V. Kapitulua
Alokairuez
Lanak, erosten eta saltzen den eta kantitatean gehi eta urri daitekeen beste edozein gauzak bezala, bere merkatu-prezioa eta prezio naturala ditu. Lanaren prezio naturala, batezbeste, langileak bizirauteko eta bere arrazari iraunarazteko beharrezkoa duen prezioa da, populazioa berean mantenduta.
Langileak bere burua eta, langile-kopurua egokia izaten jarrai dadin, bere familia mantentzeko izan behar duen gaitasuna, ez dago alokairuetatik jasoko duen diru-kantitatearen menpe, baizik eta elikagai, oinarrizko ondasun-kantitate eta erabilpenak premiazkoak egiten dituen bestelako ondasunak erosteko beharrezkoa den dirutzaren menpe. Beraz, lanaren prezio naturala, elikagaien, oinarrizko ondasunen eta une horretan behar dituen ondasunen prezioaren menpe egongo da. Elikagai eta oinarrizko ondasunen prezioaren igoerarekin, prezio naturalak gora egingo du; beraien prezioak behera egiten badu, lanaren prezio naturalak ere behera joko du.
Gizartearen aurrerapenarekin, lanaren prezio naturalak, beti, hazteko joera du; hau hala da, lanaren prezio naturala erregulatzen duen merkantzia nagusietako baten ekoizpenak, etengabe, zailtasun handiagoak dituelako, eta ondorioz, garestiagoa izaten delako. Hala ere, nekazaritzako hobekuntzek eta merkatu berrien aurkikuntzek -hornidurak inportatzea ahalbidetu dezaketenak-, denboraldi batez behintzat, oinarrizko ondasunen igoera galga dezakete, eta gerta daiteke ere bere prezio naturaletik behera erortzea; jakina, zergati hauek lanaren prezio naturalean ondorio berdinak edo antzekoak sor ditzakete.
Merkantzia guztien prezio naturalak, lurreko ekoizpen gordinarena eta lanarena ezik, aberastasun eta populazioren aurreramenduarekin batera apaltzeko joera du; hau da, alde batetik, beren prezio errealak gora egiten du, berauek egiteko erabiltzen diren lehengaien prezio naturalak gora egiten duelako; baina igoera hau konpentsatuta geratzen da makinerian sartutako hobekuntzak, lanaren banaketa, zatiketa eta trebetasun zientifikoa edota eskuzkoa direla medio.
Eskulanaren merkatu-prezioa, bere eskaintza eta eskariaren arteko eraketa naturalak finkatutako prezioa da; lana garestia da urria denean; eta merkea, ugaria denean. Hala ere, lanaren prezioa bere prezio naturaletik asko desbidera daitekeen arren, edozein merkantziaren prezio naturalari gertatzen zaion moduan, honenak ere, prezio naturalera hurbiltzeko joera du.
Lanaren merkatu-prezioa prezio naturalaren gainetik dagoenean, langilearen egoera ona eta oparoa izaten da; zeren eta oinarrizko ondasun eta bizitzaz gozatzeko ondasun gehiago eskuratzeko moduan baitago, eta beraz, familia ugariagoa hazteko ere gaitasun handiagoa izango du. Baina alokairu garaia populazioa inkrementatzeko pizgarria da, eta ondorioz, langile-kopurua ere inkrementatu egiten da, ondoren, berriz ere, alokairuak bere prezio naturalera eroriz; batzuetan gainera, erreakzioaren ondorioz, prezio naturaletik behera jaisten dira.
Lanaren merkatu-prezioa bere prezio naturalaren azpitik dagoenean, langilearen egoera okerragoa izaten da: txirotasunak ez dio uzten behar-beharrezkoak diren ondasunak eskuratzen ere. Kontsumo-urritasunak langile-kopurua gutxitu, edota lan-eskaria gehitu bezain azkar, lanaren merkatu-prezioak bere prezio naturalerantz gora egingo du; horra iritsi ostean, langileak konfortak bereganatuko ditu, une horretan, alokairu errealak egoera hobe honi aurre egiteko adinekoak baitira.
Nahiz eta alokairuen joera beren tasa naturalerantz jotzea izan, aurrera doan gizartean, gerta daiteke beren merkatuko tasa haren gainetik egotea, denboraldi luzez gainera; kapital-inkrementuak lan-eskarian duen erantzuna bukatu bezain laster, beste kapital-inkrementuak ere ondorio berdina sor dezake; eta beraz, kapital-inkrementua graduala eta etengabea bada, eskulanaren eskari hau, populazioa inkrementatzeko eragile iraunkorra izan daiteke.
Kapitala, ekoizpenean enplegatzen den herrialdearen aberastasunaren zatia da; bere osagarriak elikagaiak, jantzia, erremintak, lehengaiak, makineria eta abar dira, hain zuzen, lana gauzatzeko beharrezkoak direnak.
Kapitala kantitatean inkrementa daiteke, eta denbora berean bere balioak gora egin dezake. Herrialdeko elikagaiak eta arropak gehi daitezke, eta aldi berean lehen baino lan gehiago behar izan daiteke kantitate gehigarri hori ekoizteko; kasu horretan, kapital-kantitatea ezik, horren balioa ere gehitu egingo da.
Kapitala gehi daiteke kantitatean bere balioa inkrementatzeke, eta fenomeno hori ere eman daiteke nahiz eta bere balioak behera egin; herrialde bateko elikagai eta arropak makineriaren laguntzaz gehi daitezke, ekoizteko behar den lan-kantitatea inkrementatzeke, baita proportzionalki lan-gutxitze absolutuz ere. Kapital-kopurua hazi daiteke, bere balio guztiak edo zati batenak lehen baino balio gehiago izateke, eta gerta daiteke ere gutxiago izatea.
Lehenengo kasuan, lanaren prezio naturalak gora egingo du, beti, elikagai, arropa eta beste oinarrizko ondasunen prezioen menpe baitago; bigarren kasuan, egonkor iraungo du edo erori egingo da; baina bi kasuetan alokairuen merkatu-tasa igo egingo da, lan-eskaria kapital-inkrementuaren proportzio berdinean haziko baita; lan-eskaria, azken finean, egin behar den lanari egokituko zaio.
Bi kasuetan ere, lanaren merkatu-prezioa bere prezio naturalaren gainetik jarriko da, eta bi kasuetan merkatu-prezio honek prezio naturalera hurbiltzeko joera izango du; baina lehenengo kasuan hurbilketa hori fiteago egingo da. Langilearen egoera hobetuko da, baina ez asko, zeren eta elikagai eta oinarrizko ondasunen prezioaren inkrementuak, alokairu-hazkundearen zati handia irentsiko baitu. Ondorioz, lan-eskaintza txikiak edo populazioaren gehikuntza txikiak lanaren merkatu-prezioa berehala jaitsiko du bere prezio natural berrira.
Bigarren kasuan, langilearen egoera guztiz hobetua geratuko da; langileak diruzko alokairu garaiagoak jasoko ditu, berak eta bere familiak kontsumitzen dituzten merkantzien prezio altuagoak ordaintzeke, eta agian, prezio horiek apalagoak izan daitezke; eta populazioaren gehikuntza handia eman arte, ez da lanaren merkatu-prezioa bere prezio natural apal eta urritura eroriko.
Beraz, gizartearen hobekuntza guztiekin, kapitalaren inkrementu guztiekin batera, lanaren merkatu-alokairuak igo egingo dira; baina igoera honen iraupena, lanaren prezio naturalak igoerarik izan duen ala izan ez duenaren menpe egongo da; eta hau, berriro, lanaren alokairuekin erosten diren oinarrizko ondasunen prezio naturalaren menpe egongo da.
Lanaren prezio naturala, elikagai eta oinarrizko ondasunetan zenbatetsita ere, ez da erabat konstante eta finkoa denik ulertu behar. Prezio natural hori aldatu egiten da garai ezberdinetan, nahiz eta herrialde bera izan; eta desberdintasun materialak ditu herrialde batzuen eta besteen artean1. Prezio naturala, funtsean, herriaren ohituren menpe egoten da. Langile ingeles bati alokairua eskasegia irudituko zaio bere familia mantentzeko, baldin eta bere alokairu horrekin patatak erosteko besterik ez bazaio iristen, eta adobezko txabola baino bizileku hoberik ez badu, eta beraz, bere alokairuak tasa naturaletik behera daudela kontsideratuko du; eskaera moderatu hauek aitzitik, sarritan nahikotzat hartzen dira "gizakiaren bizitza merkea" den, eta beraz, bere nahiak erraz asetzen diren lurraldeetan. Gaur egun edozein baserri ingelesetan gozatzen diren erosotasun asko, luxuzkoak zirela pentsatuko zen gure historiaren aurreko edozein garaitan.
Gizarteak aurrera egin ahala, fabrikatutako merkantziak beti behera egiten ari direnez, lurreko lehengaiek gora egiten duten bitartean, epe luzean beren arteko balio erlatiboaren desproportzioa sortzen da; eta herrialde aberatsetan, langile batek bere elikagaien kantitatea pixka bat gutxituta, lasai estal ditzake gainontzeko beharrizanak.
Nahiz eta diru-balioaren aldaketek nahitaez diru-alokairuei eragin, hemen diruak beti balio bera mantentzen duela suposatu dugunez, aldaketa hauek inolako eraginik ez dutela kontsideratuko dugu; beraz, diru-balioaren aldaketa hauetatik at, badirudi alokairuek, ondorengo bi zergati hauengatik izango dituztela igoerak edo beherakadak:
1. Langile-eskari eta -eskaintza.
2. Lan-alokairuak gastatzen direneko merkantzien prezioa.
Gizartearen garaietan zehar, kapital-metaketa, edo lana enplegatzeko bitartekoena, nahikoa azkarra izan ohi da eta kasu guztietan lanaren kemen produktiboaren menpe egon behar du. Orokorrean, lanaren produkzio-ahalmena handiagoa da lur emankorra ugaria denean: denboraldi horietan, askotan, metaketa hain fitea izaten da, ezen eskulanaren eskaintzak ezin diola kapitalaren hazkundeari jarraitu.
Baldintza egokietan populazioa hogeita bost urtetan bikoiztu egin daitekeela kalkulatu da, baina baldintza berdinetan aitzitik, herrialde bereko kapitala denboraldi laburragoan bikoitz daitekeela. Honelakoetan, denboraldi guztian zehar alokairuek hazteko joera izango lukete, lan-eskaria lan-eskaintza baino fiteago handituko litzatekeelako.
Herrialde berrietan, beste aurreratuago batzuetako arte eta jakintzak sartzen direnetan, litekeena da kapitalak populazioak baino azkarrago hazteko joera izatea; eta langile-eskasi hori populazio handiagoko herrialdeetako jendez hornituko ez balitz, lanaren prezioak gora egiteko joera hartuko luke. Herrialde hauetako populazioak handiagoak egiten diren heinean, eta kalitate txarragoko lurrak lantzen hasten direnean, kapitala gehitzeko joera ahuldu egiten da, zeren eta bizi den populazioa asetu eta gero geratzen den ekoizpen-soberakinak, ekoizpen-erraztasunarekiko zuzenki proportzionala izan beharko bailuke; hau da, ekoizpen horretan enplegatzen den pertsonen kopurua zenbat eta txikiagoa izan, orduan eta handiagoa litzateke soberakina. Baldintza mesedegarrienetan, produkzio-ahalmena ziur aski populazioarena baino handiagoa bada ere, honek ez du luze iraungo, zeren eta, lurra kantitatez mugatua eta kalitatean desberdina izanik ere, bertan enplegatutako kapitalaren gehikuntza bakoitzeko, ekoizpen-tasa gutxitu egiten baita, populazio-kemenak beti berdina izaten jarraitzen duen bitartean.
Lur emankorra izanik, bertako biztanleria ezjakina, nagia eta basatia izateagatik, goseak sortarazitako ondorio guztiak pairatzeko arriskua duten herrialdeetan, non, esan bezala, populazioak bizirauteko bitartekoen aurka presionatzen duen, hauetan hartzen diren neurriek, herrialde zaharretan hartu behar diren neurrien desberdinak izan behar dute; izan ere, azken hauetan gehiegizko populazioagatik pairatzen diren kalamitateak, lehengaien eskaintza-tasak behera egin duelako izaten baitira. Lehenengo kasuan, ongiezaren arrazoiak, gaizki gobernatzea, jabetzaren segurtasun-eza, eta jende-mota guztien hezkuntza-nahia ez betetzea dira. Zoriontsuagoa izateko nahikoa litzateke hobeto gobernatuta eta hezita egotea, kapital-hazkundea populazio-hazkundea baino handiagoa izatea, derrigorrezko emaitza besterik ez bailitzateke izango. Populazioan inkrementurik ez egotea ere, oraindik handiegia izan daiteke, honela lurraren ekoizpen-kemena ere handiagoa baita. Bigarren kasuan, populazioa, bera eusteko behar den dirutza baino azkarrago hazten da. Industrian egindako edozein esfortzuk, populazioan inkrementu-tasa urritu ezean, egoera txartu egingo du, ekoizpenak ezin baitiezaioke ildo horri jarrai.
Bizirauteko bitartekoen aurka presionatzen duen populazioarentzako bi irtenbide daude: populazioa gutxitu edo kapital-metaketa bizkortu. Lur emankor denak landuta dauden herrialde aberatsetan, azken emendioa ez da batere egingarria, ezta desiragarria ere, zeren eta esfortzu hori burutzen bada, gizarte horretako klase guztiak txiroago bihurtuko baitira. Baina, ezkutuan bederen, ekoizpen-bitarteko ugari gordeta dituzten eta oraindik lur emankorrenak lantzeke dauden herrialde txiroetan, egoera txar hori gainditzeko bide ziurrena eta eraginkorrena bigarrena da, zeren eta ondorioa herriko klase guztiak profitatzea izango baita.
Gizateriaren lagunek ezin dezakete herrialde guztietako langile klaseek konfortak eta plazerrak eskura ditzaten baino desiratu; eta hauek guztiak eskuratzeko, bitarteko legeek lagungarri izan beharko lukete. Populazio lar ugariaren kontrako ezer hoberik ez dago. Langile-klase hauek beharrizan urrienak dituzten herrialdeetan, eta beraz, elikagai merkeenekin konforme direnetan, herriak arrisku gehiago dauka miseria gorrian erortzeko. Ez dago kalamitateetatik ihes egiteko babesik; ezin dezake egoera apalago batean ziurtasunik aurkitu, jadanik hain behean dagoenez, ezin baitaiteke beherago joan. Bizirauteko behar duten oinarrizko ondasun nagusia urritu baldin bazaie, eta honen ordezko gutxi badaude, urritasun hori, beti, gosearen ondorio txarrenekin batera joango da.
Gizartearen aurrerapen naturalean, eskariak eta eskaintzak lan-alokairuak erregulatzen dituztenean, hauen joera behera egitea da, ezen, langile-eskaintzak tasa berean inkrementatzen jarraitzen baitu, eskariak berez tasa apalagoan egiten duen bitartean. Adibidez, alokairuak kapitalaren urteko ehuneko 2ko hazkunde-tasa izateko erregulatuta badaude, eta metaketa hori ehuneko 1,5ekoa baino ez balitz, alokairuak ere erori egingo lirateke; are gehiago eroriko lirateke hazkunde-tasa hori ehuneko 1 edo 0,5ekoa izango balitz; eta honela jarraituko luke kapitala egonkor bihurtu eta gaur egungo populazioaren kopurua mantentzeko nahikoa izan arte. Nik zera diot, alegia, egoera hauetan alokairuak langile-eskariak eta -eskaintzak, bakar-bakarrik, erregulatuko balitu, eroriko liratekeela; baina ez dugu ahaztu behar alokairuak, bestalde, hauek gastatzen direneko ondasunen prezioek ere erregulatzen dituztela.
Populazioa handitzen den heinean, oinarrizko ondasunen prezioa, derrigorrez, igo egingo da, berauek ekoizteko lan gehiago beharko baita. Diruzko alokairuak jaitsiko balira, lan-alokairuak gastatzen direneko merkantzien prezioa igo egiten diren bitartean, orduan, langileari bi aldetatik eragingo litzaioke eta berehala geratuko litzateke bizirauteko bitartekorik gabe. Beraz, diruzko alokairuak erori ordez igo egingo lirateke, baina ez langileak lehen bezainbesteko konfort lortu eta oinarrizko ondasun erosi ahal izateko adina. Bere urteko alokairuak lehen 24£koak ziren, edo sei laurden gari, laurden bat garik 4£ balio zuenean; kasu honetan, ziurrenik, laurdena 5£ra igotzen denean, bost laurdenen balioa besterik ez luke eskuratuko. Baina bost laurden 25£ kostatuko lirateke; beraz, alokairu gehigarria eskuratuko luke dirutan, nahiz eta gehigarri honekin ez lituzkeen eskuratuko lehen bere familiak kontsumitzen zituen gari- eta merkantzia-kopuru berdinak.
Haatik, langileari lehen baino gutxiago ordainduko zaion arren, alokairu-igoera honek ekoizlearen irabaziak derrigorrez apalduko lituzke, zeren eta honen ondasunak ez bailirateke prezio altuagoetan salduko eta, bestalde, berauek ekoizteko kostuak inkrementatu egingo bailirateke. Puntu hau, hain zuzen ere, irabaziak erregulatzen dituzten printzipioen azterketa egiterakoan kontsideratuko da.
Badirudi, beraz, errenta goratzen duen kausa berak, hau da, lan-kantitate proportzional berdinarekin elikagai-kantitate gehigarria hornitzeko zailtasunaren inkrementuak, alokairuak ere igo egiten dituela; beraz, diruaren balioa aldagaitza bada, errentak eta alokairuek, biek, aberastasun eta populazioaren aurrerapenarekin igotzeko joera izango dute.
Baina funtsezko desberdintasuna dago errenta eta alokairuen igoeraren artean. Izan ere, dirutan ematen den errentaren balioaren igoera, ekoizpenaren proportzioan ematen den inkrementuarekin bat dator; lurjabearen diru-errenta handitzeaz gain, bere laborezko errenta ere gehitu egingo da; lurjabe honek labore gehiago eskuratuko du eta gari honen neurri zehatz bakoitza, balioan igo ez diren beste ondasunen kantitate handiagoz ganbiatuko da. Langilearen egoera okerragoa izango da; honek alokairu handiagoak eskuratuko ditu dirutan, egia da, baina bere laborezko alokairuak gutxitu egingo dira; bere labore-eskaeraz gain, bere egoera orokorra ere txartuta geratuko da, lan-merkatuko alokairu-tipoak bere tasa naturalaren gainetik mantentzea zaila izango baita. Laborearen prezioa ehuneko 10 igotzen den bitartean, alokairuak, beti, ehuneko 10 baino gutxiago igoko dira, baina errenta, bidenabar, gehiago igoko da beti; langilearen egoerak, orokorki, okerrera joko du eta bien bitartean, lurjabearena hobetu egingo da.
Gari-laurden bakoitzeko 4£ ordaintzen zirenean, demagun langile baten urteko alokairua 24£koa zela, hau da, sei laurden laboreren balioa, eta demagun ere dirutza horren erdia laborea erosiz gastatzen zuela eta beste erdia, edo 12£, beste gauzak erosten. Langileak jasoko lukeena honakoa litzateke
24£ 14s., garia 4£ 4s. 8d.n zegoenean, edo 5,83 laurdenen balioa
25£ 10s., garia 4£ 10s.n zegoenean, edo 5,66 laurdenen balioa
26£ 8s., garia 4£ 16s.n zegoenean, edo 5,50 laurdenen balioa
27£ 8s., garia 5£ 2s 10d.n zegoenean, edo 5,33 laurdenen balioa.
Langile honek ondoko alokairuak eskuratu beharko lituzke lehen bezala, ez hobekiago, bizitzeko; zeren eta labore laurdena 4£n balego, hiru laurdeneko honako hau gastatuko luke:
3 laurden, 4£ bada laurdena 12£
beste gauzetan 12£
24£
Labore laurdena 4£ 4s. 8d kostatuko balitz, be-
rak eta bere familiak kontsumitutako hiru laur-
denen kostua honakoa izango litzateke 12£ 14s.
beste gauzetan, hauen prezioa aldatzeke 12£
24£ 14s.
Labore laurdena 4£ 10s. kostatuko balitz 13£ 10s.
beste gauzetan 12£
25£ 10s.
Labore laurdena 4£ 16s kostatuko balitz 14£ 8s
Beste gauzetan 12£
26£ 8s
Labore laurdena 5£ 2s 10d., orduan, hiru laur-
den labore hauen kostua 15£ 8s 6d
Beste gauzetan 12£
27£ 8s 6d
Laborea garestiago bihurtzen den heinean, garizko alokairu apalagoak jasoko lituzke langile honek, baina bere diruzko alokairuak, beti, gehituko lirateke eta bien bitartean, bere gozamenak aurreko balizkoetan aipatutako berberak izango lirateke. Baina gainontzeko merkantzien prezioa igo egingo litzateke, beraien osaketan sartzen diren lehengaien proportzioan, eta beraz, langile hori merkantzia batzuengatik gehiago ordaindu beharrean egongo litzateke. Nahiz eta bere te, azukre, xaboi, kandela eta alogera, ziur aski, garestiago ez liratekeen izango, gehiago ordaindu beharko luke urdail, gazta, gurin, ehun, oinetako eta arropa erosteko; eta beraz, nahiz eta lehen aipatutako alokairu-gehikuntza eman, langilearen egoera konparatiboa okerragora joango litzateke. Baina esan liteke, alokairuek prezioan duten eragina kontsideratu dudanean, urre edo dirua egina dagoen metala, alokairuak aldatzen diren herrialdean egindako ondasuna dela suposatu dudala; eta nik ateratzen ditudan ondorioek gaur egungo egoerarekin adostasun gutxi dutela, urrea kanpotarrek ekoizten duten metala baita. Zirkunstantzia honek, hau da, urrea kanpoan ekoiztutako ondasuna izateak, ez du argudio honen egiatasuna baliogabetuko, zeren eta, azken finean, etxean ekoiztua edo kanpotik inportatutakoa izanda ere, ondorio berdinak dituela froga baitaiteke.
Alokairuak igotzen direnean, normalean, aberastasuna eta kapitala inkrementatu direlako izaten da; inkrementu honek eskulan-eskaria handitzen du eta, nahitaez, merkantzi ekoizpenaren gehikuntzak jarraituko dio. Merkantzia gehigarri hauek zirkularazteko, nahiz eta lehengo prezio berdinak izan, derrigorrez, diru gehiago behar da; izan ere, dirua egiten den atzerritar merkantzia horretatik gehiago behar da eta hori erdiesteko modu bakarra, inportatzea da. Merkantzia batetik lehen baino gehiago nahi denean, bere balio erlatiboa igo egiten da, berau erosteko erabiltzen diren merkantziekin konparatzen bada. Kapela gehiago nahi izango balira, beren prezioa igo egingo litzateke eta urre gehiago eman beharko litzateke kapelengatik. Urre gehiago beharko balitz, honen prezioa igo egingo litzateke eta kapelen prezioa erori, kapelen eta gainontzeko gauzen kopuru handiagoa beharko bailitzateke urre-kopuru berdina erosteko. Baina, suposatutako kasuan, hau da, merkantziek alokairuak igo direlako gora egin dutela esatea, kontraesan bat baieztatzea da; lehenik, urrea eskariaren ondorioz balio erlatiboan igo egin dela esan dugu eta, bigarrenik, balio bera erori egingo dela prezioen balio erlatiboa igo egingo delako. Bi efektu hauek bata bestearekiko guztiz bateraezinak dira. Merkantzien prezioak igo direla esatea, diruaren prezio erlatiboa jaitsi egin dela esatea bezala da, zeren eta urrearen balio erlatiboa merkantzietan zenbatesten baita. Beraz, merkantzia guztien prezioak igoko balira, urrea ez litzateke atzerritik etorriko merkantzia garestiago hauek erosteko, baina urre hori herrialdetik irtengo litzateke, konparatiboki merkeagoak diren kanpo-merkantziak erosita, era onuragarriagoetan enplegatzeko. Badirudi, beraz, alokairuen igoerek merkantzien prezioak ez dituztela igoko, nahiz eta dirua egiteko metala, bertan edo atzerrian ekoiztu. Merkantzia guztiak ezin daitezke denbora berean igo, diru-kantitatean gehikuntzarik emateke. Gehikuntza hau ezin daiteke herrialde berean erdiets eta jadanik erakutsi dugunez, ezin daiteke ere kanpotik inporta. Atzerrian urre-kopuru gehigarria erosteko, merkantziek etxean merkeago izan behar dute, ez garestiago. Urre-inportazioa eta urrea erosi edo ordaintzen den etxean egindako merkantzia guztien prezio-igoera, efektu bateraezinak dira. Diru-paperaren erabilpena hedatzeak ez du arazo hau aldatzen, zeren eta diru-paper hau, urrearen balioarekiko doitu egiten da edo doitu egin beharko bailitzateke, eta beraz, bere balioari, metal honen balioa aldarazten duten kausek besterik ez baitiote eragiten.
Hauek dira, beraz, alokairuak erregulatzen dituzten eta edozein komunitateko gehiengoaren zoriontasuna zuzentzen duten legeak. Beste kontratu guztiak bezala, alokairuak, merkatuko lehiaketa libre eta gardenak erabaki beharko lituzke, eta inoiz ez lituzke legegileak kontrolatu beharko.
Txiro-legeen joera garbia eta zuzena printzipio nabari hauen aurka dago: hau ez da legegilearen borondate onak nahi zuena, hau da, txiroen egoera hobetzea, txiro eta aberatsaren egoera okertzea baizik; lege hauek txiroa aberasteko ordez, aberatsa txiroago bihurtzeko eginda daude; gaur egungo legeak indarrean dauden bitartean, logikoa eta guztiz gauza naturala da txiroak mantentzeko dirutzak progresiboki gehitzea, herrialdeko errenta garbi guztia irentsi arte, edo, gutxienez, estatuak guri utziko digunaren zatira arte, inoiz jaisten ez diren gastu publikoen eskariak estali ostean2.
Joera kaltegarri hauen legeak jadanik ezagunak dira; izan ere, Malthus jaunaren esku arretatsuak erabat garatu du; eta txiro hauen edozein lagun adoretsuk lege hauek bertan behera utz ditzaten desiratuko du. Zoritxarrez, lege hauek aspaldi jarri ziren eta txiroen jokaera eta ohiturak hauen arabera eratu dira; orain bertan behera uzteko, geure sistema politikoa auzitan ipintzeke, arreta eta kontu handiz ibili behar da. Lege hauek bertan behera utzi nahi dituzten guztiak ados daude, errorez indarrean ipini eta profitatzen diren pertsonen kalamitate handiagoak ekidin nahi badira, lege horiek epeka deuseztu behar direla.
Zalantzarik gabe egia da, txiroen ongizateak eta erosotasunak ezin daitezkeela betiko ziurtatu, hauen aldetik esfortzurik egiteke edo legegileen aldetik laguntzarik jaso gabe; azken hauen eginkizuna txiroen kopuru-gehikuntza erregulatzea beharko luke izan, ezkontza goiztiarrak eta desegokiak gutxiagotan gerta daitezen. Txiro-legeen funtzionamendua txiroentzat guztiz aurkakoa izan da. Izan ere, murrizkor bihurtu dira eta zuhurtasuna azalekoa egin da eta, azken finean, zuhurtasun-ezari atea zabaldu zaio, lanaren eta zuhurtasunaren ondorio izan beharko lukeen alokairuen zatia eskainiz3.
Oker honen jatorriak berak erakusten digu konponbidea: txiro-legeen aplikazio-eremua pixkanaka murriztuz; txiroak independentziak duen balioaz ohartaraziz; karitatea ezin daitekeela laguntza-bide gisa sistematikoki edo kasualki ikusi erakutsiz; benetako euskarria beraien indarra dela, eta zuhurtasuna eta aurrikustea bertute beharrezkoak eta baliagarriak direla irakatsiz; era honetan, mailaka bederen, egoera osasuntsuago eta perfektuagora hurbilduz joango gara.
Txiro-legeen emendakin-proiektuek ez dute inolako interesik, baldin eta azken helburua lege hauek bertan behera uztea ez bada; eta helburu hori segurtasun osoz eta biolentziarik gabe nola lortu esateko gauza denak, txiroen eta gizateriaren kausaren lagunik onenatzat hartzea merezi du. Okerra ezin daiteke arindu, txiroak babesteko dirutzak lortzeko bide desberdinak erabiliz. Honek ez luke, inola ere, egoera hobetuko, aldiz, ezabatu nahi den egoera txarra okertuko luke, nahiz eta dirutzak kopuruz gehitu edo, azken bolada honetan esan den bezala, herrialde osoa orokorki zergapetu. Gaur egungo diru-bilketarako erak eta lege horien aplikazioak, ondorio kaltegarriak apaltzeko balio izan dute. Parrokia bakoitzak bere txiroei laguntzeko fondo berezia eratzen du. Horregatik, txiro hauen egoera hobetzeko, interesgarria eta praktikoagoa da erresuma osoan zerga-tasa apalagoak mantentzea, fondo bat zergen bidez eratzea baino. Parrokia interesaturik dago edozein zergaren diru-bilketa zuhurra egiten, gero txiroen artean zuzenki banatzeko; era honetan, aurreratzen den guztia parrokiarentzat abantailatsua izango da, beste ehundaka parrokiak parte hartuko balute ordea, ez.
Arrazoi honi eskertu behar zaio, txiro-legeek oraindik herrialdeko errenta garbi guztia zurgatu ez izana; txiro-legeen aplikazioaren zuzentasunari esker, ez da oraindik guretzat zapaltzaile bihurtu. Laguntza behar duen gizabanako bakoitzak legearen bidez jasoko duenaz ziur egongo balitz, hau da, nahi duena erdietsiko duela, bere bizimodua erosoa izatera heltzeko moduan, orduan teoriak, gainerako zerga guztiak batuta txiroen onurarako zergak baino arinagoak liratekeela pentsatzera eramango gintuzke. Grabitate-printzipioa ez da hau baino ziurragoa, alegia, lege hauen eraginek aberastasuna eta kemen guztia miseria eta ahultasun bihurtzen dituztela; lanaren esfortzua bizirauteko sortu behar denetik urrundu besterik ez da egingo; bereizketa intelektual guztia nahasi besterik ez da egingo; burua etengabe okupatuta egongo litzateke gorputzaren nahiak asetuta baleude, eta azkenik, klase guztiak txirotasun unibertsalera iritsi arte kutsatuko lirateke. Zorionez, lege hauek guztiak indarrean egon diren denboraldia, egoera aurrerakoiarekin bat etorri da, langileen mantenurako fondoak etengabe gehitu diren bitartean eta populazio-gehikuntza ere aurrikusi denean. Baina gure aurrerapena mantsoagoa bihurtuko balitz, egoera egonkorragora helduko bagina, eta espero dut oraindik urrun egotea, orduan, lege hauen ondorio kaltegarriak, nabari eta kezkagarriagoak bihurtzen dira; eta lege hauek bertan behera uzteko zailtasunak areagotu egingo dira.