XI. Kapitulua
Hamarrenak
Hamarrenak lurraren ekoizpen gordinari buruzko zergak dira eta lehengaiei buruzko zergen antzera, guztiak kontsumitzailearen gain erortzen dira. Hamarrenek errentari buruzko zerga heltzen ez den lurren gain eragiten dute, eta errentari buruzkoek ez bezala, lehengaien prezioa igotzen dute. Kalitate txarreneko lurrak onenekoak bezalaxe ordaintzen ditu hamarrenak, lur horietatik erdiesten den ekoizpen-kantitatearen proportzioan zehazki; hamarrenak, beraz, zerga ekitatiboak dira.
Azken kalitateko lurrak, hau da, errenta ordaindu ez eta laborearen prezioa erregulatzen duenak, ohiko kapital-irabaziak emateko adina labore-kopuru sortzen badio nekazariari, gariaren prezioa laurdeneko
4£ denean irabazi berdinak lortu nahi badira, prezioak 4£ 8s.ra igo beharko du: Behin hamarrenak ezarri ostean, laurden bakoitzeko nekazariak 8 shilling ordaindu beharko dizkio elizari, eta berak irabazi berdinak ez baditu erdiesten ez du inongo arrazoirik lur horiek lantzeari ez uzteko, baldin eta irabazi hauek beste jardueren bitartez lor baditzake.
Lur-etekinen gaineko hamarrenen eta lehengaiei buruzko zergaren arteko desberdintasuna hauxe da: lehena diru aldakorra da eta bigarrena diru finkoa. Gizartearen egoera egonkorrean, laborearen ekoizpena handitzeko edo gutxitzeko erraztasunik ez dagoenean, ondorioei dagokienez biak berdinak izango dira; honelakoetan laboreak prezio aldagaitza izango du, eta beraz, zerga ere aldagaitza izango da. Baina estatu atzeratutan nahiz nekazaritzan hobekuntza handiak egiten direneko -eta ondorioz lehengaien balioa beste merkantzien balioarekin erkatuta jaitsi egingo direneko- estatutan ere, hamarrenak zerga iraunkorrak baino arinagoak izango dira, laborearen prezioa 4£tik 3£ra erortzen bada, zerga 8 shilling-etik 6s.ra eroriko baita. Oraindik nekazaritzan hobekuntza aipagarriak egiteke legokeen gizartearen egoera aurreratuan, laborearen prezioa igo egingo litzateke eta hamarrenak diruzko zerga iraunkorrak baino astunagoak izango lirateke. Laborea 4£tik 5£ra igoko balitz, lur bereko hamarrenak zortzi shilling-etik hamarrera igaroko lirateke.
Ez hamarrenek, ez diruzko zergek, ez diete lurjabeen diruzko errentei eragiten, baina biek eragingo diete materialki laborezko errentei. Jadanik diruzko zergak laborezko errentaren gain duen eraginaz ohartu gara, eta antzeko ondorioa sortuko lukete hamarrenek. 1, 2 eta 3 zenbakiko lurrek 180, 170 eta 160 laurden ekoizten badituzte, errenta 1 zenbakikoan hogei laurdenekoa izan liteke eta hamar laurdenekoa 2. lursailean; baina behin hamarrenak ordainduta, proportzio honek ez luke iraungo; bakoitzetik hamarren bat hartuko balitz, geratutakoa 162, 153 eta 144 laurden izango lirateke, eta ondorioz, 1 zenbakiko laborezko errenta hemezortzi laurdenera murriztuko litzateke eta 2 zenbakikoa bederatzi laurdenera. Baina laborearen prezioa 4£tik 4£ 8s. 10 2/3d.ra igoko litzateke, zeren eta 144 laurden 4£rekiko, 160 laurden 4£ 8s. 10 2/3d.rekiko denaren baliokidea baita, eta ondorioz, diruzko errentak aldatzeke jarraituko luke;
1 zenbakikoa 80£1 izango litzateke eta 40£2 2 zenbakikoa.
Hamarrenen aurkako objekzio nagusia zerga iraunkor eta finkoak ez izatean datza, baina laborea ekoizteko zailtasunak gehitzen diren heinean balioan gehitu egiten dira. Zailtasun horiek laborearen prezioa 4£ egingo balute, zerga 8s. izango litzateke; beroriek 5£ra igoarazita, zerga 10s.koa litzateke, eta 6£ra igoaraziko balute, zerga 12 s.koa izango litzateke. Balioaz gain kopurua ere igotzen da: 1 zenbakiko lursaila lantzen zenean, zerga 180 laurdenaren gain zegoen ezarrita; 2 zenbakikoa lantzen zenean, zerga hori (180 + 170 =) 350 laurdenaren gain zegoen ezarrita; eta 3 zenbakikoa lantzerakoan (180 + 170 + 160 =) 510 laurdenaren gain. Ekoizpena milioi bat laurdenetik bi milioira igotzen denean, zerga-kopurua ez da bakarrik 100.000 laurdenetik 200.000 laurdenera igotzen; milioi bat laurden ekoiztu ordez, bi milioi ekoiztera heltzeko lana inkrementatu behar denez, lehengaien balio erlatiboa hainbeste igotzearen ondorioz oraingo 200.000 laurdenaren balioa, nahiz kopurua bikoiztua izan, lehen 100.000 laurdenak zuen balioa hirukoitz lezake.
Elizak beste bideren batetik erdietsiko balu balio berdina, eta hamarrenak inkrementatzen diren era berean inkrementatuko balitz balio hau, hots, lantzeko zailtasunaren proportzioaren arabera, orduan, efektu berdinera helduko ginateke; errakuntza handia da, beraz, lurraren ekoizkinen gainean ezartzen direlako, hamarrenak lurgintzarako beste edozein zerga baino kaltegarriagoak direla suposatzea. Nolanahi ere, eliza bi kasuetan arituko litzateke herrialdeko lur eta lanaren ekoizpen garbiaren zatia etengabe inkrementatzen. Gizartearen egoera aurrerazalean, lurraren ekoizpen garbiak beti gutxitu egiten du bere ekoizpen gordinarekiko duen proportzioa, baina azken finean, herrialdeko sarrera garbietatik ordaintzen dira zerga guztiak, bai herrialde aurrerakoian, bai atzerakoian. Sarrera gordinarekin batera hazten den eta sarrera garbien gain ezartzen den zergak, emankorra eta jasanezina izan behar du. Hamarrenak lurraren ekoizpen gordinaren hamarrena dira, ez ordea ekoizpen garbiarenak, eta beraz, gizartea aberastasunari dagokionez hobetzen den heinean, nahiz hamarren horiek ekoizpen gordinarekiko proportzio berdina gorde, ekoizpen garbiarekiko proportzio handiagoa hartu behar dute.
Hamarrenak, hala ere, lurjabeentzat kaltegarriak direla kontsidera daiteke, inportaziorako saria bailitzan eragiten baitute: Nazio-laborea lantzea zergatzen dute, kanpotik inportatzen den laboreak honelako zamarik ez duen bitartean. Honelako barne-zergak lurraren eskaria murriztuko luke eta lurjabeen gain sortzen duen ondorioa arintzeko inportatutako laborea zergatzea baino ez legoke, nazioan zergatzen den maila berdinean behinik behin; hau baino neurri justu eta zuzenagorik ez litzateke egongo; edozein izanda ere inportazio-zerga honen bidez estatuak eskuratuko lukeen diru-kopurua, gainontzeko zergak gutxituko lirateke, gobernuaren gastuei aurre egiten dieten horiek hain zuzen; baina honelako zerga, elizari ordaintzeko fondoa osatzeko besterik erabiltzen ez bada, orotara ekoizkin-kopuru orokorra gehi lezake, klase ekoizkorrei dagokien zatia gutxituko balitz ere.
Ehunaren merkataritza guztiz librea utziko balitz, gure ekoizleak gai izan litezke ehuna guk inportatuko genukeena baino merkeago saltzeko; zerga ekoizle nazionalari ezarriko bagenio, eta ez ehuna inportatzen duenari, kapitalak ehungintzatik beste edozein merkantziaren ekoizpenera ihes egingo luke, ehuna Ingalaterran eginda baino merkeago inportatu bailiteke. Inportatutako ehuna zergatuko balitz, berriro hasiko litzateke ehuna gure herrialdean ekoizten. Kontsumitzaileak lehendabizi Ingalaterrako ehuna erosten zuen atzerrikoa baino merkeago zelako; gero, etxeko ehuna zergatuta zegoelarik, zergatzeke zegoen kanpokoa erosten zuen; azkenik, berriro etxekoa erosiko luke, bien gainean zergak ipini ondoren, bertakoa kanpokoa baino merkeagoa izango bailitzateke. Azken kasuan, kontsumitzaileak garestiago erosiko du eta bere ordainketan gehigarri dena estatuak eskuratuko du. Bigarren kasuan, kontsumitzaileak lehenengoan baino prezio altuagoa ordaintzen du, baina ordaindutako gehigarria ez du estatuak jasotzen; ehunaren ekoizpenean zailtasunak daudelako ematen da inkrementu hori, zergak ipintzean ekoizpen bideak izatea galarazten baita.