. Ciſtarum locus , aut
taberna.

Ceſtero , otarr 'eguillea , ciſteraguillea ,

&c. Lat. Ciſtarum factor.

Ceſtica , ceſtico , ceſtilla , ceſtillo, ceſte-

rachoa , otarrechoa , ſaſquichoa , za
rechoa. Lat. Ciſtula , ciſtella , quaſil-
rm.

Ceſto, veaſe ceſta.

Ceſton , copa zarea , ordia , ceſteratza-

rra, &c. Lat. Amplior cophinus.
C E.

Cetra, voz antigua Eſpañola, y por eſſo

Baſcongada , aunque oy ſe ignore ſu
raiz. Cetra ſignificaba broquèl de cuero.

Cetre , lo miſmo que acetre, veaſe.

Cetreria , caza de aves con halcones ,

&c. egazteiza. Lat. Aucupium, ij.

Cetrino , color , ubel urdiña. Lat. Color

citrinus.

Cetro , cetroa , urre cigorra , cillar cigo-

rra . Lat. Ceptrum , ij.
C H.

Chà , yerba , la miſma que te , the , veaſe.

Chabacaneria , chatarqueria. Lat. Res

vilis , deſpicabilis.

Chabacano , chatarrá. Lat. Vilis, con-

temptibilis.

Chabeta , chabeta , itſas billa. Lat. Cla-

vulus adſtrictorius.

Chachara , chachara , chorchorera , jo-

lutſa. Lat. Nugæ, gerræ, arum.

Chacharero , chachararia , chorchora-

ria , jolutſaria. Lat. Loquuteleius ,
congerro, nis.

Chacharon , gran chacharero.

Chacoli , vino de poca ſuſtancia , chaco-

lina , arnaguea. Lat. Vinum imbecil-
lum.

Chacolotear , hazer ruido la herradura

floxa , chapalatzea. Lat. Crepitare.
Herradura , que chacolotea, clavo le fal-
ta , perrá chapala badabil , iltzeren
bat falta dic.

Chacona , es voz Baſcongada , y viene

de chocuna , chucuna , que ſignifica
pulida , y ayroſa , qual es eſta danza.
Lat. Saltationis genus ſic dictæ.

Chaconifa , chaconaria. Lat. Saltator,

tatrix.

Chacota , otſandea , irrialdia , araldia.

Lat. Cachinnus, jocus.

Chacotear , otſandetan , irrialdietan ,

araldietan ibilli , otſandeca , irrial-
diaca , araldiaca egon , ari , jardun.
Lat. Jocari , nugas agere.

Chacotero , otſan tzalea , irrialdi zalea.

araldi zalea. Lat. Jocabundus.

Chacra de Indios , choza , echola , chao-

la. Lat. Caſa.

Chacuaco , guiza charra , moldacaitza.

Lat. Incultus homuncio.

Chafaldete de navio , izacaya. Lat. Fu-

nes levatorij.

Chafallar , gaizqui adobatu. Lat. In-

comptè aſſuere.

Chafallo , adobaqui itſuſia . Lat. Aſſu.

mentum.
Chafar,
C H.

Chafar , romper el caballo lo que piſa con

la herradura , perráz autſi , zatitu ,
puſcatu. Lat. Equum ferrato pede at-
terere.

Chafado , perráz autſia , &c. Lat. At-

tritus , a , um.

Chafarote , alfange, veaſe.

Chafarrinada , chafarrinon , borron, raſ-

go mal formado , ciabezquiña , era-
caitzia. Lat. Linea inſcitè ducta.

Chaflan , eſquina recortada , que queda

plana, chobaquia. Lat. Retuſio anguli.

Chaflanar , chobaqui , chobaquitu. Lat.

Angulum retundere.

Chafſanado , chobaquitua. Lat. Retu-

ſus , a , um.

Chalan , el que trata en mulas , y caba-

llos con deſtreza , y ſe aplica à todo
comprador , y vendedor , barataria.
Lat. Jumentorum , aliarumque mer-
cium mango, nis.

Chalcanto , lo miſmo que caparroſa ,

veaſe calcanto.

Chalcedonia, piedra precioſa , veaſe cal-

cedonia.

Chalupa , es voz Baſcongada , de upa ,

upea , arteſon , ò cubita , y de chea ,
menuda , pequeña. Y ſino de echalu-
pa , caſita , à manera de arteſon , ò
cuba , cuyo arqueado remeda la cha-
lupa.

Chalupa , chalupa, chalupea. Lat. Sca-

pha , æ.

Chamaleon , veaſe Camaleon.

Chamarraſca, leña menuda , hojas, y pa-

lillos , es voz Baſcongada , y ſe dixo
de chamar , yaſco , mucha menuden-
cia. Lat. Focaria materia minutior.

Chamarillero, jugador dieſtro , jocalari

trebea. Lat. Peritus luſor.

Chamarillon , jugador principiante , jo-

calari aſi 'berria. Lat. Imperitus luſor.

Chamariz , paxaro , veaſe verdecillo.

Chamarra , balandran , es voz Baſconga-

da, ſincope de echamarra , que ſigni-
fica termino , y ſeñal de caſa , y la
chamarra es veſtido de caſa. Veaſe
balandran.

Chamarreta , es tambien voz Baſconga-

da. Lat. Clamydula, æ.

Chamberga, vn genero de caſaca ancha,

y larga , que traxeron las tropas de el
Mariſcal de Chamberg , jaca lucea ,
chamberga. Lat. Chlamys oblongior.

Chamedaphne , planta , veaſe Cameda-

phne.

Chameleá , yerba , veaſe camelea.

Chameleuca , planta , veaſe cameleuca.

Chamclote , tela , chamelotea , gameleu-

C H:::::193
ta. Lat. Cilicius pannus ſerico textus.

Chamelote de aguas , ur chamelotea , ga-

meleuta , bagantzaduna. Lat. Cili-
cius pannus undulatus.

Chamerluco , caſaca aforrada en pieles ,

larru ornindea , narru ornindea.

Chameſyſe , planta , veaſe cameſiſe.

Chamicera , monte , cuya cbamiza ſe ha

quemado , mendi , baſó chamizerrea.
Lat. Combuſti nemoris ſemiambuſta
ligna. Otadi beltza.

Chamiza , ſe llama en el Baſcuence à lo

miſmo , que chamaraſca, con poca di-
ferencia , abarrá , chuiſaquea , chui-
ſaca. Lat. Exiliores rami.

Chamorra , la parte ſuperior de la cabe-

za traſquilada , es voz Baſcongada , y
viene de chea modorra , que ſignifica
pequeño traſmocho , chea , menudo ,
pequeño , modorra , arbol traſmocha-
do , y ſincopadas ambas vozes cha-
morrá. Lat. Summa pars capitis de-
tonſi.

Chamorrada , teſtarada , chamorrada.

Lat. Ictus ſummo capite inflictus.

Chamorrar , traſquilar beſtias , y ſe apli-

ca tambien à los racionales , tiene el
miſmo origen Baſcongado, chamorra-
tu. Lat. Detondere.

Chamorro , chamorroa, ille baguea , ule-

bagá. Lat. Detonſus.

Champurrar , mezclar vn licor con otro ,

y tambien otras coſas, viene de el Baſ-
cuence chea , y apurra, que ſignifican
menudencias , y migajas , ò poquitos
de qualquiera coſa , eſpecialmente de
comer , y beber. Naſtecatu. Lat. Com-
miſcere.

Champurrado , naſtecatuá. Lat. Com-

miſtus , a , um.

Chamuſcar , ganerré. Lat. Leviter am-

burere , vſtulare.

Chamuſcado , ganerrea. Lat. Ambuſtus ,

vſtulatus.

Chamuſcado , tocado de el vino , ordiſ-

cotea. Lat. Non nihil vino incaleſcens.

Chamuſco , chamuſcon , ganerrea. Lat.

Uſtulatio.

Chamuſquina , ganerretzea. Lat. Uſtu-

latio.

Olor de chamuſquina , ganerre uſaya.

Lat. Uſtulatæ rei nidor.

Chancear , viene de chanza , voz Baſ-

congada , chanceatu , jaquiratu , ja-
quiqueratu. Lat. Nugari , jocari.
Se eſtà chanceando , jaquiráz dago , ja-
quíqueretan dago. Lat. Nugatur.

Chancero , chanzaria , jaquira zalea ,

jaquiqueraria. Lat. Facetus, dicax.
Bb:::::Chan
194C H.

Chancha, embuſte , viene de el Baſcuen-

ce chancha, que ſigniſica burla , chan-
za, y algunas vezes engaño. Guezu-
rra , guzurra. Lat. Mendacium.

Chancillereſco , chancilleriacoa , auzba-

quidecoa. Lat. Quod ad ſupremum rei
forenſis tribunal ſpectat.

Chancilleria , chancilleria , aucibaqui-

dea. Lat. Supremum rei forenſis tri-
bunal.

Chancleta , veaſe chinela.

Chanclo , veaſe choclo.

Chanfaina , bricaquia. Lat. Pulmentum

pulmonarium.

Chanflon , toſco , baſto , moldacaitza.

Lat. Impolitus.

Chanflon , mala moneda , toſca , y fal-

ſa , champon gaiſtoa. Lat. Nummus
adulterinus.

Chantar , dezir algo cara à cara , aur-

quez aurque cerbait eſan , erran. Lat.
In faciem aliquid alicui effutire.

Chantillon , veaſe eſcantillon.

Chantre , chantria , veaſe capiſcol , ca-

piſtolia, que ſignifica lo miſmo.

Chanza , es voz Baſcongada , chanza ,

chancha , jaquirá , jaquiquera , joſte-
ſantea. Lat. Jocus , facetiæ , arum.

Chanzoneta , chanzachoa , chanchachoa ,

&c. Lat. Joculus.

Chanzoneta , lo miſmo que cancioncilla ,

veaſe.

Chaos , veaſe caos.

Chapa de hierro , ù otro metal , chapa ,

chapea. Lat. Bractea , lamina.

Hombre de chapa , guizon preſtua. Lat.

Bonæ frugi vir.

Chapar , poner chapas , chapaz eranſi ,

chapaz eſtali. Lat. Bracteis aliquid
munire.

Chapado , chapac eranſia , chapac eſta-

lia. Lat. Bracteis munitus.

Chapado , ſe llama por gracejo al peque-

ño de cuerpo, guizachiquia. Lat. Bre-
vis corpore.

Chaparra , chaparro , viene de el Baſ-

cuence achaparra , que ſignifica la
garra de la mano, y la chaparra eſtien-
de ſus ramas cortas à manerade garras.
Abarrá. Lat. Ilex , cis.

Chaparral , abarrateguia , veaſe carraſ-

cal. Lat. Ilicetum.

Chaparron , chaparrada de agua , zapa-

rrada , euri jasá. Lat. Vehemens im-
ber.

Chapatal , pantano , locarda , lupetza.

Lat. Locus paludoſus.

Chapear , lo miſmo que chapar , veaſe.

Chapelete , chapeo , vienen de el Baſ

C H.

Chaperia , chaperia. Lat. Bractearium

Oopus.

Chaperon , capirote , burubillea. Lat.

Capitium.

Chapeton , Eſpañarra Indietara joan

berria Lat. Hiſpanus in Pernanis , aut
Mexicanis regionibus advena.

Chapin , chapiná , gordoinquia. Lat. Al-

tior calceus.

Chapinazo , chapincada , gordoincada.

Lat. Ictus ſandalio impactus.

Chapineria , chapinteguia , gordoinqui-

teguia. Lat. Sandalarium , ij.

Chapinero , chapinguillea , gordoinqui-

ña. Lat. Sandalarius opifex.

Chapinito , chapinchoa , gordoinquichoa.

Lat. Sandaliolum.

Chapita , chapeta , chapachoa. Lat. Bra-

cteola , lamella.

Chapitel , veaſe capitel.

Chapodar , iñautſi , ebaqui , murriztu ,

epaqui. Lat. Cædere.

Chaodado , iñautſia, &c. Lat. Cæſus,

a , um.

Chapotear en el lodo , ù agua , ura , edo

loya chapalatu , oñeztatu. Lat. Lu-
tum aut aquam percutere.

Chapucerìa , obra mal echa , chapuce-

ria , chatarqueria , moldacaiztea.
Lat. Rude , & impolitum opus.

Chapucero , chapuzaria , chatarguillea.

Lat. Imperitus faber.

Chapuz , viene de el Baſcuence zapuz ,

que ſignifica el callar de enojado , ba-
xando la cabeza , murguil , muix. Lat.
Immerſio capitis in aquam.

Chapuzar , murguildu , muix ſartu. Lat.

In aquam immergere.

Chapuzado , murguildua , muix ſartua.

Lat. Immerſus.

Chaquete , vn juego de tablas Reales ,

chaquetea. Lat. Scruporum quidam
ludus.

Chaquira , grano de aljofar muy menu-

do , ò de vidrio , alediſte chea. Lat.
Minutiſsimum margaritum.

Character , veaſe caracter.

Charca , charco , viene de el Baſcuence

charcoa , que ſignifica deſpreciable, y
ruin , como lo ſon las charcas , y char-
cos , comparados con los rios , basa ,
iſtilia , uchula. Lat. Lacuſculus.

Charidad , veaſe caridad.

Chariſma , veaſe cariſma.

Charla , converſacion ſin ſubſtancia , es

voz Baſcongada , de char deſpreciable.
y lar mucho demaſido , y de aqui la-
rregui.
C H.
rregui. Charlá , berriqueta , hitzon-
tziqueria. Lat. arrulitas , loquaci-
tas.

Charlatan , charlador , ſon de el miſmo

origen , charlataria , berritſua , hi-
tzontzia , hiz jarioa , poreroa. Lat.
Garrulus , loquax.

Charlar , charlatu , erauſi. Lat. Garrire.

Charlatanar , charlatanear , veaſe char-

lar.

Charlataneria , veaſe charla.

Charneca , arbol eſpecie de therevinto,

charnecá. Lat. Arbor quædam , fortè
therebintus.

Charnecal , charnecadia. Lat. Locus his

arboribus conſitus.

Charnela , contzá. Lat. Æreæ compa-

ges.

Charo , veaſe amado.

Charol , barniz que hazen los chinos ,

charolá. Lat. Gummi japonicum, aut
ſinicum.

Charpa , viene de el Baſcuence car pea ,

que ſignifica llama de baxo de car , gar
llama , pea , bea de baxo. Charpa ,
charpea. Lat. Cinctus , cui flamman-
tia tela affiguntur.

Charquillo , charquito , veaſe charco.

Charrada , es voz Baſcongada , charra-

da , chatarqueria. Lat. Ruſticicas.

Charro , charra , aldeano , aldeana , ſon

vozes Baſcongadas , y ſignifican coſa
ruin , y deſpreciable. Lat. Ruſticus.

Chaſco , elextremo de la honda, ù latigo ,

aballirpitza. Lat. Fundæ extremitas.

Chaſco, eſtavoz es Baſcongada , yſe dxjo

de cheaſcó , que ſignifica baſtante , y
muy menudo , delgado , como lo es el
extremo de el latigo : de che chea , me-
nuda , delgado , y aſcó muy , y mu-
cho , que otros dizen aſqui , francó.

Chaſco , burla , chanza , chaſcoa. Lat.

Ludificatio.

Dàr chaſco , chaſcoa eman. Lat. Ludifi-

care.

Chaſqueador , blaſtecaria. Lat. Strido-

rem faciens.

Cbaſquear , dàr chaſquidos , blaſtecatu.

Lat. Stridorem edere.
Txantiloi:SareraChaſquear , burlar , zumbar , chaſquea-
tu , chaſco eman. Lat. Ludificare.

Chaſquì , correo de apie , veaſe correo.

Chaſquido , blaſtecada , blaſtetacoa. Lat.

Stridor.

Chaſquiſta , petardiſta , veaſe.

Chato , chata , viene de el Baſcuence cha-

, que ſignifica vna perſona inhabil ,
y que es para nada , beſtelaco chata
zaude : y de aqui chatarrá ruin , y de
C H.:::::195
mala calidad , zampatua. Lat. Depreſ-
ſus , a , um.

Chato , chata de narizes , ſudur zampa-

tua. Lat. Simus , a , um.

Chaton , lo miſmo que tachon , veaſe.

Chaza , arrâya. Lat. Pilaris inſtitionis

nota.

Ganar la chaza , arraya irabaci. Lat. Inſ-

titionem vincere.

Chazador , chaiſaria , arrayaguillea.

Lat. Inſtitionum notator.

Chazar , arrayac eguin. Lat. Inſtitiones

notare.

Chelidro , ſerpiente , queſuga. Lat. Che-

lidrus.

Cherriar , veaſe chirriar.

Cherùb , Cherubin , veaſe Zuerub.

Cherva , arbolillo , veaſe higuera infer-

nal.

Chia , es voz Baſcongada , aunque oy

eſtà reſtringida à ſignificar la cola lar-
ga de bayeta. Lat. Lugubre caputium.

Chiar los paxarillos , chioca egon. Lat.

Pipire.

Chibato , lo miſmo que choto , veaſe.

Chibetero , chibitil , chibital , aunzte-

gui , anchumetegui, aumeteguia. Lat.
Hædile , is.

Chibo , cabrito , veaſe.

Chicada de corderos , arcume beranco-

rren taldea. Lat. Agnellorum debi-
lium grex.

Chicha , carne viene de el Baſcuence chi-

chia , que ſignifica carne echa pedaci-
tos , que puedan darſe à los niños , de
chitchea , muy menudito.

Chicha, vino de maiz , bebida de Indias,

artardoa. Lat. Vinum ex frumento
Americano.

Chicharra , viene de el Baſcuence , ò de

chit charra , muy ruin , y deſprecia-
ble , como lo es eſte inſecto ; ò de chit
garra , muy inflamado , y ardiente , y
es lo que tambien ſignifica , chicharra ,
chirriſca. Lat. Cicada.

Chicharrar , lo miſmo que achicharrar.

veaſe.

Chicharrero , chiſcaltoquia , quiſcalto-

quia. Lat. Locus calore adurens.

Chicharron ganchigorra. Lat. Cre-

mium , ij.

Chichon , de la cabeza , trunculloa. Lat.

Contuſio extuberans.

Chico , ca , es voz Baſcongada, chiquia.

chiquerra , tipia , mendrea. Lat. Par-
vus , exiguus.

Chico , chica , niño , niña , aurrá , ſei-

ña , humea. Lat. Puerulus , puellula,

Chico con grande , chiqui ta andi , chi-

Bb 2:::::quia
196C H.
quia andiarequin , chiquerra andia-
gaz. Lat. Exiguum ſimul cum gran-
diore.

Chicoleo , chicolio , gracejo , juguete ,

joſtaqueta , aquiquera. Lat. Joculus.

Chicoria , yerva , la miſma que endibia ,

veaſe.

Chicote , chicota , hume potzoa , potzo-

loa , ezopea. Lat. Pinguis puerulus.

Chicote , en èl navìo , cuerda condoa ,

puſca. Lat. Funis nautici extremitas.

Chicuelo , aurchoa , ſeinchoa , hume-

choa. Lat. Puſio , puellus.

Clifla , chiſlo , chilibitua , chirola. Lat.

Melina , æ.

Ciflador , chilibitaria , chirolaria. Lat.

Meiinâ ſibilator.

Chiſlador con la boca , chiſtularia. Lat.

Ore ſibilans.

Chiflar , chilibitua , chirola jo. Lat. Me-

linâ ſibilare.

Chiflar , ſilvar , chiſtu eguin. Lat. Oreſi-

bilare.

Chiflar , beber vino , veaſe.

Chiflido , chilibituaren otsá. Lat. Acu-

tiſſimus ſonus fiſtulæ.

Chilacayote , eſpecie de calabaza , cui

andi , arin bat. Lat. Cucurbita gran-
dior , ac levior.

Chilindrina , ecerezqueria , deuſezque-

ria , aurqueria. Lat. Res frivolæ , res
nihili.

Chilindron , vn juego de naypes , carta

joco bat. Lat. Luſoriarum pagellarum
quidam ludus.

Chilindron , vn ternario de coſas dife-

rentes , hirurquia , hirur bana. Lat.
Rerum diverſarum ternarium.

Chilindron , cuchillada en la cabeza , bu-

rucó ebaquindea. Lat. Enſe alicui in-
icta plaga.

Chilla, tabla delgada , chillá , latamea.

Lat. Aſis aſſeris.

Clavos de chilla , chillailtzechoa , ul-

tzechoa. Lat. Aſſeribus figendis cla-
viculi.

Chillador , chiriſcaria , garaſiguillea ,

iliſcaria , chillaria. Lat. Acutè cla-
mans.

Chillar , chiriſcatu , garaſitu , iliſcatu ,

chillatu. Lat. Acutà voce clamare.

Hazer chillar , chiriſquerazo , chillera-

zo , &c. Lat. Ad clamorem aliquem
compellere.

Chillido , chiriſca , garaſia , iliſca , chi-

lla. Lat. Elatus clamor.

Chillon , veaſe chillador.

Chillon , lo miſmo que clavo de chilla ,

veaſe chilla.
C H.

Chimenea , quertoquia , chimitua , chi-

minea. Lat. Caminus, fumarium.

Chimera , ficcion , pendencia , veaſe qui-

mera.

Chimphonia de ciegos , itſuen gurrun-

. Lat. Fidiculare quoddam organum.

China , arrichoa , arcoiſca. Lat. Scru-

pus , i.

Chinarro , arrichoa , arcoſca. Lat. Cal-

culus , lapillus.

Chincharrazo , joldea. Lat. Enſis im-

pactio.

Chincharrero , chimiſteguia. Lat. Locus

cimicibus plenus.

Chinche , chimicha. Lat. Cimex , cis.

Chinchero , chimicharea. Lat. Cimicum

receptaculum.

Chinela , chinela. Lat. Crepida.

Chinilla , chinita , arrichoa , arcoiſca.

Lat. Scrupulus.

Chino perro , chacur chinarra , china-

tarra. Lat. Canis ſinicus.

Chiquero , cherrien itua , cherrìtoquia ,

urdan zuloa. Lat. Hara , æ ; cubile
ſuum.

Chiquillo , chiquitico , chiquito , veaſe

chico.

Chiribitil , guelerſia , choqueſta. Lat. An-

guſtum cubiculum.

Chirimìa , es voz Baſcongada , y ſe dixo

de chiris , chillido , y mea , delicado.
Lat. Lituus muſicus.

Chirinola , juego de chicos con nueve

bolillos , humebirlea. Lat. Puerilis lu-
dus pyramydularum perſimilis.

Chirinola , enredo , que cauſa deſaſſoſsie-

go, minaſpilla. Lat. Implicatio.

Chirivia , planta , chirivia. Lat. Siſer,

eris.

Chirivia , paxaro, que tambien ſe llama

aguza nieve , buztan icara. Lat. Mo-
tacilla.

Chillar , parlar atropelladamente , borbor

erauſi. Lat. Garrire.

Chirle , vba de vid ſilveſtre, de ninguna

ſuſtancia , aſtamatſa , machalacha.
Lat. Uba ſilveſtris.

Chirlo , herida en el roſtro , y tambien

ſu cicatriz , arpeguico joldea. Lat. Pla-
ga, vel plaga cicatrix.

Chirographo , veaſe Zuirographo.

Chiromancia , veaſe Ziromancia.

Chiroteca , vcaſe Zuiroteca.

Chirriar , cherriar , viene de el Baſcuen-

ce cherria , marrano , à cuyo gruñir
remeda el ſonido deſapacible , que con
la voz chirriar ſignificamos. Chir-
chir , eguin , egon. Lat. Stridere, cre-
pitare.
Chirrido,
C H .

Chirrido , chirrio , chrria , chirriſcada.

Lat. Stridor abſonus.

Chirrion , carro , gurda' chirria. Lat. Sor-

dium vehiculum.

Chirrionero , gurdachirri zaya. Lat.

Mulio ſordes carro vehens.

Chis , chiſt. Lat. Heus.

Chis chas , chis chas. Lat. Illiſu editus

ſtridor.

Chiſgaravis , ſaltaquiña , billarriña.

Lat. Inquietus homo , negotioſulus,
ardelio , nis.

Chiſguete , edaldichoa. Lat. Vini hau-

ſtus , us.

Chiſme , iſquindea , iſquindera. Lat.

Detractio clancularia.

Chiſmear , chiſmar , izquindez ibilli

iſquinderetan ari , ibilli. Lat. Rumo-
res vltro citroque deferre.

Chiſmeria , veaſe chiſme.

Chiſmoſo , chiſmero , iſquiña. Lat. Su-

ſurro.

Chiſpa , chingarra , inarra , chinda. Lat.

Scintilla.

Chiſpazo , chiingargotzea. Lat. Scintil-

læ illiſus.

Chiſpear , chingarca egon , joan. Lat.

Scintillare.

Chiſpero , chingartſua , &c. Lat. Scin-

tillans.

Chiſpero, en la Fabrica de Placencia ſe

llama al Oficial que haze las llaves de
Fuſil , que llaman chiſpas , chiſpagui-
llea. Lat. Opifex igniariarum clavium.

Chiſpoſo , chingarcorra , &c. Lat. Scin-

tillas facile jaculans.

Chiſtar , chiſtatu , aitatu , aipatu. Lat.

Tutire.

Chiſte , chiſtea , gozitza , hiz joſtallua.

Lat. Facetiæ.

Dàr en el chiſte , en el blanco , veaſe

blanco.

Chiſtera , vn ceſtillo , es voz Baſconga-

da , ciſtera. Lat. Ciſtella piſcatoria.

Chiſtoſo , chiſtetſua , goziztuna , hiz-

joſtallua. Lat. Facetus.

Chita, chito , ezurchoa , azurchoa. Lat.

ſſiculum.

Chiton , chito iſilic , zaute iſilic. Lat.

Tacete.

Chocar , viene de el Baſcuence , choca-

rri , chocarria , piedra de la eſquina ,
angulo , rincon ; y por los golpes , y
encontrones, que ſe dàn contra eſſas
pidras , ſe dixo , chocar.

Chocar , dar duro con duro , dambatu.

Lat. Inter ſe collidere.

Chocar , pelear , jazartu , gudatu. Lat.

Congredi.
C H.:::::197

Chocante , chocador , jazartaria. Lat.

Audax.

Chocarrear , chocarreriaz egon , hitze-

guin. Lat. Nugari.

Chocarreria , es voz Baſcongada , de cho-

cajarrera , chocalarriera , que ſigni-
fica el eſtarſe en los rincones , y eſqui-
nas , y es donde ſe gaſtan con frequen-
cia chocarrerias. Lat. Nugæ ſcurriles.

Chocarrero , chocarrero , chocarraria.

Lat. Scurra.

Chocha , chocha perdiz , ollagorra.

Lat. Ruſticula.

Chochear , caducar, viene de el Baſcuer-

ce chocha , que ſignifica palito menu-
do ; y los palitos ion con los que jue-
gan los niños: y per eſſo chtchear es
portarſe como niños. Aurtu , chochea-
tu , ſeindu , humetu , burutic jauci.
Lat. Præ ſenio deſiperè.

Chochez , chocheria , agureen , edo

atſoen aurraldia , ſeiñaldia , hume al-
dia , jauztaldia. Lat. Senile delira-
mentum.

Chocho , cha , chochoa , agure , edo atſo

aurtua , ſeindua , burutic jaucia . Lat.
Senex delirus.

Chocho , planta , lo miſmo que altra-

muz, veaſe.

Chocho , confitura , goiſpillá. Lat. Sac-

chareus globulus. Es contraccion de
gozocho , dulcito.

Chocilla , chaolachoa , echolachoa. Lat.

Caſula.

Choclar , meter de vn golpe la bola por

la argolla , farotic beingoan bola ſar-
tu. Lat. lobum per annulum traji-
cere.

Choclo , chocloa , zurezco gordoinquia.

Lat. Soccus.

Chocolate , chocolatea , godaria. Lat.

Cocolates , tis ; chocolata, æ ; potio
chocolatica.

Chocolatera , chocolatera , godari on-

zia. Lat. Ollula chocolatæ diluendæ.

Chocolatero , chocolataria godarigi-

llea. Lat. Chocolatarius oepifex.

Chofes , lo miſmo que bofes, veaſe.

Cholla , puede venir de el Baſcuence cho-

la , que ſignifica choza , caſita pobre ,
y aplicaſe por analogia à la cabeza
ruin, y pobre.

Cholla , burgaña , copetá. Lat. Sinciput.

Es hombre de cholla , ſen onecoa da , bu-

ru onecoa. No tiene cholla , ſenic ez-
tu , bururic eztu. Lat. Eſt , vel non
eſt magni judicij homo.

Chopo , arbol , ezquia , eltzuna , oſta-

zuria. Lat. Alnus.
Choque
198C H.

Choque de duro con duro , dambatacoa.

Lat. Impactio.

Choque , pelea , jazarra , guda. Lat.

Conflictus , us.

Choquezuela , el hueſſo , que juega en l

rodilla , y hombro , belaunezurra,
ſoiñezurra. Lat. Patella.

Chorcha , lo miſmo que chocha perdiz ,

veaſe. Y chorcha viene de el Baſcuen-
ce chori paxaro , ave : ò de chorochoa
loquilla.

Choripheo , veaſe coripheo.

Choriſta , veaſe coriſta.

Chorizo , andoillá. Lat. Botulus , tuce-

tum.

Chorlito , ave , iſtingorra. Lat. Panda-

lus , pluvialis , lis.

Choro , veaſe coro.

Chorographia , veaſe corographia.

Chorrear , chorroca jario , con los irre-

gulares , dariot , dariozu , dario , &c.
que ſe pueden vèr en la voz manar.
Lat. Ubertim defſuere.

Chorrera , chorretadá. Lat. Aquæ de-

curſus præceps.

Chorrillo, chorrochoa. Lat. Rivulus ex

anguſto erumpens.

Chorrillo , coſtumbre , oiturachoa. Lat.

Mos , ris.

Chorro , es voz Baſcongada chorroa , y

viene de zorrotz , chorrotz , que ſig-
nifica aguzada , y en punta : y chorro
ſe llama el golpe de agua eſtrechada ,
y como aguzada. Lat. Rivus ex an-
guſto erumpens.

Chotacabras , ave nocturna , aunzedoſ-

lea. Lat. Caprimulgus.

Chotar , mamar el choto , edoſqui. Lat.

Sugere.

Choto , cabrito mamon , anchume , aume

eznetea. Lat. Hædus , i.

Chotuno , arcume , anchume argal ,

eriá. Lat. Debilis hædus , agnellus.

Chotuno , mugre , hodor , querua , qui-

ratſa. Lat. Pædor , putor , oris.

Chova , eſpecie de graja , belaiſcá. Lat.

Graculus , i.

Choz , glpe , joldea. Lat. Ictus , us.

Choza , viene de el Baſcuence chola ,

echola , caſita de madera , ò de echo.
tzá caſita fria , y ſon propiedades de
la choza , chaola , echola. Lat. Tugu-
rium , caſa.

Chozno , quarto nieto , loiba laupea ,

Lat. Ex tertio nepote filius.

Chriſma , azeite , y balſamo conſagra-

dos , chriſma. Lat. Chriſima , tis.

Chriſmar , chriſmatu. Lat. Chriſmate

inungere.
C H.

Chriſmado , chriſmatua. Lat. Chriſma-

te inunctus.

Chriſmera , chriſmaontzia. Lat. Chriſ-

marium.

Chriſtianamente , chiſtauquiro , chriſ-

tau-erara. Lat. Chriſtiano more.

Chriſtianar , chriſtautu , guiriſtiñotu.

Lat. Chriſtianum facere.

Chriſtiandad , Pueblo Chriſtiano , Chriſ-

taundea. Lat. Chriſtianus populus.

Chriſtiandad , virtud Chriſtiana , Chriſ-

tautaſuna. Lat. Chriſtiana virtus.

Chriſtianiſmo , Chriſtaundea. Lat. Chriſ-

tianiſmus.

Chriſtiano , Chriſtaua , guiriſtiñoa. Lat.

Chriſtianus.

Chronica , veaſe Cronica.

Chronicon , veaſe Cronicon.

Chronographia , veaſe Cronographia.

Chronologia , veaſe Cronologia.

Chryſolito , veaſe criſolito.

Chuca de la taba , viene de el Baſcuence

chocona concavo , ò de chocoa rincon.
Lat. Vertebra tali concava.

Chucheria , es voz Baſcongada , que ſig-

nifica miſeria , y mezquindad en ſu
raiz , que es churcheria de churchoa
mezquinillo y algo de eſſo indica el
dàr ſolamente chucherias. Tambien
puede venir de chocheria , que ſignifi-
ca palilleria. Lat. Leviores reculæ.

Chucheria , modo de cazar con palillos ,

y baretillas de liga , y otras induſtria ,
es voz Baſcongada con el origen de
chocheria , que acabamos de explicar.
Lat. Aucupium technis inſtitutum.

Chuchero , el cazador aſsi , chucharia.

Lat. Auceps aſtutus , technis vtens.

Chuchumeco , guizacharra. Lat. Ho-

mulus nihili.

Chuchurrar , zampatu , zapaldu , ler-

datu. Lat. Contundere.

Chueca , juego , viene de el Baſcuence

chuná , que ſignifica lo miſmo , y de
chunca ibilli quedo chueca. Lat. Diſci
ludus.

Chufa , vna frutilla dulce , bedaurra.

Lat. Cypirus.

Chufleta , lo miſmo que chanzoneta ,

veaſe.

Chufletero , veaſe chancero.

Chulada , viene de chulo , voz Baſconga-

da , goiſaqueta. Lat. Scurrilis argutia.

Chuleta , guiſado , oqueleta. Lat. Carnis

vitulinæ condimentum.

Chulillo , goiſacarichoa. Lat. Puer ar-

gutulus.

Chulo , es de elBaſcuence chuloa , abuje-

tito , rendija pulida ; y porque las buſ-
can
C H.
can para ſus gracias , y dichos los chu-
los , ſe les daria eſlte nombre. Goiſa-
caria , eſale goiſoa. Lat. Argutus di-
caculus.

Chunga , joſtagaiſia. Lat. Sale inſperſa

jJocatio.

Chupa , chupa , chupea. Lat. Interior

chlamydula.

Chupadero , chupador , edoslea , chupa-

ria , chupalea. Lat. Exſugens , abſor-
bens.

Chupador de criſtal paralos niños, edoſ-

caya. Lat. Cryſtainus bolus.

Chupadura , edoſquindea , edoſquitza.

Lat. Exſuctio.

Chupar , edoſqui , chupatu. Lat. Sugere.

Chupante , veaſe chupadero.

Chupado , edoſquia , edoſquitua , chu-

patua. Lat. Suctus , exſuctus.

Chupado extenuado , y flaco , veaſe

ſaco.

Chupativo , veaſe chupadero.

Chupon , veaſe chupadura.

Chupona , emacume beti eſcale lotſa ba-

guea. Lat. Nimium eflagitans , & ex-
ſugens fæmina.

Churla , ſaco de lienzo de pita con otro

de cuero, para tener , y levar canela ,
canela zacua , canela zorroa. Lat. Cu-
leus cinnamomo plenus.

Churre , veaſe pringue.

Churrillero , erauſtaria , hiz jarioa. Lat.

Loquax.

Churriburri , zurriburri , es voz Baſcon-

gada derivada de zorri , chorri, piojo.
Lat. Fæx vulgi.

Churriento , veaſe mugriento.

Churrupear , es voz de el Baſcuence chu-

rrupeatu , de churruta , churrupat ,
vn ſorbito. Lat. Sorbillare.

Churumbela , inſtrumento, churumbela.

Lat. Paſtoritia ſiſtula.

Chuſma , es de el Baſcuence chuſma ,

chuſmea , de ichuſmea , gente ende-
ble , y fea. Lat. Grex nauticus, infimum
vulgus.

Chuzazo , chuzocada. Lat. Spiculi ictus.

Chuzo , chuzoa. Lat. Spiculum.

Llovèr chuzos , à chuzos , eſatenda ,

eurijaſa danean. Lat. Imbres ruere.

Chuzon , chuzotzarra. Lat. Spiculum

grandius.

Cuzon , zumbon , iſecaria , goiſaca-

ria. Lat. Lepidus nugator.

Chuzon , cauto , aſtuto , aſcojaquina. Lat.

Verſutus , aſtutus.

Chuzonerìa , goiſaqueta. Lat. Scurrilis

jocus.

Chylo , veaſe quilo.

C I.:::::199

Cia , el hueſſo de la cadera , ancazurra.

Lat. Coxendis , cis.

Ciaboga , buelta en redondo de la galera,

chalupa , &c. es voz Baſcongada en las
dos de que ſe compone , ciaboga. Lat.
Navis circumductio.

Ciaeſcurre , ciatzerea. Lat. Navis retroa-

ctio.

Cianco , lo miſmo que cia , veaſe. Viene

de la voz Baſcongada zancóa.

Ciar , es voz Baſcongada, ciatu , aunque

ciatu ſignifica tambien apuntar , ò agu-
zar en punta. Atzeratu. Lat. Retro
incedere.

Ciatica , ancamiña , ancacó miña. Lat.

Iſchias , adis.

Cibera , hezes que quedan de los frutos

exprimidos , patsá . Lat. Magma , atis ,
retrimentum.

Cibera , trigo que ſe echa en la tolva de

el molino , picabatzalea. Lat. Fru-
mentum infundibuli piſtrinarij.

Cibica , cibicon , ſon vnos hierros , que

dàn firmeza al exe de el coche , ma-
nurgaren errodachan ifinten diran
burni luce batzuec. Lat. Axibus eſſedi.
affixa ferramenta.

Cica , en la Germania , bolſa , viene de

el Baſcuence ciſtua , chiſcua , que ſig-
nifica lo miſmo.

Cicaterìa , el cortar vn ladron la bolſa ,

chiſuepaitea . Lat. Crumenæ furtiva
ſectio.

Cicaterìa , ruindad en el gaſtar , chur-

queria , cicoizqueria. Lat. Sordida
parcitas.

Cicaterillo , churcharra , cicoizcharra ,

cequencharra. Lat. Sordide parcns.

Cicatero , el cortabolſas , chiſcuepaillea.

Lat. Crumenarum ſector.

Cicatero , ruin en el gaſtar , churra , ci-

coitza , cequená , errupioa . Lat. Sordi-
de parcus.

Cicatrìz , arradizá. Lat. Cicatrix , cis.

Cicatrizar , arradizatú. Lat. Cicatricem

induere.

Cicion , calentura , que entra con frio ,

viene de el Baſcuence cicia , dos vezes
punta , y aguda , a que el frio ſe aſſeme-
ja por lo penetrante , elgaitz otzicara.
Lat. Tertianæ febris horror & aceſſio.

Ciclan , el que tiene ſolo vn teſticulo,

aquetzâ barrabil bacocha. Lat. Altero
teſticulo exſectus.

Ciclo , periodo de tiempos , eraboillan-

za. Lat. Cyclus.
Ciclope ,
200C I.

Ciclope , beguibacocha. Lat. Cyclops, pis.

Cicuta , planta , otzerri belarra. Lat.

Cicuta.

Cidra , fruto , cidrá. Lat. Citrium, ij ;

pomum medicum.

Cidral , cidradia. Lat. Locus pomis me-

dicis conſitus.

Cidro , arbol , cidroa. Lat. Citrus, i;

malus medica.

Cidronela , yerva , garraiſca belarra.

Lat. Melinum, i.

Ciegamente , itſuró , itſuquiró , itſuca.

Lat. Cæco modo.

Ciego , itſua, ichua. Lat. Cæcus.

A ciegas , lo miſmo que ciegamente ,

veaſe.

No ſabe el ciego diſtinguir de colores ,

iſtuac eztaquí' ', cer colore bereſi. Lat.
Cæcus neſcit diſcernere colores.

En tierra de ciegos , el tuerto es Rey ,

Oquerrac dira alcate itſuen errian.
Lat. Cæcorum in urbe imperat luſcus.

Soñaba el ciego que veìa , y ſoñaba lo

que queria , eztec amets ichuſia , it-
ſuac uſte dic icuſi , hori dec aren ereſi.
Lat. Sopore preſſus ſomniat oculis cæ-
cus valere , nempe fingit id quod ipſe
optat.

Cielo , Cerua. Lat. Cælum.

Cielo eſtrellado , Ceru izarduna , izar-

tuá. Lat. Cælum ſtelliferum.

Cielo de la cama , oacerua , oa goya. Lat.

Lecti umbella, tectum.

Cielo de coche , manurga goya. Lat. Eſ-

ſedi tectum.

Cielo de la boca , ao ſapaya. Lat. Palatum.

Cielo raſo , oſgarbia. Lat. Cælum nul-

lis nubibus obductum.

Cielo raſo de yeſſo , quiſu ſapaya. Lat.

Conclavis tectum gypſatum.

Cien , eun. Lat. Centum.

Ciendoblo , eunetan hambat. Lat. Cen-

tuplum.

Cienaga , cienago , locarda , lupetza ,

cinguirá. Lat. Lacuna cænoſa.

Ciencia , jaquindea , jaquintza. Lat.

Scientia.

Ciencia adquirida , jaquinde eracarria.

Lat. Scientia acquiſita , ſtudio compa-
rata.

Ciencia infuſa , jaquinde cerutic iſuria.

Lat. Scientia infuſa.

Cierta ciencia , jaquinde oſoa. Lat. Cer-

ta ſcientia.

Cieno , loya, veaſe lodo. Lat. Cænum, i.

Cientificamente , jaquinderó , jaquin-
dez. Lat. Scientèr.

Cientifico , jaquindecoa , jaquintſua

Lat. Scientificus.
C I.

Ciento , eun. Lat. Centum.

Cientopies , inſecto , euſancarrá. Lat.

Centipeda , æ.

Cierna , cierne , en las vides , viene de

el Baſcuence ci , punta , y erné , bro-
tar ; y la cierna ſon las primeras pun-
tas , que brotan al formarſe el racimo.
Lat. Vitium fructus pullulans.

En cierne , ciernean , ernetzean. Lat.

In prima gemma, in initijs.

Ciertamente , ciertoro , icalquiró, agri-

peró , ſegurquiro , ciertu , ciertu.
Lat. Certè. Item ucanalquiro.

Cierto , ciertoa, icalá. Lat. Certus.

Cierto , alguno , como en cierto dia , &c.

bat , batec , batzuec , batzuc. Lat. Qui-
dam , quædam, quoddam.

Cierto , adverbio , ciertoró , icalquiró.

Lat. Equidem.

No por cierto , ſi por cierto , ez , bay

ſuertez ere. Lat. Neutiquàm , equ-
dèm. Baita bearrere.

Por cierto que , eguiaqui , eguiazqui ,

ſuertez ere. Lat. Næ, profecto.

Tener , dàr por cierto , ciertotzat , ical-

tzat iduqui eman. Lat. Ut certum
habere.

Ciervo , oreña , oriná. Lat. Cervus : y

Cierva , oreñ emea. Lat. Cerva.

Cierzo , ifarrá , iparrá. Lat. Aquilo , nis.

Tener ventana al cierzo , antuſte zalea

izatea , autuſtez arrotua ibiltea . Lat.
Ventoſæ gloriæ aviditate ferri.

Nubecilla , ò niebla , que levanta el cier-

zo , ifar' lauſoa. Lat. Nebula aquilonia.

Cifaque , tercera tela de el vientre , im-

mediata à las tripas , erenaiſala. Lat.
Peritonæum.

Cifra , modo de eſcribir , ininteligible ſin

clave , ciſtalia. Lat. Arcanæ notæ.

En cifra , ciſtalian. Lat. Arcano verbo-

rum involucro.

En cifra , en compendio , guichitan , la-

burquiro. Lat. Paucis ſummatim.

Cifrar , ciſtali. Lat. Arcanis notis ſcri-

bere.

En eſto ſe cifra todo , onetan ciſtaltzen

da gucia. Lat. Ad hoc omnia redi-
guntur.

Cigarra , lo miſmo que chicharra ; y vea-

ſe allì ſu etimologia Baſcongada : al
arador llamamos noſotros cigarrá.

Cigarro de tabaco , puede venir de el

Baſcuence ci , ò cia , punta , y de ga-
rrá , llama , porque ſe arrollan en dos
puntas , y ſirven encendidos para fu-
mar. Cigarroa. Lat. Tabaci folia in
tubulum convoluta.

Cigoñino , cigoina cumea , ſuqueiſtar cu-

mea.
C I.
mea. Lat. Pullus ciconiæ.

Cigueña de la campana , ezquillaren ſo-

caburnia. Lat. Haſtile ferreum æris
campani.

Cilantro , lo miſmo que culantro , veaſe.

Cilicio , es voz Baſcongada , cilicioa ,

cuyo origen es ciilecio , que ſignifica
puntas , y mas puntas agudas de pelo ,
y lana , de ci cia , punta ; y repetida la
voz antes , y deſpues , equivale à pun-
tas , y mas puntas , y de ile , ulea , pe-
lo , y lana , y aſsi es el cilicio.

Cilicio , zurdatza , cirratza. Lat. Ci-

licium.

Cilindro , figura ſolida de tres ſuperfi-

cies, hirgaña. Lat. Cylindrus.

Cilindrico , hirgancia. Lat. Cylindricus.

Cilla , ſitio de guardar los granos , pue

de venir de el Baſcuence ciloa , ò ſi-
loa , que en vn dialecto es lo miſmo
que zuloa , hoyo , abujero ; y aun por
eſſo , à los que ſe hazen debaxo de
tierra para guardar trigo , llaman ſilos.
Gariteguia. Lat. Granarium. Veaſe
ſilo.

Cillazgo , derecho por guardar los gra-

nos en la cilla , gariteguico ſaria. Lat.
Merces pro reconditione frugum in
granario.

Cillero , garitegui zaya , zayna. Lat.

Cuſtos granarij. Item, cilleroa.

Cima , la altura, y punta mas elevada de

los montes , puede venir de el Baſ
cuence cimea , que ſignifica punta del-
gada. Gaña , gañá , erpiña , goyarea ,
galyurra , tontorrá. Lat. Cacumen
jugum montis.

Cima , tallo de cardo , cardaberaren ga-

, liliá , chortena. Lat. Cyma, æ.

Cimacio , moldura de el capitel abechal-

quiaren moldaiſca. Lat. Cymatium.

Cimarron , indomito , ſilveſtre , viene de

el Baſcuence eci bearra , de donde aña-
dida la nota de aumentativo , ſe dixo
eci bearron , y luego cimarron. Eci-
bearra ſignifica indomito , que neceſ-
ſita domarſe , de eci ecitu , domar ; y
bearra , neceſsidad. Baſatia , ecicai-
tza , eci bearra. Lat. Silvaticus , a, uſm.

Cimbalaria , planta , murruntza. Lat.

Herba quædam parietibus innaſcens.

Cimbalillo , ezquillachoa. Lat. Campa-

nula.

Cimborio, ganarbea. Lat. Tholus , i.

Cimbrar , torcer, doblar algo en el ayre ,

como la vara , g puede venir de el
Baſcuence , ò de cimeberaa , baxar ,
blandear la punta delgada , ò de cimel
beraa , que ſignifica baxar , deprimir
C I.:::::201
lo que ſe dobla , y no ſe rompe , que.
eſſo es cimel , cimela ; y dandoſele la
terminacion Caſtellana , quedò la voz
ſincopada en cimbrar. Dardaratu ,
goraberatu. Lat. Succutere, exagitare.

Cimbrarſe , blandearſe , goraberatu , ma-

curtu , con las terminaciones de el
neutro. Lat. Flecti, curvari.

Cimbreño , cimelá , cimel corra , gora-

bera corra. Lat. Flexibilis , e; flexi-
lis, e.

Cimbria , viene de el Baſcuence cimbra ,

cuyo origen acabamos de explicar.
Lat. Ligneus arcus ad excipiendum
fornicem.

Cimbronazo , lo miſmo que cintarazo ,

veaſe.

Cimentador , cimendaria , equiñonda-

ria , equinpetzallea. Lat. Cæmenta-
rius.

Cimental , cimenducoa , equiñondocoa ,

equinpecoa. Lat. Cæmentitius, a, um.

Cimentar , cimendatu , equiñondotu ,

equinpetu. Lat. Fundamenta jacere.

Cimentado , cimendatua, equiñondotua ,

equinpetua. Lat. Fundatus.

Cimentera , arte de ſacar cimientos , ci-

menduquintza , equipequintza. Ars
cæmentaria.

Cimenterio , eleizpea. Lat. Cæmente-

rium, ij.

Cimera de morrion , burnizco burucoſ-

ca. Lat. Caſidis apex.

Cimiento , cimenduá , equiñondoa ,

equinpea. Lat. Cæmentum, fundamen-
tum.

Cimillo , paloma, que ſirve de ſeñuelo ,

para cazar otras , uſacarlea. Lat. Illi-
cium columbinum.

Cimitarra , eſpecie de alfanje , viene de

el Baſcuence cimetarra , que ſignifica
el de la punta afilada , y cortante , ci-
mea , punta afilada , y tarra , nota de
pertenecer vna coſa à otra. Cimita-
rrá. Lat. Acinaces , cis.

Cimorra , eſpecie de romadizo en las beſ-

tias , abereen mafrundia , otzicha.
Lat. Rheuma aſininum.

Cimorro , voz antiquada , fignifica torre

de l@gleſia.

Cinabrio , veaſe bermellon , minio.

Cinamomo , veaſe canela.

Cinca , en el juego de bolos , marrezja.

Lat. Inſtitio globi intra metam.

Cincel , viene de el Baſcuence cicelá ,

que ſignifica lo miſmo ; y cicela es ſin-
cope de cizabala , que ſignifica punta
ancha , eſtendida , que es propria de el
cincel. Lat. Scalprum, i.
Cc:::::Cince
202C I.
zo

Cincelar , cicelatu. Lat. Scalpro inci-

dere.

Cincelado , cicelatua. Lat. Scalpro in-

ciſſus.

Cincha , cinchá , cinguilla. Lat. Cin-

gula, æ.

Cinchadura , cinchaera , cinguillaera.

Lat. Cingulæ adſtrictio.

Cinchar , cinchatu , cinguillatu. Lat.

Cingulâ ſubſtringere.

Cinchado , cinchatua , cinguillatua. Lat.

Cingula ſubſtrictus.

Cincho , guerricualá. Lat. Cinctus, us.

Cinco , boſt , bortz. Lat. Quinque.

Cinco vezes , boſt bider , boſtetan. Lat.

Quinquies. Pero ademàs , el boſt , y
boſt bider de el Baſcuence ſignifica har-
tas vezes , muchas vezes.

Cinco mil , boſt milla , bortz milla. Lat.

Quinque millia.

Cinco en rama , yerba , boſtorria. Lat.

Quinque folium.

Cincuenta , berroguetamar. Lat. Quin.-

quaginta.

Cíngulo , guerricoa. Lat. Cingulum, i.

Cinife, veaſe moſquito.

Cinocephalo , animal , chacurchimuaæ

Lat. Cynocephalus.

Cinomorrion , veaſe orobanea.

Cinoſura, artizarra. Lat. Cynoſura.

Cinta , chingola , cinta. Lat. Vitta , æ ;

tænia, æ.

Cinta , por cintura, veaſe cintura.

Eſpada en cinta , eſpata guerrian. Lat.

Aptatus lateri gladius.

Eſtàr en cinta , izorra egon , aurdun ,

ſeindun izatea. Lat. Uterum ferre.

Cintarazo , cintarada , chingolada. Lat.

Enſe plano alicui inflictus ictus.

Cinteria , cintadia , chingoladia. Lat.

Tæniarum multitudo , ac mercimo-
nium.

Cintero de cerdas , para hazer cabeza-

das , zurdaquia. Lat. Reſtis ex ſetis
confecta.

Cintilla , chingolachoa , cintachoa. Lat.

Tæniola.

Cintillo de ſombrero , uztaichoa. Lat.

Torus, i.

Cinto , uztaya , uala , guerricoa. Lat.

Zona , cinctus , us.

Cintura , guerriá , garriá. Lat. Medium

corpus.

Cinturon de Soldados , uztoidea. Lat.

Baltheus.

Ciprès , arbol , cipreſa , necoſtá. Lat.

Cupreſſus.

Cipreſal , cipreſdia , necoſtadia. Lat. Cu-

preſſetum.
C I:

Circo , bolleſia. Lat. Circus.

Circuito , icherzá , ingurua. Circui-

tus , us.

Circulacion , bollagira , ingurandea. Lat.

Circumactus.

Circular , adjectivo , bollagiracoa , ingu-

randecoa. Lat. Circularis , e.

Circular , rodear , boeltagiratu , ingura-

tu. Lat. Cingere, circundare.

Circular , andar al rededor , bollagira-

tu , bollagiran , inguruan ibilli. Lat.
Circumagi , circumvolvi.

Circularmente , bollagiraca , inguruca.

Lat. Circulatim, in gyrum.

Circulo , bolleſia , bollagira , ingurua.

Lat. Circulus , i.

Circuncidar , bollagiran epaqui , ingu-

ruan ebaqui. Lat. Circumcidere.

Circuncidado , bollagiran epaquia. Lat.

Circumciſſus.

Cincunciſsion , bollagiraco epairá , in-

guruco ebaitea. Lat. Circumciſsio.

Circunciſsion de el Señor , Chriſtoren

epaira. Lat. Circumciſſio Domini.

Circundar , bollagiratu, inguratu. Lat.

Circundare.

Circunferencia , icherza , bolleſa , ichu-

lingurua. Lat. Circumferentia.

Circunſlexo , veaſe acento.

Circunlocucion , circuntoquio , hitz in-

gurua. Lat. Cireumloquutio, circum-
loquium.

Circunſeribir , bolleſitu , bollartetu. Lat.

Circumſceribere.

Circunſcripto , bolleſitua , bollartetua.

Lat. Circumſcriptus, a , um.

Circunſcriptivo , bolleſicorra , bollarte-

tecorra. Lat. Circumſcriptivus , a, um.

Circunſpeccion , ſenereá , bealdiera.

Lat. Circumſpectio, nis.

Ciſcunſpecto , ſentſuá , bealditſuá. Lat.

Prudens , cautus , conſideratus.

Circunſtancia , aldecoya , darraicoya.

Lat. Adjunctum , circunſtantia.

En las circunſtancias preſentes , orango

aldecoyetan , aurqueco darraicoye-
tan. Lat. In hac rerum præſentia.

Circunſtanciar , aldecoitu , darraicotu.

Lat. Adjuncta recenſere.

Circunſtanciado , aldecoitua , darraico-

tua. Lat. Adjunctis recenſitus , a, um.

Circunſtancionado , lo miſmo.

Circunſtante , aurquecoa , aldecoa , ur-

billecoa. Lat. Adſtans, præſens.

Circunvalacion , bollaeſiera , icherzae-

ra , ingurundea. Lat. Circumvallatio.

Circunvalar , bollaeſitu , icherzatu ,

ingurutu. Lat. Vallo munire, circam-
vallare.
Circun
C I.

Circunvalado , bolleſitua , icherzatua.

Lat. Circumvallatus.

Circunvecino , bolleſiondocoa , icherza-

ondocoa. Lat. Finitimus.

Cirial , zutarguia. Lat. Candelabrum.

Cirio , zutarguicoa , cirioa. Lat. Ce-

reus , i.

Cirio Paſqual , zutarguico , cirio Paz-

cuarra. Lat. Cereus Paſchalis.

Cirro , tumor duro , y grande en el vien-

tre : eſta voz , y la Griega ſcirrhos , y
el Latin ſcirrhus , vienen de el Baſ-
cuence izorrá , que ſignifica preñado ,
y preñada ; y es de lo que ſe hazen los
cirros. El Baſcuence lo dize con vna
voz , que ſignifica piedra de preñada ,
izorcarra.

Ciruela , ciruelo , arana , ocarana. Lat.

Prunum , i ; prunus, i.

Cirugia , oſaquintza. Lat. Chirurgia , æ

Cirujano , oſaquiña , oſaguillea. Lat.

Chirurgus. En varios lugares de Na-
varra , llaman oſaguillea, con nombre
mas decoroſo al capador , que tambien
es Cirujano de aquella eſpecie de he-
ridas.

Ciſcar , loitu , ciquindu , liquiſtu. Lat.

Inquinare.

Ciſcarſe , cillatzea , ſabelurtzea , uſtu-

tzea. Lat. Ventrem ſolvi.

Ciſcado , loitua , ciquindua , ſabelur-

tzeaz liquiſtua. Lat. Soluto ventre
inquinatus.

Ciſco , iduria , icondarra. Lat. Pulvis

carbonarius , carbonis reliquiæ.

Ciſma , targoá , baquigoá. Lat. Schiſ-

ma , tis.

Ciſmatico , tartagotaria , baquigotaria.

Lat. Schiſmaticus.

Ciſmontano , menditunonzcoa , mendi-

tononzcoa. Lat. Ciſmontanus.

Ciſne , ave , belchargá. Lat. Cygnus,

olor , ris.

Ciſquero , icondarlea. Lat. Panicula pul-

veris carbonarij.

Ciſſura , eaichoa , chulaica , cidequia.

Lat. Sciſſura.

Ciſtel , ciſter , Orden de San Bernardo ,

Ciſterreco Ordena. Lat. Ciſtercienſis
ordo.

Ciſtercienſe , Ciſtertarra. Lat. Ciſter-

cienſis.

Ciſterna , urpeteguia. Lat. Ciſterna.

Cita , para verſe , ò hablarſe en alguna

parte , ò lugar , ſeñalpenea. Lat. Cita-
tio , diei dictio.

Cita , citacion de autores , deiera , otſe-

guiera. Lat. Autorum citatio , prola-
tio.
C I.:::::203

Citacion de el Juez , otſecardea. Lat.

Vocatio in jus. Item ayornatzea.

Citar dia , ò lugar para algo , ſeñalpetu.

Lat. Diem condicere , præfigere.

Citado aſsi , ſeñalpetua. Lat. Condictus

dies.

Citar , autores , teſtigos , &c. deitu, otſe-

guin. Lat. Teſtimonia add cere.

Citado aſsi , deituá , otſeguiñá. Lat. Ad-

ductus , a , um.

Citar en lo forenſe , otſecarri. Lat. In

jus vocare , vadari.

Citado aſsi , otſecarria. Lat. In jus vo-

catus.

Citatorio , otſecartecoa. Lat. Citato-

rius.

Citerior , ononzcoa , onunzcoa. Lat. Ci-

terior.

Cithara , citara. Lat. Cithara , æ.

Cithariſta , citariſta. Lat. Citharædus.

Citola de molino , es voz Baſcongada,

citolá , calaca , arcolá. Lat. Motacil-
lum , i.

Citote , otſecarlea. Lat. Famulus obeun-

dis denuntiationibus.

Ciudad , Iria , Uria. Lat. Civitas , urbs.

Ciudadano , iritarra uritarra. Lat.

Civis , is.

Ciudadela , gaztelu gaitza. Lat. Arx ,

arcis.

Civil , que toca à la Ciudad , iricoa , uri-

coa. Lat. Civilis , e.

Civil , contrapueſto à Criminal , gozan-

decoa. Lat. Civilis , e.

Civil , mezquino , de baxa ſuerte , cha-

rra , chatarra. Lat. Sordidus , inur-
banus.

Civilidad , ſociabilidad , artzondea. Lat.

Urbanitas , comitas.

Civilidad , mezquindad , churqueria ,

cequenqueria. Lat. lliberalitas.

Civilmente , gozanderó. Lat. Civiliter.

Civilmente , con miſeria , churquiró ,

cequenquiro. Lat. Illiberalitèr , ſor-
didè.

Cizalla , fragmento de el metal , que que-

da al acuñarſe la moneda , es voz Baſ-
congada , de chitzalla , coſa que difi-
cultſamente ſe dexa cortar , ò de ci
zalla , punta dificil de romperſe , aun-
que no de las mas duras.

Cizaña , veaſe zizaña.

C L.

Clamador , deadar aria , ojularia , eia-

goraria ahuenaria. Lat. Clamator.

Clamar , deadarreguin , oju eguin , ai -

Cc 2:::::hen eguin,
204C L.
hen eguin , ocenguitu , eiagoratu.

Clamor , deadarra , ojua , eiagorax , ocen-

guia , auhena , deitorea. Lat. Clamor.

Clamoreada , lo miſmo que clamor.

Clamorear , tocar à muerto , illezqui-

llac , il deitoreac jo. Lat. Campanis
mortualia canere.

Clamoreo , il deitorea , illezquillac jo-

tzea. Lat. Mortualis Campanæ ſonus.

Clamoroſo , deadartia , deadartſua ,

deadarduna , &c. Lat. Clamoſus , a,
um.

Clandeſtinamente , ezcuturo , ezcutu-

quiro , ezcutuan iſilic , iſilquiro. Lat.
Clandeſtinè.

Clandeſtino , ezcutapea , iſilpea , gorda-

pea. Lat. Clandeſtinus , a , um.

Clara de huevo , zuringo , churingoa.

Lat. Albumen , nis.

A las claras , aguirian , aguerrian. Lat.

Palam manifeſtè.

Claraboyas , leyaqueretac , bea ſareac.

Lat. Cancellata feneſtra.

Claramente , arguiró, claruró , clarqui ,

ocenqui , ocenquiró. Lat. Clarè.

Clarea , vino con miel , y canela , ezti-

ardoa. Lat. Vinum mulſum.

Clarear el dia , eguanza aſitzea. Lat. Di-

luceſcere.

Clarearſe , entreverſe algo , arguiſcatú.

Lat. Perlucere.

Clarecer , veaſe eclarecer.

Clarete , ardo gorriſcá. Lat. Vinum ru-

bellum.

Claridad de la luz , arguiera. Lat. Splen-

dor.

Claridad , dote de gloria , argui doaiña.

Lat. Claritatis donum.

Claridad en el modo de hablar , miqui-

nera. Lat. Perſpicuitas.

Claridad de ojos , &c. garbitaſuna ,

chautaſuna. Lat. Oculorum claritas.

Claridad , dicho reſuelto , y caſi deſ-

vergonzado , hitzaurqueta. Lat. Di-
ctum liberum , & audax.

Clarificar lo obſcuro , arguitu , arguie-

ratu. Lat. Clarificare.

Clarificado aſsi , arguitua. Lat. Clarifi-

catus.

Clarificar lo que eſta turbio , chautu ,

garbitu. Lat. Defæcare , purgare.

Clarificado aſsi , chautua. Lat. efæca-

tus , a , um.

Clarimente , agua , afeite para el roſtro.

arpeguiaren churicayá. Lat. Pigmen-
tum muliebre ad candorem facici con-
ciliandum.

Clarin , clariná , turuntá. Lat. Tuba,

buccina.
C L.

Clarin , clarinero , clarinaria , turunta-

ria. Lat. ubicem , nis.

Clarion , paſta de yeſſo , y legamo , len-

churigoa. Lat. rævium album pictu-
ræ.

Clariſſas , monjas , Clariſac , Santa Cla-

raren alabac. Lat. Sanctimoniales Cla-
riſſfæ.

Clariſsimamente , chit arguiró , claru-

ro , clarquiro. Lat. Clariſſimamente.

Clariſsimo , añadaſe chit , chitez , ci-

to à la voz que corretponde à claro.

Claro , opueſto á obſcuro , arguia , ar-

guitua , ocená , claroa. Lat. Lucidus.

Claro, opueſto à turbio , chaüa, garbia.

Lat. Perſpicuus , purus.

Claro , no eipeſſo , mea. Lat. Inanis , e.

Claro , peripicaz zolia. Lat. Perſpi-

cax.

Claro , manifieſto , jaquiña , icuſia , cla-

rua. Lat. Clarus , apertus , evidens.

Claro , iluſtre , famoſo , omenduná, icen-

datua. Lat. Clarus.

Claro en los edificios , argartea. Lat.

Feneſtellæ per ædium intervalla extru-
ctæ.

Claro en la Pintura , arguichuria. Lat.

Lumen , nis.

Claro en la Arquitectura , abartea. Lat.

Intercolumnium.

Claro , claramente , veaſe claramente.

Claro como el agua , ura bezain garbia.

Lat. Dilucidus inſtar aquæ.

Claro eſtà , hori jaquiña da , ezaguna

da , icuſia da. Lat. Clarum eſt , perſ-
picuum eſt.

Vamos claros , goacen garbiró. Lat. Li-

quidò rem agamus.

Paſſar la noche de claro en claro , lo ba-

Claſſe , batunea , ballerá. Lat. Claſſis,

ordo.

Claſsico , autorizado , guizon mena,

menandecoa. Lat. Primariæ notæ vir.

Claudicar , lo miſmo que coxear , veaie.

Clauſtral , clauſtrala. Lat. Clauſtralis,

& e.

Clauſtro , clauſtroa , lauqueſia. Lat.

Compluvium circumſeptum.

Clauſula , hitzeroſa. Lat. Clauſula.

Clauſula de teſtamento , berecindea. Lat.

Teſtamenti articulus.

Clauſular , hitzeroſtu. Lat. Clauſulam

concludere.

Clauſulado , hitzeroſtua. Lat. Clauſulis

concluſus.

Clauſura , ichigoa , ertſigoa . Lat. Claud-

ſura.
Clava.
C L.

Clava , porra , agapurua. Lat. Clava.

Veaſe porra.

Clavadura , iltze' zauria , ultzeria. Lat.

Clavo inflicta punctio.

Clavar , iltzatu , ultzetu , itzatu. Lat.

Clavum infigere.

Clavar , engaiñar , veaſe.

Clavado , iltzatua , &c. Lat. Infixus,

a , um.

Clavado le viene , doi datorquio , eder-

qui dagoca. Lat. Optimè illi quadrat.

Clavazon , iltzadia , ultzedia , itzadia.

Lat. Clavorum copia.

Clave de arco , bobeda , iltzarbea. Lat.

Fornicis umbiliLus.

Clave , para entender alguna cifra , &c.

guiltzá , gacoa. Lat. Clavis.

Clavel , claueliña , chili praya. Lat. Ocel-

lus coronarius.

Claveque , diamante de poco valor , ba-

lio guichico diamantea. Lat. Minoris
pretij adamas.

Clavera , tierra que ſin cultivo produce

claveles , chili prayac berez dacar-
tzien lurra. Lat. Locus betonicis co-
ronarijs abundans.

Claveria , guilzadunaren , guiltza zaya-

ren goyendea. Lat. Dignitas clavicu-
larij.

Clavero , guiltzaduna , guiltza zaya.

Lat. Clavicularius. Veaſe clavetero.

Clavete , veaſe clavito.

Clavetear , iltze chiquiz iltzatu , ultze-

tu. Lat. Claviculis ornare.

Claveteado , iltze chiquiz iltzatua. Lat.

Claviculis ornatus.

Clavetero , clavero , que haze clavos

iltzeguillea , ultzaquiña. Lat. Clavo-
rum faber.

Oficio de Claveteros , iltzequintza. Lat.

Ars clavorum cudendorum.

Clavicordio , clavicymbalo , clavicor-

dioa . Lat. Fidiculare organum majoris
modi.

Clavija , cabillá. Lat. Pinna ſidibus in-

tendendis.

Poner clavijas , cabillatu. Lat. Pinnis in-

ſtruere.

Clavito , iltzechoa , ultzechoa , itze-

choa. Lat. Clavulus.

Clavo , ilzea , ultzea , itzea. Lat. Clavus.

Clavo de elpecia , clavoa , urriltza. Lat.

Caryopillum, i.

Clematide , planta , la miſma que cameda-

phne, veaſe.

Clemencia , gogozadea , biotz berá. Lat.

Clementia.

Clemente , gogo zatia , biotz berá. Lat.

Clemens.
C L.:::::205
Txantiloi:ClementisimamenteClementiſsimamente , gogo zatiro chit
biotz beraró. Lat. Clementiſſimè.

Clementiſsimo , chit biotz bera , gogo za-

tia. Lat. Clementiſsimus.

Clerecia , beretardia , apaiz batunea.

Lat. Clerus , i.

Clerical , apaiztarra , abadetarra. Lat.

Clericalis, e.

Clericalmente , beretarquiro , apaizgui-

ſá. Lat. Ex cleri more.

Clericato , beretargoa , apaizgoá , apez-

goa. Lat. Clericatus.

Clerigo , apaizá , apeza , abadea , bere-

tarra. Lat. Clericus.

Hazerſe clerigo , apaiztu , apeztú , aba-

detu. Lat. Clericum fieri. Item bere-
tartu.

Cleriguillo , apaiz charra , abade charra.

Lat. Contemptibilis Clericus.

Clerizon , clerizonte , veaſe monacillo.

Clero , apaiz batunea , beretardia. Lat.

Clerus. Item beretardea.

Cliente , clientulo , menpecoa. Lat.

Cliens , tis.

Clientela , menpegoá. Lat. Clientela.

Clima , aicetorquia. Lat. Climas, tis.

Climaterico año , veaſe año.

Clin , veaſe crin.

Cloaca , carcaba. Lat. Cloaca , cæ.

Cloacario , carcaba zaya. Lat. Cloaca-

rius.

Clueca gallina , olla colcá ollá locá.

Lat. Glociens , tis.

Clyſter , clyſtel , veaſe geringa.

C O.

Coaccion , erazogoa , aracigoa , eragui-

goa. Lat. Coactio. Veaſe conſtreñi-
miento.

Coacervar , veaſe amontonar.

Coactivo , erazoguillea , aracigillea ,

eraguillea. Lat. Coactivus, a , um.

Coadjutor , lagunquidea. Lat. Coadju-

tor, ris.

Coadjutoria , lagunquidandea. Lat. Co-

adjutoria.

Coadjuvar , lagunquidatu. Lat. Coad-

juvare.

Coadjuvado , lagunquidatua. Lat. Coad-

jutus , a , um.

Coagulacion , ciagoa , gatzagoa. Lat.

Coagulatio.

Coagular , ciatu , gatzatu. Lat. Coagulare.

Coagulado , ciatua , gatzatua. Lat. Coa-

gulatus.

Coalla , lo miſmo que chocha perdiz ,

veaſe.
Coartar ,
206C O.

Coartar , limitar, murritu , marratu.

Lat. Coarctare.

Coartado , murritua , marratua. Lat.

Coarctatus.

Cobarde , anutia , bildurtia. Lat. Igna-

vus , timidus.

Cobardear , anutu , beldurtu. Lat. Pa-

vere.

Cobardemente , anutiró , beldurtiró.

Lat. Pavidè.

Cobardia , anuá , bildurra. Lat. Igna-

via , timiditas.

Cobertera , eſtalquia. Lat. Operculum,

tegmen.
No ay olla tan fea , que no tenga ſu co-
bertera , eztá eltzé ain itſuſiric , bere
eſtalquia eztuenic. Lat. Non eſt fæ-
ditas , quæ careat amatore.

Cobertizo , barrumbea , tellatupea. Lat.

Subgrunda , tectum , i.

Cobertor , oeſtalquia , ſeyalá. Lat. Lo-

dix , cis.

Cobertura , veaſe cubierta.

Cobija , mantellina corta de muger ,

veaſe mantellina.

Cobijar , cubrir , eſtali. Lat. Cooperire,

tegere.

Cobijado , eſtalia. Lat. Coopertus.

Cobrador , cobratzallea , eſcateratza-

llea. Lat. Exactor.

Cobranza , cobranza , coberanza , eſca-

terá. Lat. Exactio.

Cobrar , cobratu , coberatu , eſcateratu.

Lat. Exigere , recipere , recuperare.

Cobrado , cobratua , coberatua , eſcate-

ratua. Lat. Exactus , receptus.

Cobrarſe , recobrarſe , veaſe.

Cobra buena fama , y echate à dormir ,

otſande ona badezú , lo gozó eguiñ
ezazú. Lat. Bonum parato nomen , &
tutus cuba.

Cobre , cobrea , urraidá. Lat. Cuprum, i.

Coſa de cobre cobrezco , urraidazcoa.

Lat. Cupreus.

Cobro , cuidado , artâ , contuá. Lat.

Cura , ſtudium.

Cobro , ſeguridad , reſguardo , ïeſgoa.

Lat. Locus tutus.

Coca , yerva , arrain loa. Lat. Herba

quædam piſces inebrians. Los Botica-
rios la llaman Coco de Levante.

Coca, vna hoja , que mazcan los Indios ,

y la chupan , edoſcorria. Lat. Frons
ab Americanis ſugi ſolita.

Cocar , hazer cocos , eguiramutu. Lat.

Geſticulationibus deludere.

Cocar , ganar la voluntad , maitatú. Lat.

Adblandiri.

Coccion , egoſia , egoſgoa. Lat. Coctio ,

C A.

Coccineo , lo miſmo que purpureo , veaſe.

Coceador , oſticaria. Lat. Calcitro , nis.

Cocear , oſticatu. Lat. Calcitrare.

Cocedra , cocedron , veaſe colcedra.

Cocedura , lo miſmo que coccion , veaſe.

Cocèr , egoſi. Lat. Coquere.

Cocido , egoſia. Lat. Coctus , a , um.

Cocèr en agua , elicatu , lecadatu. Lat.

Aquâ coquere.

Cocido aſsi , elicatua , lecadatua. Lat.

Aquâ coctus.

Cocèr demaſiado , zucutu. Lat. Nimium

coquere.

Cocido aſsi , zucutua. Lat. Nimium co-

ctus.

Cocèr , medio cocèr , verdoldu. Lat. Se-

mi coquere.

Cocido aſsi , verdoldua. Lat. Semi co

ctus , veaſe ſancochar.

Cocèr , hervìr , iraquin. Lat. Fervere.

Cochambre , viene de el Baſcuence co-

choa, que ſigniſica guſano , que nace de
la porqueria. Zuinduá , quiratſa. Lat.
Fætor , putor culinæ.

Coche , manurga , cochea. Lat. Eſſedum ,

i ; ciſium ij.

Cochear , manurgatu. Lat. Aurigare.

Cochera , manurgateguia. Lat. Eſſedo-

rum cella receptatrix.

Cocherillo , manurgari charra. Lat. Deſ-

picabilis auriga.

Cochero , manurgaria. Lat. Auriga.

Cochifrito , frigiverdotza. Lat. Elixa,

ac frixa caro.

Cochinilla , cherricho emea. Lat. Ne-

frens , dis.

Cochinilla , inſecto , ezacochá. Lat. Su-

cula.

Cochinilla , para teñir , garauſti caya , ſu-

teo caya. Lat. Coccus , ci.

Cochino , cerdo , cherria , cerria , ur-

dea , charria. Lat. Porcus , ſus , is.
Eſta voz puede venir de el Baſcuence
cochoa , guſano que nace de la porque-
rìa.

Cochino , ſucio , veaſe puerco.

Cochío , calidad de cocerſe bien alguna

coſa , egoſcoya. Lat. Facilitas coquendi.

Cocho , cocha , lo miſmo que cocido , da.

Cochura , egoſaldia errealdia. Lat.

Exuſtio , nis.

Cocimiento , egoſgoa egoſaldia. Lat.

Coctio.

Cocimiento , para curar , oſegoſgoa. Lat.

Decoctio.

Cocina , ſucaldea , ſubatea , ſuiña , ez-

caratza . Lat. Culina , coquina.

Amigo de cocina , sucalcoya . Lat. Culi-

næ deditus.
Cocina ,
C O.

Cocina , caldo liquido , ſalda utſa. Lat.

Jus , ris.

Cocinar , ſucalquindu, ſubaquindu. Lat.

Cibos condire.

Cocinado , ſucalquindua. Lat. Condi-

tus , a , um.

Cocinero , ſucalquiña , ſubaquiña , co-

ciñaria. Lat. Coquus , i , culinaria mi-
niſtra.

Cocinilla , ſucaldechoa, ſubatechoa. Lat.

Exigua coquina.

Cocle , lo miiſmo que garfio, veaſe.

Coco de la India , cocoa. Lat. Cocus In-

dicus.

Coco , guſanillo , biarra , cochoa. Lat.

Brucchus , i. En eſte ſentido viene de
el Baſcuence cochoa.

Coco , figura fea , mamua. Lat. Spec-

trum.

Cocos , geſtos , eguiramuac. Lat. Geſ-

tus , us.

Cocobolo , arbol de las Indias , zuaitz

gorri bat. Lat. Cocobolus , i.

Cocodrillo , veaſe crocodilo.

Cocolobis , voz antigua Eſpañola , cierto

vidueño de cepas , que yà no ſe ſabe.

Cocoſo , biartua , biarratia , cochatia ,

cochatua. Lat. Verminoſus , a , um.

Cocote , veaſe cogote.

Codadura de vid , ayen mentua. Lat. Vi-

tiarij flagelli humo infoſſi ſoboles.

Codazo , codada , ucondocoa , ucalondo-

coa. Lat. Ictus cubiti.

Codear , dàr de codo , ucondoaz , uca-

londoaz jotzea. Lat. Cubito tangere.

Codear , medir à codos , beſatú. Lat. Cu-

ito metiri.

Codice , eſcuciatua. Lat. Codex , cis.

Codicìa , viene de el Baſcuence guticia ,

ſincope guti gucia , que ſignifica todo
es poco , y aſsi ſe lo parece al codicio-
ſo. Guticia , irritzá. Lat. Cupidi-
tas.

Codiciar , guticiatu , irritzatu. Lat.

Cupere.

Codiciado , guticiatua , irritzatua. Lat.

Cupitus.

Codiciable guticigarria , irritzaga-

rria. Lat. Expetendus , appetendus.

Codicilo , azquenaichoa. Lat. Codicil-

lus , i.

Codicioſamente , guticiró , irrizquiró.

Lat. Avidè , cupidè.

Codicioſo , guticitſua, irrizquina. Lat.

Cupidus , avidus.

Codo , ucondoa , ucalondoa , beſacoſcoa.

Lat. Cubitus , i.

Codo , codal , medida , beſoa. Lat. Cu-

bitum , i.
C O.:::::207

Codon , buztan zorroa. Lat. Equinæcau-

dæ burſa.

Codorniz , galeperra , poſpoliná. Lat.

Coturnix.

Coepiſcopo , Ipizticuquidea , afeſpicu-

quidea. Lat. Coepiſcopus.

Coetaneo , adin quidea , quidea , idea.

Lat. Coætaneus.

Coeterno , betico' quidea , betiraunqui-

dea. Lat. Coæternus.

Cofia , cofia. Lat. Calantica , cæ.

Cofin , lo miſmo que canaſto , veaſe.

Cofrade , anaiquidea , ballerarra. Lat.

Confrater.

Cofradia , anaiquidagoa , ballerá. Lat.

Confraternitas , ſodalitas.

Cofre , cofrea. Lat. Area camerata.

Pelo de cofre , illé , ule gorria. Lat. Ru-

ſus capillus.

Cofrear , veaſe eſtregar.

Cofrecico , cofrechoa. Lat. Arcula ca-

merata.

Cofrero , cofreguillea. Lat. Faber arca-

rius.

Cogedizo , bilcorra , bacorra. Lat. Col-

lectaneus , a , um.

Cogedor , biltzallea , batzallea , biri-

billatzallea. Lat. Collector.

Cogedor de baſura , ciquiñartza. Lat.

Trua lignea congerendis ſordibus.

Coger , bildu , batu , biribillatu. Lat.

Congerere , colligere.

Cogido , bildua , &c. Lat. Congeſtus,

collectus.

Coger al que ſe eſcapa , atzitu , atze-

man. Lat. Apprehendere.

Cogido aſsi , atzitua , atzemana. Lat. Ap-

prehenſus.

Coger , tomar , recibir , artu. Lat. Ca-

pere.

Cogido aſsi , artu. Lat. Captus.

Coger , hallar , idoró , arquítu. Lat. In-

venire , deprehendere.

Cogido aſsi , idoroa , arquitua. Lat. In-

ventus.

Coger la ropa , doblarla , toleſtu , toleſ-

tatu. Lat. Lintea complicare.

Cogido aſsi , toleſtua. Lat. Complica-

tus.

Coger las de el martillado , coger las de

Villadiego , ïes , igues eguin , itzuri.
Lat. Fugere.

Cogida , coſecha. veaſe.

Cogitabundo , cogitacion , veaſe , pen-

ſativo , &c

Cognacion , aidagoa, ahacoa. Lat. Cog-

natio.

Cognicion , veaſe conocimiente.

Cognombre , cognomento , icengoitia ,

iceran-
208C O.
iceranſia . Lat. Cognomen , cogno-
mentum.

Cognoſcibile , ezagungarria. Lat. Cog-

gnoſcibilis , e.

Cognoſcitivo , ezagucaria. Lat. Cog-

noſcitivus , a , um.

Cogollico , motaiſcachoa. Lat. Colicu-

lus exiguus.

Cogollo , motaiſca. Lat. Coliculus, cy-

ma, tis.

Cogote , cocoteá, cocoldeá , garrondoá ,

carcetá. Lat. Occiput.

Cogucho, liazucrea. Lat. Inferioris no-

tæ ſaccharum.

Cogujada , mendiollarra. Lat. Alauda ,

galerita.

Cogujon , punta de colchon , almohada ,

&c. muturrá. Lat. Culcitræ lane
angulus.

Cogulla , cordochá. Lat. Cuculla.

Cohabitacion , vizquidandea. Lat. Co-

habitatio.

Cohabitar , vizquidatu. Lat. Cohabitare.

Cohechar , emaitzatu , emazpitu. Lat.

Muneribus corrumpere.

Cohechado , emaitzatua , emazpitua.

Lat. Muneribus corruptus.

Cohecho , emazpia , emaitzagoa. Lat.

Repetundarum crimen.

Coheredero , primuquidea. Lat. Cohæ-

res , dis.

Coherencia , ichequendea , ondorea. Lat.

Cohærentia.

Coherente , dichecana , ichequia , ondo-

recoa , ondorengoa. Lat. Cohærens, tis.

Cohete , ciriricua , ſugoaira , ciſtumpa.

Lat. Pyrobolum.

Cohetero , ciſtumpaguillea , ſugoaira-

quiña. Lat. Pyrobolorum artifex.

Cohol , veaſe alcohol.

Cohombrillo amargo , ſilveſtre , luzo-

quer miña. Lat. Cucumis ſilveſtris.

Cohombro , luzoquerrá. Lat. Cucu-

mis , eris.

Cohonder , antiquado , corromper , deſ-

componer.

Cohorte , guerraridia bat. Lat. Co-

hors , tis.

Coima , el derecho de el garitero , joca-

zayaren ſaria. Lat. Stipendium cura-
toris ludi.

Coime , el garitero de la caſa de el jue-

go, joca zaya. Lat. Ludi curator.

Coincidencia , jauzquidandea. Lat. Re-

rum occurſus.

Coincidente , jauzquidatua. Lat. Oce-

currens.

Coincidir , jauzquidatu. Lat. Coincidere ,

Cojo , veaſe coxo.

C O.

Cojon , barralilla. Lat. Coleus, teſti-

culus.

Cojudo , barrabilduna. Lat. Coleatus.

Col , berza , azá. Lat. Braſſica, cæ.

Cola de animales , &c. atzequia buſta-

, hopá. Lat. Cauda.

Cola de baſquiñas , chia , hopá , cerren-

. Lat. Syrma, tis.

Cola , vltimo , atzená , azquená. Lat.

Extremum, i.

Cola , licor pegajoſo , litſaquia. Lat.

Glutinum, i.

Colacion , lo miſmo que conferencia ,

veaſe.

Colacion de dulces por la tarde , goze-

maitza. Lat. Bellaria pomeridianis ho-
ris præſtita.

Colacion en dias de ayuno , afaruſia ,

colacioa. Lat. Veſpertina refectiun-
cula.

Colacion de Beneficio , onequindearen ,

beneficioaren , icendaitzá. Lat. Col-
latio beneficij.

Colactaneo, hermano de leche , edoſqui-

dea. Lat. Collectaneus.

Colada , gobadá , liſiva , puyata. Lat.

Lixivium.

Coladero , cubela , gobadontzia , liſibon-

tzia, arratzaldea. Lat. Colum, i.

Coladero , paſſo angoſto , irazpidea. Lat.

Arctus tranſitus.

Colador , para colar lo liquido , iraz-

caya. Lat. Colum , i.

Colador de Beneficio , icendaitzallea.

Lat. Collator.

Coladura , iracigoa , iragazgoa. Lat.

Colatura.

Colar , iraci , iragaci. Lat. Colare.

Colar Beneficio , &c. icendaitzatu. Lat.

Conferre.

Colateral , aldequidecoa , alboquidecoa.

Lat. Collaterarius.

Colativo , de colacion Ecleſiaſtica , icen-

daitzacoa. Lat. Collactivus.

Colcedra , colchon de pluma , coſná , lu-

maquia , lumachea. Lat. Culcitra plu-
mea.

Colcedron , coſna andia , lumaqui ,

lumach andia. Lat. Culcitra plumea
grandior.

Colcha , colcha, colchea , oeſtalquia. Lat.

Lecti ſtragulum.

Colchadura , colchatzea. Lat. Fartura

veſti aſſuta.

Colchar , colchatu. Lat. Goſſipio veſtem ,

aut lodicem farcire.

Colchado , colchatua. Lat. Goſſipiofartus.

Colchon , colchoea , colchoya , coſná.

Lat. Culcitra, a.
Colcho
C O.

Colchonero , colchoiguillea , coſnagui-

llea. Lat. Culcitrarum ſartor.

Colear , mover la cola , buſtana erabilli ,

hopari eraguin. Lat. Caudam agitare.

Colear à alguno , gritarlſe cola , cola ,

buztan otſeguitea. Lat. Opprobrijs
aſficere.

Coleccion , bilgoa , batunea. Lat. Col-

lectio.

Colecta , repartimiento de algun tributo ,

coti urua. Lat. Collecta, æ.

Colectacion , recaudacion de tributo , co-

tiz billea. Lat. Tributorum exactio.

Colectanea , bilgoa. Lat. Collectanea ,

orum.

Colectar , recoger los tributos , cotizac

bildu. Lat. Colligere.

Colecticio , bilgotia. Lat. Gregarius mi-

les.

Colectivamente , bilgoró. Lat. Colle-

ctiè.

Colector , bilgotzallea. Lat. Collector.

Colecturia , miniſterio , bilgoquintza.

Lat. Munus colligendi bona Eccleſia-
ſtica.

Colecturia , el ſitio , bilgoteguia. Lat.

Locus colligendis bonis Eccleſiaſticis.

Colegial , colega , colegiala , daquire-

guitarra. Lat. Collega.

Colegialmente , daquireguiró. Lat.Com-

muniter.

Colegiata , Eleiza daquireguitua. Lat.

Eccleſia collegialis.

Colegio , daquireguia , colegioa. Lat.

Collegium.

Colegir , inferir , bilguratu , bildumatu.

Lat. Colligere, deducere.

Coleo , buztanaren erabiltea. Lat. Cau-

dæ motatio.

Colera , ſupitá , erracita , colera. Lat.

Bilis.

Colerico , ſupitacorra , erracitacorra ,

coleratia. Lat. Bilioſus.

Coleta , en el cabello , buztanchoa , ho-

pachoa. Lat. In caudam contractum
capillitium.

Colecta , adicion , eraſquiña. Lat. Ad-

jectio.

Coletero , coletoguíllea. Lat. Collobio-

rum bubalinorum artifex.

Coleto , coletoa. Lat. Collobium buba-

linum.

Colgadero , eſequiltzea. Lat. Uncinus ,

quo quidvis ſuſpenditur.

Colgadizo , leorpea. Lat. Appendiculum

ædis.

Colgadura , tapiceria, &c. eſcaya. Lat.

Aulæa, orum.

Colgadura , acto de colgar , eſequigoa ,

C O.:::::209
eſequindea. Lat. Appenſio , ſuſpenſio.

Colgar , eſequi , dilindaca , cincilica ifi-

ñi. Lat. Suſpendere.

Colgado , eſequia , cincilica dagoana.

Lat. Suſpenſus.

Colgajo , delindaſcá , cinciliſcá. Lat.

Appendix.

Colica , eſteriá. Lat. Colicus morbus.

Colico , eſtericoa. Lat. Colicus , a , um.

Coligacion , batundea , balleragoa. Lat.

Fædus , ris.

Coligarſe , batundetu , balleratu , con

las terminaciones de el neutro. Lat.
Fædere jungi.

Coligado , batundetua , balleratua. Lat.

Fæderatus , fædere junctus.

Coliflor azá loretſua. Lat. Braſſica

Pompeiana.

Colilla , buztanchoa hopachoa. Lat.

Caudicula.

Colina , veaſe collado.

Coliquar , veaſe derretir.

Colirio , begui-urá. Lat. Collyrium.

Coliſion , jobatea. Lat. Colliſio.

Coliſeo , eſta voz tuvo ſu origen no tan-

to de el Coloſſus , quanto de el Baſ-
cuence bolleſia , y de aquì colleſia , y
en fin coliſeo. Porque coliſeo en lo an-
tiguo ſignificaba amphitheatro , y oy
el lugar donde ſe repreſentan Come-
dias , y Operas , y ſe llaman bienbo-
lleſia , que quiere dezir circulo , esfe-
ra , vallado redondo , de eſia vallado,
cerca , y boilla redondo.

Coliſeo era antes el amphitheatro,

veaſe.

Coliſeo , oy , bolleſia. Lat. Theatrum,

ſcena.

Colla , golpe de viento , para ſalir los

navſos , viene de el Baſcuence joalla ,
que ſignifica lo miſmo , y joalla viene.
ò de jo pegar , golpear , ò de joan ir ,
marchar. Lat. Flatus , us.

Collado , mendiſcá. Lat. Collis.

Collar , idundea , lepandea. Lat. Tor-

ques , is.

Collarino , de coluna boillabea. Lat.

Anulus columnarius.

Collazo , antiquado , lo miſmo que colac-

taneo , veale.

Collazos , lo miſmo que colones , veaſe.

Colleja , yerva que nace en los trigos,

quando eſtan pequeños , galquidea.
Lat. Herba tritico naſcentis mixta.

Collejas de carnero , eznaquiac. Lat.

Partes quædam in collo arietis albican-
tes.

Collera , idun caya , lepa caya. Lat. Col-

lare , is.
DD:::::Colma
210C O.

Colmadamente , mururó , moruró , mu-

curroró , mucururó , gaindigairó. Lat.
Cumulatè.

Colmar , morutu , mucurutu , murru-

tu , mucurtu , bildumatu , gaindiga-
llutu. Lat. Cumulare.

Colmado , morutua , &c. Lat. Cumu-

latus , a , um.

Colmena , eultza , cofaua , erlachea.

Lat. Alveus , alveare , is.

Colmenar , eultzateguia , cofauteguia ,

erlachaga , eultzadia , cofaudia. Lat.
Apiarium , alvearium.

Colmenero , eultza' zaya , cofa zaina ,

erlache zaya. Lat. Apiarius , ij.

Colmillo , letaguina. Lat. Dens colu-

mellaris.

Colmilludo , letaguintſua. Lat. Dentatus.

Colmo , murua , morua , mucurua , bil-

duma , gaindigallua. Lat. Cumulus.

Colocacion , nonteguia , nuntoquia ,

cocandea. Lat. Collocatio.

Colocar , nonteguitu , nuntoquitu , co-

catú. Lat. Collocare. Item paratu ,
ifini , ereñi.

Colocado , nonteguitua , nuntoquitua ,

cocatua. Lat. Collocatus, a , um. Item
ifiñia , ereñia.

Colochyntida , planta , pillamiña. Lat.

Colochyntis , dis.

Colodra de paſtores , caicuá , apazchoa.

Lat. Mulctrale , is.

Colodra de los que venden vino , apa-

tza , ardaſulla , ardaſpilla. Lat. Vas
vinarium ingens.

Colodrillo , veaſe cogote.

Colombroño , tocayoa , icen batecoa.

Lat. Cognomines. Veaſe tocayo.

Colonia , poblacion de eſtrangeros en

alguna tierra , erdal iria , erdar uria.
Lat. Colonia.

Colonia , ſedazco chingola. Lat. Vitta ,

tænia.

Colono , maizterrá. Lat. Colonus.

Coloquio , hitzequidá. Lat. Colloquium.

Hablar en coloquio , hitzequidatu. Lat.

Colloqui.

Coloqutor , hitzequidaria. Lat. Collo-

quntor.

Color , viene de el Baſcuence colorea ,

que es ſsincope de goicó y gañe colo-
lorea , flor de la ſuperficie . Lat. Color , ris.

Color poſtizo , bernuzá. Lat. Muliebre

pigmentum.

Color , pretexto , aitzaquia. Lat. Præ-

textus , us.

Colorado , gorria. Lat. Ruber , a , um.

Ponerſe colorado , becartu , gorritu.

Lat. Rubore ſufſundi.
C O.

Colorar , dàr de color , coloretu , colo-

reztatu , gainchuriſcatu. Lat. Colo-
rare.

Colorado aſsi , coloretua , coloreztatu ,

gainchuriſcatua. Lat. Coloratus.

Palabras coloradas , hitz gorriac , lotſa-

bagueac. Lat. Verba impudica.

Colorear , empezar à roxear , becartú.

gorriſcatu. Lat. Subrubeſcere.

Colorear , paliar , gainchuriſcatu , ber-

nuzatu. Lat. Prætexere.

Colorin , gilguero , veaſe.

Colorir , dar de color à lo que ſe pinta ,

larrantzatu, coloreztatu, gainchuriſ-
catu. Lat. Colorare colorcs appin-
gere.

Colorido , ſubſt. larrantza , coloranſia.

Lat. Inductornm colorum mixtio.

Coloriſta , coloranslea. Lat. Inducen-

dorum colorum peritus pictor.

Coloſo , eſtatua de muy grande magni-

tud , guizameta. Lat. Coloſſus.

Columbino , uſoarena, uſo guiſacoa. Lat.

Columbinus.

Columbrar , arguibeatu. Lat. Proſpice-

re , ſpeculari.

Columbrado , arguibeatua. Lat. Proſpec-

tus , a , um.

Columpiarſe , zaboatu , gorgoinatu , za-

buan , gorgoinean ibilli. Lat. Oſcilla-
ri , oſcillo librari.

Columpio , zabua , gorgoina. Lat. Oſcil-

lum.

Coluna , coloma , habea , abea. Lat. Co-

lumna , æ.

Coluna , de piedra , arroiña , metarria.

Lat. Columna lapidea.

Coluna , de madera , metola. Lat. Co-

lumna lignea.

Coluna , en los libros , orri bereiza. Lat.

Columna.

Colunario , colomadia , metoladia , &c.

Lat. Columnarum ordo.

Coluros , Ceru-uztay batzuec. Lat. Co-

luri , orum.

Coluſion , concierto ſimulado , onguna-

ditza. Lat. Colluſio , nis.

Colirio , begui ura. Lat. Collyrium , ij.

Coma , en la orthographia, cibuiſta. Lat.

Comma , tis.

Comadre , amaquidea , comaia. Lat.

Commater.

Comadre , partera, emaguiña. Lat. Obſ-

tetrix.

Jueves de comadres , oſtegun guicen. Lat.

Dies jovis Bacchanalibus proximus.

Mal me quieren mis comadres , porque

les digo las verdades , eguia ſamin. Lat.
Veritas odium parit. Item comai an-
dreac ,
C O.
dreac , gaiſtoa ni , cerren oi naizan
eguiati.

Comadreja , erbiñudea , pirocha , ogui-

gaztaya. Lat. Muſtella.

Comadrero , comaizalea. Lat. In mu-

lierum conventiculis frequens.

Comandante aguintaria. Lat. Dux,

ductor.

Comandar , aguindu. Lat. Imperare.

Comando , comandamiento , comandan-

cia , aguindea. Lat. Imperium , præ-
fectura.

Comarca , aldiria. Lat. Confinium.

Comarcano , aldiricoa , aldiritarra. Lat.

Confinis.

Comba , zacona , zocona , biurtza. Lat.

Curvatio.

Combadura , zaconera , zoconera , biu-

rrera. Lat. Curvatura.

Combar , veaſe acombar.

Combate , es de el Baſcuence gombatea ,

que ſignifica lo miſmo, y viene de gan ,
goan batean , que en otro dialecto es
joan batean , andàr , ir à vna , y de
concierto.

Combate , jazarra , gudá , gudua , gom-

batea. Lat. Pugna , certamen.

Combatidor , jazarraria , gudaria , gom-

bataria. Lat. Pugnator.

Combatir , jazartu , gudatu , gombate-

tu. Lat. Pugnare.

Combatir alguna plaza , veaſe batir.

Combatido , jazartua , gudatua , gom-

batitua. Lat. Oppugnatus.

Combatiente , jazarraria , gudatzallea ,

gombatitzallea. Lat. Pugnans.

Combès de navio , ſu plaza de armas ,

ontzico gudateguia. Lat. Summum
navigij tabulatum.

Combidar , veaſe convidar.

Combinacion , biñaquidea, binaquidea.

Lat. Combinatio.

Combinar , biñaquidatu , binaquidatu.

Lat. Combinare.

Combinar , comparar , veaſe.

Combinado , biñaquidatua. Lat. Com-

binatus.

Combite , veaſe convite.

Combleza , antiquado, veaſe manceba.

Combos de las cubas , upuzurac. Lat.

Fulturæ vinarijs cuppis ſuppoſitæ.

Comboy , &c. veaſe convoy.

Combuſtible , erracaya , erracorra , erra-

coya , erraquiña. Lat. Combuſtibi-
lis.

Comedero , jateguia , jatoquia , jale-

cua. Lat. Convivalis exedra.

Comedero , comeſtible , veaſe.

Comedero de paxatos , jateguichoa.

C O.:::::211
Lat. Vaſculum eſcariun.

Comedia , doſtirudia , comedia. Lat. Co-

mædia.

Comediante , doſtirudicoa comedian-

tea. Lat. Comædus.

Comedidamente , beguirunez. Lat. Co-

mitèr.

Comedido , beguiruntia. Lat. Comis.

Comedimiento , beguirunea. Lat. Co-

mitas.

Comedio , medio tiempo , intermedio ,

bitartea , bizquitartea. Lat. Spatium,
tractus , us.

Comedio , ſitio que eſtà en medio , erte

guia , erdiyoa. Lat. Meditullium.

Comedirſe , beguirunetu. Lat. Sibi ipſi

modum prefigere.

Comedor , jalea , mandica , nayoa , tri-

poncia , ſayea , cintzurcoya. Lat.
Edax, heluo , nis.

Comendador , gomendaria. Lat. Com-

mendator.

Comendatario, gomendipaita. Lat. Uſu-

fructuarius.

Comendatorio , gomcndiocoa. Lat. Com-

mendatitius.

Comendero , veaſe comendador.

Comentador , azaldaria , edarguitaria.

Lat. Interpres, commentator.

Comentar , azaldu , edarguitu. Lat.

Commentari.

Comentado , azaldua, edarguitua. Lat.

Explanatus.

Comentario , comento , azaldagoa , edar-

guindea. Lat. Commentarium, expla-
natio, commentum.

Comenzar , aſi , abia , abiatu. Lat. In-

cipere , inchoare.

Comenzado , aſia , abiatua. Lat. Incep-

tus , inchoatus.

Comienza , y no acaba , aſi ta ez buca.

Comenzar , y acabar todo es vno , aſi
ta buca guſtia da bat.

Comer , jan , ian. Lat. Comedere , ede-

re, veſci.

Comido aſsi , jana , iana. Lat. Eſtus, co-

meſtus.

Comer algo , deſpues que ſe han ido los

hueſpedes , y combinados , echalon-
do eguin.

Comer à medio dia , barazcallu , baz-

caldu. Lat. Prandeo , es.

Comido aſsi , barazcaldua. Lat. Pran-

ſus.

Comer de mogollon , beſteren zurrian

jan. De ſartagine tollere ſine ſymbolis.
El que come, y no engorda, ſorayoa.

Comerciable , ſaleroſgarria. Lat. Ve-

nalis , .
Dd 2:::::Comer
212C O.

Comerciable , afable, veaſe.

Comerciante , mercataria , tratalaria ,

ſaleroſtaria. Lat. Negotiator , inſtitor.

Comerciar , mercaritu , ſaleroſi , arre-

mán. Lat. Negotiari, mercaturam fa-
cere.

Comerciar, comunicarſe , veaſe.

Comercio , tratuá , mercarigoa , mer-

catalgoa , arremaná , ſaleroſgoa. Lat.
Mercatura , negotiatio.

Comercio , comunicacion , veaſe.

Comeres , veaſe comi@das.

Cometa en el Cielo , izarquea. Lat. Co-

meta , æ.

Cometa , milocha , que hazen los mu-

chachos de papel engrudado , y ſube
con el viento por el ayre , milocha.
Lat. Rhombus papyracens.

Cometedor , iauquitaria. Lat. Patra-

tor, ris.

Cometer algun delito , iauqui , iauqui-

tu , gaizquia eguin. Lat. Committo,
patro.

Cometido , iauquia , iauquitua. Lat.

Commiſſus , patratus.

Cometer , al cuidado de alguno , iñoren

contura eman , artará ifiñi. Lat. Com-
mittere.

Comezon , prurito de hazer algo , hirri-

tzá. Lat. Pruritus, us.

Comezon , atza , azgalea , atzalea. Lat.

Prurigo, vredo , nis.

Comicamente , doſtirudiro. Lat. More

comico.

Comico , doſtirodicoa. Lat. Comicus,

a , um.

Comida , janaria , janá. Lat. Cibus ,

eſca.

Comida del medio dia , baraſcaria , baz-

caria. Lat. Prandium, ij.

Comida , que ſe dâ para algun tiempo ,

vitanzá otamena. Lat. Victus , us.

Comienzo , principio , aſiera , áſtea ,

aſigoa. Lat. Initium, exordium.

Comilona , otoruntza. Lat. Comeſſa-

tio , nis.

Comilon , veaſe comedor.

Comino , cuminoa. Lat. Cominum, i.

Comiſſaria , comiſſariato , zaigoa , zai-

cundea. Lat. Delegati munus, dignitas.

Comiſſario , zaigoraria , zaicundaria.

Lat. Curator.

Comiſſario general , zaigorari guciera-

coa. Lat. Curator ſupremus.

Comiſsion , aldimaitza. Lat. Delegata

juriſdictio , delegatio , mandatum.

Pecado de comiſsion , equindecoa , de

omiſsion , utſundecoa. Lat. Peccatum
commiſſionis , omiſſionis.
C O.

Comiſsionario , aldimaitzaduna. Lat.

Delegatus.

Comiſsioniſta, lo miſmo.

Comiſſo , pena de perdimiento de lo que

ſe trafica contra las leyes , leguez gal-
dua. Lat. Amiſsio rei ex legum preſ-
cripto.

Comiſſura de la cabeza , burartea. Lat.

Commiſſura.

Comitiva , veaſe acompañamiento , ja-

rraigoa , araldea. Lat. Comitatus.

Comitre de galera , arraunari zaya. Lat.

Remigum hortator.

Commemoracion , oroiquida. Lat. Com-

memoratio.

Commemorar , oroiquidatu. Lat. Com-

memorare.

Commemorado , oroiquidatua. Lat.

Commemoratus.

Commenſal , maiquidecoa , mainquinde-

coa. Lat. Menſæ aſsiſtens.

Commenſurable , neurquidagarria. Lat.

Commenſurabilis.

Commenſuracion , neurquida. Lat.Com-

menſuratio.

Commenſurar , neurquidatu. Lat. Com-

menſurare.

Commenſurado , neurquidatua. Lat.

Commenſuratus.

Commiliton , guerrariquidea. Lat. Com-

milito , nis.

Comminacion , meachaquida. Lat. Com-

minatio.

Comminar , meachaquidatu. Lat. Com-

minari.

Commiſeracion , cupidaquidea , erru-

quiquida. Lat. Commiſeratio.

Tener commiſeracion , cupidaqudatu ,

errruquiquidatu. Lat. Commiſereri.

Commocion, muguidaquida , iguintza-

quida. Lat. Commotio.

Commonitorio , aviſuquida , mezuqui-

da. Lat. Commonitorium.

Commover , muguiquidatu , iguinqui-

datu. Lat. Commovere.

Commovido , muguiquidatua , iguin-

quidatua. Lat. Commotus , a , um.

Commutable , gambiaquidagarria. Lat.

Commutabilis.

Commutacion , gambiaquida. Lat. Com-

mutatio.

Commutar , gambiaquidatu. Lat. Com-

mutare.

Commutado , gambiaquidatua. Lat.

Commutatus.

Commutativo , gambiaquidaria. Lat.

Commutativus.

Como , preguntando , nola , celan. Lat.

Quomodo, quî.
Como ,
C o.

Como , por què cauſa , cergatic , cergai-

ti. Lat. Cur, quare.

Como , comparando , bezala , becala ,

becela , lequela , leguez. Lat. Ut , ſicut.

Como ſuele , como acoſtumbra , como

ſiempre , oitu nola , ohi bezala , beti
becala. Lat. Ut ſolet , ut illi mos eſt.

Como , como no , con tal que , con tal

que no , ba , ezpa , antepueſtos à la
terminacion de el verbo. Lat. Dum,
dummodo.

Como quier , aunque , veaſe aunque.

Como quiera , nola nai , celan gura.

Lat. Quomodocumque.

Como , dàr como , es dàr chaſco , veaſe.

A como? cembatean? Lat. Quanti.

Comodamente , eraró , eragoró , egoqui-

ro. Lat. Commodè.

Comodatario , maillebataria. Lat. Com-

modatarius.

Comodato , maillebá. Lat. Commoda-

tum, i.

Comodidad , era , eragoá , egoquia. Lat.

Commoditas.

Comodo , lo miſmo. Lat. Commodum, i.

Comodo , conveniente, veaſe.

Compadecer , pairaquidatu. Lat. Ali-

cujus miſericordiam commovere.

Compadecerſe , cupidatu , gupidetſi ,

erruquitu , pairaquidatu , con las
terminaciones de el neutro. Lat. Ali-
cujus vicem miſerari. Veaſe laſtimarſe.

Compadecerſe , venir bien vna coſa con

otra , ongui , ondo bata beſtearequin
batzea , etortea , elcartzea. Lat. Con-
venire, quadrare.

Compadecido , cupidatua , gupidetſia ,

erruquitua, pairaquidatua. Lat. Vi-
cem alterius miſeratus.

Compadrazgo , aitaquidaera , aitaqui-

goa. Lat. ffinitas ex baptiſmi pater-
nitate proveniens.

Compadre , aitaquidea , compaya. Lat.

Ratione baptiſmi pater.

Compage , juntura , bapeſtea. Lat. Com-

pago, nis.

Compaña , veaſe compañia.

Companñero , laguna , elcarguna , alcar-

guna , ſoinquidea. Lat. Socius , comes.

Compañia , lagunquida , elcargoa , al-

cargoa , ſoinquida. Lat. Societas.

Compañon , veaſe teſticulo.

Comparable , becalgarria , bardinca-

rria , anzundegarria. Lat. Compa-
rabilis.

Comparacion , becaldea , bardincunza ,

anzundea , anzoera. Lat. Compara-
tio.

Comparar , becaldu , becaldetu , bardin-

C O.:::::213
catu , anzundu , anzundetu. Lat.Com-
parare , conferre.

Comparado , becaldua , &c. Lat. Colla-

tus , a , um.

Comparativamente , becalderó , anzun-

deró. Lat. Comparatè.

Comparativo , becalgarria. Lat. Com-

parativus.

Comparativo , en la Gramatica , gueya-

goa. Lat. Comparativus.

Comparecer , aguerquidatu , betaqui-

datu. Lat. Comparere.

Comparicion , coimparecencia , aguer-

quida , betaquida. Lat. Vadimonij
obitus.

Comparſa, veaſe acompañamiento.

Compartimiento , berezquida. Lat. Par-

titio.

Compartir , berezquidatu. Lat. Equè

partiri.

Compartido , berezquidatua. Lat. Equè

diviſus.

Compàs , inſtrumento , oinquida , cia-

quida. Lat. Circinus , i.

Compàs en la Muſica eſcuera. Lat.

Menſura in re muſica.

Compaſſar , oinquidatu , ciaquidatu.

Lat. Circinare.

Compaſſado , oinquidatua , ciaquida-

tua. Lat. Circinatus.

Compaſsion , cupida , gupida , erruquia ,

gupideſquia , urriquia , pairaquida.
Lat. Compaſſio , miſeratio.

Compaſsivo , cupidacorra, &c. Lat. Mi-

ſericors.

Compaternidad , aitaquidagoa. Lat. Com-

paternitas.

Compathia , veaſe ſimpathia.

Compatibilidad , batetangoa , elcargoa.

Lat. Sociabilitas.

Compatible , batetangoa , elcargoa. Lat.

Sociabilis , e.

Compatriota , erritarquidea. Lat. Eo-

dem populo prognatus.

Compatron , compatrono , arartequi-

dea. Lat. Compatronus.

Compatronato , arartequidagoa. Lat.

Compatronatus.

Compelèr , premiatú con las termina-

ciones activas , erazó , araci , eraguin.
Lat. Compellere.

Compelido , premiatua , erazoa. Lat.

Compulſus.

Compendiar , laburgotu. Lat. Breviare.

Compendio , laburgoá. Lat. Compen-

dium.

Compendioſamente , compendiariamen-

te , laburgoró. Lat. Breviter com-
pendioſe.
Compen
214C O.

Compendioſo , laburgotſua. Lat. Com-

pendiarius.

Compenſable , ordaingarria. Lat. Com-

penñſabilis.

Compenſacion , ordaiña , ordaindea ,

zorrotzica. Lat. Compenſatio.

Compenſar , ordaindu , zorrotzicatu.

Lat. Compenſare.

Compenſado , ordaindua , zorrotzica-

tua. Lat. Compenſatus.

Competencia , eſcaquida , naiquida. Lat.

Contentio. Item , contreſtalgoa , ie-
loſgoa.

Competente , ſuficiente , aſco , aſqui da-

na , bere diñacoa. Lat. Congruens.

Competente , perteneciente , dagocana ,

cegocana. Lat. Competens.

Competèr , pertenecer , egoqui con los

irregulares dagoquit , &c. que ſe pue-
den vèr en la palabra pertenecer ò
tocar. Lat. Competere.

Competidor , eſcaquidaria , naiquida-

ria , contreſtá , ieloſtaria. Lat. Com-
petitor.

Competir , eſcaquidatu , naiquidatu ,

contreſtatu , ieloſtu. Lat. Competere ,
cum aliquo in certamen honoris veni-
re.

Competido , eſcaquidatua , naiquida-

tua. Lat. Inter competitores diſcepta-
tus , a , um.

Compilar , juntar , batu , bildu. Lat.

Compilare , colligere.

Compinche , quidechoa. Lat. Socius.

Complacencia , pozquidá. Lat. Oblecta-

tio.

Complacer , pozquidatu. Lat. Placeo,

complaceo.

Complacerſe , pozquidatu , con las ter-

minaciones de el neutro. Lat. Sibi ad-
blandiri.

Complemento , oſandea , betandea , uſ-

betagarria , compligarria , oſagarria ,
betagarria. Lat. Complementum.

Completamente , usbetaro , oſandero ,

betandero , compligarriró. Lat. Com-
pletè , perfectè.

Completar , oſandetu , betandetu , beta-

quidatu , usbetatú. Lat. Complere.

Completas , completac , atzenordua. Lat.

Completorium.

Completo , oſandetua , &c. Lat. Nume-

ris abſolutus.

Complexion , naſaroa , eceragoa. Lat.

Corporis habitudo.

Complexo , batunea , bilgurá. Lat. Com-

plexum.

Complicacion , cntraquida , etſaiqui-

da. Lat. Complicatio , pugnentium.
C O.
inter ſe rerum confuſio.

Complicar , contraquidatu , etſaiqnida-

tu. Lat. Complicare , inter ſe pugnan-
tia , confundere , miſcere.

Complicado , contraquidatua , etſaiqni-

datua. Lat. Complicatus confuſus ,
mixtus.

Complice , gaiſtaquidea. Lat. Sceleris

conſors , ſocius.

Componedor , compontzallea , antolaria ,

parquidaria. Lat. Compoſitor.

Componedor de contraverſias , pacifica-

dor , zucentaria , zucentzallea , pa
quetzallea. Lat. Arbiter , pacificator.

Componenda , por las Bulas de Canoni-

catos , &c. Baliongundea. Lat. Pacta
pecunia pro diplomatibus excribendis.

Componer , compondu , parquidatu , an-

tolatú. Lat. Componere.

Compueſto , compondua , parquidatua ,

antolatua. Lat. Compoſitus.

Componer lo deſcompueſto , onguitu ,

moldatu , compondu , antolatu. Lat.
Comp onere , aptare.

Compueſto aſsi , onguitua , moldatua.

Lat. Aptatus.
{{sarrera|componer}3}Componer , engalanar , apaindu , afain-
du. Lat. Ornare.

Compueſto aſsi , apaindua. Lat. Orna-

tus.

Componer , hazer amiſtades , ongunde-

tu , adiſquidetu. Lat. Reconciliare,
componere.

Compueſto aſsi , ongundetua , adiſqui-

detua. Lat. Reconciliatus , compoſi-
tus.

Componer verſos , &c. moldatu , manea-

tu , antolatú. Lat. Carmina pangere ,
facere.

Componerſe , ongundetu , comundatu.

Lat. Lites dirimere.

Componerſe , engalanarſe, apaindu. Lat.

Seſe comere.

Comportable , veaſe llevadero , compor-

tar , llevar.

Compoſicion , compondea , componza ,

antolamenduá , parquida. Lat. Com-
poſitio.

Compoſicion , ajuſte , ongundea, comun-

dea. Lat. Litis diremptio.

Compoſicion de verſos , &c. moldaera ,

moldatzea , antolamendua. Lat. Com-
poſitio.

Compoſitòr , en la Muſica , antolaria ,

componzallea , compondaria. Lat.Com-
poſitor.

Compoſtura de varias coſas , que hazen

otra , parquida , compondea. Lat. Stru-
ctura.
Compoſ
C O.

Compoſtura de coſas mal paradas , egui-

tura , onguitura. Lat. Reparatio, nſ-
tauratio.

Compoſtura , aliño , apaindea , apain-

queta. Lat. Ornatus , us.

Copſtura , modeſlia , moldeſiá , ma-

naurcá. Lat. Modeſtia , æ.

Compra , eroſqueta , eroſgoa , eroſque-

ra. Lat. Lmptio , nis.

Comprador eroslea eroſtaria. Lat.

Emptor.

Comprar , eroſi. Lat. Emere.

Comprado , eroſia. Lat. Emptus.

Comprehender , abrazar , inciuir , iſqui-

data , erſquilatu. Lat. Comprehen-
dere.

Comprehender , con el entendimiento ,

endeglatú , adimentuaz , ezagueraz ,
iſquidatu , erſquidatu. Lat. Cogita-
tione comprehendere.

Comprehendido , endeglatua , iſquida-

tua , erſquidatua. Lat. Comprehen-
ſus , a , um.

Comprehenſible , endeglagarria , iſqui-

dagarria , iſquidaquizuna. Lat. Com-
prehenſibilis , & , e.

Comprehenſion , endeglera , iſquida ,

erſquida. Lat. Comprehenſio.

Comprehenſor , ſe llama el Bienaventu-

rado , endeglazalea , iſquidalea, erſ-
quidalea. Lat. Comprehenſor.

Compresbytero , apaizquidea. Lat. Com-

presbyter.

Compreſsion , eſtuera , eſtugoa , erſiera ,

erſigoa. Lat. Compreſſio.

Comprimir , eſtu , eſtutu , erſi , erſitu.

Lat. Comprimere.

Comprimido, eſtutua erſitua. Lat. Com-

preſſus.

Comprobacion , frogaquida. Lat. Com-

probatio.

Comprobar , frogaquidatu. Lat. Com-

probare.

Comprobado , frogaquidatua. Lat. Com-

probatus.

Comprometer , utziquidatu. Lat. Com-

promittere.

Comprometido , utziquidatua. Lat.

Compromiſſus , a , um.

Compromiſſario , utziquidaria. Lat.

Compromiſſarius.

Compromiſſo , utziquida , utziquida-

goa. Lat. Compromiſſum , i.

Compuerta , comporta , eſtanca , ataſca ,

ataquida. Lat. Cataracta.

Compueſto , ſubſtantivo , parquida. Lat.

Compoſitum , conflatum.

Compulſa , traslado , erabeſta. Lat. Exem-

plar , apographum.
C o.:::::215

Compulſar , erabeſtatu. Lat. Excribere.

Compullado , erabeſtatua. Lat. Excriptus.

Compulſion , premiera. Lat. Compulſio.

Compulſo , premiatua. Lat. Compulſus.

Veaſe coaccion.

Compuliorio , erabeſteſquea. Lat. Ju-

dicis mandatum de tranſcribendis actis.

Compuncion , gaitzeguiñen damua ,

biotz chimicoa.

Compungirſe , gaitzeguiñez damutu ,

biot.za chimicatzea. Lat. Noxarum
pænitere.

Compungido , damutua. Lat. Peniten-

tia tactus.

Compurgacion , antiquado , garbiquida.

Lat. Innocentiæ alicujus perignem pro-
batio.

Compurgar , garbiquidatu. Lat. Inno-

centiam alicujus per ignem probare.

Computar , contaquidatu. Lat. Compu-

tare.

Computado , contaquidatua. Lat. Com-

putatus.

Computiſta , computador , contaquida-

ria. Lat. Computator.

Computo , computacion , contaquida.

Lat. Computatio.

Comulgar , comulgatu. Lat. Sacra ſyna-

xi refici , Euchariitiam ſumere , vel
porrigere.

Comulgatorio , comulgateguia. Lat. Sa-

cræ ſynaxis miniſtrandæ locus.

Comun , lo que es de muchos , baquida ,

anizquida. Lat. Commanis, e.

Comun , ordinario , vulgar , arrau , au-

laria , aſcotacoa , aſquitacoa , anitze-
tacoa. Lat. Communus vulgaris.

Comun , el Pueblo , iritargoa , uritar-

goa. Lat. Commune , is.

En comun , veaſe comunmente.

Tener algo en comun , baquidan , cer-

bait izatea. Lat. Communiter.

Comunero , iritargaria. Lat. Favore

populi in principem rebellis.

Comunicable , baquidagarria , anizqui-

dagarria. Lat. Communicabilis, e.

Comunicacion , baquidandea , anizqui-

dandea. Lat. Communicatio.

Comunicar , baquidata , anizquidatu.

Lat. Communicare.

Comunicado , baquidatua , anizquida-

tua. Lat. Communicatus.

Comunicativo , baquidacorra , baqui-

dacoya , anizquidacoya. Lat. Com-
municativus.

Comunidad , baquidargoa, anizquidar-

goa. Lat. Communitas

Comunion de la Euchariſtua , Comunioa ,

comulgacio , Chriſtoren artzea . Lat.
Sacra
216C O.
Sacra Communio, Euchariſtiæ ſumptio.

Comunion , participacion , balderná ,

bapecaldea. Lat. Communio.

Comunion de los Santos , Santuen bal-

derná , doneen bapecaldea. Lat. Sanc-
torum communio.

Comunmente , arrauquiro , alauriró ,

baquidaro , anizquidaró , comunqui-
ro. Lat. Communiter.
Eſta prepoſicion con haze parte de mu-
chas vozes compueſtas , y ſus ſimples
quedan pueſtas haſta aqui , y ſe pon-
dran en otras letras. En eſta compoſi-
cion la voz con ſignifica por lo comun
junta , ſimultad con otro en la accion ,
calidad , y oficio , &c. Eſta ſimultad
la explica el Baſcuence con las vozes
poſpueſtas , quidea, quida , v g. aita
quidea , compadre ; amaquidea , co-
madre ; aita quidatu , hazerſe compa-
dre ; y aſsi en las demàs vozes.

Con , prepoſicion , le correſponden poſ-

poſiciones en Baſcuence , áreéquin ,
aga , arequi. Lat. Cum.

Con el Señor , Jaunarequin , Jauna-

gaz , Jaunarequi.

Con eſſo , orrequin , orregaz. Lat. Ita ,

hac ratione.

Con què , preguntando , cerequin , ce-

gaz. Lat. Quo.

Con què modo , adverbio , ceñaz. Lat.

Cum quo.

Con que , de ſuerte que , beraz. Lat. Igitur.

Con todo eſſo , orrez guſtiaz , baña ala

ere , alan bere. Lat. Tamen. Item ba-
daric ere.

Con tal que , veaſe como.

Conato , iguiñartá. Lat. Conatus, us.

Concaptivo , cativuquidea. Lat. Con-

captvus.

Concatenacion , veaſe encadenacion.

Concavidad , utſunea , cofadura , zaco-

nera , zoconera, cobadura. Lat. Cavi-
tas , cavum.

Concavo , utſunetua , zocona , zacona ,

cofadua, cobatua. Lat.Concavus, a,um.

Hazerlo concavo , utſunetu , zocondu ,

cofadu , cobatu. Lat. Cavum , conca-
vum facere.

Concebìr , ſortú , aſidoró. Lat.C oncipere.

Concebido , ſortuá , aſidoroá. Lat. Con-

ceptus.

Concebìr , entender , goaditu , aduſte,

uſtetu. Lat. Percipere, animo compre-
hendere.

Conceder , utziquidatu , emaquidatu.

Lat. Concedere.

Concedido , emaquidatua , etziquida-

tua . Lat. Conceſſus.
C O.

Concejil , concejal , iribil guracoa. Lat.

Publicus , a, um.

Concejo , batzarrea , iribilgura , uri-

bilgura. Lat. Oppidanorum concio ,
concilium.

Concento , canto harmonioſo , otſanqui-

da , cantaquida. Lat. Concentus , us.

Concentrado , erdiyotua , erteguitua.

Lat. In meditullio loci conſt.tutus.

Concentrico , erdiyoquida , erteguiqui-

da. Lat. Concentricus.

Concepcion , ſortzea , aſidorea. Lat.

Conceptio.

Conceptillo , uſtegochoa. Lat. Parvi mo-

menti cogitatum.

Concepto , uſtegoa , goadia , aduſtea. Lat.

Conceptus.

Conceptuar , uſtegoro , goadiquiro hitz e-

guin. Lat. Animi ſenla eleganter ex
primere.

Conceptuoſamente , uſtegoró , uſtego-

quiró. Lat. Acutè , ſcitè. Item aduſ-
tetiro.

Conceptuoſo , aſtegotſua , uſtegotia , go-

aditſua. Lat. Sententijs affluens.

Concernir , pertenecer , egoqui , con los

irregulares dagoquit , &c. Lat. Atti-
nere.
Lo que concierne à eſto , oni dagocana ,
lo que concernìa , oni cegocana.

Concerniente , dagocana , cegocana , y

el plural correſpondiente. Lat. Atti-
nens , tis.

Concertadamente , arauquiro , arauqui ,

arauró. Lat. Ordinatè.

Concertadiſsimo , chit arautua. Lat.

Optimè ordinatus.

Concertador , arautaria. Lat. Ordinator.

Concertar , componiendo , arautu. Lat.

Ordinare.

Concertado aſsi , arautua. Lat. Ordina-

tus , a , um.

Concertar , ajuſtar precio , baldindetu ,

concertatu. Lat. De pretio paciſci,
convenire.

Concertado aſsi , baldindetua , concerta-

tua. Lat. De pretio pactus.

Concertarſe , comundatu. Lat. De re ali-

qua convenire.

Conceſsion , utziquida , emaquida. Lat.

Conceſsio.

Concha , de tortugas , &c. maſcorra , eſ-

talarrá. Lat. Concha.

Conchabanza , modo de ponerſe , ſen-

tarſe, &c. à ſu guſto , bere erara , jar-
tea , jazartea , egotea. Lat. Apta ſui
corporis accubatio.

Conchabanza , vnion , liga , ballerandea ,

elcargoa. Lat. Coitio, conſpiratio.
Concha
C O.

Conchabarſe , balleratu , elcargotú. Lat.

Coire , fedus inire.

Conchabado , balleratua , elcargotua.

Lat. Fædere junctus.

Conchilla , conehita , conchuela , maſ-

corchoa , eſtarlachoa. Lat. Conchula.

Conchudo , maſcortſua , eſtalartſua ,

maſcordun , eſtalarduna. Lat. Con-
chis munitus.

Conciencia , conciencia , barjaquindea.

Lat. Conſciencia.

Concienzudo , conciencitſua , barja-

quintſua. Lat. Religioſus.

Concierto , ajuſte , pacto , eguiunea ,

conciertoa , baldindea , balindea. Lat.
Conventio, pactum.

Concierto , buena orden , araudea. Lat.

Ordo, methodus.

Concierto en la muſica , otſelcargoa.

Lat. Concentus.

De concierto , de acuerdo , elcargoz.

Lat. Pari conſenſu.

Conciliabulo , conſortá , gaizbilgoá. Lat.

Conciliabulum.

Conciliador en las diſcordias , ongunda-

ria , comundaria. Lat. Conciliator.

Conciliador , que atrahe , y gana , ecar-

quidaria. Lat. Conciliator.

Conciliar , en las diſcordias , ongundetú ,

comundatu. Lat. Conciliare.

Conciliado aſsi , ongundetua , &c. Lat.

Conciliatus.

Conciliar , ganar voluntades , ecarqui-

datu. Lat. Conciliare.

Conciliado aſsi , ecarquidatua. Lat. Con-

ciliatus.

Conciliar , adjet. perteneciente à Conci-

lio , Elizbilgumacoa , Elizbatzarre-
coa. Lat. Conciliaris , e.

Concilio , Elizbilguma Elizbatza-

rrea. Lat. Concilium.

Conciſion , laburquera. Lat. Conciſſio.

Conciſo , laburrá. Lat. Conciſſus, a, um.

Concitacion , tarritagoa , laſterquida.

Lat. Concitatio.

Concitador , tarritatzallea , laſterqui-

daria. Lat. Concitator.

Concitar , tarritatu laſterquidatu.

Lat. Concitare.

Concitado , tarritatua , laſterquidatua.

Lat. Concitatus.

Conciudadano , iritarquidea , uritar-

qidea. Lat. Concivis.

Conclave , batzarrea , biltzarrea , bil-

ura. Lat. Conclave , is.

Concluir , acabar , acabatu , bucatu' ',

atzendu , azquendu. Lat. Concludere.

Concluir arguyendo , loquidatu. Lat.

Convincere , concludere.
C O.:::::217

Concluyente , loquidazcoa. Lat. Con-

vincens , concludens.

Concluido , concluſo , acabado , acaba-

tua, &c. Lat. Concluſus.

Concluido , en el argumento , loquida-

tua. Lat. Convictus , concluſus.

Concluſion , fin , acabera , bucaera ,

atzendea. Lat. Concluſio , exitus.

Concluſion , en ſylogiſmo , loquidá. Lat.

Concluſio.

Concluſiones , oquidacayac. Lat. Aſſer-

tiones , theſes.

En concluſion , atzendean , azquenean.

Lat. Tandem.

Concluyentemente , loquidaró. Lat. Co-

cludenti ratione.

Concolega , daquizcoquida , colegialqui-

dea. Lat. Collega , æ.

Concomerſe , lichigatu , zuhirindu. Lat.

Seſe corpotis aſſiduo attrim defricare.

Concomio , lichigoa , zuhirindea. Lat.

Defrictus.

Concomitancia elcargoá , alcargoa.

Lat. Concomitantia.

Concomitante. , elcargozcoa , bagunqui-

dazcoa. Lat. Concomitans.

Concordancia , arauquida. Lat. Cons

cordia , conſenſio.

Concordar , arauquidatu. Lat. Concor

dare.

Concordado , arauquidatua. Lat. Con-

cordatus.

Concordar los diſcordes ongundetu

Lat. Conciliare.

Concordata , concordato , convenio en

tre Principes , comundagoa. Lat. Pacta
conventa.

Concorde , arauquidatua. Lat. Concors ,

dis.

Concordemente , arauquidaró. Lat. Cons

corditer.

Concordia , arauquida , uſtequida. Lat.

Concordia.

Concordia entre los diſcordes , ongundea.

Lat. Conventio.

Concorporeo , gorputzquidea. Lat. Con-

corporeus.

Concreto , voz Philoſophica , beteragoa.

Lat. Concretum.

Concubina , oaquidea. Lat. Concubina.

Concubinario , oaquidaria. Lat. Concu-

binarius.

Coneubinato , oaquida , oaquidagoa. Lat.

Concubinatus.

Conculcar , veaſe piſar.

Concupiſcencia , raiz de los deſeos , y

apetitos , naieraguillea. Lat. Concu-
piſcentia.

Concupiſcencia, apetito , deſeo , nai-

Ee:::::tagoa.
218C O.
tagoa. Lat. Cupiditas.

Concupiſcible , naitagarria. Lat. Con-

cupiſcibilis , e.

Concurrencia , baquidagoa , bilquidá.

Lat. Concurſus.

Concurrir , baquidatu , bilquidatu. Lat.

Concurrere.

Concurrir , contribuir , veaſe.

Concurrente , baquidea , bilquidea. Lat.

Competitor.

Concurſar los bienes , ondaſunac larga-

quidatu. Lat. Bonis cedere.

Concurſado , largaquidatua. Lat. Bona

in favorem creditorum concredita.

Concurſo , concurſamiento de bienes ,

largaquida. Lat. Bonorum ceſſio.

Concurſo , de gente , gendedia , bilqui-

da , baquidagoa. Lat. Concurſus, con-
ventus.

Concurſo , ayuda , lacuntza. Lat. Con-

cnurſus.

Concuſsion , veaſe commocion.

Condado , condadua. Lat. Comitatus, us.

Conde , Condea. Lat. Comes , itis.

Condecoracion , de adorno , ederquida-

tzea. Lat. Exornatio.

Condecracion. , de honra, ohorequida-

tzea. Lat. Condecoratio.

Condocorar , hermoſeando , ederquida

tu. Lat. Exornare.

Condecotar , honrando , ohorequidatu.

Lat. Condecorare.

Condoecorado , ederquidatua , ohorequi-

datua. Lat. Exornatus , condecoratus.

Condenable , eripegarria , condenaga-

rria. Lat. Damnabilis.

Condenacion , condenacioa , condenaci-

noa , eripea. Lat. Damnatio , condem-
natio.

Condenador , condenataria , eripetza-

llea , condenaria , condenatzallea. Lat.
Damnans , damnator.

Condenar , condenatu , eripetu. Lat. Con-

demnare.

Condenarſe , condenatzea. Lat. Condem-

nari.

Condenado , condenatua, eripetua. Lat.

Damnatus , condemnatus.

Condenatorio , condenaciocoa. Lat. Dam-

natorius, , um.

Condenſar , ciaquidatu. Lat. Condenſare.

Condenſado , ciaquidatua. Lat. Conden-

ſatus.

Condeſa , Condeſa , Condeſea. Lat. Co-

mitiſſa.

Condeſar , antiquado , era guardar.

Condeſcendencia , jaiſquida. Lat. Con-

niventia , indulgentia.

Condeſcender, jaiſquidatu. Lat. Conni-

vere , indulgere.
C O.

Condeſcendiente , jaiſquídea. Lat. Con-

nivens , indulgens.

Condeſtable , Condeſtablea. Lat. Comeſ-

tabilis.

Condeſtablia , dignidad, condeſtablearen

goyendea. Lat. Comeſtabiljis dignitas.

Condicion , genio , ecarraya , etorquia.

funtſá. Lat. Indoles , ingenium.

Condicion , circunſtancia , bainandea.

Lat. Conditio.

Condicional , bainandecoa. Lat. Condi-

tionalis.

Condicionalmente , bainanderó , bainan-

dequiró. Lat. Cum conditione , con-
ditionatè.

Condicionar , condicionado , veaſe acon-

dicionado.

Condicionaza , ecarrai andia. Lat. Pe-

ramplum ingenium.

Condicioncilla , ecarrai charra. Lat. In-

doles non nihil acerba.

Condignamente , diñaquidaro , dogaiqui-

daró. Lat. Condignè.

Condignidad , diñaquida , dogaidequida.

Lat. Condignitas.

Condigno , diñaquidea , dogaidequidea.

Lat. Condignus , a , um.

Condimento , veaſe , ſazon.

Condiſcipulo , icaslequidea. Lat. Con-

diſcipulus.

Condiſtinguir , veaſe diſtinguir.

Condolerie , erruquidatu , urriquidatu ,

damuquidatu. Lat. Condolere.

Condolido , erruquidatua, &c. Lat. Mi-

ſeratione motus.

Condonar , barcaquidatu. Lat. Condo-

nare.

Conduccion , eramaquida , eroaquida.

Lat. Conductio.

Conduccion , arrendamiento , alocaira ,

alocairua. Lat. Conductio.

Conducente , oportuno , carazcoa , veaſe

oportuno.

Conducho , antiquado , comida , que po-

dian pedir los Señores à ſus vaſallos ,
es voz Baſcongada condochoá , y con
ella oy ſignificamos ſolamente el pota-
ge de habas , y caſtañas.

Conducir , llevar , eramaquidatu , eroa-

quidatu. Lat. Conducere.

Conducir , guiar , quidatú , aitzinquida-

tu , irioitu , irionquidatu. Lat. Per-
ducere.

Conducir , convenir , veaſe.

Conducta , conduccion , veaſe.

Conducta , guia , govierno , quidandea.

Lat. Ductus , us.

Conducto , odiá. Lat. Ductus , us.

Donde ay muchos conductos , odiaga-

Lat.
C O.
Lat. Plurium ductuum locus.

Conductor , el que lleva , eramaquida-

ria , el que guia , quidaria, aitzinqui-
daria. Lat. Ductor.

Condumio , jaquia. Lat. Opſonium.

Coneja , unchia , coneju emea. Lat. Cu-

niculus femina.

Conejal , conejera , unchiteguia. Lat. Ca-

vea cunicularia.

Conejero , podenco , unchi zacurra. Lat.

Vertagus , i.

Conejillo , conejito , unchichoa. Lat. Par-

vus cuniculus.

Conejo , unchia , conejua. Lat. Cuni-

culus.

Deſpues de ido el conejo , tomamos el

conſejo , uſoac joan ta ſareac eda.
Lat. Poſt bellum auxilium.

Confabular , hizquidatu. Lat. Confa-

bulare.

Confabulacion , hizquida. Lat. Confa-

bulatio.

Confalon , eſtandarte, veaſe.

Confeccion , eguiquida. Lat. Compoſitio.

Confeccionar , eguiquidatu. Lat. Com-

ponere.

Confeccionado , eguiquidatua. Lat.

Compoſitus , a, um.

Confeccionador , eguiquidaria. Lat.

Compoſitor.

Confederacion , bilgumaquida , ballera-

quida. Lat. Fædus, ris.

Confederarſe , bilgumaquidatu , balle-

raquidatu. Lat. Fedus inire.

Confederado , bilgumaquidatua , balle-

quidatua. Lat. Federatus , federe
junctus.

Conferencia , hitzeraquida. Lat. Deli-

beratio, conſultatio.

Conferir , deliberando , hitzeraquidatu.

Lat. Deliberare, conſultare.

Conferido aſsi , hitzeraquidatua. Lat.

Deliberatus, conſultus.

Conferir cotejando , becaldu, veaſe com-

parar. Lat. Conferre.

Conferido aſsi , becaldua. Lat. Collatus,

a, um.

Conferir , dàr , emaquidatu , emoquida-

tu. Lat. Conferre, tribuere.

Confeſſar , confeſatu , aitortu , autortu ,

aboatu. Lat. Confiteri.

Confeſſar ſus pecados , bero pecatuac ,

eſatea , ſalatzea , aitortzea , aboa-
tzea. Lat. Peccata confiteri, exponere.

Confeſſado , aitortua , &c. Lat. Confeſ-

ſione expoſitus.

Confeſſar , oìr de confeſsion , aitorqui-

datu , autorquidatu. Lat. Confeſſio-
nes excipere.
C O.:::::219

Confeſſante , aitorraria , autorraria ,

aboaria. Lat. Confitens.

Confeſsion , aitorgoá , aitorcuuá , au-

torgoá , autorcuná , aitorrá , aboal-
dea. Lat. Confeſſio.

Confeſsionario , aitorgoteguia , aitor-

cunteguia , aitorteguia , &c. Lat. Con-
feſſarij ſedes.

Confeſsionario , confeſsional , en que ſe

trata de el modo de confeſlarſe , aito-
rrarava. Lat. Sacræ confeſsionis fa-
ciendæ methodus.

Confeſſo , aitortua , &c. Lat. Confeſus.

Confeſſor , confeſſorea , aitorquidalea ,

eraitorlea. Lat. Confeſſor.

Confiadamente , uſtaquidaró , fidatu-

quiro. Lat. Confidenter.

Confianza , uſtaquida , fidandea , fidan-

ciá, confianza. Lat. Fiducia.

En confianza , uſtaquidan , uſtaquidaz ,

fidandez. Lat. Aliqua re fretus.

Confiar , eſperar , uſtaquidatu , ſidatu ,

confiatu. Lat. Confidere.

Confiado , uſtaquidatua , &c. Lat. Con-

fiſſus, a, um.

Conficionar , veaſe confeccionar.

Confidencia , veaſe confianza.

Confidencialmente , veaſe confiada-

mente.

Confidente , amigo eſtrecho , onetſia ,

cutuná. Lat. Arcanorum particeps.

Configuracion , irudiquida. Lat. Confi-

guratio.

Configurar , irudiquidatu. Lat. Confi-

gurare.

Configurado , irudiquidatua. Lat. Con-

figuratus.

Confin , mugaquida , marraquida. Lat.

Confinium.

Confinante , confin , mugaquidea , ma-

rraquidea. Lat. Conterminus , con-
finis.

Confinar , mugaquidatu , marraquida-

tu. Lat. Fines comunes eſſe , coire.

Confinar , deſterrar à vno , veaſe.

Confirmacion , ontzaquida , quemen-

quida. Lat. Confirmatio.

Confirmador , ontzaquidalea , quemen-

quidalea. Lat. Conſirmans.

Confirmar , ontzaquidatu , quemenqui-

datu. Lat. Confirmare.

Confirmado , ontzaquidatua , quemen-

quidatua. Lat. Confirmatus.

Confirmatorio , ontzaquidazcoa. Lat.

Confirmatorius.

Confiſcacion, ongabequida. Lat. Confiſ-

catio.

Confiſcar , ongabequidatu. Lat. Confiſ-

care , boa publicare.
Ee 2:::::Confiſ
220C O.

Confiſcado , ongabequidatua. Lat. Con-

fiſcatus , a , um.

Confitar , goagaindu. Lat. Saccharo

condire.

Confitado , gozagaindua. Lat. Saccharo

conditus.

Confites , gozagainchoac , gozaboillac.

Lat. Salgama ſaccharo condita.

Confiteria , gozagainteguia. Lat. Forum

cupediarum.

Confitero , gozagainguillea. Lat. Dul-

ciarius , ij.

Confitura , gozagaiña. Lat. Cupediæ ,

arum.

Conflacion , veaſe fundicion.

Conflagracion , veaſe incendio.

Conficto , veaſe combate , jazarrá. Lat.

Conflictus , us.

Conflicto , aprieto , erſtura. Lat. Animi

angor.

Confuencia , confluir , veaſe concur-

rencia.

Conformacion , eraquida. Lat. Confor-

matio.

Conformar , conformarſe , eraquidatu.

Lat. Conformari.

Conformado , eraquidatua. Lat. Confor-

matus.

Conforme , eraquidea , arauquidea. Lat.

Conſentaneus , confentiens, conformis.

Conforme , adverbio , ſegun , erara ,

eraquidera , araurá , arauquidera ,
y piden genitivo. Lat. Juxta , ſecun-
dum.

Conformemente , erar , eraquiro , era-

quidará , arauró , arauquiro , arau-
quidaro. Lat. Unanimi conſenſu.

Conformidad , eraquida , arauquida.

Lat. Conformatio ; y en otras ſignifi-
caciones , conſenſus, concordia.

De conformidad , eraquidaz , arauqui-

daz. Lat. Unanimi conſenſu.

En conformidad de eſto , onén araurá ,

érara. Lat. Juxta.

Confortacion , alaiquida , indarquida.

Lat. Roboratio, corroboratio.

Confortar , alaiquidatu , indarquidatu.

Lat. Roborare, corroborare.

Confortado , alaiquidatua , indarqui-

datua. Lat. Roboratus.

Confortante , confortativo , conforte ,

alaiquidaria , indarquidaria. Lat.
Corroborans , dans vires.

Conforte , conſuelo , confortacion , vea-

ſe confortacion.

Confrontacion , aurcandea , aurcaquida ,

betandea , betaquida. Lat. Morum con-
ſenſus , ſympathia.

Confrontar , aurcandetu , aurcaquidatu ,

C O.
betandetu , betaquidatu . Lat. Mori.
bus conſenntire.

Confrontar , carear , veaſe.

Confundir , mezclando , naſquidatu.

Lat. Confundere.

Confundido , confuſo aſsi , naſquidatua.

Lat. Confuſus, a, um.

Confundir , avergonzando , lotſatu , ahal-

catu. Lat. Pudore ſuffundere.

Confundido aſsi , lotſatua , ahalcatua.

Lat. Pudore ſuffuſus.

Confundirſe , humillarſe beequidatu.

ezezquidatu. Lat. Abijci.

Confundido aſsi , beequidatua , ezezqui-

datua. Lat. Abjectus , a , um.

Confuſamente , naſquiró , naſquidaro.

Lat. Confusè , incompoſitè.

Confuſion , naſquida , naſtegoá . Lat.

Confuſio.

Confuſion , verguenza , lotſá , ahal-

quea , ahalcá. Lat. Pudor.

Confuſo , veaſe confundido en ſus va-

rias ſignificaciones.

En confuſo , veaſe confuſamente.

Confutacion , egozquida. Lat. Confutatio.

Conſutar , egozquidatu. Lat. Confutare.

Confutado , egozquidatua. Lat. Confu-

tatus.

Congelacion , ciaquida , gelaquida , izoz-

quida. Lat. Congelatio.

Congelar , ciaquidatu , gelaquidatu ,

izozquidatu. Lat. Congelare.

Congelado , ciaquidatua , &c. Lat. Con-

gelatus , a , um.

Congeniar , veaſe conformar , confrontar.

Congerie , diaquida. Lat. Congeries.

Conglobacion , boillaquida. Lat. Con-

globatio.

Conglobarſe , boillaquidatu. Lat. Con-

globari.

Conglobado , boillaquidatua. Lat. Con-

globatus , a. , um.

Conglutinar , pegar con cola &c. litſa-

quidatu. Lat. Conglutinare.

Conglutinado , litſaquidatua. Lat. Con-

glutinatus.

Conglutinacion , litſaquida. Lat. Con-

glutinatio.

Conglutinoſo , litſaquidatſua. Lat. Con-

glutinoſus.

Congoja , antſiá , larriá , erſtura. Lat.

Angor , anxietas.

Congojar , antſiatu , larritu , erſtura-

tu. Lat. Angere , affligere.

Congojado , antſiatua , larritua , erſtu-

ratua. Lat. Angore affectus.

Congojoſamente , antſiaquiro , larriró.

erſturó , erſtuquiró. Lat. Anxiè.

Congojoſo , antſiatia , larritſua , erſ-

turaduna.
C O.
turaduna. Lat. Angorem afferens.

Congojoſo , por congojado , veaſe.

Congraciador , balacuquidaria. Lat. Qui

alicujus gratiam aſſentationibus captat.

Congraciamiento balacuquida. Lat.

Aſiſentatio.

Congraciar , congraciarſe , ganar la gra-

cia de otro , liſonjeandole , balacuqui-
datu. Lat. Alicujus gratiam aſſentatio-
nibus captare.

Congratulacion pozerazquida. Lat.

Congratulatio.

Congratularſe pozerazquidatu. Lat.

Congratulari.

Congratulatorio , pozeraſquidacoa. Lat.

Congratulatorius , a , um.

Congregacion , biltzarquida , batzar-

quida. Lat. Congregatio.

Congregante , biltzarquidea , batzar-

quidea. Lat. Sodalis , is.

Congregar , biltzarquidatu, batzarqui-

datu. Lat. Congregare.

Congregado , biltzarquidatua , batzar-

quidatua. Lat. Congregatus.

Congreſſo , veaſe congregacion. Lat. Con-

greſſus , us.

Congrio , congrioa. Lat. Conger , ri.

Congrua , onezdaya. Lat. Congrua ſuſ-

tentatio.

Congruamente , egoquiró. Lat. Congruen-

ter.

Congruencia , etorgoá , egoquindea. Lat.

Congruentia.

Congruente , etorgozcoa , egoquindezcoa.

Lat. Congruens.

Congruentemente , egoquiró , etorgoró.

Lat. Congruentèr.

Congruidad , veaſe congruencia.

Congruo , veaſe congruente.

Conhortar , conhorte , veaſe confortar.

Conjetura , deſtua , payerua , iguerru-

ſia. Lat. Conjetura.

Conjeturable , deſtugarria , payeruga-

rria, iguerruſgarria. Lat. Quod con
jectura aſſcqui poteſt.

Conjeturar , deſtutu , payerutu , igue-

rruſi. Lat. Conjicere , conjecto , as.

Conjeturado , deſtutua , payerutua ,

iguerruſia. Lat. Conjectus , a , um.

Conjugacion , erabidea. Lat. Conjugatio.

Conjugar , erabidatu. Lat. Conjugare.

Conjugado , erabidatua. Lat. Conjugatus.

Conjugal , ezcondacoa. Lat. Conjugalis.

Conjugalmente , ezcondaquiro. Lat. Mo-

re conjugali.

Conjuncion en la Gramatica , itſaſqui-

da. Lat. Conjunctio.

Conjuncion , junta , baquida. Lat. Con-

junctio.
C O.:::::221

Conjunto , baquidea , baquidatua. Lat.

Conjunctus.

Conjuracion , conjura , conſpiracion con-

tra alguno , cinazquida. Lat. Conjus
ratio.

Conjurarſe , cinazquidatu. Lat. Conju-

rare.

Conjurado , lcinazquidea , cinazquida-

tua. Lat. Conjuratus.

Conjurador , cabeza de la conſpiracion ,

cinazquidaria. Lat. Conjuratus , i.

Conjurador , exorciſta , biraumenaria ,

conjuratzallea. Lat. Exorciſmis dæ-
monem percellens.

Conjurar , exorcizar , biraumenatu , con-

juratu. Lat. Exorciſmis dæmonem per-
cellere.

Conjurar , rogar encarecidamente , otoiz-

mendu. Lat. Obteſtari , obſecrare.

Conjurado aſsi , otoizmendua. Lat. Obſe-

cratus.

Conjuro , exorciſmo , biraumena. Lat.

Exorciſmus.

Conmigo , nerequin , neurequin , nigaz ,

neugaz. Lat Mecum.

Connatural , ſorquidea. Lat. Innatus,

inditus , connaturalis.

Connaturalmente , ſorquidaró . Lat. Na-

turæ legibus , connaturaliter.

Connaturalizarſe , ſorquidatu . Lat. Aſſue-

fieri.

Connaturalizado , ſorquidatua. Lat. Aſ-

ſuefactus.

Connaturalizarſe , poravecindarſe. veaſe.

Connexion , connexidad , ichequigoa ,

itſaſmena. Lat. Connexio , conne-
xus , us.

Connexo , icbequia , itſatſia. Lat. Con-

nexus , a , um.

Connivencia , diſimulo , veaſe.

Connotar , ecarquidatu. Lat. Connotare.

Connotado , ecarquidatua. Lat. Conno-

tatus , a , um.

Connotado , ſubſtantivo , ecarquidea.

Lat. Connotatum..

Connotacion , ecarquida. Lat. Conno-

tatio.

Connotador , ecarquidaria. Lat. Conno-

tator.

Connotativo , ecarquiduna. Lat. Conno-

tativus , a , um.

Connovicio , asberquidea. Lat. Conno-

vitius.

Connumerar , ambaquidatu. Lat. Annu-

merare.

Connumerado , ambaquidatua. Lat. An-

numeratus.

Connuſco , antiquado con noſotroa , gu-

requin , gueugaz . Lat. Nobiſcum.
Cono ,
222C O.

Cono , termino Geometrico , bigancia.

Lat. Conus , i.

Conico , bigancicoa. Lat. Conicus , a , um.

Conocedor , ezagutzallea.Lat. Cognitor.

Conocer , ezagutu. Lat. Cognoſcere.

Eſte verbo ezagutu tiene ſus irregulares
que ſon mas frequentes en vn
dialecto.
Indic. preſ. badazaut , yo le conozco , ba-
dazauzu , badazau , badazaugu , ba-
dazauzue , badazaue , le conoces , co-
noce , conocemos , conoceis , conocen.
Imperf. banezauan , bacezauan , baza-
uan , yo le conocia , le conocias , le co-
nocia : baguezauan , baceezauan , ba-
zauen , le conociamos , conocias , co-
nocian.
En el preſente , badazaut, ſe ſincopa e
bazaut , y aſsi en las demàs
perſonas.
Conocerlos
Indic. preſ. badazaudaz , badazauzuz ,
badazauz , yo los conozco , conoces ,
conoce : badazauguz , badazauzuez ,
badazauez , los conocemos , conoceis,
conocen. Yen lugar de badazaudaz ,
lo miſmo ſe dize bazandaz , &c.
Imperf. banezauzan , bacezauzan , bae-
zauzan , yo los conocia , los conocias ,
los conocia : baguezauzan , baceezau-
zan , baguezauzan , los conociamos ,
conoclais , conocian.
Conocerme.
Indic. preſ. banazauzu , banazau , tu me
conoces , aquèl me conoce : banazau-
zue , banazaue , me conoceis , me co-
nocen.
Imperf. banezauzun, banezauan , tu me
conocias , aquèl me conocia : banezau-
zuen , banezauen , me conociais , me co-
nocian.
Conocerte.
Indic. preſ. bazazaudaz , bazazauz , yo
te conozco , aquèl te conoce : baza-
zauguz , bazazauez , te conocemos ,
te conocen.
Imperf. bacezaudazan , bacezauzan , yo
te conocia , aquèl te conocia : bacezau-
guzan , bacezauezan , noſotros te co-
nociamos , te conocian.
Conocernos.
Indic. preſ. bagazauzuz , bagazauz , nos
conoces , nos conoce : bagazauzute ,
bagazauez , nos conoceis , nos cono-
cen.
Imperf. baguezauzazan , baguezauzan ,
nos conocias , nos conocia : baguezan-
zuezan , baguezauezan , nos conociais,
nos conocian.
Conoceros.
Indic. preſ. bazazauedaz , bazazauez ,
yo os conozco , aquèl os conoce ba-
zazauguez , bazazaueez , os conoce-
mos , Oos conocen.
Imperf. bacezaudaezan , bacezauezan ,
yo os conocia , aquèl os conocia ba-
cezauguezan , bacezaueezan , os cono-
ciamos , conocian.
Eſtos irregulares ſirven , quando correſ-
ponden al verbo conocer diſtin-
guiendo vn objeto de otro:
y en lo demàs entra el
regular ezagutu.

Conocido , partic. ezagutua. Lat. Cogni-

tus , a , um.

Conocido , ezaguná. Lat. Notus , cogni-

tus.

Conocer , por ſaber , veaſe ſaber.

Conocer , lo oculto por algunas ſeñas ,

iguerri.

Dàr à conocer lo que vno ocultaba , ira-

garri.

Dàr à conocer algo à alguno , cerbait ,

uorbaiti ezaguerazo. Lat. Aliquid ali-
cui cognoſcendum præbere.

Darſe à conocer , ezaguerazo , naiz cera ,

da, &c. Lat. Sui noſcendi cauſam præ-
bere.

Conocidamente , ezaguturo , ezaguqui-

ro. Lat. Perſpicuè.

Conocimiento , cognicion , cogitacion ,

generalmente , goadia. Lat. Cognitio ,
conceptus veaſe concepto.

Conocimiento , ezaguera , ezagundea ,

ezagutza. Lat. Cognitio. Por concep-
to , veaſe concepto.

Conocimiento de alguna cantidad recibi-

da , veaſe chirographo

Conqueridor , conquerir , veaſe la voz

ſiguiente.

Conquiſta , quenquida , irabazquida.

Lat. Bello parta, armis quæſita.

Conquiſtador , quenquidaria , irabaz-

quidaria.
C O.
quidaria. Lat. Domitor , victor, ex
pugnator.

Conquiſtar , quenquidatu, irabazqui-

datu. Lat. Armis ſubigere , in ditio-
nem redigere,

Conquiſtado , quenquidatua , irabazqui-

datua. Lat. Subactus , in ditionem re-
dactus , a , um.

Conſaber , no eſtà en vſo , jaquiquinda-

tu. Lat. Conſcium eſſe.

Conſabido , aquiquindatua. Lat. Scitus

a , um.

Conſabidor , jaquinquidea. Lat. Conſ-

cius.

Conſagracion, donequida , conſagracioa.

Lat. Conſecratio.

Conſagrar , donequidatu , donaquidatu ,

conjagratu. Lat. Conſecrare.

Conſagrado , donequidatua , donaqui-

datua , conſagratua. Lat. Conſecratus.

Conſagrante , donequidaria , conſagran-

tea. Lat. Conſecrans, tis.

Conſanguinidad , odolquida. Lat. Con-

ſanguinitas.

Conſanguineo , odolquidea. Lat. Con-

ſanguineus.

Hazerſe conſanguineo , odolquidatu. Lat.

Conſanguineum fieri.

Conſcripto , baturecoa. Lat. Conſcriptus.

Conſectario , veaſe corolario.

Conſecucion , logro , ardeſtea , erdeſtea ,

ardieſcuna , erdieſcuna. Lat. Conſe-
quutio.

Conſecutivamente , ondoreró , jarrai-

quiro. Lat. Continenter, ſine inter-
nmniſsione.

Conſecutivo , ondorezcoa , jarraiezcoa.

Lat. Conſequens, ſubſequens.

Conſeguir , conſeguitu, ardietſi , erdie-

tſi. Lat. Conlequi.

Conſeja , patraña , fabula, hipuya , hipu-

ña. Lat. Fabula , apologus.

Conſejero , eſondaria , conſejaria, con-

ſellaria. Lat. Conſiliarius. Veaſe ma-
giſtrado.

Conſejo , eſondea , con ſejua , conſellua.

Lat. Conſilium.

Conſentidor , gogaquidaria , naiquida-

ria , guraquidaria. Lat. Conſentiens.

Conſentimiento , gogaquida , naiquida ,

guraquida. Lat. Conſenſus, us.

Conſentir , gogaquidctu , aiquidatu ,

guraquidatu. Lat. Conlentire.

Conſentido , gogaquidatua , &c. Lat.

Admiſſus, a , um.
Dios coinſiente , pero no para ſiempre,
Jaincoa eztá azcor , bai berancor.

Conſequencia , ondore , jarraiquida ,

berazgoa. Lat. Conſequentia.
C O.:::::223

Conſequente, veaſe conſiguiente.

Conſerge , gearda de palacio , alcazar ,

&c. jauregui zaya . Lat. Domus regiæ
cuſtos.

Conſerva , gorda caya. Lat. Salgama , orum.

Hazer conſerva , conſerar , o dacaitu.

gorda caya eguin. Lat. Saccharo , aut
melle condire.

Ir , ò venir en conſerva , zaigoan etorri ,

joan. Lat. Comitibus cuſtodientius
ire , aut redire.

Conſervacion , zaitiraundea. Lat. Con-

ſervatio.

Conſervador , zaitirauntzallea. Lat.

Conſervator.

Juez conſervador , zaitiraungarria. Lat.

Conſerator Judex.

Conſervaduria , zaitiraungarria , zai-

tiraungarriaren equindea. Lat. Judi-
cis conſervatoris munus.

Conſervar , zaitiraundu. Lat. Conſer-

vare.

Conſervado , zaitiraundua. Lat. Con-

ſervatus.

Conſervativo , zaitiraundezcoa. Lat.

Conſervativus.

Conſervatoria , veaſe conſervaduria.

Conſervero , gordacaiguillea. Lat. Sal-

gamarius , ij.

Conſiderable , betuſtegarria , conſidera-

garria. Lat. Conſiderandus , a, um.

Conſideracion , betuſtea , conſieracioa.

Lat. Conſideratio.

Conſiderar , betuſtetu , conſideratu. Lat.

Conſiderare.

Conſiderado , betuſtetua , conſideratua.

Lat. Conſideratus.

Conſiervo , ſervoitzariquidea. Lat. Con-

ſervus.

Conſignacion , veaſe aſcignacion.

Conſigo , ſingular , berequin , beragáz.

Lat. Secum.

Conſigo , plural , bérecquin , béracgaz.

Lat. Secum ipſis.

Conſiguiente , ondorezcoa , berazgocoa.

Lat. Conſequens.

Conſiguientemente , ondorero , ondore-

quiro , jarraiquiro , berazgoró. Lat.
Conſequenter.

Conſijiario , veaſe conſejero.

Conſiſtencia , iraunquida. Lat. Stabi-

litas.

Conſiſtente , iraunquidea. Lat. Stabilis.

Conſiſtir , ego , con los irregulares na-

go dago, &c. que ſe pueden vèr en la
palabra eſtàr . Lat. Conſiſtere , poſi-
tum eſſe.
No conſiſte en eſſo , eztagó orretan ; en
eſſo conſiſtia , orretan cegoan , &c.
Conſiſto
224C O.

Conſiſtorial , auzbaquidecoa. Lat. Ad

conſilium ſpectans.

Conſiſtorialmente , auzbaquideró. Lat.

Senatuſconſulto.

Conſiſtorio , auzbaquidea. Lat. Conſi-

lium, ij ; Senatus , us.

Conſiſtorio , el ſitio , auzbaquideco e-

chea , lecua. Lat. Curia , conclave.

Conſolar , conſolatu , bozcariotu , poz-

quidatu. Lat. Solor, conſolor.

Conſolariſe , idem con las terminaciones

de el neutro. Lat. Recreari , refici ſo-
latio.

Conſolado , conſolatua , bozcariotua ,

pozquidatua. Lat. Solatio affectus,
recreatus.

Conſolador , conſolatzallea , pozquida-

tzallea. Lat. Conſolator.

Conſolativo , conſolatorio , conſolagui-

llea , bozcarioguillea , pozguillea. Lat.
Solatium afferens.

Conſolacion , veaſe conſuelo.

Conſolida , planta, veaſe conſuelda.

Conſolida r, veaſe ſoldar , erſcontu. Lat.

Solidare.

Conſonancia de vozes , ò inſtrumentos,

batoſgoá , otſanquida. Lat. Conſen-
tus , harmonia.

Conſonancia , conformidad, veaſe.

Conſonante , en la Poesìa , batoſgoa , ba-

toſgocoa. Lat. Extremum verſus alteri
conſonans.

Conſonante, conforme, veaſe.

Conſonante , letra , opueſta à la vocal,

oſquidea. Lat. Litera conſonans.

Conſorar , acorde , batoſgatu. Lat. Con-

ſonare.

Conſonar , concordar, veaſe.

Conſono , batoſgocoa. Lat. Conſonus ,

a , um.

Conſorcio , ſuertaquida , zortaquida.

Lat. Conſortium, ij.

Conſorte , ſuertaquidea , zortaquidea ,

veaſe compañero. Lat Conſors, tis.

Conſpicuo , aguerquidea. Lat. Conſpi-

cuus , a , um.

Conſpiracion , elcarquida , alcarquida ,

veaſe conjuracion. Lat. Conſpiratio.

Conſpirar , elcarquidatu. Lat. Conſpi-

rare. Veaſe conjurarſe.

Conſpirado , elcarquidatua. Lat. Con-

juratus , a , um.

Los conſpirados , conjurados , elcarqui-

deac. Lat. Conjurati.

Conſtancia , egoquida. Lat. Conſtantia.

Conſtante , egoquidea. Lat. Conſtans, tis.

Hazerſe conſtante egoquidatu. Lat.

Conſtantem fieri.

Conſtantemente , egoquidaró. Lat. Con-

ſtantèr.
C O.

Conſtar , ſer cierto , aguerquidatu. Lat.

Conſtare.

Conſta , es conſtante , que eſto es aſsi ,

aguerquidatzen da , au onela dala.
Item aguerquidea da. Lat. Conſtans
eſt.

Conſtar , componerſe , parquidatu. Lat.

Conſtare.
De què conſta el hombre ? cerez , cer-
zaz parquidatzen da guizona ?

Conſtelacion , izarquida. Lat. Sydus ,

eris, conſtans ex aſtris ſignum.

Conſternacion , izuquida. Lat. Conſter-

natio.

Conſternar , veaſe atemorizar , izuqui-

datu. Lat. Conſternare.

Conſternado , izuquidatua. Lat. Conſter-

natus.

Los conſternados , izuquideac. Lat.

Conſternati.

Conſtipacion , encorganza , chularmeen

iſquidá. Lat. Cutis meatuum inter-
cluſio.

Conſtipar , encorgatú , chularmeac iſ-

quidatu. Lat. Poros adſtringere.

Conſtipado , encorgatua , izquidatua.

Lat. Poris adſtrictus.

Conſtitucion , eſtatuto , ordenanza , ne-

urquida , arauquida. Lat. Conſtitutio.

Conſtitucion , ſyſtema , eſtado , egoitza.

Lat. Rerum ſtatus.

Conſtituir , ordenar, formar leyes , ne-

urquidatu , arauquidatu. Lat. Conſti-
tuere.

Conſtituido , neurquidatua, arauquida-

tua. Lat. Conſtitutus.

Conſtituyente , conſtituidor , neurqui-

daria. Lat. Conſtituens , conſtitutor.

Conſtitui r, poner , elevar, goitiquidatu.

Lat. Conſtituere.

Conſtituido aſsi , goitiquidatua. Lat.

Conſtitutus.

Conſtitutivo , neurquidea , arauquidea.

Lat. Conſtitutivus , a , um.

Conſtreñimiento , apremio , erazquida.

arazquida. Lat. Coactio , nis.

Conſtreñir , apremiar , erazquidatu

arazquidatu. Lat. Cogere , compel-
lere.

Conſtreñido , erazquidatua , arazqui-

datua. Lat. Coactus, compulſius.

Conſtreñir , lo miſmo que apretar , veaſe

Conſtruccion , de fabrica , &c. equida ,

equidandea. Lat. Conſtructio.

Conſtruir , fabricar , equidatu. Lat. Con-

ſtruere.

Conſtruido , equidatua. Lat.Conſtructus.

Conſtructor , equidaria. Lat. Conſtructor.

Conſtruccion , en la Gramatica , hitzal-

diaren
C O.
diaren equida. Lat. Partium orationis
conſtructio.

Conſtruir , en la Gramatica , hizcuntza

batetic beſtera hitzac itzuli , irauli ,
biurtu. Lat. Verba vnius linguæ in al-
terius linguæ verba convertere.

Conſtrupar , veaſe desfiorar.

Conſubſtancial , egopequidea. Lat. Con-

ſubſtantialis.

Hazerſe conſubſtancial , egopequidatu.

Lat. Conſubſtantialem ficeri.

Conſubſtancialidad , egopequida. Lat.

Conſubſtantialitas.

Conſuegrar , guiarrauquidatu. Lat. Con-

ſocerum fieri , vel conſocrum.

Conſuegro , guiarrauquidea , guina-

rreuuidea. Lat. Conſocer : conſue-
gra , conſocrus , us.

Conſuelda , planta , zolda , oſichecá. Lat.

Symphytum petræum.

Conſuelo , atſequida , pozquida , con-

ſueloa. Lat. Solatium , conſolatio.

Conſuetudinario , oitupetua. Lat. Con-

ſuetudine affectus.

Conſul , la primera dignidad de la Repu-

blica antigua Romana , Bacarquidea.
Lat. Conſul.

Conſulado , bacarquida. Lat. Conſula-

tus , us.

Hazerſe Conſul bacarquidatu. Lat.

Conſulem fieri.

Conſular , bacarquidacoa. Lat. Conſula-

ris.

Conſulta , conſultacion , hitzeraquida ,

uſtenquida. Lat. Conſultatio.

Conſultar , conferir , bitzeraquidatu ,

uſtenquidatu. Lat. Conſultare , deli-
berare.

Conſultado , hitzeraquidatua , uſtenqui-

datua. Lat. Conſultus , deliberatus,
a , um.

Conſultar , pedir dictamen , erizquida-

tu. Lat. Conſulere , conſilium , ſenten-
tiam alicujus exquirere.

Conſultado , erizquidatua. Lat. Conſul-

tus , a , um.

Conſultar , proponer, repreſentar , iben-

quidatu. Lat. Aliquid proponere , ex-
hibere alicui.

Conſultado , ibenquidatua. Lat. Propo-

ſitus , a , um.

Conſulta aſsi , ibenquida. Lat. Conſul-

tatio.

Conſultantes , los que deliberan , uſten-

quidariac. Lat. Conſultores.

Conſultante , el que pide dictamen , eriz-

quidalea. Lat. Conſulens , ſententiam
exquirens.

Conſultante , el que propone , y repre

C O.:::::225
ſenta , ibenquidalea ibenquidaria.
Lat. Conſultans.

Conſultiſsimo , veaſe prudentiſcimo.

Conſultivo , eſonquidecoa. Lat. Jus con-

ſulendi habens.

Conſultor , veaſe conſultante en ſus ſig-

nificaciones que tambien correſpon-
den à la voz conſultor.

Conſumacion , fin , bucandea , atzendea.

Lat. Conſummatio.

Conſumacion , ultima perfeccion , oſaga-

rria. Lat. Ultimum rei complementum.

Conſumacion de el matrimonio , ezcon-

berrien lencuſtá. Lat. Matrimonij con-
ſummatio.

Conſumadamente oſoró , oſagarriró.

Lat. Completè , perfectè.

Conſumar , acabar , perficionar , buca-

quidatu , atzenquidatu , oſaquidatu.
Lat. Conſummare.

Conſumado , bucaquidatua , &c. Lat.

Conſummatus.

Conſumador , bucaquidalea , &c. Lat.

Conſummator.

Conſumar el matrimonio , ezcontza le-

cuſtatu. Lat. Matrimonium conſum-
mare.

Conſumado matrimonio , ezcontza len-

cuſtatua. Lat. Matrimonium conſum-
matum.

Conſumir , deshazer , higatu , deſeguin ,

bagueztatu. Lat. Conſumere.

Conſumido , deſeguiña , bagueztatua.

Lat. Conſumptus , a , um.

Conſumir en la Miſſa , Cbriſtoren gorpu-

tzá , eta odola artzea. Lat. Chriiſti
corpus , & ſanguinem ſumere.

Conſumirſe , higatu , lichigatu , deſeguin ,

con las terminaciones de el neutro. Lat.
Confici.

Conſumido , flaco , erquitua. Lat. Effæ-

tus , exſuccus.

Conſumo , gaſtua , higagoa. Lat. Con-

ſumptio.

Conſuno , de conſuno , à vna , batean ,

elcar , alcar , elcarrequin. Lat. Unà ,
ſimùl , paritèr.

Contacto , tocamiento , uquiquida. Lat.

Contactus , us.

Tener, hazer vn contacto , uquiquidatu.

Lat. Contactum habere.
Elque los haze , ò tiene , uquiquidaria ,
uquiquidalea. Lat. Contactus habens.

Contadero , que empezaràa à contarſe,

contaquizuna , cembaquizuna. Lat.
Computandus , numerandus.

Contadero , ſitio eſtrecho para contar ga-

nados ſin confuſion , tequerſia. Lat.
Pecuaria , in qa pecudes numerantur.
Ff:::::Conta
226:::::C O.

Contador , veaſe contar.

Contagiar , uqueritu. Lat. Contagio in-

ficere.

Contagiado , uqueritua. Lat. Contagio

infectus.

Contagio , cantagion , uqueria. Lat.Con-

tagium , i ; contagio , nis.

Contagioſo , uqueritſua. Lat. Contagio-

ſus , a , um.

Contaminacion , queruquida. Lat. Con-

taminatio.

Contaminar, queruquidatu. Lat. Con-

taminare

Contaminado , queruquidatua. Lat. Con-

taminatus , a , um.

Contante , dinero contante , diru berta-

llá , contallá. Lat. Pecunia præſenta-
ria.

Contar , viene de el Baſcuence contá , con-

tatú , que ſigniſica lo miſmo , y eſte vie
ne de contua cuidado , y ſolicitud : y
lo que ſe cuenta , dà ſolicitud , y cui-
dado.

Contar , en numero , contatu , ambatetu ,

cembatetu. Lat. Numerare.

Contado , contatua , ambatetua , cemba-

tetua. Lat. Numeratus , a , um.

Contador , contatzallea , ambataria , cem-

bataria. Lat. Numerator, computator.

Contaduria , la oficina , contuteguia , am-

bateguia. Lat. Officìna rationum , ac
ſupputationum.

Contaduria , oficio , contuquintza , am-

baquintza. Lat. Munus quæſtorium.

Contar , reierir , contatu, erauſquidatu ,

eguiztatu. Lat. Referre , narrare.

Contado , contatua , erauſquidatua ,

eguiztatua. Lat. Relatus , narratus ,
a , um.

De contado , bertatic , bereala. Lat. E

veſtigio, ex templo.

De lo contado come el lobo , contatutic

otſoac jan oi dic. Lat. Non curat nu-
merum lupus.

Contemperar , veaſe atemperar.

Contemplacion , beondaztea. Lat. Con-

templatio.

Contemplar , beondaztu. Lat. Contem-

plari.

Contemplado , beondaztua. Lat. Con-

templatione inſpectus.

Contemplador , contemplativo , beon-

daztaria. Lat. Contemplator.

Contemplacion , atencion , beguirunea.

Lat. Reſpectus , obſervantia.

Contemplar , complacer , pozquidatu ,

Lat. Complacere.

Contemplar , adular , liſongear , veanſe.

Contemporaneo , idea , quidea , eraqui-

C O.
dea. Lat. Contemporaneus , a, um.

Contemporizar , eraquidatu. Lat. Se

accomodare.

Contemptible , veaſe deſpreciable.

Contencion , veaſe contienda.

Contencioſo , leyagarria. Lat. Conten-

tioſus , a, um.

Contencioſo , porfiado , leyatia , leya-

tſua. Lat. Pertinax.

Contender , leyatu. Lat. Contendere.

Contendor , leyataria. Lat. Contendens.

Contendoſo , liſcarraria , leyazalea.

Lat. Contemptioſus, a , um.

Contenencia , ſuſpenſion en el ayre , ega-

aguera. Lat. Alitis ſe ſe librantis ſuſ-
penſio.

Contener , incluir , dauquidatu. Lat.

Continere.

Contenido aſsi , dauquidatua. Lat. Con-

tentus , a, um.

Continente aſsi , dauquidalea Lat. Con-

tinens , tis.

Contener , detener , reprimir , euquida-

tu. Lat. Cohibere, continere.

Contenido aſsi , euquidatua. Lat. Cohi-

bitus , a , um.

Contenerſe , euquidatu , con las termi-

naciones de el neutro. Lat. Cohiberi.

Eſte hombre es muy contenido , guizon

au chit da euqaidea. Lat. Sui benè
compos eſt vir iſte.

Contenta en las letras de cambio , nai

quida. Lat. Syngrapha , pecuniam al-
tcri numerandam probans.

Contentadizo , aiidacorra. Lat. Cui

facile, aut difficile fir ſatis.

Contentar , naiquidatu, erapoztu, con-

tentatu. Lat. Placere , oblcctare.

Contentarſe , naiquidatu , &c. con las

terminaciones de el neutro. Lat. Sibi
ſatisfacere.

Contento , gozo , contentamiento , veaſe

alegria , naiquida. Lat. Lætitia , ani-
mi voluptas.

Contento , ſatisfecho , alegre , naiqui-

dea. Lat. Contentus.

Contentiſsimo eſta , naiquide dago chit

Contera , viene de el Baſcuence ondoera ,

condoera , que ſigniſica , modo de el
cabo , ù extremidad. Conterá , conde-
. Lat. Vaginæ contus.

Contermino , veaſe confinante.

Conterraneo , erriquidea. Lat. Conter-

raneus.

Conteſtacion , teſtificacion , jaquiraſ-

quida , talaſquidá. Lat. Teſtificatio,
conteſtatio.

Conteſtacion , alteracion , veaſe.

Conteſtar , teſtificar , lo miſmo que otros ,

talaz-
c o.
talazquidatu, jaquiraſquidatu. Lat.
Conteſtari.

Conteſtado , talazquidatua , &c. Lat.

Conteſtatus.

Conteſte , talazquidea , jaquiraſqui-

dea. Lat. Qui eadem teſtatur.

Contexto , contextura de hiſtoria , libro ,

&c. eraquida , moldaera. Lat. Con-
textus.

Contienda , veaſe porfia , riña , liſca-

rra, leyá. Lat. Contentio.

Contienda de correr , y remar , ſalea.

Lat. In remigando , atque currendo
contentio.

Contignacion , ſobrado , entreſuelo ,

veanſe.

Contigo , hirequin , eurequin , eugaz ,

zurequin , zeurequin , zeugaz. Lat.
Tecum.

Contiguamente , onduquiró , urrende-

. Lat. Contiguè.

Contiguidad , onduquia , urrendea. Lat.

Contiguitas.

Contiguo , onduquia , urrendecoa. Lat.

Contiguus.

Continencia , virtud que modera las paſ-

ſiones, euquidagoa. Lat. Continentia.

Continencia , meſura , modeſtia , veanſe.

Continente , ſubſt. compoſtura , mana-

urcá. Lat. Habitudo , compoſitio.

Continente, adjet. templado , euquidea ,

euquidazcoa. Lat. Continens, tempe-
rans.

Continente , en la Geographia , veaſe

tierra firme.

En continente , bereala , bertatic. Lat.

Extemplò.

Continentemente , euquidaró. Lat. Con-

tinentèr.

Contingencia , contingente, lizaquecoa,

lizatecoa. Lat. Eventus , caſus.

Contingente , adjet. lizaqueana , lei-

queana. Lat. Contingens.

Contingente , quota parte , taldia. Lat.

Symbolum, i.

Contingentemente , lizaqueanez ,

queanez. Lat. Contingentèr.

Contino , veaſe continuo.

Continuacion , aurrandea , plegua. Lat.

Continuatio.

Continuadamente , continuamente, au-

rranderó , pleguquiro. Lat. Continuò.
Veaſe continuo.

Continuador , aurrandetzallea , plegu-

tzallea. Lat. Continuator.

Continuar , proſeguir lo comenzado , au-

rrandetu, plegutu. Lat. Continuare ,
proſequi.

Continuado , aurrandetua , plegutua.

C O.:::::227
Lat. Continuatus , a , um.

Continuar, neutro, permanecer, iraun,

con los irregulares , qne ſe pueden vèr
en la voz durar. Lat. Durare, conti-
nuare.

Continuidad , lo miſmo que continua-

cion , veaſe.

Continuidad , union de las partes de el

continuo , pleguichecaren bataera.
Lat. Continuitas.

Continuo , ſubſt. pleguicheca. Lat. Con-

tinuum.

Continuo, perpetuo, beticoa. Lat. Con-

tinuus , aſſiduus.

Continuo, adverb. continuamente, beti,

betiro. Lat. Continuè , ſemper , aſſi-
duè.

Contonearſe , veaſe cantonearſe.

Contornear , veaſe caracolear.

Contorno , icherza , ingurua. Lat. Cir-

cuitus, us.

En contorno , inguruan. Lat. Circum.

Contra , contra , y pide genitivo poſ-

pueſto. Lat. Contra.

Contra el enemigo , etſaiaren contra ,

arerioren contra.

Contra mi , contra ti , nere , neure con-

J er cotra, re, eare

Contra sì , contra noſotros , bere contra ,

gure contra , gueren contra.

Contra voſotros , zuen , zeuen contra.

Contra sìl miſmos , beren , euren contra.

Contraataques , contralezoyac , contra-

colezoyac. Lat. Agger è regione po-
ſitus.

Contrabando , contrabandoa , contrago-

yaguindea. Lat. Factum contra inter-
dictum Principis.

Contrabandiſta , contrabandiſta , con-

trabandaria. Lat. Vetitarum mercium
invector.

Contrabateria , contrabateria , contra-

ſutumpadia. Lat. Tormenta tormen-
tis adverſa.

Contrabaxo , en la Muſica , gueldotſa.

Lat. Baſſus.

Contracambio , contragambioa. Lat.

Damnum irrogatum ex ſecundo pretio
permutationis.

Contracambio , recompenſa , contragam-

bioa , ordaiña. Lat. Mutuum oflicium.

Cotraccion , barbillea. Lat. Contractio.

Contracedula , contrachartella. Lat.

Cautio anteriori cavens cautioni.

Contracifra , contraciſtalia. Lat. Con-

dicta inter aliquos nota.

Contracoſta , contraubazterra . Lat. Ora

è regione ſita.
Ff 2.:::::Contra
128C O.

Contraculto , contra apaindua. Lat. Qui

naturali & minimè fucato utitur ſtvlo.

Contradanza , contradanza. Lat. Nume-

roſa , & verſatilis plurium ſaltatio.

Contradecir , contraeſan , contra erran ,

ezeztu , ezeztatu , cedali. Lat. Con-
tradicere.

Contradiccion , contraeſatea , contra-

erratea , ezeztea , ezeztatzea , ceda-
lia. Lat. Contradictio.

Contradictor , contradecidor , contra-

eſalea , contraerralea , ezeztaria ,
ezeztatzallea cedalitzallea. Lat.
Contradictor.

Contradictoriamente , contraeſalquiro ,

ezeztaquiro , cedalizquiro. Lat. Con-
tradictoriè.

Contradictorio , contraeſalea , ezezta-

ria , cedalitzallea. Lat. Contradicto-
rius.

Contradique , contraeuſquiña. Lat. Ag-

ger aggeri oppoſitus.

Contraeſcarpa , contrazupaldatſa. Lat.

Intimæ ad murum foſſæ munita cre-
pido.

Contraeſcritura , contraeſcritura , con-

traciabezgoa. Lat. Cautio literis con-
ſignata.

Contrafoſſo , contramurrobia. Lat. Foſſa

foſſæ objecta.

Contrahazer , bezaguitu , iñaquin , iña-

quindu. Lat. Effingere , imitari.

Contrahecho , bezaguitua , iñaquiña ,

iñaquindua. Lat. Eſfictus , ementitus.

Contrahecho , baldado , elbarria Lat.

Membris deformis.

Contraher , juntar , retirar vna coſa jun-

to à otra , barbildu. Lat. Contrahere.

Contraherſe , barbildu , y las termina-

ciones de el neutro. Lat. Contrahi.

Contraher deudas , enfermedad , matri-

monio , &c. barbildu , zorrac , eriá ,
ezcontza. Lat Contrahere.

Contrahiente , barbildaria. Lat. Con-

trahens.

Contrahido , barbildua. Lat. Contrac-

tus , a , um.

Contrahierva , contrabelarra , contra-

bedarra. Lat. Alexipharmacum.

Contralor , equicuſtaria. Lat. Alieni mu-

neris in aula Regia ſpeculator.

Contralto en la Muſica , goitotſa. Lat.

Sonus alter ab acuto.

Contramangas , contramaucac. Lat. Ma

nicæ ampliores.

Contramaeſtre , contramaiſua. Lat. Rei

nauticæ præfectus.

Contramandar, contra aguindu , contra-

manatu. Lat. Juſſionem contrariam
opponere.
C O.

Contramarcha , contra joaira. Lat. Re-

verſio in locum , vnde facta digreſſio
eſt.

Contramarchar , contra joan , atzeratu,

guibelatu. Lat. Retrogredi.

Contramina , contralapohia. Lat. Cuni-

culo objectus cuniculus.

Contraminar , contralupohitu. Lat. Cu-

niculos hoſtium cuniculis excipere.

Contramuralla , contra murrua. Lat. Præ-

tentum muro propugnaculum , lo miſ-
mo que contramuro.

Contraorden , contra aguindea , contra-

manua. Lat. Juſſio priori juſſioni con-
traria.

Contrapelo , ille contra , ule contra. Lat.

Adverſo pilo.

Contrapeſar , ſataitu , contrapiſatu ,

piſaberdindu. Lat. Pondere quidpiam
æquare.

Contrapeſado , ſataitua , contrapiſa-

tuaá , piſaberdindua. Lat. Pondere
æquatus.

Contrapeſo , ſataya , contrapiſua , pi-

ſuberdindea. Lat. Equipondium.

Contrapeſte , contraizurria. Lat. Medi-

camentum à peſte præmuniens.

Contraponer , contra ifiñi , contraibeni.

Lat. Opponere.

Contrapueſto , contra ifiñia , contraibe-

nia. Lat. Oppoſitus , contrapoſitus.

Contrapoſicion , contra ifindea , contra-

ibendea. Lat. Oppoſitio, contrapoſitio.

Contrapuntear , contraotſanquidatu.

Lat. Diſſidentibus ſonis concentum
edere.

Contrapunto , contraotſanquida. Lat.

Diſſidentium ſonorum concentus.

Contraquilla , contraquilla. Lat. Supe-

rior carina.

Contrareparo , contraeuſquiña. Lat. Re-

pagulum alteri oppoſitum.

Contrareſtar , contraerreſtatu. Lat. Ob-

ſiſtere.

Contrareſto , contraerreſtoa. Lat. Qui

pilam retorquet.

Contrariamente , contraariró. Lat. Con-

trariè.

Contrariar , eſta voz , y la otra contra-

rio ſe tomaron de el Baſcuence contra
arí , que ſignifica andar , ù eſtàr ha-
ziendo en contra , contra ari , contra
aritu. Lat. Adverſari.

Contrariedad , contra aritzea , contra-

arigoa. Lat. Diſſenſio , repugnantia.

Contrario , enemigo , etſaya , arerioa ,

contreſtá. Lat. Inimicus , adverſarius.
{sarrera|contrario2}}Contrario , opueſto , contrarioa , con-
traariá . Lat. Contrarius.
Al con
C O.

Al contrario , por el contrario , contra-

ra , cóntraco aldera , cóntracotic ,
cóntraco aldetic. Lat. E contrario ,
contra.

Contraſeña , contraſeña , contraſiñua ,

contra aztarna , contra margoa. Lat.
Teſſera , vox teſſeraria.

Contraſtable , contraegotgarria. Lat. Op-

pugnabilis.

Contraſtar , contraegotu. Lat. Obſiſtere ,

oppugnare.

Contraſtante , contraegotzallea. Lat. Ob-

ſiſtens , oppugnans.

Contraſtado , contraegotua. Lat. Oppug-

natus , a , um.

Contraſte , piſuzaita. Lat. Librarum, ac

ponderum ſpeculator.

Contratacion , ſaleroſgoa , tratuquida.

Lat. Negotiatio.

Contratar , ſaleroſi , tratuquidatu. Lat.

Negotiari.

Contratante , ſaleroſtaria , tratuquida-

ria. Lat. Negotiator.

Contratado , convenido , baldindetua ,

balindetua. Lat. Pacta conventa.

Contratiempo , contraera , guertacai-

tza. Lat. Infortunium.

Contrato , veaſe ajuſte ; baldindea , ba-

lindea. Lat. Contractus , us.

Contratreta , contraantea. Lat. Dolus

dolo exceptus.

Contravalacion , eontraichertza. Lat.

Vallum contra urbis mænia.

Contravalar, contraichertzatu. Lat. Val-

lum urbi obtendere.

Contravalado , contraichertzatua. Lat.

Vallo obſeſſus.

Contraveneno , iraſenda , contrapozoia.

Lat. Antidotum, i ; vel antidotus.

Contravenir, contraetorri , con los irre-

gulares tranſitivos , que ſe pueden vèr
en la palabra venir. Lat. Præceptum ,
aut legem violare , tranſgredi.

Contravengo à la Ley de Dios , Jaincoa-

ren legueari contranatorquio , &c. y
quiere dezir Jaincoaren leguea auſten
dedala.

Contraveniente , contraetorlea. Lat.

Tranſgreſſor , lo miſmo es que contra-
ventor.

Contray , paño muy fino , ala ceritzan

oyal bat. Lat. Pannus quidam ex Cor-
traco advectus.

Contrecho , baldado , veaſe contrahecho.

Contribucion , taldiquida , ambatqui-

da. Lat. Contributio.

Contribuir , taldiquidatu , ambatquida-

tu. Lat. Contribuere.

Contribuyente , taldiquidea , ambatqui-

C O.:::::229
dea. Lat. Contribuens , tis.

Contricion , oneſ-damua. Lat. Contri-

tio , nis.

Acto de contricion , oneſdamuco eguin-

tza. Lat. Actus contritionis.

Contriſtar , veaſe aftigir , congojar ; triſ-

taquidatu , pozcabetu. Lat. Contriſ-
tare.

Contriſtado , triſtaquidatua , pozcabe-

tua. Lat. Contriſtatus.

Contrito , oneſdamutua. Lat. Contritus ,

facti penitens.

Controverſia , ezpaitá , leiquitza. Lat.

Controverſia , quæſtio.

Controverſiſta , ezpaitaria , leiquitza-

ria. Lat. Controverſiarum ſcriptor.

Controvertible , ezpaitagarria , leiqui-

tzagarria. Lat. Dubius , a , um.

Controvertir , ezpaitatu , leiquitzatu.

Lat. In controverſiam adducere.

Controvertido , controverſo , ezpaita-

tua , leiquitzatua. Lat. In controver-
ſiam adductus.

Contubernio , mahaitara , echapequida.

Lat. Contubernium.

Contumacia , hiſia , burcoidea , furfidia.

Lat. Contumacia.

Contumaz , hiſitia , burcoya , furfitia.

Lat. Contumax , cis.

Contumelia , laidaurcá , betirainá. Lat.

Contumelia. Veaſe vituperio.

Contumelioſamente , laidaurcaró , beti-

rainaró. Lat. Contumeliosè.

Contumelioſo , laidaurcaria , betirain-

zalea. Lat. Contumelioſus.

Contundir , veaſe tundir.

Conturbador , tarbaquidaria. Lat. Se-

dicioſus.

Conturbar , veaſe alborotar ; turbaqui-

datu , erauci. Lat. Conturbare.

Conturbado , turbaquidatua , eraucia.

Lat. Conturbatus.

Conturbantes , eraucileac , turbaqui-

deac. Lat. Conturbantes.

Contuſion , maliatzea , mallatzea. Lat.

Contuſio.

Convalecencia , ſendaquida , ſendabi-

tartea. Lat. Recreatio ex morbo.

Convalecer , ſendaquidatu , ſendabitar-

tetu , zuzpertu. Lat. Convaleſcere.

Convaleciente , ſendaquidea , ſendabi-

tarteduna. Lat. Convaleſcens ex
morbo ſe recreans.

Convalecido , ſendaquidatua , zuzper-

tua. Lat. Ex morbo recreatus.

Convecino , urcoquidea , aldequidea ,

alboquidea. Lat. Proximus , vicinus.

Convencer , veaſe concluir ; gainquida-

tu. Lat. Convincere.
Conven
230C O.
2

Convencido , gainquidatua. Lat. Con-

victus.

Convencedor , gainquidaria. Lat. Evin-

cens , tis.

Convencion , baldindea , balindea , el-

cargoá. Lat. Conventio.

Convencional , baldindecoa. Lat. Con-

ventionalis.

Convenible , lo miſmo que conveniente ,

veaſe.
Txantiloi:Sarreraconvenible2Hombre convenible , noranaicoa. Lat.
Ad quæcumque paratus homo.

Conveniencia , vtilidad , eragoa , etor-

quida , elquida. Lat. Commodum,
vtilitas.

Conveniencia , conformidad , veaſe ; era-

goa , etorquida , elquida. Lat. Con-
venientia , conſenſio.

Conveniente , erazco , eragozcoa , etor-

quidazcoa , elquidazcoa. Lat. Con-
veniens.

Convenientemente , erazcoro , eragoz-

coro , &c. Lat. Convenientèr.

Convenio , veaſe convencion , ajuſte.

Convenir , ſer de vn dictamen , etorqui-

datu , elquidatu , uſtequidatu. Lat.
Convenire , conſentire.

Convenir , importar , conveni , antſia

izan. Lat. Convenire.

Conviene , que ſe haga , conveni da , an-

tſia da , eguin dedin , eguin dedilla.
Lat. Convenit , oportet fieri, ut fiat.

Conviene à ſaber , es à ſaber , ſe hazen

con el relativo en Baſcuence , ceña dan ,
den ; y ſi lo precedente es plural ce-
ñac diran , diren , diraden. Lat. Scili-
cèt , videlicet.

Conventiculo , bilgumaiſca. Lat. Con-

venticulum , i.

Convento bapildea , comentuá. Lat.

Monaſterium.

Conventual , bapildarra , comentuarra.

Lat. Religioſus alicujus monaſterij ha-
bitator.

Conventual , adjetivo , bapildecoa , co-

mentucoa. Lat. Ad monaſterium perti-
nens.

Conventualidad , bapildarquea , comen-

tuarquea. Lat. Domicilium in aliquo
monaſterio.

Conventualmente , bapilderó , comentu-

, comentuquiró. Lat. Monaſtico
more.

Converſable , tratable , elcargarria , al-

cargarria. Lat. Sociabilis , e.

Converſacion , ſolaſa , jolaſa , hizque-

ta aharanza , goyea. Lat. Confa-
bulatio , colloquium.
C O.

Caſa de converſacion , jolaſteguia ſo-

laſechea. Lat. Confabulationis do-
mus.

Materia de converſacion , jolaſ gaya. Lat.

Colloquij materia.

Converſar , ſolaſean , jolaſean , hizque-

tan egon , con los irregulares nago ,
dago , &c. Lat. De re aliqua ſermones
conferre, agere.

Converſion de vna coſa en otra , beſte-

goa , beſtaera , bercegoa , berzaera.
Lat. Converſio.

Convertir vna coſa en otra , beſtetu , ber-

cetu. Lat. Convertere.
Convierte las piedras en pan , arriac
oguitan beſtetzen ditu. Lat. Lapides
in panes convertit.

Convertido aſsi , beſtetua , bercetua. Lat.

Converſus.

Convertible aſsi , beſtegarria , bercega-

rria. Lat. Convertibilis , e.

Converſivo , beſtetzallea , bercezalea.

Lat. Converſivus , a , um.

Converſion , de infieles , de pecadores,

de vida , converſioa , biurrondea , al-
dondea. Lat. Ad fidem , ad frugem me-
liorem converſio.

Convertir aſsi , convertitu , biurrondu ,

aldondu. Lat. Convertere.

Convertido aſsi , convertitua , biurron-

dua , aldondua. Lat. Converſus.

Convertible , convertigarria , biurron-

garrria , aldongarria. Lat. Converti-
bilis.

Convexo , zacongaña , zocongaña , co-

fagaina. Lat. Convexus , a , um.

Convicio , veaſe afrenta.

Convictorio , vicitzaquida. Lat. Juven-

tuti ſegregata domus , convictorium, ij.

Convictoriſta , vicitzaquidea. Lat. Con-

victor.

Convidar , ofrecer algo à alguno , eſque-

ñi , eſcañi. Lat. Invitare.

Convidado aſsi , eſqueñia. Lat. Invitatus.

Convidador aſsi , eſqueintaria. Lat. In-

vitator.

Convite aſsi , eſqueñia , eſcañia. Lat. In-

vitatio.

Convidar , rogar llamando para algo ,

arrendetu. Lat. Invitare.

Convidado aſsi , arrendetua. Lat. Invi-

tatus.

Convidador , arrendetaria. Lat. Invi-

tator.

Convite aſsi , arrendea. Lat. Invitatio.

Convidar , à comer , cenar , &c. convi-

datu , gomitatu , deitu , otſ eguin. Lat.
Invitare.
Convi
C O.

Convidado , contidatua gomitatua ,

&c. Lat. Invitatus.

Convite , por banqyete , veaſe.

Convite, que la recien parida haze à ſus

amigas , emarcaria. Eſta voz ſigniſi-
ca principalmente engendrador , en-
gendradora : y la recien parida que-
riendo placemes , y conſuelos en el
convite de ſus amigas , parece que ò ſe
convida à engendrar de nuevo , ò con-
vida à lo miimo à ſus amigas , y por
eſſo ſe llamò eſte convite emarcaria ,
de emartu , engendrar. Tambien pue-
de tener otra raiz de eman , emon ,
dàr , y artu , recibir ; y aquel convite
es vn regalo que ſe dà para recibir
otros ſemejantes de las amigas.

Convocacion , deiquida , oſquida. Lat.

Convocatio.

Convocar , deiquidatu , oſquidatu. Lat.

Convocare.

Convocado , deiquidatua , &c. Lat. Con-

vocatus.

Convocatoria , deiquidagarria , oſqui-

dagarria. Lat. Literæ convocatoriæ.

Convoy , zaiquida. Lat. Præſidiaria ma-

nus.

Convoyar , zaiquidatu. Lat. Stipare,

comitari.

Convoyado , zaiquidatua. Lat. Stipa-

tus , a , um.

Convoyante , zaiquidaria. Lat. Stipans ,

comitans.

Convulſion de nervios , gozañen quiſ-

curtea. Lat. Convulſio.

Convulſivo , quiſcurtacoa. Lat. Con-

vulſvus, a , um.

Convuſco , antiquado , con voſotros.

Cooperacion , eguiquida. Lat. Coope-

ratio.

Cooperador , cooperario , eguiquidaria.

Lat. Cooperator.

Cooperar , eguiquidatu. Lat. Cooperari.

Cooperado , eguiquidatua. Lat. Coope-
ratione adjutus.

Coordinacion , zucenquida. Lat. Novus

ordo , coordinatio.

Coordinar , zucenquidatu. Lat. Ordi-

natè ponere.

Coordinado , zucenquidatua. Lat. Or-

dinatè poſitus.

Coordinador , zucenquidaria. Lat. Or-

dinatè ponens.

Copa , es voz Baſcongada copa , y ſe di-

xo de gopa , gopea , de goi, arriba , ſu-
perior , y pea , bea , abaxo, inferior ;
y es lo que quadra à la copa , cuya
parte ſuperior baxa , y la inferior ſu ,
be , al beberſe por ella. Tambien dà el
C O.:::::231
Baſcuence eſte nombre à vnos ceſticos
redondos , copa , copazarea.

Copa de beber , copa , edontzia. Lat. Pa-

tera , æ.

Copa de arbol , copa , garraitea , boilloſ-

tea . Lat. Arboris faſtigium , cacu-
men . Del ſombrero , lo miſmo.

Copa , braſero de metal , copa , menaſtez-

co ſuontzia. Lat. Trulla focaria.

Copas , en los naipes , copac. Lat. Car-

cheſiorum folia.

Copada , lo miſmo que cujugada , veaſe.

Copado arbol , copatua , garraitetua ,

boilloſtetua. Lat. Arbor faſtigiata.

Copal , anime copal , veaſe anime.

Copela , lo miſmo que cendra , veaſe.

Copero , copa zaia , edontziaria , edon-

tzizaya. Lat. Pincerna.

Copete , viene de el Baſcuence copeta ,

que en vn dialeto ſignifica la parte mas
alta de la cabeza , y en otro la frente.
Motoá , galbarrá , copetea. Lat. An-
tiæ , arum.

Copetudo , altivo , motoduna , galbar-

duna. Lat. Generis jactator.

Copia , abundancia , veaſe ; ïoria , uga-

ria. Lat. Copia.

Copia , traslado , erabezta. Lat. Apo-

graphum , exemplum.

Copia , retrato , irudiera. Lat. Archety-

pi imago , exemplar.

Copiar , retratar , irudieratu. Lat. Ima-

ginem ex archetypo , aut ex alia ima-
gine exprimere.

Copiado , irudieratua. Lat. Ex arche-

typo expreſſus.

Copiador , irudieratzallea. Lat. Ex ar-

chetypo exprimens.

Copiar , trasladar , erabeztatu. Lat. Ex-

feribere, tranſcribere.
{{sarrera|copiado}2}Copiado , erabeztatua. Lat. Exſcriptus.

Copiador , erabeztaria. Lat. Exſcrip-

tor.

Copilacion , bilgoa. Lat. Collectio, co-

pulatio.

Copilar , bilgotu. Lat. Colligere , copu-

lare.

Copilado , bilgotua. Lat. Collectus , co-

pulatus.

Copiador , bilgotaria. Lat. collector ,

copulator.

Copílla , copita , edontzichoa. Lat. Po-

culum , i.

Copioſamente , ioriro , ugariro , naroró.

Lat. Copiosè.

Copioſo , ioria , ugaria , naroa. Lat. Co-

pioſus.

Copiſta , erabeztaria. Lat. Eſcriptor.

Copla , copla , coplea , lototſa , neurto-

tſa.
232C O.
tſa. Lat. Hiſpanicus rithmus recipro-
Cans.

Coplear , copleatu , neurtotſitu , lototſi-

tu. Lat. Verſus conſonos facere.

Coplero , copliſta , coplaguillea , neur-

toſquiña , lototſaria. Lat. Verſuum
imperitus factor.

Coplon , copla tzarra , neurtoſtzarra,

lotoſtzarra. Lat. Vulgares , ac impe-
riti verſus.

Copo de lino , lana , &c. quirrua , cho-

rraya , aſtina. Lat. Penſum, i.

Copo de lino , liñaſtina, de eſtopa , mu-

llaſtina.

Copo de lino , ù eſtopa, aun no deſcogi-

do, ni pueſto en la rueca , beguiſtea.

Hazer de el lino eſtos copos , beguiſtatu.

Un hazecito de eſtos copos , trochea.

Copo de nieve , telá , maloá , malotá ,

elur luma. Lat. Niveus floccus.

Copon , copa grande , copatzarra , edon-

tzitzarra , edontzi andia. Lat. Am-
plior patera.

Copon por antonomaſia , el de el Santiſ-

ſimo , copoya , donontzia. Lat. Colum-
ba Euchariſtica.

Copoſo , veaſe copado.

Copula , atadura , lotura , lotera. Lat.

Nexus , us.

Copula carnal , araguilotura. Lat. Co-

pula carnalis.

Copulativo , locarria. Lat. Copulati-

vus , a , um.

Copulativamente , locarriró. Lat. Co-

pulativè.

Coracha , larruzco , narruzco , zorroa.

Lat. Saccus coriaceus.

Coracilla , coraza pequeña , ſoiburni-

choa. Lat. Loricula.

Coracina , lo miſmo que coraza , veaſe.

Corada , aſſadura, veaſe.

Corage , ſupitá. Lat. Ira æſtuans.

Corajudo , ſupitacorra. Lat. Ad iram

pronus.

Coral , urondaica Lat. Corallium, ij.

Corales , urondaicaleac. Lat. Coralli-

num brachiale.

Corambre , zagui caya. Lat. Pelles , co-

ria , utres.

Corambrero , zaguicaitaria. Lat. Pel-

lio , nis.

Corambovis , manaurca. Lat. Vultus

conſpicuus.

Coraza , ſoiburnia. Lat. Ferreus thorax.

Corazas , Soldados , ſoiburnizcoac. Lat.

Loricati milites.

Corazon , biotzá. Lat. Cor , dis.

Lo que es de el corazon , biotzecoa , adiſ-

quide biotzecoa , veaſe cordial.
C O.

De corazon , biotzetic biotzeti. Lat.

Ex corde , ex animo.

El corazon me lo dezia , gogoac ematen

cidan. Lat. Animus id præſagiebat.

En el corazon de el Invierno , neguaren

biotzean. Lat. Mediâ hyeme.

Corazonada , biozmuguida. Lat. Præſa-

gientis animi commotio.

Corazonazo , bioztzarra , bioz andia.

Lat. Cor magnum , amplum.

Corazoncico , cillo , cito , biozchoa. Lat.

Corculum , i.

Corbachada , golpe , de corbacho , ceal-

quida. Lat. Flagri ictus.

Corbacho , rebenque, cealquia. Lat. Fla-

grum remigum.

Corbata , corbata , lepabil caya , idubil-

caya. Lat. Colli amiculum.

Corbatin , corbata , lepabilcaichoa ,

idubilcaichóa . Lat . Colli amiculum
minus

Corcel , eſpecie de Caballo muy ligero ,

Zaldi chit ariña. Lat. Equus curſor.

Corchea , en la Muſica , zazpicocia. Lat.

Muſicæ nota adunca.

Corchera , artelazquia. Lat. Cupula ſu-

berea picata.

Corchete , corcheta , cacotea , ichecaya.

Lat. Uncinus , i.

Corchete , de aguaciles , itſaſcaria. Lat.

Accenſus.

Corchetada , quadrilla de ellos , itſaſca-

ridia , itſa cari taldea. Lat. Accen-
ſorum agmen.

Corcho , artelazquia , corchoa. Lat. Su-

ber , ris , ſuberis cortex , cis.

Corcoba , es voz Baſcongada corcoba , y

ſe dixo de curcua , corcoya , que ſigni-
fica lo miſmo ; de donde a la calabaza ,
que ſirve de vaſija , y tiene dos corco-
bas , llamamos , curcubita , y tambien
corcoita , que es ſincope de corcoibita ,
y ambas vozes ſignifican lo que es de
dos corcobas. Y el cucurbita de el La-
tin es voz tomada de el Baſcuence.

Corcoba , curcua , corcoya , crocá , chun-

gurrá , cuncurrá , burcollá. Lat. Gib-
ba , æ.

Corcobado , corcobatua, crocatua , chun-

gurtua , cuncurtua , burcollatua. Lat.
Gibboſus.

Hazerſe corcovado , crocatu , corcobatu ,

chungurtu , cuncurtu , burcoildu. Lat.
Gibboſum fieri.

Corcobear el Caballo , burbeſatu. Lat.

Subſilire.

Corcobo , burbeſadea. Lat. Subſultatio.

Cordage , eſgarri guciac. Lat. Rudentes.

Cordal , cordales , muelas de el juicio ,

azca-
C O.
azcaguiña. Lat. Dens ocularius.

Cordel , eſgarria , cordelá. Lat. Funicu-

lus.

Cordel de Carpinteros , y Aſſerradores,

zuaria. Lat. Reſticula , funiculus ad
amuſſim.

Cordelejo , cordelillo , erſgarrichoa ,

cordelchoa. Lat. Funiculus.

Dàr cordelejo , es dàr chaſco.

Cordelero , cordelguillea, eſgarriquiña.

Lat. Reſtiarius.

Cordellate , cordellatea , eſgarreuta. Lat.

Pannus funiculis intertextus.

Corderillo , corderito , arcumechoa , ar-

choa , bildoſchoa , achurichoa , ume-
rrichoa. Lat. Agnellus.

Cordero , arcumea , bildotſa , achuria ,

umerria. Lat. Agnus.

Corderuno , arcumearena , &c. Lat. Agni-

nus.

Cordial , bioztarra , biotzecoa. Lat. Ad

cor ſpectans , tis.

Cordial , medicamento, biotzalaya. Lat.

Cardiacus , a , um.

Cordialiſsimo , chit , guciz , chitez bioz-

tarra. Lat. Studioſiſſimus.

Cordialmente , biotz gucitic , bioztar-

quiro. Lat. Ex intimis præcordijs.

Cordillera de montes , &c. erroitzá ,

errochá , jarraipiña. Lat. Montes per-
petui.

Cordojo , antiquado, pena de el corazon ;

biotzmina. Lat. Cordolium , ij.

Cordoban , cordobaná , narrondá. Lat.

Hircinum corium.

Coſa de cordoban , cordobanezcoa , na-

rrondozcoa. Lat. Ex hircino corio.

Andar à la cordobana , es andar deſnudo,

veaſe deſnudo.

Cordon , cordoya , cordoea , eſgarria.

Lat. Torus tori , funiculus.

Cordon , para ſitiar vna Plaza , veaſe cir-

cunvalacion , bloqueo.

Cordonazo , cordoi colpea. Lat. Ictus

funis.

Cordoncillo , cordoichoa , eſgarrichoa.

Lat. Torulus , funiculus.

Cordoneria , cordoidia , eſgarridia. Lat.

Funiculorum numerus.

Cordonero , cordoiguillea , eſgarrigui-

llea. Lat. Funium textor , reſtiarius.

Cordura , zurgoá , zoguigoá. Lat. Pru-

dentia.

Cordyla , atun recien nacido , atun jayo

berria. Lat. Cordyla , æ.

Cordylo , animal amphibio , ſemejante

al Crocodilo , ur lurtar aberé mota
bat. Lat. Cordylus.

Corecico , veaſe cuerecico.

C O.:::::233

Coripheo , cabeza , ſuperior buruza-

guia. Lat. Choriphæus.

Coriſta , corutarra. Lat. Chori miniſte-

rio mancipatus.

corito , por zumba llaman aſsi al Aſtu-

riano , Aſturiarra. Lat. Aſtur.

Corma , oincolá. Lat. Compes lignea.

Cormano , antiquado , primo hermano.

Cornada , adarcada. Lat. Ictus cornu.

Cornado , moneda , pelata , eornadua.

Lat. Triens., tis.

No vale vn cornado , eztu balio pelat

bat , cipat ezten balio. Lat. Nec titi-
vilitio emendum.

Cornamenta , adarrac. Lat. Cornua.

Cornamuſa , eſpecie de trompeta , biur-

turunta. Lat. Buccina ſymphoniaca.

Cornea tela , tunica , veaſe eſclirotica,

Corneador , adarcaria. Lat. Cornupeta.

Cornear , adarcatu. Lat. Cornupetere.

Cornecico , veaſe cuernecico.

Cornejo , belzurda. Lat. Cornix , cor-

nicula.

Cornejal , veaſe cornijal.

Cornerina , piedra precioſa , zaintiſtea.

Lat. Onyx , chis.

Corneta , de Cazadores , adarturunta.

Lat. Venatorium cornu , buccina.

Corneta de Muſica , autzayoa. Lat. Buc-

cina ſymphoniaca.

Corneta , el que la toca , autza yolea. Lat.

Symphoniacus cornicem.

Cornezuelo , veaſe cuernecito.

Cornicabra , arbol , aunzadarra. Lat.

Terebinthus.

Corniculario , ala ceritzan Erromata-

rren goyende bati , eta eſan nai du
adar zaya. Lat. Cornicularius.

Corniculata Luna , illarguia, adarchoa-

quin dagoanean. Lat. Corniculata.

Cornija , arpaina. Lat. Coronis , dis.

Cornijal , choquezquia. Lat. Angulus.

Cornijamiento , arpaindia. Lat. Coroni-

dis ornamentum.

Corniſa , lo miſmo que cornija , veaſe.

Cornucopia , naroadarra , ioriontzia ,

ugarontzia. Lat. Cornucopia , æ ,
Amaltheæ cornu.

Cornudo , adarduna , adartua , adar-

tſua. Lat. Cornutus.

Coro , multitud , que ſe junta para can

tar , Corua , cantaridia. Lat. Cho-
rus.

Coro en el Templo , Corua , cantarite-

guia. Lat. Chorus.

Tomàr , ſaber de coro , oroitzaz artu ,

gogoz icaſi , jaquin. Lat. Memoriter
ſcire.

corographia , deſcripcion de algun País

Gg:::::parti
241C O.
particular , erri baten ciazaldea. Lat.
Chorographia.

Corolario , ondorezcoa. Lat. Corolla

rium.

Corona , boillandea , coroea , coroya. Lat.

Corona.

Coronacion , boillandetzea , coroatzea.

Lat. Coronatio.

Coronar , boillandetu , coroatu. Lat. Co-

ronare.

Coronado , boillandetua , coroatua. Lat.

Coronatus.

Coronario , el oro mas fino , urre gar-

biena. Lat. Aurum purgatum.

Corondèl , en la Imprenta , erdeſchoa.

Lat. Diſſepimentum medium.

Coronèl , lo miſmo que cimera , veaſe.

Coronèl , en la Milicia , Coronela , gue-

rrarien zuzaria. Lat. Tribunus mili-
tum.

Coronica , veaſe Cronica.

Coronilla , boillandechoa , coroachoa. Lat.

Coronula , corolla.

Coronilla de la cabeza , &c. gaiña , ga-

na , erpiña. Lat. Vertex , cis.

Coroza , viene de el Baſcuence gorotzá ,

que ſignifica eſtiercol , baſura , y ſe le
diò el nombre por lo que infama , y
enſucia , coroza , burutontoi lotſaga-
rria. Lat. Cucullus infamis.

Corpanchon , cuerpo grande , gorputza-

rra Lat. Corpus magnum.

Corpanchon de ave ſin pechugas , chorar-

. Lat. Corporis aviarij diſſecti tho-
rax , cis.

Corpecito , veaſe cuerpecito.

Corpiño , corpiñejo , jubon ſin mangas ,

gorontzá , jiperſia. Lat. Levior thorax.

Corporal , gorpuztarra , gorpuzduna.

Lat. Corporalis.

Corporales de Altar , corporalac , alda-

reco lieutac. Lat. Euchariſtica corpo-
ralia , ſacri lintei.

Corporalidad , gorpuztargoa. Lat. Quod

ad corpus attinet.

Corporalmente , gorpuztaróá , gorpuz-

quiro. Lat. Corporalitèr.

Corporeo , gorpuztuna , gorpuzduna.

Lat. Corporeus.

Corps , cuerpo , veaſe.

Corpulencia , gorpuzandigoa. Lat. Cor-

pulentia.

Corpulento , corpudo , gorputz andicoa.

Lat. Corpulentus.

Corpuſculo , veaſe cuerpecico.

Corral , eſcortea , barlſá , eſpilla , uru-

bea , orüea. Lat. Cors , tis.

Corral en cartapacio , &c. utſunea. Lat.

Lacuna, æ.
C O.

Es vn corral de vacas , ſaleche bat diru-

di. Lat. Dirutus locus eſt.

Correa , hedea , ualá , uvalá. Lat. Cor-

rigia.

Correa mas delgada , joſtelua. Lat. Cor-

rigia gracilior.

De el cuero ſalen las correas , larrutic he-

dea; berenetic joſtelua. Lat. De pelle
fiunt corrigiæ.

Tener correa , üal andicoa izan. Lat.

Diſsimulanter ferre.

Correage , hedadia , üaldia. Lat. Lora-

mentum.

Correccion , ocartetea , utzendea. Lat.

Correctio.

Correctivo , ocartezlea , utzendaria.

Lat. Temperatura.

Correcto , veaſe corregido.

Corrector , ocartezlea , utzendaria.

Lat. Corrector.

Corredentor , erredentorequidea. Lat.

Corredemptor, corredemptrix.

Corredera , ſitio para correr , eyateguia.

Lat. Hippodronus.

Corredera de celosìa , oldabillá. Lat. Fe-

neſtræ reticulum truſatile.

Coeredera , inſecto , veaſe curiana.

Corredera , calle , veaſe.

Corredera , alcahueta , veaſe.

Corredizo , facil de deſatarſe , itzurcoia ,

aſcacorra , aſcacoya. Lat. Solutilis.

Corredor , el que corre , eyacaria , laſ-

tercaria , corricaria. Lat. Curſor.

Corredor , galeria , barandá. Lat. Per

gula, æ.

Corredor , en compras , ventas , &c. mer

ca zaya. Lat. Mercis emendæ proxe-
neta.

Corredor , corredores de la campaña ,

aurquegorria. Lat. Antecurſor.

Correduria , mercazaigoa. Lat. Munus

proxenetæ.

Correduria , correria, veaſe.

Corregible , corregibilidad , ocartezga-

rria , utzendagarria. Lat. Docilis,
docilitas.

Corregidor , corregidorea , uritzailea.

Lat. Urbis , præfectus , prætor. Veaſe
magiſtrado.

Corregimiento , corregimendua , uri-

tzaigoa. Lat. Prætura.

Corregir , ocarteztu , utzendu , cenza-

. Lat. Corrigere.

Corregido , ocarteztua , utzendua , cen-

zatua. Lat. Correctus.

Correguela , correa pequeña , hedechoa ,

üalchoa. Lat. Funis lorcus.

Correguela , yerba , odarrá. Lat. San-

guinaria.
Correla
C O.

Correlacion , beanza , beanzoa. Lat. Col-

latio.

Correlativo , correlato , beanzduna, be-

anzoduna. Lat. Mutuo relatus.

Correncia , caqueria , beronzcoa. Lat.

Alvi fluor.

Correndilla , carrerilla , billarinchoa.

Lat. Curſitatio.

Correnton , joſtazalea. Lat. Jocator.

Correo , correoa , joanetorlea. Lat. Ta-

bellarius.

Correo , la caſa , gutunteguia , carte-

cheá. Lat. Domus conferendis epiſ-
tolis.

Correon , correa grande , hedetzarra ,

üaltzarra. Lat. Lorum.

Correoſo , zaillá. Lat. Ductilis , e.

Hazerſe correoſo , zaildu. Lat. Ducti-

lem fieri.

Hecho aſsi correoſo , zaildua. Lat. Duc-

tilis factus.

Correr , eyatu , laſterreguin , corri , eya-

ca , laſterca , corrica joan , ibilli. Lat.
Currere.

Correr à todo correr , eya , ta eya joan.

Lat. Currere effusè.

Correr los rios , &c. beronztu. Lat.

Fluere.

Correrle à alguno ſangre , ſudor , &c.

jario , con los irregulares dariot , da-
riozu , &c. Lat. Effluere.

Correr à vno , lotſatu , ahalcatu. Lat.

Pudore afficere.

Correrſe , lotſatu , &c. naiz , cera , da.

Lat. Pudore affici.

Correr , ſuceder , veaſe ; aſsi corre en to-

do , ala da gauza gucietan eſſo es lo
que corre en el mundo , hori da mun-
duan guertatzen dana.
Corre , que : ha corrido , que tenemos
guerras , otſa dabil , ece ; otſa banatu
da , ecen guerrac ditugula.
Corriò la voz , corrian vozes , otſa ba-
natu zan.

Correr , paſſar , veaſe ; no corre eſſa mo-

neda , ezta igarotzen diru hori.

Correr con alguna dependencia , &c.

zaitu , erabilli. Lat. Negotium aliquod
curare.

Correr bien , ò mal con alguno , ongui ,

edo grizqui biltzea iñorequin. Lat.
Conſuetudinem alicujus conſervare.

Correr el oſicio , equintzan ondó joatea ,

con los irregulares. Lat. Artem benè
alicui procedere.

Correme bien el oficio , equintzan ondo

dijoaquit , doaquit ; te corre , dijoa-
quizu , &c. veanſe en la voz ir.

Correr el termino , plazo , &c. epeac.

C O.:::::235
iraun , con los irregulares , badirau,
&c. Lat. Præfixum tempus permanere.

Correr ganſos , gatos , &c. eyajocatu.

Lat. Anſeres , feles , &c. decurſionibus
agitare.

Correr la cortina , cerrandola ichal ,

ichaldu. Lat. Expandere, tendere.

Correrla , abriendola , ical , icaldu. Lat.

Deducere.

Correr monte , es ir à cazar al monte ,

veaſe cazar.

Correr parejas , berdinquideac eyatzea.

Lat. Pari curſu ire.

Correr por cuenta de alguno , norbaiten

contura , joatea , egotea. Lat. Ad ali-
quem ſpectare.

Correr rieſgo , gaitzurrean egon. Lat.

Periculum inminere.

Corre mucho rieſgo , gaitzurrean dago.

Corrido , eyatua, lotſatua , &c. Lat. Ef-

fuſus, pudore affectus , &c.

Correria de Soldados , irtaldia. Lat. Ex-

curſio militaris.

Correſpondencia , eranzuquida , beanz-

quida. Lat. Conſenſio, mutua relatio.

Correſponder , eranzuquidatu , beanz-

quidatu. Lat. Gratiam referre.

Correſponderſe , eranzuquidatu , &c.

con las terminaciones de el neutro ,
ſea por cartas , ò de otra manera. Lat.
Mutuis litteris , ſeu alijs officijs cer-
tare.

Correſpondido , eranzuqnidatua , be-

anzquidatua. Lat. Relatus, perſolutus.

Correſpondiente , correſponſal , eranzu-

quidea. Lat. Negotiorum alterius cu-
rator.

Correſponder vna coſa con otra , tener

ſemejanza, y proporcion , cerbait beſ-
teren erazcoa izatea. Lat. Rem rei.
reſpondere , cohærere.

Correſpondiente aſsi , erazcoa. Lat. Con-

veniens , cohærens.

Corretage , el eſtipendio de el Corredor ,

mercazayaren ſaria. Lat. Proxeneti-
cum , i.

Corretage , alcahueteria, veaſe.

Correvedil , correvedile , izquiña. Lat.

Suſurro.

Corrida , eyagoa , laſtergoa , billarina.

Curſus , us.

Corrida de toros , cecen gudandea. Lat.

Taurorum agitatio.

De corrida , laſterca , eyraca , corrica,

arinca , billarinca. Lat. Curſim , feſ-
tinanter.

Corridiſsimo , avergonzado , chit lotſa-

tua , ahalquetua. Lat. Nimio pudore
uffuſus.
Gg 2:::::Cor
236C O.

Corriente en los rios , goaya. Lat. Pro-

fluens, tis.

Corriente menor , üaicea. Lat. Quà am-

nis lentior fertur.

Corriente arrebatada , y mayor , coagea.

Lat. Quà amnis fertur incitatior.

Corriente , lo miſmo que correnton ,

veaſe.

Corrriente, adjet. agua corriente , ur be-

ronztia. Fuente corriente , iturri ja-
riotia , dariona. Opinion corriente ,
irizco goaitia.

Eſſo es corriente , y moliente , hori da

goaitia , ta eotia. Lat. Benè apta , vſui-
que plana res.

Corrientemente , goaiquiró. Lat. Planè.

Corrillero , bilguboillaria , mahainta-

raria. Lat. Circumforaneus.

Corrillo, corro , bilgoboilla , mahainta-

ra. Lat. Circulus.

Corrimiento , verguenza , lotſa , ahalca ,

ahalquea. Lat. Pudor, verecundia.

Corrimiento , fluxion , jariantza. Lat.

Pituitæ fluxio, diſtillatio.

Corroboracion , corroborar , veaſe con-

fortacion.

Corrobra , lo miſmo que alboroque ,

veaſe.

Corroer , orchiquidatu. Lat. Corrodere.

Corroido , orchiquidatua. Lat. Corroſſus.

Corromper , galquidatu , gaizquidatu ,

gaizquindú , goaſtatu. Lat. Corrum-
pere.

Corromperſe , galquidatu , &c. con las

terminaciones de el neutro. Lat. Cor-
rumpi.

Corrompido , galquidatua, &c. Lat. Cor-

ruptus.

Corrompedor, galquidaria , gaizquida-

tzallea , goaztatzalea. Lat. Corrup-
tor.

Corrompidamente , corruptamente , gal-

quidaró , gaizquidará , goaſtaquiró.
Lat. Corruptè.

Corrompimiento , corrupcion , corrup-

tela , gaizcunza , galquidá , gaizqui-
, goaſtagoa. Lat. Corruptio.

Corroſion , orchiquida. Lat. Corroſio.

Corroſivo , orchiquidaria. Lat. Corro-

ſivus.

Corrugacion , cimurquida. Lat. Corru-

gatio.

Corrugo , lo miſmo que acequia , veaſe.

Corroptibilidad , galquidacorra , goaſ-

tacorra. Lat. Corruptibilitas.

Corruptible , galquidacorra , goaſtaco-

rra. Lat. Corruptibilis.

Corrupto , veaſe corrompido : corruptor ,

veaſe corrompedor.
C O.

Corſa , camino por mar , es termino de

galeras , itſas bidea. Lat. Curſus.

Corſo , ir , andar à corſso , corſura joan ,

curſuan ibilli'. Navalem excurſionem
facere.

Corta , ſubſt. corta de arboles , epaya ,

epayaldia , epaira , epairaldia , picá ,
picaldia. Lat. Materiatio , ſilvæ cæſio.
Lo que queda de vn arbol cortado,
epaitza , epayuntza.

Cortabolſas , veaſe cicatero.

Cortadillo , vaſo , epaichoa. Lat. Vaſcu-

lum.

Cortadillo , vna afectacion en el hablar ,

miquinera. Lat. Affectata verborum
prolatio.

Cortador , ra , epaquitzallea , ebaqui-

tzallea , epallea , picatzallea. Lat. Se-
cans , exſector.

Cortador , Carnicero , veaſe.

Cortadura , epaigoá , picandea. Lat. Sciſ-

ſura.

Cortaduras de papel , &c. epaiſcac. Lat.

Segmenta.

Cortadura , zanja , lurrepaya , lurre-

paira. Lat. Agger hoſti prærentus.

Cortamente , eſcaſamente , eſcás , urri-

, guichiró , gutiró. Lat. Parcè.

Cortamiento , epaigoa , picandea , eba-

quera. Lat. Sectio.

Cortapies , canillazo , oñepaira. Lat.

Ictus gladij in pedibus inflictus.

Cortapiſa , chimuiſa , gipura. Lat. Lim-

bus , fimbria.

Cortapiſa , condicion , veaſe.

Cortar , epaqui , ebaqui , picatu , tren-

catu. Lat. Seco , ſcindo , amputo.

Cortado , epaquia , &c. Lat. Secatus.

Cortar , haziendo pedazos , ceatu , zati-

tu , puſcatu. Lat. In fruſta concidere.

Cortado , ceatua , zatitua. Lat. In fruſta

conciſſus.

Cortar , dividir , bereci. Lat. Disjungere.

Cortado , berecia. Lat Disjunctus.

Cortar , por acortar , veaſe.

Cortarſe , turbandoſe , urduritu. Lat.

Verba aliquem deſtituere.

Cortarſe la leche , &c. lapaſtu , gazura-

tu. Lat. In ſerum abire , vitiari.

Cortar la pluma , veaſe tajar.

Cortar por el pie , ondotic epaqui. Lat.

Succidere.

Cortapicos , y callares , aſsi ſe reſponde

à los muchachos , que preguntan lo que
no deben ſaber , ago iſil , mia ez era-
bil. Lat. Sileto cautus , garrulam ſeca
linguam.

Corte , el filo, cimea , aoa. Lat. Acies , ei.

Corte , el efecto de cortar , epaigoa. Lat.

Sciſſio.
Corte
C O.

Corte de arboles , veaſe corta.

Corte de pluma , veaſe tajo.

Corte en algun negocio , bidea , zucem-

bidea. Lat. Via , ratio.

Dàr algun corte , bideren bat artu. Lat.

Ratonem inire.

Corte de ley , &c. viene de el Baſcuen-

ce gorteá , que ſignifica lo miſmo ; y
gortea , es ſincope de goratea ſuperio-
ridad , y la tienen las Cortes entre Vi-
llas , y Ciudades de el Reyno. Lat. Cu-
ria.

Cortes , junta , urien batzarrea. Lat.

Regni comitia.

Corte , por corral , veaſe.

Corte de veſtido , ſoñeco baten gaya. Lat.

Pannus ad veſtem conficiendam.

Cortecita , cortecilla , azalchoa. Lat.

Cruſtula.

Cortedad , laburtaſuna , laburtea , eſca-

ſiá. Lat. Brevitas , anguſtia.

Cortedad , de medios , de ingenio , &c.

urrigoa , guichigoa. Lat. Tenuitas,
exiguitas.

Cortedad , timidez , bildurra. Lat. Ti-

miditas.

Cortejador , beondaria. Lat. Alienæ gra-

tiæ captator.

Cortejar , beondetu. Lat. Alicujus gratiam

captare.

Cortejado , beondetua. Lat. Cujus gratia

captatur.

Cortejo , beondeá. Lat. Obſequium pro

alterius gratia captanda.

Cortès , es voz Baſcongada , veaſe cor-

teſia ; artzontia , corteſá. Lat. Co-
mis , urbanus.

Corteſanamente , artzontiró , corteſqui-

ro. Lat. Comiter , urbanè.

Corteſanìa , artzontea , beguirunea , cor-

teſania. Lat. Comitas , urbanitas.

Corteſano , cortes , veaſe ; beguiruntia.

Lat. Comis.

Corteſano , proprio de Corte , Gortea-

rra. Lat. Ad curiam ſpectans , auli-
cus.

Corteſana , Dama corteſana , Aſndre li-

muria. Lat. Meretrix , ſcortum.

Cortesìa , es voz Baſcongada , viene de

gurtez , ò curtez , que ſignifica con reſ-
peto, veneracion , y adoracion , de gur ,
cur , gurtu curtu ò viene de gur-
teſia, el enrejado , ò vallado , que ſe po-
ne al carro para que nada ſe derrame ,
ò caiga de lo que ſe carga en èl : y la
cortesìa es la que contiene al hombre
para que no ſe derrame en palabras , y
ademanes toſcos , y deſatentos. Lat.
Urbanitas. Veaſe corteſanìa.
C O.:::::237

Corteſmente , veaſe corteſanamente.

Corteza , azala , galatza. Lat. Cortex.

Cortezon de pan , ogui moſcorra , can-

talá. Lat. Grandius cruſtum panis.

Cortezudo , azalduna , galazduna. Lat.

Cruſtoſus.

Cortijo , Caſeria , Baſerria , veaſe ca-

ſeria. Lat. Villa , æ.
Puede ſer, que eſta voz cortijo , y corta ,
y otros de ſignificacion parecida , ven-
gan de la voz Baſcongada cortá , que
ſignifica vn ſel , ò monte de arboles ,
en que ſe haze la corta à ſus tiempos ,
Veaſe la voz ſel. De el Baſcuence cortá ,
ſe dixo córta , y de aquì cortar , &c.

Cortina de muralla , veaſe lienzo.

Cortina , errecela , burtina cortiná.

Lat. Cortina.

Cortinage , erreceladia , &c. Lat. Corti-

narum multitudo.

Cortinal , ſoró , ſoló , alor puſca bat le-

re eſiarequin. Lat. Agellus ſuburba-
nus ſepto circumductus.

Corto , laburrá , eſcasá. Lat. Curtus,

brevis.

Corto de viſta , ſatitſua. Lat. Oculis he-

betioribus.

Corto de genio , timido , beldurtia. Lat.

Timidus.
Eſſo viene corto labur , eſcas dator
hori.

Corto , miſerable , cequena , cicoitza.

Lat. Tenax , cis.

Andar de corto , labur jancia ibilli. Lat.

Breviori veſte indutum incedere.

A la corta , ò à la larga , lucé edo labur ,

luzaró , edo laburquiró. Lat. Decurſu
temporis , citius , aut tardius.

Coruſcante , coruſco , veaſe reſplande-

ciente.

Corva , belaunea. Lat. Poples , ictis.

Corvadura , macurgoa , macurrera , gu-

bia. Lat. Curvatura.

Corvar , gubiatu , macurtu. Lat. Cur

vare.

Corvado , macurtua, gubiatua. Lat. Cur-

vatus. Item gabiatua.

Corvecito , veaſe cuervecito.

Corvejon , en la pierna de animal be-

launipea. Lat. Suffrago , inis.

Corvejon ſobre los calcañares , orpoutſu-

nea. Lat. Aſtragalus , i.

Corveta en los Caballos , atzerinca. Lat.

Subſultus equi in pedes erecti.

Hazer corvetas , atzerincatu , atzerin-

ca ibilli. Lat. Equum in peles erec-
tum ſubſilire.

Corvina , peſcado , ſarauslea. Lat. Co-

tacinus , i.
Corvo ,
238C O.

Corvo , va , macurrá. Lat. Curvus, a , um.

Corvo , ſubſtantivo , cacoa. Lat. Uncinus.

Corzo , baſauntza. Lat. Caprea , eæ.

Corzuelo , granos de trigo con ſu caſca-

rilla , aleac beren lecachoetan. Lat.
Grana corticibus latentia.

Coſa , viene de el Baſcuence gauzá , quo

ſignifica lo miſmo. Lat. Res , ei.

Coſa de , cerca de , guichi gora bera , al-

dean , urrean Lat. Circiter , plus mi-
nuſve.

Coſa dura es , nequé gogorra da. Lat. Du-

rum ac perdificile eſt.

Coſa juzgada , gauza erabaquìa. Lat.

Res judicata.

Coſa rara es , que , bacanetacoa da. Lat.

Rara , ac ſingularis res eſt.

No es coſa , eztá gauza. Lat. Nihil con-

fert.

No hai coſa con coſa , gucia iraulian da-

go , edo dabil. Lat. Omnia inverſa ſunt.

Que es coſa , y coſa ? cer da , cer oté ?

Lat. Ecquid hoc rei eſt.

Coſa mala nunca muere , gauzá gaiſtó

eztá iñoiz ilcó. Lat. Non ſæpe morte
intercidit res peſſima.

Coſario , veaſe pirata , coſſario.

Coſcoja , viene de el Baſcuence coſcollá ,

que ſignifica lo miſmo , coſcollá , cuſ-
cullá , arteiſcá. Lat. Ilex , cis.

Coſcoja , la hoja ſeca , orbelá. Lat. Cuſ-

culium , ij.

Coſcojar , coſcolladia , cuſculleta , ar-

teiſcadia. Lat. Ilicetum.

Coſcojos en el freno , aopicariac. Lat.

Cuſculia.

Coſcorron , viene de el Baſcuence coſcoa,

la parte ſuperior de la cabeza , coſque-
tacoa. Lat. ctus in capite.

Coſecha , el recoger los frutos , uztaren

biltzea. Lat. Frugum lectio.

Coſecha , los frutos miſmos , uztá. Lat.

Fruges , annuus agrorum fructus.

Téngolo , ò llévolo de mì coſecha , ne-

rez dacart daramat , daroat . Lat. De
meo.

De coſecha , en eſte ſentido en general ,

etorquiz. Lat. Naturâ.

Coſechero , ardobilea , ardaubilea , ar-

nobilea. Lat. Vinarius , ij.

Coſedizo , joſiquizuna. Lat. Conſutilis, e .

Coſedura , veaſe coſtura.

Coſelete , armadura de el cuerpo mas li-

gera , coſeletea. Lat. Levior armatura.

Coſer , nombre antiquado , zaldicumea.

Lat. Pullus equinus.

Coſer , viene de el Baſcuence joſi, que

ſignifica lo miſmo. Lat. Conſuere.

Coſido , joſiá. Lat. Conſutus.

C O.

Coſer , añadiendo , ò pegando vna coſa

à otra , algaindu. Lat. Aſſuere.

Coſido aſsi , algaindua. Lat. Aſſutus.

Coſetada , lo miſmo que carrera , veaſe.

Coſilla , coſita , coſuela , gauzachoa. Lat.

Recula.

Coſmographia , munduaren ciazaldea.

Lat. Coſmographia.

Coſmographo , munduaren ciazalda-

ria. Lat. Coſmographus.

Coſquillas , quiliá , quilicá , quilimelá.

Lat. Titillatio.

Coſquillar , hazer coſquillas , quilicatu ,

quilimelatu , quili eguin. Lat. Titil-
lare.

Coſquilloſo , quilicorra , quilimelaco-

rra. Lat. Titillationis impatiens.

Coſſario , itſas lapurra. Lat. Pirata ,

prædo maritimus.

Coſario , el traginante , gauzaria. Lat.

Meritorius vector.

Coſſo , circo , bolleſia. Lat. Circus, arena.

Coſſo , guſano grande en arboles fruta-

les, rutarra. Lat. Coſſus , i.

Coſta , coſte , coſto , viene de el Baſcuen-

ce coſtuá , goſtuá , que ſignifica lo miſ-
mo. Lat. Sumpts, impenſa.

Coſta de mar , coſtá , coſtaldeá , itſaſ al-

deá. Lat. Ora maritima.

Coſta de zapateros , zabalcaya. Lat. Lig-

neum fruſtum pro calceis ampliandis.

Coſta à coſta , coſta aldetic , ubazterre-

tic. Lat. Secundum littus.

A toda coſta , coſtu gucitara. Lat. Mag-

no ſumptu.

Coſtado , ſayetſú , almaca , meaca , al-

boa , aldamena. Lat. Latus , eris.

Dolor de coſtado , ïotua , igotua , mea-

caco miña , alboco miña : veaſe pleu-
reſia. Lat. Lateris dolor, pleuritis, dis.

Coſtal , coſtalá , zacua , zacutoa , zo-

rroa. Lat. Saccus.

Coſtal , piſon para hazer tapias , trinca-

ya. Lat. Parvicula, æ.

Coſtalada , caida de eſpaldas , dangadá.

Lat. In tergora prolapſio.

Coſtalero , ganapan, veaſe.

Coſtanera , antiquado , lo miſmo que coſ-

tado.

Coſtaneras de el tejado , veaſe aſnas.

Coſtanero , ra , aldapa , aldatſa , alda-

paduna , aldaſduna. Lat. Acclivis, e.

Coſtar , coſtatu , goſtatu. Lat. Conſtare.

Yà le coſtarà la torta vn pan , bai egui-
aqui , opillac opea eguingo dic. Lat.
Maximo aliquid alicui conſtare.

Coſte , veaſe coſta.

Coſtear , coſtua eguin , coſteatzea , goſ-

teatzea. Lat. Sumptum præbere.
Coſtear.
C O.

Coſtear , navegar por la coſta , ubaſte-

rretic ibilli. Lat. Secundum littu na-
vigare.

Coſtera , antiquado , coſta de mar , veaſe.

Coſtera , en el papel , pper gaicharra.

Lat. Struis chartaceæ ſcapus inutilis.

Coſtillas , ſayetſac , ſayetſezurrac , al-

boco ezurrac. Lat. Coſtula , æ.

Coſtillas con ſu carne yà muerta , ſaeſ-

quia. Lat. Coſta, coſtula.

Coſtilludo, guiſatzar ezurtia. Lat. Be-

nè coſtatus, ac rudis homo.

Coſto , veaſe coſta.

Coſtoſamente , coſtutſuro , coſtuſquiro.

Lat. Sumptuosè.

Coſtoſo , coſtutſua. Lat. Sumptuoſus,

a,um.

Coſtra , lacatza , zacarra , cracá. Lat.

Cruſta.

Hazer coſtra , lacaztu , zacartu , craca-

tu. Lat. Cruſtam inducere, incruſtare.

Coſtrada , tortada real , jaquinaz gain-

dua. Lat. Torta dulciaria cruſtata.

Coſtribar , antiquado , trabajar.

Coſtumbre , eſta voz , y la Franceſa cou-

tume , viene de el Baſcuence coſtuma ,
que ſignifica lo miſmo , bezoa , oitura ,
oicuna , aſtura , coſtuma , coſtumbreá ,
plegua. Lat. Conſuetudo , mos , moris.

Coſtumbre immemorial, oitura oroitza-

quea. Lat. Mos remotiſsimus à noſtra
memoria.

La coſtumbre haze Ley , oiturac leguea

oi dacár. Lat. Conſuetudo vim legis
habet.

A la mala coſtumbre quebrarla la pierna ,

oitura gaiſtoari bernazaquia autſi.

Coſtura , viene de el Baſcuence joſtura ,

que ſignifica lo miſmo. Lat. Sutura.

Coſtura , añadiendo vna coſa à otra , al-

gaiña , algaindura. Lat. Sutura.

Coſturera , joſtuná , joſturaria , joslea ,

joſquiña. Lat. Sutrix , ſarcinatrix.

Coſturon , joſtutzarra. Lat. Sutura groſ-

ſior.

Coſturon , cicatriz , veaſe.

Cota , loriga , cota , cotea. Lat. Lorica.

Cota , acotacion , veaſe.

Cota , porcion , veaſe quota.

Cotana , agujero quadrado, que haze el

eſcoplo en la madera , zulauquia. Lat.
Foramen.

Cotanza , tela fina de lienzo ancha , co-

tantzá. Lat. Linteum pertenue.

Cotear , poner cotos , veaſe acotar.

Cotejar , becaldetu , anzundetu , anzoe-

raty . Lat. Comparare , conferre.

Cotejado , becaldetua , &c. Lat. Compa-

ratus , collatus.
C O.:::::239

Cotejo , becaldea , anzundea , anzoera

Lat. Comparatio, collatio.

Cothurno , eſpecie de calzado , oñancia ,

gordoinquia. Lat. Cothurnus.

Cotidiano , veaſe quotidiano.

Cotilla , cotilla , cotillea , gorontza ba-

lea bizarrez eguiña. Lat. Thorax mulie-
bris ex balenarum coſtis conſtructus.

Cotillero , veaſe emballenador.

Coto , taſſa , precio , veanſe.

Coto , medida , cerrado el puño , y el

pulgar levantado , ucabilla. Lat. Pug-
nus preſſus.

Coto , termino cerrado , mugueſia. Lat.

Septum, i.

Coto , pezecito de guſto , zarboa. Lat.

Cottus, i.

Coton , cotonìa , tela , cotonia , liñabe-

raztiñez , eoricaco lieuta. Lat. Goſſi-
pina tela.

Cotorra , cotorrera , loro emea. Lat. Pſit-

tacus femina.

Cotral buey viejo, idi zarra. Lat. Bos

vetulus.

Cotufa , cierta fruta de Indias , y comun-

mente ſe toma por gulloria , veaſe.

Covacha , lurruſpea. Lat. Cavea lati-

bulum.

Covachuela , covezuela , lurruzpechoa.

Lat. Cavernula.

Covachuela de el Deſpacho , Erreguea-

ren equindeteguia. Lat. Regijs.nego-
tijs expediendis interius conclave.

Coſcoxita , juego de muchachos , que an-

dan ſobre vn pie , encogido el otro ,
chinguca , chinguilca , ibilli. Lat. Lu-
dus empuſæ.

Cogear , urgún , errén eguin , ibilli. Lat.

Claudicare.

Coxeza , coxez , urgunera , errenera ,

maquiera. Lat. Claudicatio.

Coxin , atzalpea. Lat. Pulvinus , pul-

vinar.

Coxijo , arrencurá , ſentigoa. Lat. Queſ-

tus levior.

Coxijoſo , arrencuratia , ſenticorra.

Lat. Querulus.

Coxo , urguna , errena , maquia , main-

gua. Lat. Claudus.

Hazerſe coxo , urgundu , errendu , ma-

quiatu. Lat. Claudum fieri.

Coxquear , antiquado , lo miſmo que co-

cear.

Coyunda , hedea , uztarredea. Lat. Lo-

rum , i.

Coyuntura , locazurra , guiltzá. Lat.

Junctura commiſſura.

Coyuntura , ocaſion , ſi es mala , muga-

itza , ſi buena , mugona. Lat. Occaſio
oblata.
240C O.
oblata. Item zori ona , zori gaiſtoa..
{{}sarrera|coyuntura3}}En mala coyuntura ha venido , muga-
itzean zori gaiſtoan etorri da. En
buena , mugonean , zori onean. Veaſe
ocaſion.

Coz , oſticoa. Lat. Calcei ictus, us.

Coz de borrico , rocin , y otras beſtias ,

pullá. Lat. Calcei ictus.

Coz de la beſtia con ambos pies , y an-

cas , buztarroſticoa. Lat. Calcei beſ-
tiæ ſimul impacti.

A cozes , oſticoca , pullaca. Lat. Calci-

bus.

Tirar cozes , oſticatu. Lat. Calcitrare.

Es tirar cozes contra el aguijon , hori da

buruz goraco aizcolqucta. Lat. Con-
tra ſtimulum calcitrare.

De hoz , y de coz , beingoan , bat bate-

tan. Lat. Repente.

Coceador , oſticaria , pullacaria. Lat.

Calcitro, nis.

La coz de la yegua no haze mal al po-

tro , beorrac cumeari oſticó , eztio
calteric eguingo. Lat. Calx matris
haud tenerrimo nocet pullo.
C D

Crabron , lo miſmo que abejon, veaſe.

Craneo , paltoa , coſcoa , coſqueta. Lat.

Cranium.

Craſcitar , crocitar , veaſe graznar.

Craſſo , guizená , lodia. Lat. Craſſus.

Craſsitud , guicená , lodia , guicentaſu-

na, loditaſuna. Lat. Craſſitudo.

Crea , lienzo , que tambien ſe llama leo-

na , porque viene de Leon de Francia ,
crea. Lat. Linea tela , ſic vulgo nomi-
nata.

Creacion , el producir algo de nada , ba-

guetic eguiten , utſetic , ecereztic ,
deuſeztic ateratzea. Lat. Creatio.

Creacion , eleccion , nombramiento pa-

ra algun empleo , auqueracioa , au-
querandea. Lat. Creatio, deſignatio.

Crear , oy ſignifica erigir algun nuevo

empleo , y nombrar para èl algun ſu-
geto , auqueratu. Lat. Creare.

Creado , auqueratua. Lat. Creatus,

a , um.

Creatura , auquera. Lat. Res creata.

Veaſe mas abaxo criar , criatura.

Crecedero , aziquizuna , andiquizuna.

Lat. Creſcere aptus , a, um.

Crecer aci , acitú , anditú , larritú , lu-

zatú. Lat. Creſcere.

Crecer à palmos , árraca azitzea , an-

ditzea . Lat. Mirè augeri , creſcere.
C R.

Creciente , anditzen , acitzen dana

Lat. Creſcens , tis.

Creciente de el mar , itſas igandea. Lat.

Maris æſtus.

Creciente de la Luna , ilgorá. Lat. Luna

creſcens.

Creciente de los rios , ubeldea , ugoldea ,

ujola. Lat. Alluvio, nis.

Crecido , aciá , anditua , laritua , lu-

cea , luzatua. Lat. Auctus.

Creces , augmento , gueia , andigoa. Lat.

Increm enta , orum.

Crecida de rio , veaſe creciente.

Crecimiento , acitea , gueitea , andigoa.

Lat. Accretio.

Credencia , apal donea. Lat. Abacus ſa-

cer.

Credenciero , apaldonearen zaia, zai-

na. Lat. Abaco præfectus.

Credibilidad , ſiniſgarria , ſiniſtagarria.

Lat. Creibilitas.

Credito , fè , creencia , ſiniſtea. Lat. Fi-

des.

Credito , eſtimacion , autoridad , menan-

dea. Lat. Exiſtimatio, auctoritas.

Credito contra algun deudor , malleguá ,

zoruſtá. Lat. Creditum, i.

Credo , el Symbolo de la Fè , credoa , fe-

daguia. Lat. Symbolum Fidei.

Credulidad , facilidad en creer , ſiniſcor-

goa , ſiñesberataſuna , ſiniſcortá. Lat.
Credulitas.

Credulidad , tal veá ſignifica creencia ,

veaſe.

Credulo , ſiniſcorra , ſiniſcoya , ſiñesbe-

raá. Lat. Credulus.

Creedero , creible , veaſe.

Creencia , ſiniſtea , ſiñiſtanza. Lat. Fides.

Creer , ſiñiſtu , ſiniſtatu , ſiñetſi. Lat.

Credere.

Vèr , y creer , icuſi ta ſiñiſta. Lat. Ma-

gis eſt oculis habenda fides , quàm au-
ribus.

Creyente , ſiñislea , ſiniſtalea , fededu-

na. Lat. Credens.
En juſtos , y en creyentes , cinaz ta ve-
naz. Lat. Religiosè , ac perſanctè.

Creido , ſiñiſtua , ſiniſtatfua , ſiuetſiá.

Lat. Creditus , a, um.

Creible , ſiñiſgarria , ſiniſtagarria , ſi-

niſquizuna , ſiniſtaquizuna. Lat. Cre-
dibilis, e.

Creiblemente , ſiniſgarriró. Lat. Credi-

bilitèr.

Crema , es la nata , veaſe.

Cremor , que ſe ſaca de las coſas , ezmea

Lat. Cremor.

Crencha , illartea , ulartea. Lat. Diſ-

crimen capillorum.
Crepuſ
C R.

Crepuſculo , oztarguia. Lat. Crepuſcu-

lum.

Crepuſculo de la mañana , goiztabarra.

Lat. Crepuſculum matutinum.

Crepuſculo de el anochecer , illunaba-

rra. Lat. Crepuſculum veſpertinum.

Creſa , ſimiente de inſectos, arbiſcacia.

Lat. Inſectorum ſemen.

Creſpar , quizcurtu , izurtu , arrotu.

Lat. Criſpare.

Creſpo , quizcurra , zurra , arroa. Lat.

Criſpus.

Creſta , gandorra , cucuraſta. Lat. Criſta.

Creſton de la celada , buruquiaren gan-

dorra. Lat. Criſtatus galeæ apex.

Cria , humea , cumea : humea puede ve-

nir ſolo ; cumea en compoſicion , an-
dracumea , chacurcumea' ', &c. Lat. Fœ-
tus , proles.

Criadilla , turma , potraſquilla. Lat. Teſ-

ticulus.

Criadillas de tierra , boillurrac. Lat. Tu-

bera, um.

Criador , atributo de Dios , baguetic ,

utſetic eguillea. Lat. Creator.

Criador , el que cria animales , azitza-

llea , bazcatzallea. Lat. Nutritor ; y
ella , nutrix.

Crianza , aciera , azquera. Lat. Nutri-

tio , nis.

Crianza , educacion , aciera , azquera.

Lat. Educatio.

Criar producir de la nada , baguetic

eguin , utſetic atera. Lat. Creare.

Criado aſsi , baguetic eguiña , &c. Lat.

Creatus , a , um.

Criar , nutrir , aci , bazcatu. Lat. Nu-

trire.

Criado aſsi , acia , bazcatua. Lat. Nutri-

tus.

Criar , educar , inſtruir , aci , iracaſi ,

eracaſi. Lat. Inſtruere , docere.

Bien , ò mal criado , ongui edo gaizqui

acia , iracaſia. Lat. Bene , aut male
inſtructus.

Criar , producir , engendrar , ſortu , eca-

rri , eraman. Lat. Producere , gignere.
Cria el cuervo , y te ſacara los ojos , mai-
ta ezac beleá , ateraco dic beguiá. Lat.
Ale luporum catulos.
Dios los cria , y ellos ſe juntan , Jain-
coac eguin , ta eurac elcarrequin. Lat.
Deus creat quos ſociat interim vita.

Criado , morroya , morroea , ſeyá , mu-

tila , mirabea. Lat. Famulus.

Criado , criada de eſcalera abaxo , zuñol-

deco mutila , morroya , neſcamea.

Criada , neſcamea , mirabea , neſcatoa.

Lat. Famula , ancilla.
C R.:::::214

Criatura , todo lo que no es Dios , Cria-

tura , baguetic eguiña.

Criatura , niño , aurra , ſeña , humea.

Lat. Infans , infantulus.

Criatura , hechura de alguno , veaſe crea-

tura.

Criba , artzeá. Lat. Cribrum.

Cribo , galbaea , galbaria. Lat. Cribrum.

Cribar , artzetu , galbaetu , galbaritu.

Lat. Cribrare.

Crimen , hoguena , hobena , legautſia.

Lat. Crimen , nis.

Crimen de Leſa Mageſtad , Erreguearen

contraco hoguená , obená , legautſiá.
Lat. Crimen læſæ majeſtatis.

Sala de el Crimen , obenſala , hoguenſalá.

Lat. Tribunal cauſis capitalibus judi-
candis.

Criminacion , acuſacion , ſalaqueta. Lat.

Criminatio.

Criminal , criminoſo, hoguenduná , lega-

utſitia , obenduna. Lat. Criminalis,
criminoſus.

Criminalidad , hoguenquia , obenquia ,

legautſiquia. Lat. Criminis perverſitas.

Criminalmente , hboguenquiró , obenquiró.

Lat. Criminalitèr.

Crin , crines , zurdillea , zurdulea. Lat.

Juba , crinis.

Crinado , crinito , zurdilletua , zurdu-

letua. Lat. Crinitus , a , um.

Criollo , Indiarra, indiatarra. Lat. Pa-

tria Indus , genere Hiſpanus.

Criſis , erizmatea. Lat. Criſis.

Criſma . &c. veaſe chriſma.

Criſol , ſucatillua. Lat. Taſconium vas.

Criſolito , piedra precioſa , chindaurdi-

ña. Lat. Chryſolitus.

Criſpatura , quizcurrera, quizcurturá.

Lat. Criſpatura.

Criſtal , veaſe cryſtal.

Criſtiano , criſtiandad , veanſe chriſtiano ,

chriſtiandad.

Criſuela , cazoleta de el candil , viene de

el Baſcuence criſelua , cruſelua , que
ſignifica candil. Lat. Lychni capedun-
cula.

Critica , erizmatea. Lat. Critice , es.

Criticar , erizmatu. Lat. Judicare , cen-

ſere.

Critico , que pertenece à la critica , eriz-

matearra. Lat. Criticus , a , um.

Critico , el que la profeſſa , erizmataria.

Lat. Criticus , ci.

Critico , hablador afectado , miquiná.

Lat. Sermonis affectator.

Dias criticos , erizmatzeco egunac. Lat.

Dies critici.

Critiquizar , veaſe criticar.

Hh Corco
242C R.

Crocodilio , planta , erlucea. Lat. Cro-

codilium , ij.

Crocodilo , crocodiloa. Lat. Crocodilus, i.

Cronica , eragoa. Lat. Annales , ium.

Dias , ò enfermedades cronicas , egun ,

edo eritaſun eraldicoac. Lat. Chroni-
cus.

Cronicon , erago laburra. Lat. Chroni-

cum.

Croniſta , eragoaria. Lat. Annalium ſcrip-

tor.

Cronographia , eraren ciazaldea. Lat.

Chronographia.

Cronographo , eraren ciazaldaria. Lat.

Chronographus.

Cronologia , eren jaquindea , demboren

eraldea. Lat. Chronologia.

Cronologicamente , eraren araura. Lat.

Secundum rationem temporum.

Cronologico , eren jaquindecoa. Lat.

Chronologicus.

Cronologo , eren , edo demboren jaquin-

tſua. Lat. Chronologus.

Crucero , encrucijada, donde concurren

quatro calles , ò caminos , laurquera.
Lat. Quadrivium , ij.

Crucero de Igleſia , guruzbeſa. Lat. Pro-

nai alæ , alarum ; pronaum , ai.

Crucero , crucifero , gurutzeramallea.

Lat. Crucifer , ri.

Crucificar , enclavar en la Cruz , guru-

ziltzatu , gurutzean iltzaztu , iltzez-
tatu. Lat. Cruciſigere.

Crucificado , guruziltzatua. Lat. Cru-

cifixus.

Crucifixion , Furuz iltzatea , guruzul-

tzatea. Lat. Crucifixio , affixio.

Crucifixo , Guruziltzatua Lat. Chriſti

Crucifii imago.

Crucifixor , crucificador , guruziltza-

ria. Lat. Crucifixor.

Crudamente , gordinquiró , gogorquiró.

Lat. Crudè , durè.

Crudeza , gordindea , gordintaſuna. Lat.

Cruditas.

Crudeza , aſpereza , rigor , veanſe.

Crudezas de eſtomago , gordincaitzac,

egotzaqueac. Lat. Cruditas.

Crudo , gordina , gordiña. Lat. Crudus ,

a , um.

Crudo , lo que no eſtà curado , onduba-

guea. Lat. Rude , & impolitum.

Crudo , aſpero , cruel , veanſe.

A punto crudo , à tiempo crudo , mugui-
chian , muguerſian. Lat. Intempeſtivè.

Cruel , cruela , odolguiroa , biozgorra.

Lat. Crudelis.

Crueldad , crueldadea , odolguirodea ,

biozgortaſuna. Lat. Crudelitas.
C R.

Crueliſsimamente , crudeliſsimamente ,

cruelmente , chit cruelquiro , biozgor-
qui , odolguiroró Lat. Crudeliſſi mè,
crudelitèr.

Cruentar , veaſe enſangrentar.

Cruento , veaſe ſangriento.

Cruſtico , lo miſmo que pulſatil , veaſe.

Cruxia , el camino de tablas , que ay en

las galeras , de proa àa popa , biderda.
Lat. Fori , orum.
Txantiloi:SarreaEſtàr en cruxia , en prenſa , en apretura ,
egoſimendean egotea.

Cruxido , carraſcotſa , garraſcotſa. Lat.

Crepitus.

Cruxido de dientes , orz garraſcots. Lat.

Stridor dentium.

Cruxir , carraſcots eguin. Lat. Crepare ,

ſtridere.

Cruz , Gurutzea. Lat. Crux , cis.

Quedarſe en cruz , y en quadro , uts eta
gabe gueratzea. Lat. Pecunijs , & re-
bus alijs deſtitum relinqui.

Cruzada , gurutzadea Lat. Cruciata , æ.

Cruzado , el que iba à la guerra Santa ,

y oy el Caballero cruzado , gurutze-
tua. Lat. Cruciger, ri.

Cruzado , moneda de Portugal , que vale

diez reales de vellon , cruzadoa. Lat.
Moneta argentea a cruce nomen ha-
bens.

Cruzar , poner en forma de Cruz , guru-

tzetu. Lat. Decuſſare.

Cruzados los brazos , beſoac gurutzetu-

ric. Lat. Brachijs decuſſatis.

Cruzar , atraveſſando de vna parte à

otra , cearrera igaro , batetic beſtera
joan, ibilli. Lat. Tranſverſum ire.

Cruzarle la cara , gurutzeztu arpeguia.

Lat. Vultum gladio decuſſatim exarare.

Crypta , veaſe cueva.

Cryſtal , cryſtalá , leyarrá. Lat. Cryſ-

tallus, i.

Cryſtal de roca , meatzecó eriſtalá , le-

yarr. Lat. Cryſtallus nativa.

Cryſtal tartaro , upezmea. Lat. Cremor

tartari.

Cryſtalino , criſtalezcoa , leyarrezcoa.

Lat. Cryſtallinus, a, um.
C U.

Cuajadillo , en los texidos de ſeda , lo-

reutá. Lat. Serica tela floſculis uber-
tim intertexta.

Cuajamiento , ciagoá , gatzagoá. Lat.

Coagulatio.

Cuajar , condenſar lo liquido , ciatu , ga-

tzatu. Lat. Coagulare.
Cuajado.
C U.

Cuaiado , eciatua , gatzatua. Lat. Coa-

ulatus.

Cajar , cubrir , llenar , bete bete , eſtali.

Lat. Replere.

Cuajar , nombre , es en el animal lo que

correſponde al eſtomago en el hom-
bre , izurteguia , librutoquia. Lat.
Ventriculus , receptaculum.

Cuajada , gatzezna , gatzaquia , ma-

miá. Lat. Lac coactum.

Cuajaron , ciagoa. Lat. Coagulum.

Cuajo , garzaguia , gantzaguia. Lat.

Lactis coagulum.

De cuajo , de raiz , errotic , ondotic , ſuſ-

traitic. Lat. Stirpitus.

Cuatequil , voz Mexicana , maiz , veaſe.

Cuba , upela , upea , dupa. Lat. Cup-

pa, æ.

Cubero , upelaguillea , upaguiña. Lat.

Cupparum artifex.

A ojo de buen cubero , begui neurriz.

Lat. Prudenti conjecturâ.

Cubertado , veaſe cubierto.

Cubeta , upelchoa , upachoa. Lat. Cup-

pa minor.

Cubeto , garralea , caicuicha. Lat. La-

cuſculus.

Cubico , ca , gueigantia. Lat. Cubicus ,

a , um.

Cubiculario , veaſe camarero.

Cubierta , eſtalquia , azalá. Lat. Teg-

men , operculum.

Cubierta de cama , oeſtalquia , oazala.

Lat. Lecti operculum.

Cubierta de carta , ſobreſcrito , gutuna-

zalá. Lat. Epiſtolare involucrum.

Cubierto , defendido con algun techo ,

leorpea , leyorpea. Lat. Tutus ab im-
bre locus.

Cubierto , que ſe dà en caſa , atarbea , ba-

rrumbea. Lat. Tectum, i.

Cubierto de meſa , batreſuá. Lat. Cu-

juſque miniſterij ferculum.

Cubijar , veaſe cobijar.

Cubil de beſtias , etzauntza. Lat. Cubi-

le, is.

Cubilete , oporroá , opotſá. Lat. Aceta-

bulum , caliculus.

Cubilete , aquel paſtel , alto , y redondo ,

opoſquia , oportaquia. Lat. Artocreas
faſtigiatum.

Cubiletero , lo miſmo que cubilete.

Cubillo , lo miſmo que cantarida , veaſe.

Cubillo , cubo pequeño para ſacar agua ,

caicuchoa , ſullachoa.

Cubo en la Geometria , ſeigañá. Lat.

Cubus , i.

Cubo de madera , 'ſullá , caicua . Lat.

Situla.
C U.:::::243

Cubo de ruedas , curpoillandea , orga-

ardatza , curpill-ardatza. Lat. Ro-
tæ modiolus.

Cubo de muralla , arbollandea. Lat. Ro-

tundum muri propugnaculum.

Cubo en los Molinos , urazgarria. Lat.

Receptaclum aquarium moletrinæ.

Cubrir , eſtali , eſtaldu. Lat. Operire ,

tegere.

Cubierto , eſtalia , eſtaldua. Lat. Oper-

tus , tectus.

Cubrirſe , eſtali , con las terminaciones

de el neutro. Lat. Operiri, tegi.

Cuca , frutilla. la miſma quechufa, veaſe.

Es vna mala cuca , biurria da chit. Lat.

Verſipellis , & nequam homo.

Cucaña , provecho à coſta agena , beſton-

. Lat. Ultroneum commodum.

Cucañero , beſtongaria. Lat. Ultronei

commodi ſtudioſus.

Cucaracha , ezacocha. Lat. Multipeda.

Cuchar , viene de el Baſcuence cuchara ,

que ſignifica lo miſmo , de cuchaera , à
modo de arca , que retiene ; ò de cu-
chará , que ſignifica al arca , y ſe en-
tiende de el eſtomago.

Cuchar , cuchara , cuchara , cullida , co-

llcra. Lat. Cochlear.

Cuchara , para ſacar agua de las tinajas ,

ſulla-catillua , buruicatillua. Lat.
Roſtratum cochlear.

Cuchar , eſpecie de tributo ſobre los gra-

nos , en eſta accepcion viene de el Baſ-
cuence cucha , arca , donde ſe encier-
ran los granos , alecotiza. Lat. Tribu-
tum ex granis.

Cuchara , para achicar los barcos , viene

de el Baſcuence chucaria , que ſignifi-
ca lo miſmo , y chucaria , de chucatu ,
apurar , achicar. Lat. Alveolus ad ex-
pellendam aqam.

Cucharada , cucharada , collarada. Lat.

Cochlearium, ij.

Meter ſu cucharada , bere cucharada

eman. Lat. Inter ſapientes ineptè ſe
intrudere.

Cucharear , cucharetear , meterſe en to-

do , como quien manda , jardaquindu.
Lat. Aliena curare.

Cucharetero , el que haze cucharas , cu-

chareguillea , cucharquiña , &c. Lat.
Cochlearum artifex.

Cucharon , cuchare tzarra , culliatza-

rra , collare tzarra. Lat. Cochleare
majus.

Cucharon de hierro , con ſu garabato ,

burruntzalia , burruntzalia. Lat.
Cochleare vncinatum.

Cuchichiar , cantar la Perdiz , eperrá

Hh 2:::::poporro-
244C U.
poporrotzea. Lat. Perdicem cacabare.

Cuchilla , ayozá. Lat. Lanionius culter.

Cuchilla , arma de Archeros , veaſe ar-

cha.

Cuchilla , en eſtilo elevado , eſpada ,

veaſe.

Cuchillada , aozqueria , ciameria. Lat.

Vulnus cæſſim inflictum.

Al maeſtro cuchillada , ſatitſuac arguia-

ri. Lat. Sus Minervam.

Cuchillazo , canibetzarra. Lat. Ingens

ulter.

Cuchillejo , cuchillito , canibetachoa.

Lat. Cultellus.

Cuchillo , canibeta , aiztua. Lat. Culter.

Cuchillos , en la ropa , y veſtido , zagui-

ta , eraſquiña , boilleranſa. Lat. Panni
fruſtum veſti aſſutum.
En caſa de el Herrero cuchillo mangor-
rero ; en caſa de el Herrero cuchillo
de palo , burniguille cicoitzá , zotzez-
co canibetá. Lat. In domo fabri ferra-
rij culter ligneus.

Cuchillon , ayoza. Lat. Acinaces.

Cuchuchear , chuchurlatu. Lat. Muſſi-

tare.

Cuclillas , en cuclillas , de cuclillas , pi-

corica , cúcurica , cócorica. Lat. Ac-
clinatis clunibus.

Cuclillo , cuquillo , ave , cucua. Lat. Cu-

culus , i.

Cucurucho , cordochoa. Lat. Papyra-

ceus cucullus.

Cudria , ſoguilla de eſparto , en forma de

trenza , ezparcudea. Lat. Reſticula
ſpartea.

Cuebano , zarea , ordia. Lat. Corbis,

cophinus.

Cuelga , agaſajo en el cumple años , ur-

toaiña. Lat. Munuſculum natalitium.

Cuellierguido , lepazuta , idunzuta.

Lat. Erecto collo.

Cuello , lepoa , iduna. Lat. Collum, i.

Cuello , de vaſija , redoma , mearquea.

Lat. Lagenæ collum.

Cuello de Ecleſiaſticos , cuelloa , lepa-

boilla , idungurua. Lat. Colli tegmen.

Cuenca , hortera de palo , concá , errati-

llua. Lat. Concha.

Cuenca de el ojo , beutſuná. Lat. Oculi

receſſus.

Cuenco , lurtizquia. Lat. Concha fic-

tilis.

Cuenda , alaſaya. Lat. Funiculus adſtric-

torius.

Madeja ſin cuenda , negocio enredoſo ,

alaſaibagueco mataſá. Lat. Negotium
inextricabile.
Lo miſmo ſe dize de el floxo , y deſali
C U.
ñado. Lat. Scopæ diſolutæ.
Lat. Scopæ diſſolut.

Cuenta , computo , contua , cembatea ,

ambatea. Lat. Numeratio , coemputa-
tio. Veaſe computo.

Cuentas de Roſario , aleac , garauac ,

boilleſtac. Lat. Globuli precatorij.

Cuenta con pago , contuz ta paguz. Lat.

Æs alienum cum accepti rationibus
perſolutum.

A tu cuenta và , zure contura dijoa. Lat.

Fide tua.

A eſſa cuenta , orrela bada , alan bada

Lat. Si ita res habet.

Con cuenta , y razon , contuz ta moduz.

Lat. Omnibus perpenſis.

Dàr cuenta de algo , contu eman. Lat.

Renuntiare.

Dàr , caer en la cuenta , contuan jauci.

Lat. In meliorem mentem venire.

Haz cuenta que , contu daguizula. Ha-

gamos cuenta que , contu daguigun.
Lat. Fac, aliquid ita eſſe.

Hazer , ſacar la cuenta ſin la hueſpeda ,

bearrenari oarcabé , contua gaitz da-
tequé. Lat. Nullius incommodi habi-
t ratione aliquid decernere.

Tener cuenta , contu iduqui , enqui , cer-

baiti oartu.Lat. Accuratè conſiderarc,
curare.

Tomar en cuenta , contura artú. Lat.

In partem debiti referre.

Cuenta conmigo , beguira nerequin ,

neugaz. Lat. Caveſis à me.

Cuentecillo , hipuinchoa , hipuichoa.

Lat. Fabella.

Cuentiſta , cuentero , chiſmoſo , iſquiña.

Lat. Suſurro.

Cuento , millon , amarretan eun milla ,

milloya. Lat. Decies centena millia.

Cuento de lanza , &c. eſta voz , y la La-

tina contus , ſe tomaron de el Baſcuen-
ce condoa , que ſignifica el cabo , fin ,
extremo de alguna coſa.

Cuento , el extremo , condoa , hondoa.

Lat. Contus, i.

Cuento , puntal, veaſe.

Cuento , narracion , contuá. Lat. Nar-

ratio.

Cuento , fabula , hipuiña , arcambelea.

Lat. Fabula.
{sarrera|cuento7{}}Cuento , chiſme, veaſe.

Cuento de cuentos , amarmillatan eun

milla , milloi bat milloi. Lat. Decies
millies centena millia.

Es vn cuento de cuentos , naſpilla utſa

da. Lat. Mera confuſio eſt.

Donoſo cuento por cierto , contu polita

ala fede , pentſu ederra . Lat. Lepidum
comentum.
No
C U.

No tiene cuento , ezta contaquizuna.

Lat. aud poteſt numerari.

Viene , no viene a cuento , ondó dator ,

ez dator ondó. Lat. E re eſſe , vel non
eſie.

Cuera , veſtidura antigua ſobre el jubon ,

à que oy correſponde la ropilla , la-
rrujaquea. Lat. Exterior thorax ex
aluta confectus.

Cuerda , cuerda , eſgarria , locarria ,

bagá. Lat. Funis.

Cuerdas de guitarra , &c. cuerdac. Lat.

Chorda , nervus.

Cuerda , mecha para dàr fuego à la arti-

llerìa , arcabùz , &c. veaſe mecha.

Cuerdas , nervios , gozaiñac. Lat. Nervi,

orum.

Por debaxo de cuerda , ſocapetic , ezcu-

tuan , iſilic. Lat. Latentèr , clanculùm.

Cuerdamente , zurquiró , zoguiró. Lat.

Prudentèr , cordatè.

Cuerdo , zurrá , zoguiá. Lat. Prudens,

cordatus.

Cuerecico , cuerecito , cuerezuelo , la-

rrucho , narruchoa. Lat. Pellicula.

Cuerna , vaſo de cuerno , adarrezco edon-

tzia. Lat. Vas corneum.

Cuernecico , cillo , zuelo , adarchoa. Lat.

Corniculum.

Cuerno , adarra. Lat. Cornu.

Cuerno , lado , aldea , alboa , ſayetſá.

Lat. Cornu , angulus.

Coſa de cuerno , adarrezcoa. Lat. Cor

neus , a , um.

Cuero , piel , larrua , narrua. Lat. Co-

rium , ij.

Cuero de vino , zaguia , zaquia. Lat.

Uter , is.

Cuero , cutis , veaſe.

En cueros , larru gorrian , narru gorri-

an , biloſ gorrian. Lat. Omni veſte nu-
dus.

Entre cuero , y carne , larru artean. Lat.

Intercus , tis ; intercutaneus.

Cuerpecillo , cito , zuelo , gorpuzchoa.

Lat. Corpuſculum , i.

Cuerpo , gorputza. Lat. Corpus , ris.

Cuerpo muerto illotzá , ſarraſquia.

Lat. Cadaver, exanimum corpus.

Tiene buen cuerpo , buen talle , liraña

da. Lat. Eleganti corporis habitudine.

Cuerpo de Ciudad , &c. guciera , baten-

dea. Lat. Corpus.

Cuerpo de alguna fabrica , goitaldia. Lat.

Structuræ corpus.

Cuerpos , tomos , vulumenes , veanſe.

Cuerpo de libro , ſermon , &c. erdicoa.

Lat. Corpus.

Cuerpo , el grueſſo de las coſas , como

C O.:::::245
de el paño , lodigoa. Lat. Panni denſi-
tas, ſpiſſitudo.

Cuerpo à cuerpo , gorputzez , gorputz.

Lat. Viritim.

Cuerpos Celeſtes , Gorputz Cerutarrac.

Lat. Corpora Cœleſtia.

Cuerpo compreſſo , gorputz eſtutua , er-

ſitua. Lat. Corpus compreſum.

Cuerpo de delito , gaitzaren gorputza.

Lat. Corpus delicti.

Cuerpo de guardia , zaitzateguia , zan-

tzateguia. Lat. Excubantium ſtatio.

Cuerpo de guardia , los que eſtan de guar-

dia , zaitzalleac , zantzan daudenac.
Lat. Excubitores.

Cuerpo de la Igleſia , Eleizaren ertſu-

nea. Lat. Templi media regio.

Cuerpo denſo , diaphano , fluido , peſa-

do , gorputz trincoa , argui guiroa ,
ezaquia , aſtuná. Lat. Corpus denſum,
diaphanum , fluidum , grave.

Cuerpo iluminado , leve, luminoſo , raro ,

gorputz arguitua , ariña , arguitſua ,
arroa. Lat. Corpus illuminatum , leve ,
luminoſum , rarum.

Cuerpo regular , ſolido , ſonoro , tenſo ,

gorputz arautia , gogorra, oſtia , eda-
tua. Lat. Corpus regulare , ſolidum,
ſonorum , tenſum.

A cuerpo deſcubierto , gorputz aguerri-

az , aguiriaz. Lat. Patenti corpore.

Con el Rey en el cuerpo , Erregueaz

arroturic , puzturic , buyaturic. Lat.
Auctoritate regia tumidus.

En cuerpo , gorputz utſean. Lat. Nuda-

tus pallio.

En cuerpo , y en alma , gorputz eta ani-

ma , oſo ta oró. Lat. Prorſus , omninò.

Huìr , ò hurtar el cuerpo , cearreratu ,

igueſ eguin. Lat. Refugere , detrectare.

Tomàr cuerpo andituaz joatea. Lat.

Augeri.

Como cuerpo de Rey , Erreguea beza-

la , leguez. Lat. Regio apparatu.

Cuervecito , belecumea , belechoa , bela-

cumea , &c. Lat. Pullus corvinus.

Cuervo , beleá , belaá , erroya. Lat. Cor-

vus.

Cuervo marino , itſas belea , &c. Lat.

Corvus marinus , mergus , gl.

Cueſco , hueſſo de fruta , ezurra , ma-

rria. Lat. Nucleus , oſſiculum.

Cueſquillo , eiſurra , marrichoa. Lat.

Puſillus nucleus.

Cueſta , aldapa , irripa , aldatſa. Lat.

Clivus , acclivitas.

Cueſta muy pendiente , apitá. Lat. Cli-

vus arduus.

Cueſta arriba , cueſta abaxo , aldapa go-

,
256C U.
, berá aldatſa gorá , berá , &c.

Muy cueſta arriba ſe me haze , apit egui-

ten zait. Lat. Arduum mihi fit.

Tomàr à cueſtas , chicoca artú. Lat. Ter-

go excipere.

Cueſtecilla , cita , zuela , aldapacho , al-

daſchoa , irripachoa. Lat. Clivulus, i.

Cueva , lurruſpea. Lat. Specus , crypta ,

ſpelunca.

Cueva de ladrones , gaiztaguin lecea ,

Lat. Spelunca latronum.

Cueva de fieras , ſaizuloa. Lat. Latibu-

lum , i.

Cuevecita , lurruſpechoa. Lat. Subterra-

nea cellula.

Cuezo , aſpilla , aſcá , aſquea. Lat. Ma-

ctra lignea.

Cuezo mayor , apatza , abatza.

Cugujada , chori andra tontorduna. Lat.

lauda , æ.

Cuidadito , arduracho , ajolacho , arta-

cho , antſiachoa. Lat. Imbellis cura.

Cuidado , ardurá , ajolá , artá , antſia.

Lat. Cura , ſtudium , diligentia.

Cuidado conmigo , contú nerequin , be-

guira nerequin. Eſſo no me dà cuida-
do , etzait ajola , arduraric.

Cuidado , recelo , ſolicitud , quezcá , iz-

quiá , antſiá. Lat. Sollicitudo.

Eſtà de cuidado eſte enfermo , érí au-

quezca emallea dago. Lat. Pejus habet.

Cuidados agenos matan al aſno , beſtere-

nac zai , eta ceretzat ez gai. Lat. Alie-
na ſaæpe cura ſtultum conficit.

Cuidadoſamente , contúz , artoſquiro ,

aiſolduro , ciurquiro , arduraz. Lat.
Diligenter , accuratè.

Cuidadoſo , contuzcoa , arduratia , ajo-

latia , artoſa, ciurrá, aiſolduria. Lat.
Studioſus , diligens.

Cuidar , procurar con atencion , arreta

eman , oarra ecarri. Lat. Curare.

Cuidar de algo, guardandolo , veaſe guar-

dar.

Cuita , viene de el Baſcuence coitá , que

ſignifica lo miſmo , larria , antſia. Lat.
Ærumna , labor.

Cuitadillo , dito , coitaducboa. Lat. Mi-

ellus , a , um.

Cuitado , coitadua. Lat. Miſer , a , um.

Cuitado , mezquino , cicoitz , cequen. Lat.

Tenax.

Cuitamiento , eſtugoá , erſiera. Lat. Exi-

guitas animi.

Cuitarſe , veaſe acuitarſe.

Culada , epurcada , epur tranca. Lat. Su-

per nates prolapſio.

Culantrillo , yerva , charranguilla , ga-

raiſca. Lat. Capilli veneris , adiantum , i.
C U.

Culantro , yerva , martorria. Lat. Co-

riandrum , i.

Culas , en el juego de argolla , que por

otro nombre ſe llaman bocas , farojo-
coan faraurquea. Lat. Antica pars an-
nuli ferrei.

Culata , de arma de fuego , ondoá , atzea ,

culata. Lat. Tergum , poſtica pars.

Culazo , epurdi tzarra. Lat. Nates am-

plæ.

Culebra , ſuguea. Lat. Coluber.

Dàr culebra , es dar chaſco , veaſe.

Hazer culebra , mudarſe de vn lado à

otro.

Culebrazo , chaſco , burla peſada , veaſe.

Culebrear , ſuguearen guiſa ibilli. Lat. In

ſpiras convolvi , ſerpere.

Culebrina , pieza de artilleria , ſu tumpa.

Lat. Colubrina , æ.

Culebron , ſugue 'tzarra. Lat. Ingens co-

Cuelra , culero , la mancha de las manti-

llas de los niños , epurnatua , uzqui-
loya. Lat. Sordes excrementorum.

Culito , epurchoa , epurdichoa. Lat. Par-

vulæ nates.

Culo , epurdia , eperdia , atzeco aldea ,

uzquia. Lat. Nates , clunes.

Culpa , erruá , oguená , gaizquitâ , cul-

pa. Lat. Culpa.

Culpa grave , erru andia , erru aſtuna ,

gaizquita andia , aſtuna. Lat. Culpa
gravris.

Culpa leve , erru chiquia , ariña , gaiz-

quita chiquia , ariña. Lat. Culpa levis.

No tengo culpa alguna , erruric eztot ,

culparic eztet , gaizquiteric ez.

Culpable , errugarria , oguen , obenga-

rria , gaizquitagarria , culpagarria.
Lat. Culpandus , a , um.

Culpablemente , errugarriro , &c. Lat.

Vitio , culpâ.

Culpar , gaizquitatu , errua , oguena ,

culpa egotzi. Lat. Culpam in ali quem
conferre.

Culpado , gaizquitatua , errudun , oguen-

dun , culpaduna. Lat. Culpæ reus.

Cultamente , miquindero , miquinquiro ,

edertó , ederqui , apainderó. Lat. Cul-
tè.

Cultedad , culteria , culteraniſmo , culte-

rano , cultiparlar , cultiparliſta , culti-
picaño , vozes inventadas , veanſe en
las que correſponden à hablar culto.

Cultiſsimo , chit miquina , apaindua. Lat.

Cultiſſimus.

Cultivacion , veaſe cultura.

Cultivador , lantzallea. Lat. Cultor.

Cultivar , landú. Lat. Agrum colere.

Cultiva
C U.

Cultivado , landuá. Lat. Cultus , a, um.

Cultivo , landagoá. Lat. Cultura , æ.

Culto, reverencia , beguirunea. Lat. Cul-

tus , us.

Culto divino , la adoracion que debemos

à Dios , gurte Jaincozcoa. Lat. Divi-
nus cultus.

Culto divino , todo lo que ſirve à èl , gur-

te Jaincozcoari dagocaná. Lat. Ad
divinum cultum ſpectans.

Culto religioſo , que ſe da à la Virgen ,

y à los Santos , beguirune donea. Lat.
Cultus religioſus, veneratio.

Culto ſuperſticioſo , gurte donezá , be-

guirue donezá. Lat. Cultus ſuperſ-
titioſus.

Culto , eſtilo elegante , miquina ; y tam-

bien el que le uſa. Lat. Exculti ſermo-
nis homo.

Culto. lo miſmo que cultivado, veaſe.

Cultor , veaſe cultivador.

Cultura , landagoa. Lat. Cultura.

Cultura en el hablar , mequindea , miqui-

nera. Lat. Sermonis concinnitas , ele-
gantia.

Culturar , cultivar , veaſe.

Cumbè , Yſitucoen danzaera. Lat. Æthi-

opum ſaltatio.

Cumbre , tontorrá , erpiña , ganá , cu-

cuilloa , coquilloa , copeta. Lat. Cul-
men , vertex.

Cumplidamente , oſanderó , betanderó.

Lat. Completè , perfectè.

Cumplidero , lo que conviene , egoca-

rria. Lat. Quod congruens eſt.

Cumplidiſsimamente , chit oſandero , be-

tanderó. Lat. Completiſimè , per-
fectaiſſime.

Cumplidiſsimo , chit oſandeduna , oſan-

dezcoa , betandeduna , betandezcoa.
Lat. Completiſſimus , perfectiſſimus.

Cumplidor , executor , eguicaria , egui-

caritzallea. Lat. Executor.

Cumplimentar, dàr el para bien , zorion-

. Lat. Gratulari.

Cumplimentar de palabra , y afectacion ,

hichuriſcatu.

Cumplimiento de parabien , zoriondea.

Lat. Oſfficioſa gratulationis functio.

Cumplimiento de puras palabras , hichu-

riſcatzea , hichuriſcac. Lat. Officio-
ſa verba.

Cumplimiento de obligacion , eguicarin-

dea. Lat. Muneris injuncti executio.

Cumplimiento , complemento , betan-

dea , oſandea , oſagarria. Lat. Com-
plementum.

Cumplir , executar , eguicaritu. Lat.

Exequi.
C U.:::::247

Cumplir , convenir , egoqui , con los ir-

regulares. Lat. Convenire , expedire.
He hallado lo que me cumple, idoro det
dagoquidana. Lat. Reperi , quod mi-
hi expedit.

Cumplir años, meſes , eguin , beté , be-

tandetu. Lat. Annum implere explere.

Cumple años , ſubſt. urta betagoa , urta-

betandea. Lat. Dies natalis.

Cumplir con alguno , aſquidatu. Lat. Sa-

tis alicui facere.

Cumplir la palabra , hitza cumplitu ,

eguicaritu. Lat. Promiſſis ſtare.

Cumplido , abundante , veaſe.

Cumplido , cumplimiento , veaſe.

Es muy cumplido eſte hombre , chit

eguicaria da guizon au. Lat. Valde
officioſus eſt.

Cumulador , cumular , veaſe acumular ,

amontonar. Cumulo , veaſe monton.

Cuna , ſeaſca , ſeiaſca , humoya , ochocoa.

Lat. Cunæ, arum.

Cundir , edaſqui, edaſquitu. Lat. Lon-

gè , lateque diffundi, ſerpere.

Cunde como cancer , edaſquitzen da

min bicia bezala. Lat. In modum can-
cri ſerpit.

Cunera , ſeaſcaria , iñudea , aña. Lat.

Nutrix.

Cuneta , lo miſmo que refoſeto , veaſe.

Cuña , ciriá. Lat. Cuneus , i.

Meterſe de cuña , eſto es , ſin ſer llama-

do , ciri moldez ſartzea. Lat. Se ſe
intrudere.

Donde no valen cuñas aprovechan vñas.

ciria ezta gai , eta eriya bai. Lat.
Quod viribus non poteris , agito in-
duſtria.

Cuñado , da , coñatá , coinatá. Lat. Le-

vir, i; glos , oris.

Cuñado de el marido , emaznaya , cuña-

da , emaizpa.

Cuñado de la muger , ſearnaya , cuñada ,

ſearreba.

Cuño , para acuñar moneda , diraiſcá.

Lat. Monetarius typus.

Cuño , la ſeñal , que haze el cuño , di-

raiſquea. Lat. Signum monetarij typi.

Cupè , eſpecie de coche , manurga eſ-

tua. Lat. Eſſedum anguſtioris formæ.

Cupulino , linterna , ò lanterna ſobre la

media naranja , boillerdiaren galyu-
rra. Lat. Hemiſpherij culmen , faſti-
gium.

Cura , Parrocho, Aſpezaita. Lat. Curio ,

nis.

Cura , Sacerdote, Apaiza , 'Apeza , Aba.

dea.
248C U.
dea. Lat. Presbyter.

Cura , por lo miſmo que cuidado , veaſe.

Cura , curacion , ſendallá , ſendagoá.

Lat. Curatio , medicatio.

Cura , medicina , ſendagaya. Lat. Medi-

cina.

Cura de almas, la obligacion de el Parro-

cho , animen zaigoa. Lat. Animarum
cura.

Cura economo , Apezait ordea. Lat.

Æconomus curio.

Cura propio , Apezaita bera. Lat. Pro-

prius curio.

Teniente de Cura , Apezaitaren ordea.

Lat. Locum curionis tenens.

Curable , ſendagarria , oſagarria. Lat.

Sanabilis , e.

Curadillo , veaſe abadejo.

Curador de peſcados , lienzos , &c. onda-

lea , ondaria. Lat. Rebus abſtergendis
præfectus.

Curador , el que cuida , veaſe cuidadoſo.

Curador de menores , zaitaria. Lat. Cu-

rator.

Curaduria , zaitagoa , zaitariaren bear-

gaya. Lat. Curatoris munus, tutela.

Curandero , ſendatzallea , oſatzallea.

Lat. Medicus imperitus, empiricus , ci.

Curar , aplicar remedios , curatu , gue-

ritu, ſendagaitu. Lat. Curare, mederi.

Curado aſsi , curatua , gueritua , ſen-

dagaitua. Lat. Curatus.

Curar , lo miſmo que cuidar , veaſe.

Curar , curarſe , ſendatu , oſatu , gueri-

tu. Lat. Sanum fieri.

Curar lienzos , peſcados , &c. ondu , ache-

dendu. Lat. Detergere , macerare.

Curativo , ſendagaiduna. Lat. Medicina-

lis , e.

Curato , Apezaitandea. Lat. Curiale mu-

nus , aut juriſdictio.

Cureña , lo miſmo que afuſte , veaſe.

Curia , la Corte, y lugar donde ſe tratan

los negocios publicos , eſta voz Latina
ſe tomò ſin duda de el Baſcuence Uriá ,
Ciudad , Villa , y Pueblo , Curiá. Lat.
Curia , æ.

Curia , practica , deſtreza , trebeera, ja-

quindea. Lat. Peritia , æ.

Curial , Curiarra. Lat. Curialis , e.

Curial , practico , dieſtro , trebea , jaqui-

ña. Lat. Gnarus , peritus.

Curiana , inſecto parecido al grillo , que

corre mucho , cocharincá. Lat. Inſec-
tum grillo ſimile.

Curioſamente , con deſeo de ſaber , curi-

oſquiro , jaquin-nairó. Lat. Studiosè ,
curiosè.

Curioſamente , con aſeo , poliqui , poli-

C U .
, ederqui , edertó. Lat. Expolitè, ni-
tidè.

Curioſidad, deſeo de ſaber , jaquinaidea ,

jaquinaigoá. Lat. Curioſitas.

Curioſidad , cuidado , diligencia, veanſe.

Curioſidad , aſeo , politaſuna , edertaſu-

na , berreguintaſuna. Lat. Expolitio,
nitor.

Curioſo , amigo de ſaber , jaquinaya. Lat.

Curioſus , a , um.

Curioſo , aſeado , garbi naya , berregui-

ña , polit zalea. Lat. Expolitus , niti-
dus.

Curioſo , diſpueſto con aſeo , garbia , po-

lita , ederra. Lat. Expolitus , nitidus.

Curruca , ave pequeña, que empolla hue-

vos agenos , erruntaria. Lat. Curruca.

Curſar , repetir mucho el venir , ò el ha-

zer algo , maiztu , ſarritu. Lat. Ven-
titare , frequentare.

Curſado , maiztua , ſarritua. Lat. Fre-

quentatus.

Curſado hombre , gauzaren batean ma-

iztua , ſarritua. Lat. Exercitatus , ex-
pertus.

Curſante , maiztaria , ſarritaria. Lat.

Frequens academicus.

Curſillo , en las Univerſidades , urta jo-

airaren ondorea. Lat. Exiguum ſtudio-
rum curriculum.

Curſiva , veaſe Letra.

Curſo , joaira. Lat. Curſus , us.

Curſo , en las Univerſidades , urta joaira.

Lat. Studiorum annuum curriculum.

Curſos, evacuacion , ſabel jaira. Lat. Ven-

tris crebræ exonerationes.

Curtidor , larrutzalea , narrutzalea.

Lat. Coriarius , ij.

Curtiduria , larruen ſaleroſgoa. Lat. Pel-

lium mercimonium.

Curtir , larruac ondu , maneatu. Lat. Co-

ria macerare , ſubigere.

Curtido de el Sol , de los trabajos , &c.

gogortua. Lat. Induratus , a , um.

Curuja , eſpecie de lechuza , ontzá. Lat.

Noctua.

Curvatura , macurrera , macurdea. Lat.

Curvatura.

Curvilineo , ciluz macurrá. Lat. Curvi-

lineus , a , um.

Curvo , macurra. Lat. Curvus , a, um.

Cuſculia , voz antigua de Eſpaña , es Baſ-

congada , veaſe coſcoja.

Cuſtodia , guarda , goaita , gordailla.

Lat. Cuſtodia , æ.

Cuſtodia , la de el Sacramento , Boildo-

nea. Lat. Sacræ Euchariſtiæ pyxis tur-
rita.

Cuſtodio , beguiralea , zaitzallea. Lat.

Cuſtos.
Cuta
C U.

Cutaneo , frintzarra , larmetarra. Lat.

Cuticularis , e.

Cutis , frintzá , larmea , narmea. Lat.

Cutis.

Cuxa de lanza , lanza zorroa. Lat. Co-

riaceus ſubſtinendæ lanceæ.

Cuxa , armadura de la cama , oazura.

Lat. Lecti fulcrum.

Cuyo , cuya , preguntando , norén , ce-

ñen gauza da au ? Lat. Cujus eſt res
hæc?

Cuyo , ſin preguntar , y con relacion al

antecedente , ceñaren. Lat. Cujus , a ,
um.

Cuz cuz , tus tus. A perro viejo no ay

cuz cuz , chacur zarrá eztá engaña-
corrá. Lat. Canem veſtuſtum neuti-
quam falles.
C Y.

Cyclo , cyclope , cylindro , y otras vo-

zes , buſquenſe en Ci.