XXVIII. Kapitulua
Urre, labore eta lanaren balio konparatiboari buruz herrialde aberats eta txiroetan
"Urreak eta zilarrak, gainontzeko beste merkantzien antzera", dio Adam Smithek, "beretzat prezio onena ematen duten merkatua bilatzen dute; eta normalki, gauza guztientzako prezio onena, egokien aurre egin diezaiokeen herrialdean ematen da. Oroitarazi behar da, lana, edozein gauzarengatik azkena ordaintzen den prezioa dela; eta lana ongi sarituta dagoen herrialdeetan, eskulanaren diruzko prezioa, langileak biziraupenerako behar duenaren proportzioan egongo da. Baina, normala denez, urrea eta zilarra bizirauteko kantitate handiagorekin ganbiatuko dira herrialde aberats batean txiroan baino; elikagai ugari dagoen herrialde batean, urritasuna duten herrialdean baino".
Baina laborea merkantzia bat da, urrea, zilarra eta beste gauzak diren bezala; merkantzia guztiek, beraz, ganbio-balio handia badute herrialde aberats batean, laboreak ez du salbuespena izan behar. Honen ondorioz, zuzenki esan dezakegu laborea diru-kantitate handi batekin ganbiatzen dela, garestia delako, eta diru hori ere labore-kantitate handi batekin ganbiatzen dela, garestia delako; honen esanahia, laborea, aldi berean garestia eta merkea izatean datza. Ez dago ekonomia politikoan hau baino hobekiago adierazitako punturik; hau da, herrialde bati eragozten diona bere populazioa herrialde txiro bateko proportzio berdinean haztea, elikagaiak hornitzeko zailtasuna da. Zailtasunak, derrigorrez, elikagaien prezio erlatiboa igoarazi eta adorea eman behar du bera inportatzeko. Beraz, nola ganbia daiteke dirua, edo urrea eta zilarra, labore gehiagorekin herrialde aberats batean txiro batean baino? Laborea garestia den herrialde aberatsetan, beste inon ez dituzte lurjabeek legegileak bultzatzen laborearen inportazioa debeka dezaten. Nork entzun du inoiz Ameriketan edo Polonian lehengaien inportazioa eragozteko legeren bat ezarri dela? Naturak bere inportazioa eragotzi du, eta horretarako bere ekoizpenaren erraztasun erlatiboa ezarri du herrialde horietan.
Beraz, nola izan daiteke egia "laborea eta giza lanak lantzen dituen antzeko barazki batzuk ezik, gainontzeko natur ekoizkin-mota guztiak -abereak, hegaztiak, ehizagaiak, lurreko fosil eta mea erabilgarriak, eta abar- gizartea aurreratu ahala garestiago bihurtzen direla?". Zergatik utzi kanpoan, garia eta barazkiak bakarrik? Smith doktorearen okerra, bere lan osoan laborearen balioa konstantea dela suposatzean datza; hau da, nahiz gainontzeko gauzen balioa igoaraz daitekeen, ez da gauza berdina gertatzen laborearekin. Bere ustetan laboreak beti balio berdina du, beti pertsona-kopuru berdina elikatzen duelako. Era berean, esan liteke ehunak beti balio berdina duela, beti beroki-kopuru bera ateratzen delako bertatik. Zein izan daiteke elikatzeko eta jazteko ahalmenak balioarekin daukan erlazioa?
Laboreak, beste merkantzia guztiak bezala, herrialde bakoitzean bere prezio naturala du, hau da, ekoizteko behar duen prezioa, eta hori gabe ezinezkoa litzateke laborea lantzea: prezio honek gobernatzen du bere merkatu-prezioa eta atzerrira esportatzeko aukera finkatzen duena ere bera da. Ingalaterran labore-inportazioa debekatuko balitz, bere laurdenaren prezio naturala 6£ra igo liteke bertan, Frantzian prezio hori erdia den bitartean. Garai honetan laborea inportatzeko debekua bertan behera geratuko balitz, ingeles merkatuan laborea merketu egingo litzateke, baina ez 6£ eta 3£ren arteko prezio batera, azken finean eta iraunkorki, Frantziako prezio naturalera baizik; prezio honetan hornituko litzateke Ingalaterrako merkatua eta kapitalaren ohiko irabaziak emango lituzke Frantzian; eta prezio honetan mantenduko litzateke, nahiz Ingalaterran ehun mila laurden kontsumitu edo milioi bat izan. Ingalaterraren eskaria milioi bat laurdenekoa balitz, ziurrenik, Frantziak kalitate txarragoko lurrak erabiltzeko premia izango luke, eta ondorioz, hainbeste handitu den eskariari aurre egin ahal izateko, Frantzian prezio naturala igo egingo litzateke; eta honek Ingalaterran ere laborearen prezioan eragina izango luke. Nik defenditzen dudana zera da, alegia, herrialde esportatzaileko prezio naturalak erregulatzen dituela azken batean, hauek merkatuan salduko diren prezioak, baldin eta herrialde inportatzailean monopolio-eskubiderik ez badago.
Baina Smith doktoreak trebetasun handiz defenditu du merkantzien prezio naturalak erregulatzen duela azken finean beren merkatu-prezioa; hala ere, herrialde esportatzaile edo inportatzaileko prezio naturalak merkatu-prezioa erregulatuko ez lukeen kasu bat suposatu du: "Murritz ezazue Holanda edo Genevako oparotasun erreala, beren biztanle-kopurua berdin mantentzen den bitartean; murritz ezazue herrialde urrunekoetatik hornitzeko duten ahalmena, eta laborearen prezioa merketu ordez, beherakadari derrigorrez lagundu behar dion zilar-kopurua urritu dela eta, zio zein ondorio bezala izanda ere, gose-garaiko prezioraino igo egingo da".
Nire iritziz alderantzizko gauza gertatuko litzateke: orokorki, holandar edo genevarren eros-ahalmenaren murrizketak, denboraldi batez laborearen prezioa jaitsaraz lezake bere prezio naturaletik behera, bai esportatzen zen herrialdean, baita inportatzen zenetan ere; baina erabat ezinezkoa da prezio honen gainetik igotzea. Izan ere, holandar eta genevarren oparotasuna handituta beste inola ezin daiteke eskaria gehi eta laborearen prezioa antzinako preziotik igo; egoera honek gutxi iraungo luke, eskaintza lortzeko oztopo berriak azaltzen ez badira behintzat.
Aurrerago Smith doktoreak gai honi buruz oharrarazten gaitu: "Oinarrizko ondasunak behar ditugunean, soberakoak alboan utzi beharko ditugu, eta hauen balioa oparotasun eta aurrerapen-garaietan igotzen den bezala, jaitsi egiten da txirotasun- eta uzkurtze-garaietan". Hau hala da benetan; baina honela jarraitzen du: "Ez da honela gertatzen oinarrizko ondasunekin. Beren prezio erreala, lor dezakeen lan-kantitatea edo eskupean izan dezakeena, igo egiten da txirotasun- edo uzkurtze-garaietan, eta jaitsi oparotasun- eta aurrerapen-garaietan, beti ugaritasun handiko garaiak direnetan alegia, bestela ez bailirateke oparotasun- eta aurrerapen-garaiak izango. Laborea oinarrizko ondasuna da eta zilarra soberakoa".
Hemen, elkarren arteko erlaziorik ez duten bi proposizio aurreratu dira: lehenaren arabera, suposatutako baldintzetan, laboreak lan gehiago eskuratuko luke eta hori ez da eztabaidatzen; bigarrenak dioenez, laborea diruzko prezio altuagoan salduko litzateke, hau da, zilar-kantitate gehiagorekin ganbiatuko litzateke, eta hau okertzat jotzen dut: egia izan liteke aldi berean laborea eskasa izango balitz -ohiko horniketa ez balitz egingo-. Baina kasu honetan ugaritasuna dago; ez da ohiko kopurua baino gutxiago, ezta gehiago ere inportatu nahi izan. Laborea erosteko holandar edo genevarrek dirua nahi dute, eta diru hau lortzeko soberakoak saldu beharrean daude. Soberako hauen merkatu-balioa eta -prezioa da erortzen dena, eta badirudi hauekin erkatuta dirua igo egiten dela. Baina honek ez du labore-eskaria gehiaraziko, ezta diruaren balioa urriaraziko ere, bi zergati hauek baitira laborearen prezioa igoaraz dezaketen bakarrak. Diru-eskari handia egon daiteke kredituak nahi direlako edo beste arrazoiren batzuk daudelako, eta ondorioz, garestia egon laborearekin alderatuta; baina printzipio zuzenekin ezin liteke mantendu honelako egoera batean dirua merkea litzatekeela, eta beraz, laborearen prezioa igoko litzatekeela.
Gu herrialde desberdinetako zilar, urre edo beste edozein merkantziaren balio altu edo apalez mintzatzen garenean, beti, zenbatesteko erabiltzen dugun neurgailuren bat aipatu behar genuke, bestela, ezin baitezakegu balioari buruzko ideiarik egin. Horregatik, urrea Ingalaterran Espainian baino garestiagoa dela esaten denean, merkantziarik ez bada aipatzen, zein da baieztapen honek daraman edukia? Laborea, oliba, olioa, ardoa eta artilea Espainian Ingalaterran baino garestiago badira, merkantzia horietan zenbatetsirik, urrea garestiagoa da Espainian. Baina tresneria, azukrea, ehuna, eta abar Ingalaterran Espainian baino merkeago baldin badaude, merkantzia horietan zenbatetsita, Ingalaterran urrea garestiagoa da. Beraz, urrea merkeago edo garestiago azaltzen da Espainian, hain zuzen, soegilearen amets-lilurak balioa neurtzeko hartzen duen gailuaren arabera. Adam Smithek laborea eta lana balio-neurri unibertsaltzat hartu zituen eta normala denez, urrearen balio erlatiboa, bi gauza horien ganbioan emango zen kantitatearen arabera zenbatetsiko zuen. Aldi berean, bi herrialdeetako urrearen balio erlatiboaz hitz egiten digunean, labore eta lanarekin zenbatetsitako balioaz ari dela ulertzen dut.
Baina ikusi dugu laborearekin zenbatetsirik, urreak oso balio desberdinak izan ditzakeela bi herrialdetan. Frogatzen saiatu naiz bere balioa apala izango dela herrialde aberatsetan eta garaia herrialde txiroetan; Adam Smithek bestelako iritzia du: pentsatzen du laborean zenbatetsitako urrearen balioa herrialde aberatsetan garaiena dela. Baina, iritzi hauen arteko zuzena zein den aztertzen hasi gabe, bi horietako edozein nahikoa da frogatzeko urrearen balioa ez dela derrigorrez apalagoa izango urre-meategiak dituzten herrialdeetan, nahiz hau izan Adam Smithek egiten duen proposizioa. Demagun Ingalaterrak meategi hauek dauzkala, eta Adam Smithen iritzia, hau da, urreak balio handiena herrialde aberatsetan duela, zuzena dela: nahiz urrea naturalki joan Ingalaterratik gainontzeko herrialde guztietara berauek dituzten ondasunekin ganbiatzeko, ezingo genuke ondorioztatu labore eta lanarekin erkatuta, urreak balio apalagokoa izan behar duela Ingalaterran, herrialde horietan baino. Beste toki batean berriz, Adam Smithek dio metal bitxi horiek apalagoak direla Espainia eta Portugalen Europako beste lekuetan baino, herrialde hauek metal horiek ekoizten diren meategien edukitzaile bakarrak direlako. "Polonia, non oraindik sistema feudala indarrean dagoen, gaur egun, Amerika aurkitu baino lehenago zen bezain txiro da. Hala ere, laborearen diruzko prezioa igo egin da; metal bitxien balio erreala erori egin da Polonian, Europako beste tokietan gertatu den moduan. Beraz, beren kantitateak gora egin izan behar du hemen beste tokietan bezala, eta ia lur eta lanaren urteko ekoizpenak egiten duen gorakadaren proportzio berdinean. Hala ere, badirudi metal honen kantitateak izan duen gorakadak ez duela igo urteko ekoizpena; ez ditu herrialdeko industria eta nekazaritza hobetu, ezta bertako biztanleen egoera konpondu ere. Espainia eta Portugal meategi horien jabe dira, baina hala ere, Polonia eta gero, Europako herrialde txiroenak dira. Metal bitxien balioak, hala ere, apalagoa izan behar du Espainia eta Portugalen Europako beste edozein tokitan baino, zeren eta garraioak eta aseguratzeak suposatzen duen kostuaz gain, kontrabandoa ekiditeko ere zenbait gastu egin behar baitituzte, beren esportazioa debekaturik dagoelako edo muga-zergak dituelako. Beraz, lur eta lanaren urteko ekoizpenaren proportzioan, bere kantitateak handiagoa izan behar du herrialde hauetan Europako beste edozein tokitan baino: herrialde hauek, ordea, Europako gehienak baino txiroagoak dira. Nahiz Espainia eta Portugalen sistema feudala bertan behera geratu den, antzinakoa ez du beste sistema hobeago batek ordezkatu".
Smith doktorearen argudioa hau dela uste dut: urrea laborean zenbatesten denean merkeagoa da Espainian beste herrialdeetan baino, eta honen froga da beste herrialdeek Espainiari urrearen truke ez diotela laborea ematen, metal hori ehun, azukre eta tresneriarekin trukatzen dutela baizik.