X. Kapitulua
Errentari buruzko zerga
Errentari buruzko zergak, lurraren errentari bakarrik eragingo lioke; zerga guztia lurjabeen gain eroriko litzateke eta ezingo litzateke kontsumitzaileengana transferitu. Lurjabeak ezingo luke bere errenta igo, aldatzeke utziko bailuke emankortasun apaleneko lurrean erdietsitako ekoizpenaren eta gainontzeko kalitateetako lurretan lortutako ekoizpenen arteko aldea. Hiru motatako lursailak, 1, 2 eta 3 zenbakikoak lantzen dira eta lan berdinarekin 180, 170 eta 160 laurden gari ekoizten dituzte; baina 3 zenbakiak ez du errentarik ordaintzen, eta beraz, zergatzeke dago; 2 zenbakiko errentak ezin dezake hamarreko balioa gainditu, ezta 1 zenbakikoak hogeikoa. Honelako zergak ezingo luke lehengaien prezioa igo, 3 zenbakiko nekazariak errentarik eta zergarik ordaintzen ez duenez, ez bailitzateke gaitua egongo ekoizten duen merkantziaren prezioa igotzeko, ez duenez ordaintzen ez errentarik, ezta zergarik ere. Errentari buruzko zergak ez luke lur berrien lanketa eragotziko, lur hauek errentarik ordaintzen ez dutenez ez bailirateke zergapetuko. 4 zenbakiko lurra landuko balitz eta 150 laurden ekoiztuko balira, lur hau lantzeagatik ez litzateke zergarik ordainduko, baina lur honek 3 zenbakikoan hamar laurdeneko errenta sortaraziko luke, eta ondorioz, 3 zenbakiko lurra zerga ordaintzen hasiko litzateke.
Errenta eratuta dagoen eran, errentari buruzko zergak lurraren lanketa motelduko luke, zerga hau lurjabearen irabazien gaineko zerga izango litzatekeelako. "Lurraren errentaren" terminoa, lehenago aipatu dudanez, nekazariak lurjabeari ordaintzen dion balioaren kopuruari ezartzen zaio; eta benetako errentatzat, horren zatitxo bat besterik ezin dugu hartu. Eraikin eta instalazioek edo lurjabeak ordaintzen dituen beste gastuek etxaldearen benetako kapitala osatzen dute, eta hauek guztiak maizterrak hornitu beharko lituzke lurjabeak ez bazituen ipini. Errenta, bakarrik lurjabeari bere lurra erabiltzeagatik ordaintzen zaion kopurua da. Berari errentaren izenpean ordaintzen zaion beste kopurua eraikinak eta bestelakoak erabiltzeagatik da eta hori da, hain zuzen, lurjabearen kapitalaren benetako irabazia. Errenta zergatzerakoan bereizketarik egiten ez denez, hau da, lurra erabili delako ordaindutakoaren eta lurjabearen kapitala erabili delako ordaintzen denaren arteko bereizketarik egiten ez denez, zergaren zati bat lurjabearen irabazien gain eroriko litzateke, eta beraz, lurgintza atzendu egingo luke, baldin eta lehengaien prezioa igotzen ez bada behinik behin. Erabili arren, errenta ordaintzen ez den lursailean, eraikinak erabiltzeagatik konpentsazio gisa eta izenpe horrekin diru-kopuru bat eman liezaioke maizterrak lurjabeari. Honelako lursailean ez lirateke eraikin hauek eraikiko, ezta lehengaiak landuko ere, baldin eta berauen salmenta-prezioak ohiko gastuak -zergari aurre egiteko gehigarria barne- estaltzen ez baditu. Zergaren zati hau ez da erortzen ez lurjabearen gain, ezta nekazariaren gain ere, lehengai hauen kontsumitzailearen gain baizik.
Zalantza gutxi dago, baina zerga errentaren gain ipiniko balitz, lurjabeek berehala bereiziko lukete ea diru-kopurua lurra erabiltzeagatik, eraikinak erabiltzeagatik edo lurjabearen kapitalean egin diren hobekuntzak egiteagatik ordaindu den. Azken zatiari eraikin eta etxearen gaineko errenta deituko litzaioke, edo bestela, lantzen ipiniko diren lur berri guztietan, honelako eraikinak eta hobekuntzak maizterrak egin beharko lituzke eta inola ere ez lurjabeak. Lurjabearen kapitala, benetan, helburu honetarako enplegatua izan liteke; lurjabeak bitartekoak hornitzen dizkionez, diru hori maizterraren izenean erabil lezake, maileguen bidez edo akurak irauten duen bitartean urtesaria ordainduz. Berezi ala ez, objektuak desberdinak direnez lurjabeak eskuratzen dituen konpentsazioen artean aldea egon badago, eta arras egia da lurraren errentari buruzko zerga, erabat, lurjabearen gain erortzen dela, baina lurjabe honek etxaldean inbertitu duen kapitala erabiltzeagatik eskuratzen duen sariaren gaineko zerga, edozein herrialde aurreratuan lehengaien kontsumitzailearen gain erortzen da. Zerga errentaren gain ipiniko balitz, eta maizterrak lurjabeari egiten dion ordainsaria -orain errentaren izenpean egiten dena- bereizteko inolako bitartekorik hartuko ez balitz, eraikinak eta instalazioak erabiltzeagatik ordaintzen den errentaren gaineko zerga, epe luzean, lurjabearen gain erori gabe, kontsumitzailearen gain eroriko litzateke. Eraikin eta abarretan egindako inbertsioak, bere ohiko kapital-irabaziak eman behar ditu; baina azkena lantzen hasi den lursailetik ez litzateke irabazirik aterako, eta beraz, bertan behera geratuko lirateke, baldin eta eraikin hauetan egiten diren inbertsioak maizterrak egingo ez balitu; eta honek egingo balitu, orduan, maizterrak bere ohiko kapital-irabaziak ez lituzke izango kontsumitzaileari ezin liezazkiokeenean kargat behinik behin.